SOCJOLOGIA EDUKACJI
prof. Robert Pawlak
egzamin
" zadania otwarte i zamknięte
" w sesji
" 45- 60 min
" wykład + ćwiczenia
dyżur p.2113
" poniedziałek 15:10  16:10
" czwartki 9:50  10:50
[e-mail]
WYKA
AD 1 - 21.02.13 WST
P
Florian Znaniecki
" użył pojęcia współczynnik humanistyczny
" zaproponował badanie zjawisk społecznych przy pomocy współczynnika humanistycznego
(spojrzeć na świat tak jak społeczeństwo opisywane)
" pozytywista
"  Chłop polski znany w Ameryce ,  Socjologia wychowania
Józef Chałasiński
" uczył się u boku Znanieckiego
"  Pokolenie chłopów ,  Szkolnictwo Amerykańskie
Socjologia wychowania teraz edukacji
" socjologia wychowania popularna KIEDYŚ!
WYKA
AD 2/3/4  28.02.13/07.03.13/14.03.13 EDUKACJA W ZMIENIAJ
CYM SI

SPOA
ECZEC
STWIE
Teoretyczne ujęcie współczesnych przemian społeczno- ekonomicznych
" początki nowoczesnych systemów oświatowych związane są z kształtowaniem się
kapitalizmu, uprzemysłowieniem społeczeństw i industrializacją
" wiek XIX to czas odchodzenia od nauczania w domu lub przez władze kościelne na rzecz
publicznego, zarządzanego przez pastwo i finansowanego z budżetu centralnego
szkolnictwa powszechnego
" wykształcenie stało się sprawą nie prywatną, ale publiczną, dostęp do edukacji
upowszechnił się i przestał być dostępny dla niewielkiej części społeczeństwa (jego elity)
Biurokratyzacja systemów oświatowych
" nowoczesny system oświatowy stał się machiną biurokratyczną
" według Maxa Webera biurokracja była racjonalną formą administrowania coraz
powszechniejszą we wszystkich typach organizacji (partiach politycznych, kościołach,
stowarzyszeniach, służbie zdrowia, armii, prywatnych przedsiębiorstwach)
" biurokrację cechowały zasady fachowości, precyzji, stabilności, dyscypliny, sprężystości i
niezawodności
Cechy biurokracji wg Webera
" sprawy prowadzone i rozwiązywane są w sposób ciągły
" istnieją określone reguły sprawowania władzy i administrowania, oparte na szczegółowych
prawach, regulaminach lub kodeksach
" istnieje trwała hierarchia stanowiska, a więc ustanowiony system nadrzędnych i
podrzędnych pozycji w strukturze władzy, w którym pozycje wyższe kontrolują szczeble
niższe. Każdemu stanowisku przypisywany jest ścisły zakres obowiązków
" do wykonywania zadań zatrudniony jest fachowy aparat urzędniczy, obsadzany zgodnie z
kryterium wykształcenia, kwalifikacji lub kompetencji zawodowych. Personel zatrudniany
jest na zasadzie kontaktu lub w drodze mianowania, za swą pracę otrzymuje stałe
wynagrodzenie, posiada możliwości awansu oraz nabywa prawo do emerytury
" urzędnicy kierują się w swej pracy zasadą fachowość, a  wiedza fachowa jest z
ródłem
potężnej władzy . Personel urzędniczy oddzielony jest od  środków administrowania
(kapitału), co oznacza, że środki, jakimi dysponuje nie są jego własnością i wykorzystywane
są jedynie na potrzeby pracy
" istnieje oficjalny obieg dokumentów służbowych, które są przechowywane w archiwach
Edukacja w społeczeństwie industrialnym  centralizacja, umasowienie i standaryzacja
" szkoły, jak napisał Alvin Toffler, miały imitować świat fabryki, pracę zatrudnionych w niej
ludzi i maszyn, odzwierciedlać panujące w nich: atmosferę, dyscyplinę,zagęszczenie i hasła
" system edukacyjny poddano daleko posuniętej standaryzacji i umasowieniu  uczniów
zgrupowano w oddziałach szkolnych, usadzono w ławkach, poddano władzy nauczycieli i
biurokratów
" podział wiedzy na konkretne przedmioty (specjalizacje)
" szkolnictwo stało się systemem, na który złożyły się normy, oczekiwania, kontrola
społeczna, wyposażenie materialne oraz nadzór strony władzy państwowej
Edukacja w społeczeństwie przemysłowym
" według Ernesta Gellnera społeczeństwo przemysłowe charakteryzowało się logiką
racjonalności, na którą składały się dwa kluczowe elementy: po pierwsze była to spójność,
rozumiana jako identyczne traktowanie takich samych przypadków, po drugie 
skuteczność, a więc wybór optymalnych środków do osiągania wyznaczonych celów
" zaplanowany i kontrolowany przez władzę system edukacyjny sprawił, że absolwenci szkół
szybko odnajdywali swoje miejsce na rynku pracy. Jak trafnie dostrzegł Urlich Beck,
system pracy epoki industrialnej cechował się wysokim poczuciem stabilizacji, względną
jednorodnością oraz standaryzacją wykonywanych czynności (umowy, miejsca i czasu
pracy), dzięki czemu wiele osób zatrudniano dożywotnio w jednym przedsiębiorstwie
Od społeczeństwa przemysłowego do poprzemysłowego
" pojawienie się i rozwój koncepcji teoretycznych ukazujących kres społeczeństwa
industrialnego i przechodzenie do nowego typu ładu  społeczeństwa poprzemysłowego:
" Alvin Toffler  społeczeństwo  trzeciej fali
" Manuel Castells -  kapitalizm informacyjny
" Zygmunt Bauman -  społeczeństwo ponowoczesne
" Antony Giddens -  póz
na nowoczesność
" Urlich Beck-  społeczeństwo ryzyka
" cechą wspólną wymienionych koncepcji jest poczucie przełomu i przekonanie, że na
naszych oczach wyłania się nowy typ społeczeństwa
Alvin Toffler  Szok przyszłości
" w historii mieliśmy do czynienia z rewolucjami,nadchodzącymi jak kolejne grzebiety fal.
