Wybrane parazytozy
Wybrane parazytozy
człowieka
człowieka
Magdalena Skóra
Zakład Mykologii
Katedra Mikrobiologii UJ-CM
ð
Pasożytnictwo  antagonistyczna forma
współżycia dwóch różnogatunkowych
organizmów  pasożyta i żywiciela
(gospodarza), którego organizm stanowi
środowisko życia i zdobywania pokarmu dla
pasożyta.
ð
Parazytologia  nauka o pasożytach.
ð
Parazytozy  choroby wywoływane przez
pasożyty.
żð
Pasożyty względne (fakultatywne)  organizmy
preferujące pasożytniczy tryb życia, przy czym mogą
także odżywiać się w inny sposób np. martwą materią
organicznÄ….
żð
Pasożyty bezwzględne (obligatoryjne)  w pełni
uzależnione od żywicieli, muszą pozostawać w ciągłym
kontakcie z gospodarzem.
żð
Endopasożyty  pasożyty wewnętrzne
np. owsik ludzki, tasiemce.
żð
Ektopasożyty  pasożyty zewnętrzne np.
pchła ludzka, wesz ludzka.
żð
Pasożyty monokseniczne  żywicielem
jest jeden gatunek (np. glista ludzka 
człowiek).
żð
Pasożyty polikseniczne  mają wielu
żywicieli (np. Echinococcus granulosus 
człowiek, psowate).
żð
Żywiciel pośredni  organizm, w którym pasożyt
realizuje część swojego cyklu rozwojowego, przed
osiągnięciem dojrzałości płciowej.
żð
Żywiciel ostateczny  organizm, w którym
pasożyt osiąga dojrzałość płciową.
żð
Zarażenie = inwazja  wniknięcie pasożyta do
organizmu żywiciela.
Drogi zarażenia:
Drogi zarażenia:
żð
fekalno-oralna: Giardia lamblia, Toxoplasma
gondii, glista ludzka, owsik ludzki, tasiemce;
żð
kontakt bezpośredni: Trichomonas vaginalis;
żð
przezłożyskowa: Toxoplasma gondii;
żð
wektory: zarodziec malarii.
Chorobotwórcze działanie
Chorobotwórcze działanie
pasożyta na organizm żywiciela
pasożyta na organizm żywiciela
Działanie bezpośrednie Działanie pośrednie
żð
Wydalanie przez
żð
Drażnienie mechaniczne
pasożyta toksycznych
żð
Uszkadzanie, ucisk
metabolitów
narządów i tkanek
żð
Pozbawianie żywiciela
żð
Niedrożność jelita, dróg
substancji odżywczych
żð
Oddziaływanie na układ
żółciowych
odpornościowy
Czynniki sprzyjajÄ…ce rozprzestrzenianiu
Czynniki sprzyjajÄ…ce rozprzestrzenianiu
się zakażeń pasożytniczych na świecie:
się zakażeń pasożytniczych na świecie:
ð
wzrost migracji ludności,
ð
zaniedbania sanitarno-higieniczne,
ð
pogarszajÄ…ce siÄ™ warunki socjoekonomiczne,
ð
niekorzystne zmiany ekologiczne środowiska  zasilanie
zbiorników wodnych ściekami przemysłowymi,
ð
brak skutecznego wykrywania nosicielstwa,
ð
brak skutecznych szczepionek i stosowania konsekwentnej
chemioprofilaktyki,
ð
zwiększanie się liczby pacjentów z niedoborami odporności
ð
lekooporność pasożytów.
Grupy organizmów
Grupy organizmów
pasożytniczych
pasożytniczych
Pierwotniaki
Pierwotniaki
Organizmy jednokomórkowe, mikroskopijnej wielkości.
Trofozoit  forma wegetatywna pierwotniaka spełniająca
wszystkie czynności życiowe.
Cysta, oocysta  formy przetrwalnikowe, otoczone grubÄ…
otoczką odporną na działanie szkodliwych czynników
środowiskowych.
Postaci inwazyjne  stadia rozwojowe pierwotniaków zdolne
do zarażania żywicieli.
Robaki pasożytnicze
Robaki pasożytnicze
Organizmy wielokomórkowe:
żð
przywry,
żð
tasiemce,
żð
nicienie.
