URZ
D KOMISJI
NADZORU UBEZPIECZEC
I FUNDUSZY EMERYTALNYCH
AGENCI UBEZPIECZENIOWI
Sprawozdanie za lata 1996 -2002
DEPARTAMENT POŚREDNICTWA I AKWIZYCJI
Warszawa, 2003
SPIS TREŚCI
1. Agenci ubezpieczeniowi .................................................................................. 3
2. Osoby wykonujące czynności agenta ubezpieczeniowego ............................. 7
3. Odmowy wydania zezwoleń na wykonywanie czynności
agenta ubezpieczeniowego ................................................................................. 15
4. Cofnięcia zezwoleń na wykonywanie czynności
agenta ubezpieczeniowego ................................................................................. 15
5. Dystrybucja ubezpieczeń przez agentów ubezpieczeniowych ............................ 17
6. Wykaz aktów prawnych ................................................................................. 18
7. Spis tabel ...................................................................................................... 20
8. Spis wykresów ...................................................................................................... 21
2
1. Agenci ubezpieczeniowi
Zakłady ubezpieczeń, na podstawie art. 37 d ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o
działalności ubezpieczeniowej (Tekst jednolity Dz. U. 1996 Nr 11 poz. 62 z póz
n. zm.),
mogą korzystać z usług pośrednictwa ubezpieczeniowego1. Pośrednictwo
ubezpieczeniowe polega na wykonywaniu czynności faktycznych lub prawnych związanych
z zawarciem umów ubezpieczenia lub reasekuracji i może być wyłącznie wykonywane
przez agentów ubezpieczeniowych lub brokerów ubezpieczeniowych, a w zakresie
reasekuracji przez brokerów reasekuracyjnych. Agentem ubezpieczeniowym jest
przedsiębiorca, w rozumieniu art. 2 ust 2 ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. Prawo
działalności gospodarczej (Dz. U. 1999 Nr 101 poz. 1178 z póz
n. zm.), upoważniony przez
zakład ubezpieczeń do stałego zawierania umów ubezpieczenia w imieniu i na rzecz tego
zakładu ubezpieczeń lub pośredniczenia przy zawieraniu umów2. W chwili obecnej
agentem ubezpieczeniowym może być zatem osoba fizyczna będąca przedsiębiorcą,
osoba prawna lub nie mająca osobowości prawnej spółka prawa handlowego tj. spółka
jawna, spółka komandytowa, spółka komandytowo  akcyjna. Powyższe uregulowanie
wyłączyło natomiast z grona agentów ubezpieczeniowych spółki cywilne, które przed
dniem wejścia w życie ustawy - Prawo działalności gospodarczej mogły podpisywać
umowy agencyjne z zakładami ubezpieczeń. Należy podkreślić iż agenci ubezpieczeniowi
działają na podstawie podpisanych z zakładami ubezpieczeń umów agencyjnych
regulowanych przepisami Kodeksu cywilnego.3
Organ nadzoru posiada dane dotyczące liczby zawartych od 1997 r. umów
agencyjnych. A
ączna liczba podpisanych w 1997 roku umów agencyjnych wyniosła 30.376.
Liczba powyższych umów stale rosła, aż do 2001 r., kiedy to nastąpił jej spadek z 84.155
do 79.107. Tendencja malejąca została zachowana w 2002 r., kiedy to łączna liczba
zawartych umów agencyjnych wyniosła 71.324 (liczba zawartych umów agencyjnych w
poszczególnych latach została przedstawiona na wykresie nr 1). Należy zaznaczyć, iż
dane te dotyczą liczby umów agencyjnych podpisanych przez poszczególne zakłady
ubezpieczeń, a nie agentów ubezpieczeniowych, gdyż niektórzy agenci ubezpieczeniowi,
1
Rozdział 3a, w którym są zawarte uregulowania dotyczące pośrednictwa ubezpieczeniowego, został dodany do
ustawy o działalności ubezpieczeniowej przez ustawę z dnia 8 czerwca 1995 r. o zmianie ustawy o działalności
ubezpieczeniowej, o zmianie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej - Kodeks handlowy oraz o zmianie
ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. (Dz. U. 1995 Nr 96 poz.. 478).