Pierwszą z nich była rewolucja rolnicza,drugą  rewolucja przemysłowa, a trzecią 
rewolucja cywilizacyjna
" obecnie doświadczamy gwałtownego przyśpieszenia rozwoju społeczno-gospodarczego
prowadzącego do niekontrolowanego przez ludzkość kształtowania się nowej cywilizacji,
zastępującej społeczeństwo przemysłowego
"  trzecia fala - jej motorem napędowym są innowacje, nowoczesne technologie,
umiejętności i edukacja
Manuel Castells  Społeczeństwo sieci
" doświadczamy głębokiej restrukturyzacji i modernizacji systemów kapitalistycznych, na
miarę osiemnastowiecznej rewolucji przemysłowej
" dokonuje się to za sprawą rozwoju nowoczesnych technologii informacyjnych:
mikroelektorniki, technologii przetwarzania danych (sprzęt i oprogramowanie), inżynierii
genetycznej i internetu
" rewolucja technologiczna prowadzi do budowy nowego porządku społecznego-kapitalizmu
informacyjnego, który zastępuje dawną formę ustrojową  industrializm
" głównym celem nowego systemu jest gromadzenie wiedzy oraz rozwój zaawansowanych
sposobów przetwarzania informacji
" system przemysłowy (społeczeństwo industrialne)  pomnażanie dóbr, masowo wszystko,
rozwój gospodarczy; społeczeństwo sieci  nowoczesne technologie, przetwarzanie
informacji
" produkujemy inaczej  pojawiania się dóbr ekskluzywnych (nie tylko masówka)
" władza oddziaływuje na społeczeństwo, społeczeństwo charakter sieci  rozwój
gospodarczy napędzany naszą wiedzą, naszym intelektem
George Ritzer  Makdonaldyzacja społeczeństwa
" Makdonaldyzacja jest określeniem globalnego procesu, który z końcem XX wieku nabrał
szybkiego tempa i rozmachu i rozprzestrzenił się ze Stanów Zjednoczonych na inne
kontynenty
" w coraz to nowych sektorach społeczeństwa Stanów Zjednoczonych, a także reszty świata
zaczynają dominować zasady działania baru szybkich dań
" cechy makdonaldyzacji
" coraz większa sprawność działania ludzi (szybkość rozwiązywania problemów)
" wymierność (skupienie uwagi na cechach ilościowych towarów i usług)
" przewidywanie zachowań (pewność, że dostępne produkty i usługi będą wszędzie
takie same)
" sterowanie (osiągane dzięki szkoleniu personelu, wykonującego ściśle określone
czynności)
" makdonaldyzacja w edukacji  rynek podręczników dla nauczycieli jednolity, masowy
" makdonaldyzacja odpowiada na nasze potrzebny  np. mniej czasu wolnego
" w świecie występuje porządek procesów  istnieją zasady, mechanizmy, przewidywalność
występuje w każdym procesie
Zygmunt Bauman  Zindywidualizowane społeczeństwo
" w społeczeństwach ery nowoczesnej, ukształtowanych w XX wieku, świat ludzki
traktowany był w kategorii spójnego i ukierunkowanego projektu . Był on podobny do
przedsiębiorstwa, zarządzanego i administracyjnego zza dyrektorskiego biurka: wyznaczano
problemy, które należy rozwiązywać przy pomocy odpowiednich środków i ludzi, a
głównym warunkiem powodzenia podejmowanych przedsięwzięć była  zawartość
wykonywanych szeregów
" w obecnych czasach taki model rozwoju wyczerpał się. Życie jednostki i społeczeństw
uległo daleko posuniętej fragmentacji, deregulacji i prywatyzacji
" kształt życia wyznaczać zaczęło wiele różnych projektów, a nie jeden meta-projekt
" każdy projekt można doprowadzić do końca, do osiągnięcia celów
" społeczeństwo na zasadzie projektu  obecnie Bauman uważa, że tego typu społeczeństwo
wyczerpało się (gdyż: ten projekt powstał w społ. Zachodu �! traci dominującą pozycję w
świecie; nie poradził sobie z pewnymi sytuacjami, które nastąpiły z rozwojem totalitaryzmu
�! procesy biurokracji, eksterminacja narodu Żydowskiego, w jego książce o tym)
" współcześnie żyjemy w świecie, w którym funkcjonują różne projekty; polaryzacja, ludzie
żyją w różnych rytmach, w różnym tempie, biegunowość
Francis Fukuyama  Wielki wstrząs
" współczesne społeczeństwo doświadczają  Wielkiego wstrząsu - przejście od
społeczeństwa przemysłowego do poprzemysłowego  wieku informacji
"  zamiast pracować w hucie żelaza czy fabryce samochodów typowy robotnik społeczeństwa
informacyjnego ma posadę w banku, firmie oprogramowania komputerowego, restauracji,
uniwersytecie czy placówce opieki społecznej
" praca umysłowa wspiera pracę fizyczną, a rola informacji, którą posiadamy i
wykorzystujemy staje się ważniejsza niż siła ludzkich mięśni
" nowe czasy wypierają dawne hierarchie społeczne, podważają struktury biurokratyczne,
które przy pomocy przepisów próbowały regulować życie społecznego
" era informacji związana jest z nadejściem internetu, globalizacją ekonomiczną,
dezindustralizacją
Urlich Beck  Społeczeństwo ryzyka
" przejście od epoki rozwiniętej nowoczesności do nowego typu cywilizacji  społeczeństwa
ryzyka
" społeczeństwo przemysłowe, które powstało w celu poprawy warunków życia ludności,
wyzwolenia od społecznych i przyrodniczych ograniczeń oraz otwarcia szans i możliwości
awansu, stworzyło ogromne pokłady ryzyka, nad którymi nie jest w stanie zapanować
" ryzyko, uboczny efekt modernizacji i rozwoju, w coraz większym stopniu zagraża
wszystkim. Są to: ryzyko zatrucia przyrody, skażenie powietrza, wymarcie gatunków roślin i
zwierząt, wybuchu nuklearnego, wojen i konfliktów społecznych, ubóstwa, bezrobocia,
wykluczenia społecznego, brak kwalifikacji, utraty zdrowia i życia
" rozd. VI odstandaryzowanie pracy zarobkowej. Przyszłość wykształcenia i zatrudnienia.
(zawód jako klucz do poznania zarówno zawodu oraz identyfikacji bliskich osób; zawód
pewną osią życia; praca angażuje nas intelektualnie)
" zawód = osoba; w społeczeństwie industrialnym zawód wpleciony na nitkę
" w społeczeństwie poprzemysłowym następuje odstandaryzowanie, decentralizacja,
elastyczność zawodu zawód traci funkcję bezpieczeństwa, zarobkową (przechodzimy od
systemu zarobkowego, do systemu w którym pracy nie ma lub jest jej mało); postępujące
bezrobocie
" filary pracy: czas pracy, miejsce pracy i wymiar pracy (w społ. przemysłowych mieliśmy
gwarancję na konkretne miejsce  stabilność; czasu pracy  określony od, do; wymiar pracy
 wiedzieliśmy czy etat pełny, czy półetat) w społeczeństwie poprzemysłowym jest to
niepewne
" rozróżnienie pracy, a jej miejscem w miejscem pracy w biurowcach, wkracza praca
niewidoczna (praca robiona, ale np. w domu)
" organizacja pracy maleje siła fizyczna, rola mięśni
" nierównomierne uelastycznienie filary funkcjonują wg zarówno nowych jak i starych
reguł; to ile zarabiamy zależy od tego co robimy, jak robimy; dotyczy również szans na
karierę; uelastycznienie czasu pracy;
" szkoły jako poczekalnie, przeczekalnie
" młodzi ludzie nie mają pewności, że po szkole znajdą pracę
" stacja widmo bez rozkładu jazdy = system oświatowy (pociągi to szkoła, którymi podróżują
nauczyciele i uczniowie)
Procesy towarzyszące kształtowaniu się społeczeństwa ryzyka
" indywidualizacja  wyswobodzenie jednostek od klasowych zależności i reprodukcji
klasowych
" uelastycznienie pracy zarobkowej i decentralizacji pracy  odstandaryzowanie pracy
zawodowej
" utrata stabilności - uzależnienie jednostek od rynku pracy, wykształcenia, konsumpcji ,
regulacji prawnych
" postępująca kontrola jednostek  nowe podporządkowanie jednostek wymogom
społeczeństwa ryzyka
 B
D
O TYM MÓWIA
W PÓy
NIEJSZEJ CZ
ŚCI SEMESTRU  Przysłowiowe grzyby po
deszczu  Dla was może to być śmieszne, ale Toffler i ja nie �!prof. Robert Pawlak
Szkoła ery superprzemysłowej  proponuje rozwiązań (Toffler)
Zmiany organizacyjne - zerwanie z modelem szkoły fabryki (klasowo-lekcyjny, biurokratycznym)
" edukacja domowa (homoeschooling)
" nauczyciele nieprofesjonalni w szkołach
" kształcenie w systemie ruchowym
" zamiana technik nauczania  zastąpienie wykładów i lekcji  podawczych pracą w grupach,
grami, scenkami, seminariami z komputerami