Pierwotniaki
Pierwotniaki
http://fcmdsc.files.wordpress.com/2010/04/giardia-trph1.jpg
1. Pierwotniaki jelitowe
żð
Giardia lamblia
żð
Entamoeba histolytica (pełzak czerwonki)
2. Pierwotniaki dróg moczowo-płciowych
żð
Trichomonas vaginalis (rzęsistek pochwowy)
3. Pierwotniaki krwi i tkanek
żð
rodzaj Plasmodium (zarodz
ce)
żð
Toxoplasma gondii
Giardia lamblia
Giardia lamblia
żð
pasożyt jelita cienkiego człowieka (głównie
dwunastnicy); bytuje także w drogach żółciowych,
przewodach wyprowadzajÄ…cych trzustki, wyrostku
robaczkowym;
żð
postaci: trofozoit i cysta;
żð
drogi zarażenia: połknięcie cyst z zanieczyszczoną
wodą, pożywieniem, przeniesienie ich na brudnych
rękach do ust
żð
z
ródło inwazji: chory człowiek, bezobjawowy nosiciel;
żð
wywołuje giardiozę (lambliozę).
Giardioza
Giardioza
żð
jedna z najczęściej spotykanych parazytoz u dzieci
żð
większość inwazji przebiega bezobjawowo i wygasa
samoistnie w ciÄ…gu kilku tygodni
żð
inwazje objawowe: bezkrwawa, wodnista biegunka,
ból brzucha, nudności, wzdęcia, osłabienie, stany
podgorÄ…czkowe
żð
profilaktyka: przestrzeganie zasad higieny osobistej
Trichomonas vaginalis
Trichomonas vaginalis
żð
pasożytuje w drogach moczowo-płciowych człowieka,
żð
postaci: trofozoit (nie tworzy cyst);
żð
wywołuje u człowieka rzęsistkowicę (trichomonozę);
żð
zarażenie:
üð
stosunek płciowy (najczęściej),
üð
bezpośredni kontakt z kroplą wydzieliny z dróg moczowo-
płciowych zawierających trofozoity (ręczniki, baseny).
Rzęsistkowica
Rzęsistkowica
U kobiet:
żð
pierwotniak umiejscawia siÄ™ w pochwie, szyjce
macicy, często również w cewce moczowej;
żð
objawy: obfite, pieniste, żółtawe upławy, świąd,
pieczenie w okolicy krocza i pochwy, zaburzenia w
częstości oddawania moczu, ból i pieczenie w obrębie
cewki moczowej.
U mężczyzn:
żð
zarażenie na zwykle przebieg bezobjawowy;
żð
inwazje objawowe  zapalenie napletka, cewki
moczowej, pęcherza moczowego, czasem również
gruczołu krokowego.
Toxoplasma gondii
Toxoplasma gondii
żð
skomplikowany cykl rozwojowy;
żð
żywiciel ostateczny  kot lub inne kotowate;
żð
żywiciele pośredni  człowiek, inne ssaki, niektóre ptaki;
żð
postaci: trofozoit (tachyzoit), cysta, oocysta;
żð
drogi zarażenia
vð
pokarmowa: zjedzenie surowego, niedogotowanego mięsa
zawierającego cysty; zjedzenie warzyw, owoców
TOKSOPLAZMOZA NABYTA
zanieczyszczonych oocystami
vð
przezłożyskowa: trofozoity przenikają przez łożysko z
TOKSOPLAZMOZA WRODZONA
matki na dziecko
żð
pasożyt wywołuje u człowieka toksoplazmozę
Toksoplazmoza
Toksoplazmoza
Nabyta:
żð
najczęściej przebieg bezobjawowy;
żð
objawy występują w ok. 10% przypadków: postać węzłowa
(powiększenie węzłów chłonnych) oraz postać oczna.
Wrodzona:
żð
objawy: zwapnienia śródczaszkowe, wodogłowie, zapalenie
siatkówki i naczyniówki oka (triada Sabina-Pinkertona),
powiększenie wątroby i śledziony;
żð
zarażenie płodu we wczesnym okresie ciąży może
prowadzić do obumarcia płodu i poronienia.