2
Należy zauważyć, iż pierwotnie agentem ubezpieczeniowym była osoba fizyczna, osoba prawna lub podmiot
gospodarczy nie mający osobowości prawnej, upoważniony przez zakład ubezpieczeń do stałego zawierania umów
ubezpieczenia w imieniu i na rzecz tego zakładu lub pośredniczenia przy zawieraniu umów. Redakcja tego zapisu
została zmieniona, na podstawie ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. wprowadzającej ustawę o Krajowym Rejestrze
Sądowym (Dz. U. 1997 Nr 121 poz. 770) - określenie  podmiot gospodarczy zastąpiono określeniem
 przedsiębiorca . Ostateczne brzmienie temu artykułowi zostało nadane ustawą z dnia 15 marca 2001 r. o zmianie
ustawy o działalności ubezpieczeniowej (Dz. U 2001 Nr 37 poz. 424).
3
Tytuł XXIII ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 Nr 16 poz. 93 z póz
n. zm.)
3
tzw. multiagenci, mogą mieć podpisane umowy agencyjne z więcej niż jednym zakładem
ubezpieczeń.
Tabela 1. Liczba zawartych umów agencyjnych
Wyszczególnienie 1997 r. 1998 r. 1999 r. 2000 r. 2001 r. 2002 r.
ZU Dział I 12.961 32.037 38.604 42.015 34.937 28.114
ZU Dział II 17.415 30.174 37.786 42.140 44.170 43.210
Razem 30.376 62.211 76.390 84.155 79.107 71.324
Wykres 1. Liczba zawartych umów agencyjnych
90000
80000
70000
60000
50000
40000
30000
20000
10000
0
1997 1998 1999 2000 2001 2002
ZU Dział I ZU Dział II Ogółem
Należy zauważyć, iż w latach 1997 - 2000 liczba umów agencyjnych podpisanych
przez zakłady ubezpieczeń na życie oraz zakłady ubezpieczeń była zbliżona. Znaczne
różnice w ilości zawartych umów między obydwoma działami ubezpieczeń zaznaczyły się
dopiero w 2001 r., w którym to zakłady ubezpieczeń działu II zawarły o około 10 tys. umów
agencyjnych więcej niż zakłady ubezpieczeń działu I. Przyczyną powyższego stanu był
znaczny spadek liczby agentów ubezpieczeniowych w poszczególnych zakładach
ubezpieczeń na życie z 42.015 w 2000 r. do 34.937 w roku 2001 (spadek o 17%) przy
jednoczesnym wzroście liczby agentów ubezpieczeniowych współpracujących z zakładami
ubezpieczeń działu II z 42.140 w 2000 r. do 44.170 w 2001 r. (wzrost o 5%). W 2002 r.
nastąpił dalszy znaczny spadek liczby umów agencyjnych zawartych przez zakłady
ubezpieczeń działu I z 34.937 do 28.114 (spadek o 20%), natomiast po raz pierwszy
nastąpił spadek liczby umów agencyjnych zawartych przez zakłady ubezpieczeń działu II z
44.170 do 43.210 (spadek o około 2%). Na koniec 2002 r. zakłady ubezpieczeń działu II
miały zawartych o 15.000 umów agencyjnych więcej niż zakłady ubezpieczeń działu I.
4
84155
79107
76390
71324
62211
Liczba
30376
42140
44170
37786
30174
43210
28114
42015
17415
32037
34937
38604
12961
Tabela 2. Zmiana liczby zawartych umów w stosunku do roku poprzedniego wyrażona w
procentach (rok poprzedni = 100%)
Wyszczególnienie 1998 r. 1999 r. 2000 r. 2001 r. 2002 r.