" wprowadzenie płynnych układów organizacyjnych np. kilku nauczycieli w jeden uczeń,
prowizoryczne grupy robocze, zespoły projektowe, uczniowie przenoszący się z jednego
zespołu do innego
" wprowadzenie w każdej szkole Rad Przyszłości  terenowych zespołów zadaniowych
Zmiany programowe  likwidacja przestarzałych programów nauczania
" modernizacja programów nauczania i usunięcie z nich treści aprobujących przeżytki
przeszłości
" uwzględnienie w programach przedmiotów, które będą miały wartość w przyszłości
" ułożenie programów wg cyklów życia jednostki(np. Narodzenie, wiek dziecięcy, młodość,
małżeństwo, praca, dojrzałość, starość, emerytura, śmierć)
" ułożenie programów wg podstawowych problemów społecznych (np. zdrowie i choroba,
konflikty społeczne,praca zawodowa)
" uelastycznienie programów i dostosowanie ich do potrzeb zróżnicowanych jednostek przy
współpracy z Radami Przyszłości, przy zachowaniu kanonów podstawowych
" ustalenie sposobów modernizacji programów, bez wywoływania konfliktów pomiędzy
nauczycielami i uczniami
Treści programowe w szkole ery superprzemsyłowej (Toffler)
Programy  warunkowe - obejmujące elementy,które najprawdopodobniej wystąpią w przyszłości
oraz nieznane i nieoczekiwane, teoretycznie możliwe, gromadzące w społeczeństwie pokłady
umiejętności rezerwowych
" umiejętności zwalczania klęsk żywiołowych,kataklizmów (pożary, powodzie, susze,
zlodowacenie ziemi, zderzenie ziemi z inną planetą)
" przystosowanie ludzi do życia na dnie oceany, w głębinach morskich (uczenie nurkowania,
pływania łodziami podwodnymi, budowania domów na dnie głębin morskich)
" przystosowanie do życia w kosmosie (zapoznanie z przestrzenią kosmiczną, astronomią,
astronautyką, możliwościami życia na innych planetach)
" przystosowanie do życia w różnych formach rodzinnych (np. komuny zakładane przez
młodzież)
WYKA
AD 5/6 - 21.03.13/04.04.13
TEORIE FUNKCJONALISTYCZNE
Teorie funkcjonalistyczne
" teoretyczna
" społeczeństwo ma formę organizmu
" instytucje społeczne działają na zasadzie organów ciała (społeczeństwo to organizm a
instytucje to jego poszczególne organy)
" szkoły stanowią integralną i żywotną część społeczeństwa o istotnych funkcjach
" zadaniem szkoły i systemu oświatowego jest dobór uczniów (selekcja) oraz socjalizacja
wychowanków poprzez przystosowanie do społecznych, ekonomicznych i politycznych
instytucji
" Talcot Parsons, Dreeben
Podstawowe pojęcia funkcjonalizmu
" dobór
" socjalizacja
" kształcenie
" normy
" adaptacja
" funkcje
" rola społeczna, zróżnicowanie ról
" integracja, solidarność społeczna
Role szkoły Parsonsa
" dobór, kształcenie, socjalizacja, przydział jednostek do określonych pozycji
" selekcja - dobieranie uczniów do grona szkoły (kryterium: świadectwo ukończenia szkoły)
" autoselekcja - wybór szkoły przez uczniów
" różnicowanie uczniów w szkołach  osoby dobrze rokujące dalej w naukę, ci mnie do pracy
" zdobywanie odpowiedniego wykształcenia zgodnie z zainteresowaniem
Równość szans  o wyborze jednostek do pewnych ról i nagród decydują cechy osiągnięte, a nie
przypisane (te przypisane biorą się z urodzenia i pochodzenia jednostki)
Normy  Dreeben  O tym czego uczymy się w szkole
" niezależności
" uniwersalności i szczególności
" dokonań  oceniani za swoje dokonania przez innych oraz przez samych siebie
" nie tylko kształcenie alei uczenie pewnych norm i przygotowanie do życia w duchu tych
norm które istnieją w społeczeństwie
Funkcjonalizm jako przewodnik dla reformatorów oświaty- trzy przykłady
1. reforma w społeczeństwie plemiennym, które wyzwoliło się spod władzy kolonizatorów
2. reforma w społeczeństwie rolniczym
3. reforma w społeczeństwie przeżywającym proces industrializacji
Asymilacja, socjalizacja, modernizacja
" funkcjonalizm jako instrument budowy nowoczesnego, demokratycznego społeczeństwa
" zadaniem szkolnictwa jest przystosowanie wychowanków do działania zgodnego z
zasadami demokracji, tolerowania różnic,pracy w wyspecjalizowanej i zaawansowanej
gospodarce
" człowiek powinien spodziewać się nagród proporcjonalnie do zasług
" celem systemu szkolnego jest asymilacja kulturowa, socjalizacja i modernizacja
Asymilacja- proces w wyniku pewna grupa, zwykle podporządkowana, przestaje się odróżniać od
innej, zwykle dominującej. Następuje to na przykład w drodze przejmowania wzorów ubierania się,
mówienia, gustów, postaw
Socjalizacja  dotyczy procesu w wyniku, człowiek istota biologiczna,staję się istotą społeczną
(uspołecznienie). Człowiek akceptuje określone normy, formy podejmowania decyzji w
społeczeństwie, itd
Modernizacja - nawiązuje do rozwoju merytokratycznych, biurokratycznych i instytucjonalnych
cech życia w społeczeństwie (charakter ekonomiczny)
Konsekwencje i słabości funkcjonalizmu  1. wyjaśnienia zjawisk nierówności edukacji
" utrudnienie historyczne  zwolennicy tego podejścia argumentują, że mniejszościom nie
brakuje zdolności, ale że przez wiele lat cierpiały one wskutek dyskryminacji ze strony
większości. Jesteśmy więc winni dzieciom z grup mniejszościowych dodatkową pomoc
" program Head Start  przygotować dzieci oraz matki z biednych środowisk do edukacji
szkolnej; początkowo charakter wakacyjny, a teraz w każdej społeczności lokalnej
zakładane są ośrodki, w których realizuje się ten program; uzyskanie pomocy, opieki w
formie edukacji przedszkolnej
" Program Educational Oportunities  przygotowanie dzieci i młodzieży ubogich do studiów
wyższych
" należy realizować program wspierania dzieci i młodzieży celem wyrównywania szans  z
powodów moralnych i ze względu na uczciwość
Konsekwencje i słabości funkcjonalizmu  2. utrudnienia intelektualne i kulturowe
" modele przeszkód intelektualnych i kulturowych podkreślają, że ludzie różnią się zdolnością
myślenia abstrakcyjnego i pojęciowego podejścia te uznają, że należy w odpowiedni sposób
rozpoznać a następnie jednakowo traktować ludzi podobnych zdolnościach.. Wyrażają
nawet pogląd, że nie które grupy kulturowe cechuje wyższy poziom inteligencji. Wobec
tego nierówny rozkład osiągnięć jest zgodny z zasadą równych szans. Istnieje możliwość
zmierzenia poziomu inteligencji przy pomocy odpowiednich testów
Konsekwencje i słabości funkcjonalizmu  3. utrudnienia z powodu ubóstwa i nędzy
" procesy ubożenia są wg niektórych funkcjonalistów ubocznym efektem rozwoju i
urbanizacji  kosztem postępu. Nieuniknioną konsekwencją rozwoju wielkich miast
(powstawania dzielnic bied, ruder, podupadłych szkół o niskiej reputacji). Wobec tego, aby
ocenić równe szanse edukacyjne dzieci i młodzieży należy patrzeć nie tylko na trudnienia
historyczne i kulturowe ale też na warunki życia, miejsce w strukturze społecznej i
przestrzennej (zamieszkanie, dzielnica)
Twórcy i głowni przedstawiciele funkcjonalizmu
" Durheim
" Weber
" Parson
" Dreeben
TEORIE KONFLIKTU
Teorie konfliktu społecznego- ważne pojęcia
" system społeczny  charakter rzeczywistości
" konflikty społeczne,antagonizmy, walki klasowe
" klasy społeczne, klasowy charakter społeczeństwa (klasy rządzące i zdominowane)
" rozwój społeczeństwa w następstwie konfliktów i walk klasowych
" szkoła  narzędzie(oręż) w rękach klas rządzących (uprzywilejowanych)
" świadomość-  fałszywa świadomość , ideologia, hegemonia
Twórcy i kontynuatorzy teorii konfliktu
" Karol Marks, Fryderyk Engles
" Włodzimierz Lenin, Antonio Gramsci
" Georg Simmel, Randall Collins, Ralf Darhendorf �! kontynuatorzy
Podstawowej pojęcia marksizmu
" siły twórcze  potencjał produkcyjny danego społeczeństwa, na który składają się: siła
robocza i siła produkcji (narzędzia, technologie). Siły wytwórcze rozwijają się w sposób
żywiołowy,a ludzie nad nimi nie panują
" stosunki produkcji  całokształt stosunków międzyludzkich w określonym społeczeństwie.