Toksoplazmoza  profilaktyka:
Toksoplazmoza  profilaktyka:
żð
unikanie spożywania surowego lub półsurowego mięsa,
żð
dokładne mycie warzyw i owoców,
żð
stosowanie rękawic przy kontakcie z glebą,
żð
dokładne mycie rąk po kontakcie z glebą,
żð
wykonywanie diagnostyki serologicznej u kobiet przed
zajściem w ciążę i w trakcie ciąży  wykrywanie
przeciwciał w klasie IgM (aktualnie toczące się
zakażenie) i IgG (przebyte zakażenie).
Robaki
Robaki
pasożytnicze
pasożytnicze
http://4.bp.blogspot.com/_BVAT0FI3vWo/S8Eks9OtKuI/AAAAAAAAAaE/VDcLbqjMyvQ/s1600/Tenia_solium_scolex.jpg
Tasiemce:
Tasiemce:
żð
tasiemiec nieuzbrojony  Taenia saginata
żð
tasiemiec uzbrojony  Taenia solium
żð
tasiemiec jednojamowy  Echinococcus
granulosus
Tasiemiec nieuzbrojony
Tasiemiec nieuzbrojony
żð
pasożyt jelita cienkiego człowieka,
żð
żywiciel ostateczny  człowiek,
żð
żywiciel pośredni  bydło.
W organizmach żywicieli pośrednich pasożyt występuje w
postaci larw zwanych wÄ…grami.
żð
Droga zarażenia: pokarmowa  spożycie surowego lub
niedogotowanego mięsa wołowego zawierającego wągry.
żð
Wywołuje chorobę zwaną tasiemczycą (teniozą).
Tasiemczyca wywołana przez
Tasiemczyca wywołana przez
tasiemca nieuzbrojonego  objawy:
tasiemca nieuzbrojonego  objawy:
żð
nudności,
żð
wymioty,
żð
bóle brzucha,
żð
brak Å‚aknienia,
żð
spadek masy ciała.
Tasiemiec uzbrojony
Tasiemiec uzbrojony
żð
pasożyt jelita cienkiego człowieka,
żð
żywiciel ostateczny  człowiek,
żð
żywiciel pośredni  świnia lub człowiek.
W organizmach żywicieli pośrednich pasożyt
występuje w postaci larw zwanych wągrami.
Droga zarażenia tasiemcem
Droga zarażenia tasiemcem
uzbrojonym (pokarmowa):
uzbrojonym (pokarmowa):
żð
spożycie surowego lub niedogotowanego mięsa
wieprzowego zawierajÄ…cego wÄ…gry  choroba
tasiemczyca (tenioza),
żð
spożycie pokarmu zanieczyszczonego jajami tasiemca lub
przeniesienie jaj na brudnych rękach (jeśli to jaja
 własnego tasiemca dochodzi do autoinwazji)  choroba
wÄ…grzyca (cysticerkoza).
WÄ…grzyca (cysticerkoza)
WÄ…grzyca (cysticerkoza)
Z połkniętych przez człowieka jaj w jelitach wylęga
się larwa, która przebija ścianę jelita i drogą
naczyń krwionośnych trafia do różnych narządów i
tkanek: tkanki podskórnej, mięśni, serca, płuc,
wątroby, śledziony, oka, mózgu. Larwy obecne w
narzÄ…dach i tkankach nazywane sÄ… wÄ…grami.
Tasiemiec jednojamowy
Tasiemiec jednojamowy
żð
żywiciele pośredni  człowiek, różne ssaki
żð
żywiciele ostateczni  pies i dziko żyjące psowate
żð
droga zarażenia  spożycie jaj tasiemca z zanieczyszczoną wodą,
pokarmem, przeniesienie jaj za pomocą rąk do ust z sierści psa
Z połkniętych jaj uwalniają się larwy, które wnikają do naczyń
krwionośnych i drogą krwi przenoszone są do różnych narządów
wewnętrznych, gdzie tworzą pęcherzykowate postacie larwalne.
Rozwój larw w narządach trwa wiele lat i prowadzi do powstania
torbieli bÄ…blowcowych.
żð
wywołuje u człowieka echinokokozę (bąblowicę) jednojamową.