ZU Dział I 147 20 9 -17 -20
ZU Dział II 73 25 12 5 -2
Razem 105 23 10 -6 -10
Wykres 2. Zmiana procentowa liczby zawartych umów (rok poprzedni = 100%)
175
150
125
100
75
%
50
25
0
-25
1997 1998 1999 2000 2001 2002
ZU Dział I ZU Dział II Razem
Omawiając strukturę zawartych umów agencyjnych należy podkreślić, iż
zdecydowana ich większość, zarówno w przypadku zakładów ubezpieczeń na życie jak i
zakładów ubezpieczeń działu II, została zawarta z przedsiębiorcami będącymi osobami
fizycznymi. Zakłady ubezpieczeń działu II zawarły jednak więcej umów agencyjnych z
innymi przedsiębiorcami niż osoby fizyczne. Przykładowo w 2001 r. zakłady ubezpieczeń
działu I zawarły 1.575 umów agencyjnych z przedsiębiorcami nie będącymi osobami
fizycznym, natomiast zakłady ubezpieczeń działu II  9.109. Podobnie było w 2002 r. -
zakłady ubezpieczeń działu I zawarły 1.913 umów agencyjnych, natomiast zakłady
ubezpieczeń działu II  8.687. Należy jednak zauważyć, iż w przypadku zakładów
ubezpieczeń działu II wzięto również pod uwagę umowy zawarte z przedsiębiorcami
prowadzącymi działalność na podstawie wydawanego przez organ nadzoru zwolnienia od
obowiązku wykonywania działalności agencyjnej przy pomocy osób fizycznych
posiadających zezwolenie na wykonywanie czynności agenta ubezpieczeniowego4. Umów
z tymi podmiotami nie mogą natomiast podpisywać zakłady ubezpieczeń na życie5. Liczba
umów agencyjnych zawartych z podmiotami  zwolnionymi zmniejszyła się z 2.682 w roku
4
Działalność ta jest prowadzona zgodnie z art. 37 e ust 5 ustawy o działalności ubezpieczeniowej.
5
Zgodnie z ż 16 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 21 marca 2001 r. w sprawie szkolenia i egzaminu dla
ubiegających się o zezwolenie na wykonywanie czynności agenta ubezpieczeniowego oraz zwolnienia od
obowiązku wykonywania działalności agencyjnej przy pomocy osób fizycznych posiadających zezwolenie (Dz. U
2001, Nr 26, poz. 289) powyższego zwolnienia nie mogą uzyskać przedsiębiorcy prowadzący działalność agencyjną
na rzecz zakładów ubezpieczeń na życie
5
2000 do 2.214 w 2001 r. , natomiast w 2002 r. ponownie wzrosła do 2.896.
Tabela 3. Liczba umów agencyjnych zawartych przez zakłady ubezpieczeń działu II
Wyszczególnienie 1997 r. 1998 r. 1999 r. 2000 r. 2001 r. 2002 r.
Osoby fizyczne 12.900 20.648 28.885 33.030 35.057 34.523
Osoby prawne 733 2.934 2.285 3.149 2.929 2.982
Podmioty bez osobowości prawnej 2.034 4.390 4.484 3.279 3.970 2.809
Przedsiębiorcy "zwolnieni" 1.748 2.202 2.132 2.682 2.214 2.896
Wykres 3. Umowy agencyjne podpisane przez zakłady ubezpieczeń działu II
40000
35000
30000
25000
20000
15000
10000
5000
0
1997 r. 1998 r. 1999 r. 2000 r. 2001 r. 2002 r.
Osoby fizyczne Osoby prawne Podmioty bez osobowości prawnej Zwolnieni
Tabela 4. Liczba umów agencyjnych zawartych przez zakłady ubezpieczeń działu I.
Wyszczególnienie 1997 r. 1998 r. 1999 r. 2000 r. 2001 r. 2002 r.