W społeczeństwie kapitalistycznym mają charakter klasowy i wynikają z podziału pracy
" nadbudowa  ogół instytucji o charakterze nieekonomicznym (prawo, religia, filozofia) oraz
wszelkie doktryny i wytwory ludzkiej świadomości
Punkt wyjścia
" sposób działania, myślenia ludzi zależy o tego w jakich warunkach żyjemy i do jakiej
społeczności należymy
WYKA
AD 7 - 11. 04.13
Marksizm, a edukacja
" szkoły publiczne są rządowymi agendami oświatowymi
" pełnią ważną rolę w procesie wychowania obywateli w duchu oficjalnej ideologii
" szkoły służą reprodukcji istniejącego porządku społecznego (stosunków produkcji) i są
podstawową utrzymania władzy przez klasę kapitalistyczną
" zadaniem szkoły jest kształcenie pracowników różnego szczebla produkcji
Rozwój społeczny w ujęciu marksizmu
" żywiołowy rozwój sił wytwórczych sprawia, że istniejące stosunki społeczne przestają im
odpowiadać i popadają z nimi w sprzeczności. Wyrazem tych sprzeczności są walki klasowe
pomiędzy przedstawicielami różnych klasa społecznych (w ustroju kapitalistycznym:
robotnicy-kapitaliści)
" w efekcie zaistniałych konfliktów dochodzi do rewolucji, kiedy to materialne siły
wytwórcze rozsadzają istniejące stosunki produkcji (np. rewolucja przemysłowa, która
zastąpiła ustrój feudalny)
Teoria marksistowska  byt i świadomość
" wg teorii marksistowskiej świadomości jest ściśle związana panującym w społeczeństwie
typem produkcji (np. ustrój plemienny, feudalny, kapitalistyczny sposób produkcji)
" to nie świadomość ludzi kształtuje ich byt, ale to byt kształtuje ich świadomość
" podstawowe idee ludzi o istocie prawdy i fałszu, piękna, doboru, itp. poznać można poprzez
badanie stosunków produkcji w jakich one zaistniały
" zrozumienie podstawowych pojęć wymaga zrozumienia warunków społecznych w jakich
one powstały
Koncepcja państwa  państwo jako organizm powołany do tego aby służyć kapitalistycznemu
sposobowi produkcji
Świadomość klasowa, fałszywa świadomość
" klasy społeczne mogą istnieć w sposób obiektywny (zatrudnieni w danej gałęzi produkcji) i
subiektywny (członkowie klasy uświadamiają sobie własne położenie i wyrażają wspólny
interes, mają wspólny cel)
" społeczeństwo może hamować rozwój świadomości klasowej poprzez określone działania 
narzucając klasom społecznym fałszywą świadomość (blokując kształtowanie się
prawdziwej świadomości)
" hegemonia  stan, w którym klasy rządzące zdominowały powstałe i narzuciły im
panowanie (w sferze idei)
Szkoła miejscem, w którym uczeń podlega procesom alienacji i nie ma wpływu na to co się tam
dzieje.
WYKA
AD 8  18.04.13
Badania- marksizm
" empiryczne
" badania etnograficzne
" Paul Willis  learning to labor  badania dzieci robotników ze szkoły publicznej w
Anglii
" badania o charakterze etnograficznym
" polegały na tym, że przyglądał się dzieciom z klasy robotniczej (grupa białych
chłopców, z kultury antyszkolnej)
" lata 70 XX wieku
" badania jakościowe  na 5 grupach porównawczych
" dlaczego dzieci z rodzin robotniczych zostają robotnikami? (Czy kultura ma na to
wpływ? )
" chciał zdobyć wiedzę od środka
" etnograficzna (ze względu na intensywne przebywanie w terenie)
" trwały one 18 miesięcy (ostatni etap nauki, wejście na rynek pracy)
" główne ustalenia, wnioski
" w szkołach do których uczęszczali 'faceci' stosują pewne strategie  są
przeciwni kulturze oficjalnej, sprzeciwiają się autorytetom, stosują
'podśmiechujki' (każda sytuacja przekształcona w żarty)
" skłonni do protestów przeciw oficjalnej kultury
" godzili się na podejmowanie niskiej pracy, nie istotne było dla nich kim będą
TEORIA REPRODUKCJI
 Bourdieu i Passeron  Reprodukcja. Elementy teorii systemu nauczania
 Nawiązanie do teorii marksistowskiej
Pojęcia
" odtwarzanie (reprodukcja)  transmisja międzypokoleniowa;
" przemoc symboliczna  używana w szkole; narzucanie kultury dominującej klasy
" habitus  pojawia się u wychowanków; zestaw postaw, nastawień, tendencji; niesie
określoną ze sobą informacje; przyrównanie do kapitału biologicznego (habitus mówi nam
w sferze społecznej o jednostce, a kapitał biologiczny mówi nam o jednostce w sferze
biologicznej)
" system szkolny i oświata  używana przemoc symboliczna; narzuca, wpaja kulturę,
wartości, normy dominującej klasy w społeczeństwie; przybiera maskę neutralności, jest on
jednak w rękach klasy dominującej/panującej (nawiązanie do teorii marksistowskiej);
zaszczepianie określonego sposobu postrzegania przez nas świata; odtwarza istniejący
porządek społeczny, klasowy; przyczynia się do tego, że ludzie z niskich sfer społecznych
wciąż na nich będzie; selekcja i eliminacja uczniów niechcianych przez klasę dominującą;
kariery życiowe i szkolne uzależnione od tego, w którym miejscu struktury społecznej się
znajdujemy i z jakich klas społecznych pochodzimy
Reprodukcja - Uniwersalna i nieunikniona
TEORIA OPORU
 Henryk Giroux, Peter McLaren
 opur  zachowanie opozycyjne; konstrukt teoretyczny i analityczny pozwalający nam
wyjaśnić to co się dzieje między szkołą, a społeczeństwem; opozycyjne zachowanie
uczniów posiadające zarówno symboliczny, historyczny jak i życiowy sens, kwestionujące
słuszność i potęgę znaczenia kultury szkolnej w ogólności i kształcenia w szczególności
 jawny
 ukryty
 nie zgadzają się z teorią reprodukcji
 uważają, że jest obarczona pewnym błędem
 dostrzegają dokonujące się procesy reprodukcji ale ten proces wg nich nie
determinuje całego życia
 dialektyczne podejście do ludzkiej działalności  dominacja i podporządkowanie opisuje w
kategoriach dynamicznych; nie musimy się godzić na to co chce władz, możemy stosować
opur
 w szkołach  narzucanie wartości i sprzeciwy uczniów;
 szkoła miejscem aktywnych produkcji znaczeń
 nie tylko reprodukcja, ale i opozycja w stosunku do tego co się w szkole dzieje
 liczne interakcje, sprzeciw, batalia, walka o wyzwolenie społeczne,
 uczniowie nie są wyłącznie odbiorcami wiedzy, ale potrafią oceniać sytuację, angażować się
w działania
TEORIE FEMINISTYCZNE
" feminizm  ruch, który dąży do działania na rzecz wyzwolenia kobiet spod ucisku męskiej
dyskryminacji
" odwołuje się do teorii konfliktowej i marksizmu
" walki w społeczeństwie pomiędzy płciami (antagonizowane zbiorowości społeczne
prowadzą walki; dialogiczne odwołanie do konfliktu, który jest nieunikniony)
" idea egalitaryzmu  równości, wyzwolenia spod ucisku
" zwracają uwagę na to, aby traktować ludzi jednakowo ze względu na płeć
" element dominacji należy znieść
" istnieje potrzeba wyzwolenia społecznego  kobiety powinny mieć możliwość partycypacji
w życiu społecznym
" to co się dzieje w sferze produkcji nie musi mieć już takiego dużego znaczenia, ważniejsze
jest to co się dzieje w sferze kultury
" wyrasta z koncepcji podejścia do wartości, a nie produkcji
" intelektualny nurt badawczy