Echinokokoza (bÄ…blowica):
Echinokokoza (bÄ…blowica):
żð
najczęściej spotyka się bąblowicę wątroby i płuc,
żð
objawy kliniczne zależą od lokalizacji i liczby
rozwijajÄ…cych siÄ™ larw i sÄ… wynikiem ucisku torbieli
bÄ…blowcowych na tkankÄ™,
żð
pęknięcie torbieli może prowadzić do wstrząsu
anafilaktycznego,
żð
profilaktyka  regularne odrobaczanie psów,
ochrona wody i żywności przed zanieczyszczeniem
kałem psów.
Nicienie
Nicienie
żð
owsik ludzki (Enterobius vermicularis)
żð
glista ludzka (Ascaris lumbricoides)
żð
glista psia i kocia (Toxocara canis i cati)
Owsik ludzki
Owsik ludzki
żð
pasożytuje w jelicie grubym człowieka,
żð
człowiek jest jedynym żywicielem dla tego pasożyta,
żð
droga zarażenia: przeniesienie jaj pasożyta na rękach do
jamy ustnej lub spożycie pokarmu zanieczyszczonego
jajami.
Do zarażenia dochodzi też na drodze autoinwazji
(samozarażenia)  przeniesienie jaj na rękach z okolic
odbytu do ust.
żð
Wywołuje owsicę (enterobiozę).
Owsica (enterobioza):
Owsica (enterobioza):
żð
dominującym objawem jest świąd odbytu nasilający
siÄ™ w godzinach wieczornych i w nocy;
żð
to najczęstsza robaczyca w Polsce;
żð
jest jedną z najczęściej występujących chorób
pasożytniczych u dzieci;
żð
profilaktyka: przestrzeganie zasad higieny.
Glista ludzka
Glista ludzka
żð
pasożyt jelita cienkiego człowieka,
żð
człowiek jest jedynym żywicielem dla tego pasożyta,
żð
droga zarażenia: spożycie jaj inwazyjnych pasożyta z
wodą, warzywami, owocami skażonymi kałem ludzkim
lub przeniesienie jaj na rękach zabrudzonych ziemią.
Jaja glisty nabywają inwazyjności (dojrzewają) w
środowisku zewnętrznym  3-4 tyg. w wilgotnej glebie,
w temp. 21-30ºC.
żð
wywołuje u ludzi chorobę zwaną glistnica (askarioza).
Ze spożytych jaj w jelicie cienkim uwalniają się larwy,
które przebijają ścianę jelita i drogą naczyń
krwionośnych dostają się do wątroby, następnie do
płuc, gdzie w świetle pęcherzyków płucnych
przechodzą linienia. Z pęcherzyków płucnych poprzez
oskrzela, tchawicę dostają się do gardła, ulegają
połknięciu i w jelicie cienkim dojrzewają do postaci
dorosłych.
Glistnica  objawy:
Glistnica  objawy:
żð
kaszel, duszność, gorączka  związana z rozwojem
larw w pęcherzykach płucnych;
żð
ból brzucha, nudności, wymioty, biegunka, spadek
masy ciała;
żð
zmiany skórne, zapalenie spojówek, obrzęk powiek
i twarzy, nieżyt nosa  glista ludzka wydziela
substancje o działaniu alergizującym.
Glista psia i kocia
Glista psia i kocia
(Toxocara canis i cati)
(Toxocara canis i cati)
żð
człowiek jest niespecyficznym żywicielem dla tego
pasożyta;
żð
występują w organizmie człowieka tylko w postaci larwalnej;
żð
droga zarażenia: przeniesienie jaj do jamy ustnej na rękach
zanieczyszczonych ziemią, piaskiem lub spożycie pokarmu
zanieczyszczonego jajami (warzywa, owoce).
Z jaj w jelicie cienkim uwalniają się larwy, które dostają się do
naczyń krwionośnych i drogą krwi wędrują do narządów m. in.
do płuc, mózgu, gałek ocznych.
żð
wywołują u człowieka toksokarozę.
Toksokaroza
Toksokaroza
W zależności od umiejscowienia larw wyróżnia się toksokarozę:
żð
trzewnÄ…,
żð
ocznÄ…,
żð
mózgową.
Profilaktyka: odrobaczanie psów i kotów, ochrona piaskownic i
placów zabaw dla dzieci przed zanieczyszczeniem kałem
zwierząt (psów, kotów).
Dziękuję za
Dziękuję za
uwagÄ™
uwagÄ™