Osoby fizyczne 12.654 30.968 37.337 40.208 33.362 26.201
Osoby prawne 115 500 1.057 1.481 1.324 1.727
Podmioty bez osobowości prawnej 192 569 210 326 251 186
Wykres 4. Umowy agencyjne podpisane przez zakłady ubezpieczeń działu I
45000
40000
35000
30000
25000
20000
15000
10000
5000
0
1997 r. 1998 r. 1999 r. 2000 r. 2001 r. 2002 r.
Osoby fizyczne Osoby prawne Podmioty bez osobowości prawnej
6
Liczba
Liczba
W roku 1997 łączna liczba umów agencyjnych zawartych przez pięć
największych zakładów ubezpieczeń pod względem liczby zawartych umów
agencyjnych wyniosła 18.710, co stanowiło 62% ogółu zawartych umów agencyjnych
przez wszystkie zakłady ubezpieczeń. Rok póz
niej zmieniła się kolejność pierwszych
pięciu zakładów ubezpieczeń, zmniejszyła się liczba zawartych umów przez ww.
zakłady i wyniosła 30.919 umów agencyjnych, co stanowiło około 50 % wszystkich
zawartych umów agencyjnych. W roku 1999 r. te same zakłady, co w 1998 r., znalazły się
w pierwszej piątce nie uległa zmianie. W omawianym okresie zawarto 35.044 umów, co
stanowiło 46% wszystkich umów agencyjnych. W roku 2000 udział ww. zakładów spadł o
12 pkt. proc. w porównaniu z rokiem 1999. w omawianym okresie pięć największych
zakładów ubezpieczeń pod względem liczby zawartych umów agencyjnych zawarło 38%
wszystkich umów, czyli 32.106.
Wśród pierwszych pięciu zakładów ubezpieczeń, które zawarły największą ilość umów
agencyjnych w 2001 r. nastąpiły zmiany. A
ączna liczba podpisanych umów przez ww.
zakłady wyniosła 28.146, co stanowi tylko 35% ogółu zawartych umów agencyjnych.
W 2002 r. łączna liczba podpisanych umów przez ww. zakłady wyniosła 26.553, co
stanowiło 37% ogółu zawartych umów agencyjnych.
Powyższe dane wskazują, iż nastąpił znaczny podział rynku agentów
ubezpieczeniowych pomiędzy różne zakłady ubezpieczeń. O ile w 1997 r. większość
agentów związana była umowami agencyjnymi (62%) z pięcioma zakładami ubezpieczeń,
to w 2002 roku coraz więcej zakładów ubezpieczeń posiadało rozbudowaną sieć sprzedaży
przez agentów ubezpieczeniowych (pięć pierwszych zakładów ubezpieczeń obejmowało
tylko 37% umów). Spadek ilości zawartych umów przez pierwszych pięć zakładów
ubezpieczeń utrzymywał się do 2001 roku, natomiast w 2002 roku (w porównaniu do roku
2001) nastąpił 2-procentowy wzrost ilości podpisanych umów przez pięć pierwszych
zakładów ubezpieczeń w odniesieniu do całości podpisanych umów agencyjnych.
2. Osoby wykonujące czynności agenta ubezpieczeniowego
Zgodnie z art. 37 e ust. 2 ww. ustawy o działalności ubezpieczeniowej, działalność
agencyjna może być wykonywana wyłącznie przy pomocy osób fizycznych posiadających
zezwolenie na wykonywanie czynności agenta ubezpieczeniowego. Przedmiotowe
zezwolenie zgodnie z art. 37 e ust. 3 organ nadzoru wydaje na wniosek zakładu
ubezpieczeń lub zainteresowanego, jeżeli osoba fizyczna: ma miejsce zamieszkania na
terytorium Polski, nie była prawomocnie skazana za przestępstwo umyślne przeciwko
mieniu, dokumentom lub przestępstwo karno  skarbowe, ukończyła zorganizowane przez
zakład ubezpieczeń szkolenie zakończone egzaminem oraz ma pełną zdolność do
7
czynności prawnych. Organ nadzoru do końca 2002 r. wydał ponad 332 tys. zezwoleń, z
czego na wniosek zakładów ubezpieczeń na życie  193.496, zakładów ubezpieczeń działu
II  60.327 oraz na wniosek osób fizycznych  78.701. W tym miejscu należy podkreślić, iż
dane dotyczące wniosków indywidualnych (przede wszystkim złożonych w latach 1996,
1997 i 1998) są nieścisłe, bowiem w okresie tym zakłady ubezpieczeń często przekazywały
do organu nadzoru wnioski dużych grup osób ubiegających się o wydanie zezwolenia,
jednakże wnioskodawcami były osoby fizyczne, a nie zakłady ubezpieczeń6. Ponadto organ
nadzoru nie posiadał odpowiedniej bazy danych umożliwiającej podział, w trakcie
wprowadzania do niej danych, na wnioski indywidualne i wnioski zakładów ubezpieczeń7.