" różni się od marksizmu
" poza klasowym istnieje również ucisk związany z płcią
" dostęp do rynku pracy  kobiety w gorszym położeniu (na tym samym stanowisku,
miejsce wynagrodzenia, pierwszą ofiarą na rynku pracy w momencie kryzysu jest
kobieta  najpierw ją się zwolni)
" położenie klasowe w marksizmie, położenie płciowe, feminizm
" rodzina istotna, a w marksizmie była tylko produkcja
" marksizm  obowiązki domowe na kobietę, mężczyz
ni odpowiedzialny za
utrzymanie
WYKA
AD 9 - 25.04.13 TEORIE INTERPRETACYJNE
Teorie interpretacyjne
" próba pogodzenia teorii funkcjonalistycznej i konfliktowej jednak nie udaje się tego
osiągnąć
" jest to nowe podejście
" trzecie podejście do szkoły i społeczeństwach ludzie nadają pewne znaczenia określonym
sytuacjom
" społeczeństwo i szkoła nieustannie tworzone, podlegają nieustannej konstrukcji,
instytucje ulokowane w rozmaitych kontekstach
Kluczowe pojęcia teorii interpretacyjnych
" społeczny kontekstach
" ramy kulturowe
" działania społeczne
" interakcje, reakcje, oddziaływanie
" znaczenie, nadawanie znaczeń, rozumienie
" interpretacja/akt interpretacji
" współczynnik humanistyczny  dyrektywa metodologiczna (poznawanie sytuacji w
kontekście tego co one znaczą dla danej osoby, sposób rozumienia zbiorowości społecznej
nie da się go obliczyć)
Badania z zastosowaniem teorii interpretacyjnej
" Sara Lawrence Lightfoot  Dobra szkoła średnia czym jest dobra szkoła średnia
" badania przeprowadzone w USA w 5 różnych szkołach położonych w różnych częściach
kraju
" zastosowane metody: obserwacje codziennego życia szkolnego, uczniów, nauczycieli,
pracowników administracyjnych
" cel badania  próba uzyskania  potrzeb badanych szkół , zasadniczych rysów, ukazanie
cech wspólnych i nietypowych każdej badanej placówki
" każda szkoła to kombinacja dobrych i złych praktyk. Ważne są konteksty społecznego
" każda ma swój charakter
" trudno wybrać jedną dobrą cechę zalety od kontekstu
" są ramy kulturowe i sytuacja (aby dobrze zrozumieć daną sytuacje trzeba znać daną kulturę
 to kontekst kulturowy potwierdza daną sytuację, to jakie znaczenie nadają aktorzy - w
innej kulturze innym miejscu, ta sama sytuacja może znaczyć zupełnie co innego)
Interakcja  wzajemne oddziaływanie na siebie ludzi, dwoje ludzi na siebie oddziaływuje, charakter
społeczny; uczestników nazywamy aktorami społecznymi
Teorie interakcjonistyczne w socjologii
" George Mead  Umysł, osobowość, społeczeństwo Warszawa 1975
" Erving Goffman  Człowiek w teatrze życia codziennego Warszawa 2000
" Herbert Blumer  Interakcjonizm symboliczny Warszawa 2007
Interakcja nie musi zachodzić w kontakcie bezpośrednim  nie musi być bliskość fizyczna  np.
kontakty przez internet
Aby wyjaśnić dane zjawisko, najpierw trzeba je zrozumieć
Geogre Mead  Umysł, osobowość, społeczeństwo
" koncepcja jaz
ni odzwierciedlonej  wchodzenie w role innych, jakby to zostało odebrane
przez innych, na zasadzie odbicia
" ludzie interpretują swoje działania, a nie tylko reagują na nie
" ludzie udzielają sobie wskazań, dzięki czemu dokonuje się interpretacja działań innych osób
" wskazania umożliwiają konstruktywne działanie
" człowiek umieszcza się ponad problemami, a następnie wchodzi w rolę innych, stara się
ustalić zamierzania czy działania innych
" następuje interpretacja sytuacji i dostosowania swojego działania do wymogów sytuacji
" wskazywanie sobie wskazań
" konstruowanie rzeczywistości społeczną\ej
" nadawanie kontekstu sytuacji, nadawać znaczenia
" nie tylko reakcja na bodziec, ale też tworzymy sytuacje społeczne
" proces ciągły, nieprzerywalny
" jaz
ń odzwierciedlona  kluczowe pojęcie w interakcji, staramy się interpretować, wchodzić
w sytuacje innych
Goffman
" perspektywa dramaturgiczna
" występy
" aktorzy i publiczność
" sceny i kulisy
" fasada (powierzchowność, dekoracja, sposób bycia)
" role (pierwszoplanowe, drugoplanowe)
" klimat, atmosfera, gra
" umiejętności aktorskie, znajomość roli
" strój, scenografia, sceneria, dekoracja
" scenariusz, reżyser
Interakcja jako wymiana
" wymiana to sposób w jaki ludzie postrzegają, tworzą i umacniają organizację społeczną
" wymiana  dobrowolne przekazywanie dóbr między dwiema lub więcej osobami, z której
odnoszą one korzyści
" dobra  forma materialna i niematerialna np. prestiż, szacunek
" wymiana jest z
ródłem porządku społecznego, będący nieplanowanym efektem działań 
George Homans
" Teoria Homansa  inspiracje behawioryzmu i ekonomia
" interakcja = wymiana
" aktywność jednego człowieka nagroda/ kara przez innego
Interakcja jako gra
" traktowanie interakcji jako gry związane jest z teorią gier, z teorią racjonalnego wyboru
" interakcja = gra pomiędzy racjonalnymi osobnikami podejmującymi decyzję, stopień
zaspokojenia potrzeb zależy nie tylko od gracza, ale też od decyzji innych uczestników.
Taka analiza przeprowadzona jest przy pomocy modeli modernistycznych
" Typy gier
" gra o sumie zerowej  suma, o którą toczy się gra jest określona i jeden z graczy
może wygrać tylko kosztem drugie go
" gra o sumie niezerowej  korzyści nagrody mogą pochodzić z zewnętrznego z
ródła,
jeden z graczy może zyskać lub stracić
" dylemat więz
nia
" Webber  aby dobrze analizować sytuacje trzeba ją zrozumieć
WYKA
AD 10/11 - 09.05.13/16.05.13 LIKWIDACJA SZKOA
Y
Ivana Illicha teoria odszkolnienia (descholaryzacji) społeczeństwa
Podstawowe pojęcia
" descholaryzacja/odszkolnienie likwidacja szkoły ale nie likwidacja edukacji, tylko np.
likwidacja budynku szkoły
" kryzys społeczeństwa kapitalistycznego
" nierówności edukacyjne
" niewydolność instytucji szkoły
" biurokratyzacja szkolnictwa
" ukryty program nauczania
" indokrynacja- ideologiczne urabianie uczniów przez szkoły
" sieci oświatowe- alternatywa dla obecnej sytuacji
" bon edukacyjny/talon oświatowy -  elementarna karta kredytowa
Illicha krytyka szkoły obejmuje:
" instytucję szkoły (niewydolną,szkodliwą,pochłaniającą ogromne środki, przyczyniającą się
do nierówności społecznych, monopolityczną)
" biurokrację oświatową (aparat urzędniczy)
" nauczycieli
" programy nauczania (ukryty program)
" dyplomy, które nie odzwierciedlają poziomu wiedzy
" budynki szkoły, infrastrukturę oświatową
Niewydolność szkolnictwa
1. szkoły i system szkolny nie sprzyjają wyrównywaniu szans edukacyjnych dzieci i
młodzieży, a co gorsza je pogłębiają, nie dają szans awansu osobom z niższych klas
społecznych (nieuprzywilejowanych)
2. nie jest prawdą, że uczenie się jest w głównej mierze efektem przebywania w szkole, wiele
rzeczy tak naprawdę uczymy się poza szkołą (żyć,pracować,kochać itd., uczymy się poza
szkołą)
3. szkolnictwo pochłania ogromne środki finansowe, które należy przeznaczyć na nauczanie i
uczenie się , a nie system oświaty i obsługę administracyjną
Na czym polega fenomen szkoły?
" Wg Illicha szkoła to:  przeznaczony dla pewnej grupy wiekowej i związany z osobą
nauczyciela proces wymagający uczestnictwa w pełnym wymiarze godzin oraz istnienia
obowiązkowego programy nauczania
" wiek: szkoła dobiera ludzi wg wieku, a dobór ten oparty jest na założeniach,że  miejsce
dzieci jest w szkole, dzieci uczą się w szkole, dzieci można uczyć tylko w szkole
" w szkole pracują nauczyciele, mający monopol na nauczanie
" szkoła wymaga uczęszczania w pełnym wymiarze ( etatowym ) poświęcenia całego czasu i
energii  szkoła jest miejscem wieloletniego zesłania
Rola nauczyciela:
1. opiekun -  mistrz ceremonii, prowadzący swoich uczniów prze z labirynt rytuałów
2. moralista, który zastępuje rodziców,  ... wskazując, co dobre, a co złe nie tylko w obrębie
szkoły, a w całym społeczeństwie
3. terapeuta,  czuje się władny zagłębiać się w prywatne życie ucznia . Jeśli funkcję tę pełni
nauczyciel będzie się starał wpoić uczniowi własny system wartości. Uczniowie pozostają
pod wpływem i dominacji (władzy) nauczycieli, których otacza się  aurą świętości
EGZAMIN 20.06.13 (czwartek) g. 10.00 wykład + lektury (testowy
oraz opisowy)
Sieci oświatowe  alternatywa dla systemu szkolnictwa
" W ich skład wchodziłyby rozmaite instytucje (kina, muzea, zakłady pracy, poczta, biura
pracy, ośrodki zdrowia, media, lotniska, farmy, itp.)
" sieci byłyby  żywą tkanką, w której każdy mógłby nawiązać potrzebne kontakty, gdyby
chciał się czegoś nauczyć lub kogoś nauczyć
" umożliwiałby odnalezienie partnerów o podobnych zainteresowaniach, którzy
nawiązywaliby kontakty w celu szkoleń, warsztatów, wykładów, itd.
"  w takim systemie nauczanie wynalazcze, twórcze zostałoby  zgodnie z logiką takiego
systemu  uznane za upragnioną formę spędzania wolnego czasu (Illich)
koncepcja jako jeden z modeli reform edukacyjnych
Zalety sieci oświatowej
" dobór partnerów edukacji
" możliwości wspólnych spotkań, edukacji, szkoleń
" swoboda zgromadzeń, wolność słowa
" możliwość sortowania i katalogowania osób o podobnych zainteresowaniach poprzez
system komputerowy
" powrót do życia sąsiedzkiego (ludzie nie byli by przymuszenia szkolnego)
" brak przymusu szkolnego, wyrywania ludzi z ich rodzin, społeczności i brak
podporządkowania instytucji szkoły
" budowa zaufania wśród ludzi, twórczej ekspresji, uwolnienie od biurokratycznego gorsetu
Cztery sieci oświatowe wg Illicha
1. usługi odsyłania do przedmiotów przydatnych podczas uczenia się
" usługi, które pomagają dotrzeć do przedmiotów niezbędnych do edukacji, będących
w dyspozycji różnych instytucji (bibliotek, agencji, lotnisk, teatrów, muzeów), które
byłyby udostępniane w czasie edukacji, jak i w czasie wolnym
" obecnie dostęp do różnych przedmiotów jest bardzo nierównomierny i należy go
ułatwić. Głównym z
ródłem wiedzy jest podręcznik, a nie inni ludzie i przedmioty.
Odszkolnienie wymaga szerokiego udostępnienia narzędzi wszystkim do uczenia się
we własnym zakresie
2. wymiana umiejętności
" nauczycieli nie można odnalez
ć w zbiorach muzealnych, nie mogą zostać
wypożyczeni ogółowi
" w odszkolnionym społeczeństwie osoby, które chcą podzieli się wiedzą mogą
wskazać innym miejsce, czas i metody nauki. Wzorzec umiejętności to osoba, która
ma umiejętności i pragnie z innymi się nimi dzielić. Można uczyć zarówno prostych
umiejętności (jazda samochodem, gotowanie, jak i bardziej złożonych typu chirurgia,
korzystanie z katalogów)
" osoby dzielące się umiejętnościami będą diagnozować problemy innych oraz
motywować do nauki. Osób chętnych do demonstrowania umiejętności nie
zabraknie. Stworzone zostaną: wolne centra umiejętności lub banki umiejętności
3. dobór nowicjuszy
" w odszkolnionym społeczeństwie możliwy będzie nieskrępowany dobór partnerów
edukacji, do podejmowania i prowadzenia nowych przedsięwzięć
"  dobry szachista zawsze cieszy się ze znalezienia godnego partnera do gry, a jeden
nowicjusz ze znalezienia drugiego . Ludzie chcący grać w gry, spotykać się, jez
dzić
na wycieczki są gotowi przebywać spore odległości by znalez
ć odpowiednich
partnerów. Wymaga to stworzenia sieci komunikacyjnej. Byłaby bardzo prosta 
użytkownik podawałby swoje nazwisko i umiejętności do których poszukuje
partnera. Komputer odsyłałby mu nazwisko partnerów
4. usługi odsyłania do ogółu oświatowców
" katalog zawierający informacje na temat profesjonalistów, paraprofesjonalistów i
wolnych strzelców, jak również warunki dostępu do nich. Oświatowcy ci mogą być
wybrani na podstawie wyników sondaży lub na drodze konsultacji wśród
dotychczasowych klientów. Gdy wzrosną nowe możliwości wyboru i nowe szanse na
naukę, to wśród obywateli wzrośnie też wola odnalezienia mistrzów
" profesjonalnymi oświatowca staliby się ludzie dogłębnie rozumiejący edukację i
administrację, zajmowaliby się obsługą i administracją sieci oświatowej, co
wymagało by pewnych umiejętności (potrzebnych np., do obsługi muzeum czy
restauracji). Nie wiązałoby się z nadzorem, przygotowaniem programów, zakupem
podręczników
LITERATURA NA EGZAMIN
Walter Feinberg, Jonas F. Soltis  Szkoła i społeczeństwo 2000 rok
Ivan Illich  Odszkolnić społeczeństwo rozdział 1  dlaczego musimy zmienić szkołę 2
 Fenomenologia szkoły i 6  Sieci oświatowe (2010 r)
Milton Friedman  Wolny wybór rozdział 6  co złego dzieje się z naszymi szkołami? (2006)
Rober Pawlak  Bon edukacyjny w polityce oświatowej rozdział 1  Edukacja w dobie przemian
społecznych 3.3  koncepcja rynkowa Miltona 3.4  Koncepcja egalitarna Ivana Illicha (2012)
ZAGADNIENIA MNIEJ WI
CEJ
Czym jest zasada równych szans (przykład nierównych szans)
teoria konfliktowa, funkcjonalistyczna jej cechy w edukacji
WYKA
AD 23.05.13 WOLNY WYBÓR �! CO SI
DZIEJE Z NASZYMI SZKOA
AMI
FRIEDMAN (PRYWATYZACJA)
3 typy reform oświaty
" descholaryzacja - szkołę zastąpić sieciami oświatowymi
" szkoła ustawicznie doskonalona  różne reformy
" różne alternatywy  zastąpić tradycyjną szkołę, szkołami alternatywnymi
Milton Fridman
" ekonomista amerykański
" zwolennik liberalnych zasad gospodarczych, wolności i swobody gospodarczej,
niewielkiego zaangażowania państwa w sferę rynku (tzw. państwa minimum oraz
niewidzialnej ręki rynku)
"  Wolny wybór  Kapitalizm i wolność  Tyrania status quo
Wolność jako najważniejsza wartość w każdym społeczeństwie
" wolność jako nadrzędna zasada działania jednostek ma fundamentalne znaczenie dla
prawidłowego działania całego społeczeństwa
"  Dobrze funkcjonujący model społeczeństwa zorganizowany wokół dobrowolnej wymiany
dóbr, to wolna, prywatna i aktywna gospodarka wymiany, którą nazywamy kapitalizmem
konkurencyjnym  (Friedman)
" swoboda działania jednostek nie może mieć nieograniczonego charakteru i nie powinna
zagrażać lub szkodzić innym obywatelom. W związku z tym w każdym kraju potrzebny jest
rząd, który wez
mie na siebie obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa
"  potrzeba istnienia rządu wynika stąd, że niemożliwa jest wolność absolutna (Friedman)
Zadania rządu wg Friedmana
" uprawnienia rządu powinny być daleko ograniczone i obejmować
" zapewnienie bezpieczeństwa
" egzekwowanie prawa i porządku
" określanie zasad własności
" promowanie konkurencji
" realizację polityki monetarnej
" pomoc osobom niepełnosprawnym oraz osobom w nie pełni odpowiedzialny za
siebie (dzieciom, ludziom chorym psychicznie)
"  Najważniejszym zadaniem rządu jest ochrona naszej wolności przed wrogami
zewnętrznymi, ale także przed zakusami obywateli naszego kraju
" przekazana rządowi władza powinna być  rozproszona , co oznacza, że należy zastosować
zasadę decentralizacji przekazując wiele uprawnień samorządom.  Jeśli jakaś funkcja musi
być realizowana przez administrację rządową, to lepiej nich odbywa się to na szczeblu
hrabstwa niż stanu, lepiej na szczeblu stanowym niż w Waszyngtonie  (Friedman)
" w sferze edukacji zadania rządu nie powinny być zdaniem Friedmana rozbudowane, a
większość uprawnień należy przekazać rodzicom i władzom lokalnym
" interwencję państwa w sferze edukacji można wyjaśnić tylko na dwa sposoby: po pierwsze,
uzasadniają je tzw. efekty sąsiedztwa, odnoszące się do innych obywateli (korzyści z
edukacji jednostek odnosi całe społeczeństwo, które rozwija się dzięki poprawie poziomi
wykształcenia społeczeństwa), po drugie wynikają z paternalistycznej troski o losy dzieci,
które nie są w stanie same zatroszczyć się o swój byt
" demokratyczny rząd powinien, przynajmniej w podstawowym zakresie zapewnić każdemu
obywatelowi dostęp do szkolnictwa i stworzyć możliwości zdobycia elementarnych
umiejętności (czytania, pisania, liczenia), wiedzy ogólnej o świecie oraz wspólnego kanonu
wartości.  Edukacja mojego dziecka przyczynia się do zapewnienia dobrobytu moim
współobywatelom, ponieważ zwiększa szansę trwania stabilnego, demokratycznego rządu 
System szkolnictwa jako rządowy monopol
" w XX wieku system oświatowy, czy też  przemysł edukacyjny - jak napisał Friedman 
został znacjonalizowany i przekształcił się w rządowy monopol, w którym szkoły
publiczne mają zapewniony nieustanny dopływ uczniów i środków finansowych bez
względu na uzyskiwane rezultaty, a nauczyciele i administracja szkolna nie są
odpowiednio kontrolowane przez rodziców i nie mają odpowiednich bodz
ców do
wychodzenia naprzeciw ich potrzebom  cechą charakterystyczną monopol jest brak
alternatywy  w związku z powyższym istnienie monopolu przekreśla możliwość
korzystania z wolności w transakcji wymiany. Praktyce powstanie monopolu jest
najczęściej (jeśli nie zawsze) wynikiem otrzymania wsparcia ze strony państwa lub też
skutkiem zawarcia przez tworzące go jednostki umów o charakterze zmowy rynkowej
" państwo, jako monopolityczny wykonawca usług edukacyjnych, nie otrzymuje
bezpośredniej zapłaty od swoich klientów, wobec czego nie zwraca uwagi na ich
potrzeby
Choroba  biurokratycznego zastępstwa
Na kogo wydajemy
Czyje pieniądze Na siebie Na kogoś innego
Nasze własne 1 2
Kogoś innego 3 4
Przejawy kryzysu publicznego szkolnictwa
" obniżenie jakości edukacji mimo wzrostu nakładów finansowych na szkolnictwo w XX
wieku, zwiększanie zatrudnienia wśród nauczycieli, nauczycieli wspomagających i
personelu pomocniczego
" biurokratyzacja szkolnictwa (skomplikowanie i rozmnożenie procedur i regulacji, wzrost
roli urzędników oświatowych i inspektorów, rozrost nauczycielskich związków
zawodowych)
" centralizacja szkolnictwa  przesuwanie kompetencji i nadzoru nad oświatą ze szczebla
społeczności lokalnych  w górę do władz regionalnych i centralnych
" utrata przez rodziców wypływu na szkolnictwo, pozbawienie ich realnego wpływu na bieg
spraw oświatowych (usidlenie)
" pogorszenie stanu bezpieczeństwa w szkołach, zagrożenie fizyczne dla nauczycieli i
rówieśników, przemoc, wandalizm, wymuszenia, napady z bronią w ręku
" kreowanie przez szkoły nie równości społecznych  ograniczanie szansy awansu dzieciom z
rodzin biednych i mniejszości etnicznych (czarnych mieszkańców centrów wielkich miast,
tzw gett). Selekcjonowanie kandydatów do szkół i dzielenie się szkół na lepsze i gorsze
Powszechny bon edukacyjny  zaproponowany sposób rozwiązywania kryzysu oświatowego
" Przekształcenie systemu oświatowego w wolny rynek szkolnictwa, w którym rodzice i
uczniowie to klienci, a nauczyciele i szkoły to producenci
" umożliwienie każdemu uczniowi wyboru dowolnej szkoły
" wyposażenie rodziców w bony edukacyjne (talony szkolne), które mogą być przeznaczone
wyłącznie na edukacje
" bony podlegałyby  wykupowi przez szkoły
" szkoły podlegałyby rejestracji (akredytacji), która zezwalałaby na udział w programie
" pieniądze podążałyby wraz z bonem do wybranej przez ucznia szkoły (pieniądze podąża za
uczniem)
" wartość bonu byłaby ustalana przez władze i pokrywałaby określone (zatwierdzone) usługi
szkolne
" z uwagi na wprowadzenie dofinansowania szkół prywatnych z pieniędzy publicznych
wartość bonu mogłaby być nieznacznie obniżona w stosunku do obecnego kosztu
kształcenia jednego ucznia w szkołach
" szkoły ustalałyby wysokość czesnego i zasady rekrutacji
" rodzice mogliby dopłacać do bonu (edukacji dziecka), jeśli koszt kształcenia ucznia w danej
szkole byłby wyższy niż wartość bonu
" szkoły bez odpowiedniej liczby uczniów bankrutowałyby
Korzyści wynikające z wprowadzenia bonów edukacyjnych
" większy wpływ rodziców na edukację ich dzieci, większa kontrola rodziców nad finansami
szkół
" oddzielenie urzędników od rozdziału pieniędzy na edukację (rozdziału dokonywaliby
rodzice posyłający dzieci do konkretnych szkół)
" likwidacja podwójnego opodatkowania rodziców posyłających dzieci do szkół prywatnych
" pojawienie się konkurencji między szkołami
" rozwój i zróżnicowanie rynku szkolnego, powstanie nowych szkół prowadzonych przez
różne podmioty (rodziców, nauczycieli, organizacje, stowarzyszenie, związki wyznaniowe
itd.) nastawionych za zysk i non-profit
" poprawa jakości nauczania wskutek konkurencji między szkołami
" uzależnienie zarobków nauczycieli od jakości ich pracy i ich  potencjału rynkowego ,
likwidacja sztywnych zasad wynagradzania i awansowania nauczycieli
" wyrównywanie szans edukacyjnych najbiedniejszych warstw społeczeństwa za sporawą
wspomnianej możliwości wyboru dowolnej szkoły
" wzrost szacunku do wykształcenia w społeczeństwo
Koncepcja bonu edukacyjnego jako etap przejściowy na drodze do prywatyzacji szkolnictwa
" Friedman traktował koncepcję bonu edukacyjnego jako etap przejściowy (pomost) na
drodze do prywatyzacji szkolnictwa
" projekt bonów edukacyjnych nie dotyka z
ródeł finansowych i kwestii obowiązku szkolnego.
Wraz z bogaceniem się społeczeństwa należy przechodzić do szkolnictwa prywatnego
" wartość bonu edukacyjnego mogłaby być stopniowo obniżana, aż w końcu rodzice zamiast
bonu przynosiliby do szkoły pieniądze. Pozostałoby jedynie finansowanie dla rodzin
znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji materialnej (5-10%)
" system szkolnictwa prywatnego funkcjonuje sprawnej, taniej i nie wymaga na ztrudniania
machiny urzędniczej. Przełamuje państwowy monopol w obszarze nauczania. Każdy klient
może dobrać w nim właściwą ofertę dostosowaną do własnych potrzeb
" szkoły byłyby silnie osadzone w społecznościach lokalnych, dużą rolę odgrywaliby w nich
rodzice, którzy mogliby przenieść swoje dziecko do innego placówki, jeśli nie byliby z niej
zadowoleni
WYKA
AD 06.06.13 REFORMY OŚWIATOWE
 Dziecko w koncepcjach pedagogicznych Marii Grzegorzewskiej i Janusza Korczaka Józef
Bałachowicz
NAGRANIEEE
Przyczyny
" zmiany rzeczywistości i system nie nadąża
Reformą nazywane są następujące działania inicjowane przez władzę
" pewne grupy lub instytucje uzyskują prawo posiadania lub dostępu do dóbr materialnych,
działań lub decyzji, których nie miał wcześniej
" pewne grupy lub instytucje tracą, w całości lub częściowo, posiadanie lub dostęp do dóbr
materialnych, działań lub decyzji
" pewne grupy lub instytucje zostają zmuszone do podjęcia lub zaprzestania konkretnych
działań
" nowe zmiany muszą zacząć działać i utrzymać się na tyle długo, aby był dostrzegalny ich
pierwszy efekt
Typy reform oświatowych (w jego książce)
" oddolne
" odgórne
" naprawcze
" modernizacyjne
" strukturalne (struktura  obszar rzeczywistości o uporządkowanym charakterze)
" systemowe
Klasyfikacja reform o charakterze
" konkurencyjności oświaty - mechanizmy rywalizacji różnego typu wprowadzić do oświaty;
może przejawiać się poprzez wprowadzanie testów; decentralizacja władz o środki
finansowe; system ograniczenia rejonizacji  wybieranie szkoły przez uczniów
" zmianie systemu finansowania oświaty  ograniczenie kosztów 'cięcia', ograniczenie
środków na oświatę, nie tworzy się nowych miejsc tylko się zwalnia
" poprawy zwiększenia, poprawa oświaty  dla grup, które znajdują się w trudnym położeniu
(grup szczególnego ryzyka)
OETD  OPISAĆ
" jedna z komórki tej organizacji zajmuje się badaniem przyszłości edukacji
" to jak edukacja wygląda współcześnie i jak będzie wyglądało za 10/15 lat
" prowadzą badania PISA
" scenariusze przyszłości rozwoju edukacji  wizje, koncepcje, tworzone na podstawie wiedzy
dotyczącej stanu obecnego, trendów, kierunków procesów edukacji, możliwych
przewidywań przyszłości
" hipotetyczne przewidywania
Scenariusze  status quo Scenariusze  rescholaryzacji (początki Scenariusze
(nie zmienia się) zmian, coś się zaczyna dziać)  descholaryzacji (sieci
uniformizacja, skostniałość, uczących się,
odporność na zmiany społeczeństwo sieci)
1. Silny, zbiurokratyzowany 3. Szkoły jako centra zmian społecznych 5. sieci uczących się i
model szkolnictwa (szkoła traktowana jako dobro ulukowanie społeczeństwo sieci (nie
(niewiele się zmienia, wręcz w społeczności lokalnej, jej rola silnie zakłada likwidacji szkoły,
pogłębiają się problemy) osadzona w rzeczywistości i silnie a zakłada tworzenie sieci
współpracuje; szkoły mają dużą oświatowej)
autonomię; nie tylko oferty dla uczniów,
ale i wychodzą na zewnątrz)
2. Rozwój modelu 4. szkoły jako organizacje skupione na 6. Exodus (masowe
rynkowego procesie uczenia się (szkoła jako ośrodek odejście) nauczycieli
kształcenia przez całe życie) (nauczycieli nie potrzeba;
pogłębianie trudności
edukacyjnych)
WYKA
AD 13.06.13 NIERÓWNOŚCI EDUKACYJNE
równość szans  sytuacja kiedy jednostka ma możliwość do dostępu do edukacji bez względu na
cechy przypisane (płeć, pochodzenie etniczne)
nierówności edukacyjne - nieidentyczny dostęp dla jednostek i grup do określonych dóbr
edukacyjnych; korelacja (związki) między statusem przypisanym ucznia, a jego osiągnięciami
szkolnymi
Przegląd wybranych teorii wyjaśniających nierówności edu
Teoria Główne założenia Przedstawiciele
Funkcjonalistyczna Zadaniem systemu T.Parsons
oświatowego jest selekcja i R.Dreeben
socjalizacja jednostek oraz ich
odpowiednie ulokowanie na
rynku pracy. Rywalizacja
pomiędzy jednostkami sprzyja
lepszej alokacji siły roboczej.
konfliktu Szkoła jest miejscem R. Dahrendorf
panowania (hegemonii) S. Bowels
klasowego, gdzie realizowane
są ideologiczne interesy klasy
rządzącej
reprodukcji Kapitał kulturowy ogranicza B. Bernistein
nieskrępowaną konkurencję P. Bourdieu
między jednostkami i J.C. Passeron
przyczynia się do odtwarzania
(reprodukcji) nierówności
społecznych
kredencjalistyczna W czasach, gdy jedyną miarą R. Collins
wykształcenia stają się D. Boylan
dyplomy, ich zróżnicowanie
potęguje nierówności społeczne
interpretatywna Eksloracja nierówności C. Geertz
społecznych wymaga badania
konkretnych przypadków (na
przykład szkół) i poszukiwania
na tej drodze ogólnych
prawidłowości społecznych
Nierówności edukacyjne  związek między życiem rodzinnym, społecznym, a uzyskiwanym
wykształceniem
Upowszechnienie wychowania przedszkolnego w roku szkolny 2008/2009 (dane %)
Dzieci w wieku Ogółem Miasta Wsie
3 lata 41 59 17
4 lata 53 73 27
5 lat 64 81 42