czego na wniosek zakładów ubezpieczeń na życie  193.496, zakładów ubezpieczeń działu
II  60.327 oraz na wniosek osób fizycznych  78.701. W tym miejscu należy podkreślić, iż
dane dotyczące wniosków indywidualnych (przede wszystkim złożonych w latach 1996,
1997 i 1998) są nieścisłe, bowiem w okresie tym zakłady ubezpieczeń często przekazywały
do organu nadzoru wnioski dużych grup osób ubiegających się o wydanie zezwolenia,
jednakże wnioskodawcami były osoby fizyczne, a nie zakłady ubezpieczeń8. Ponadto organ
nadzoru nie posiadał odpowiedniej bazy danych umożliwiającej podział, w trakcie
wprowadzania do niej danych, na wnioski indywidualne i wnioski zakładów ubezpieczeń9.
Wykres 5. A
ączna liczba złożonych wniosków w latach 1996  2002
332524
193496
400000
300000
78701
60327
200000
100000
0
ZU Dział I ZU Dział II Wnioski Ogółem
indywidualne
6
Organ nadzoru w 1998 r. zwracał się z prośba do zakładów o zmianę procedur występowania z wnioskiem o
wydanie zezwolenia, a następnie opracował standardowe wzory wniosków oraz innych dokumentów składanych w
celu ubiegania się o wydanie zezwolenia, które przesłał do wszystkich zakładów ubezpieczeń w dniu 16 listopada
1998 r.
7
Obecna baza danych  Agenci  zezwolenia została oddana do użytku w 1998 r.
8
Organ nadzoru w 1998 r. zwracał się z prośba do zakładów o zmianę procedur występowania z wnioskiem o
wydanie zezwolenia, a następnie opracował standardowe wzory wniosków oraz innych dokumentów składanych w
celu ubiegania się o wydanie zezwolenia, które przesłał do wszystkich zakładów ubezpieczeń w dniu 16 listopada
1998 r.
9
Obecna baza danych  Agenci  zezwolenia została oddana do użytku w 1998 r.
8
Liczba
Tabela 5. Liczba złożonych wniosków o wydanie zezwolenia na wykonywanie czynności
agenta ubezpieczeniowego w latach 1996  2002
Wyszczególnienie 1996 r. 1997 r. 1998 r. 1999 r. 2000 r. 2001 r. 2002 r.
ZU Dział I 13.678 1.778 14.299 57.196 48.573 32.689 25283
ZU Dział II 25.926 865 2.355 13.459 8.943 3.624 5.155
Wnioski indywidualne 8.353 33.630 35.322 1.200 85 44 67
Ogółem 47.957 36.273 51.976 71.855 57.601 36.357 30.505
Wykres 6. Złożone wnioski z podziałem na lata oraz wnioskodawcę
80000
70000
60000
50000
40000
30000
20000
10000
0
1996 r. 1997 r. 1998 r. 1999 r. 2000 r. 2001 r. 2002 r.
ZU Dział I ZU Dział II Wnioski indywidualne Ogółem
Wpływ na liczbę składanych wniosków w poszczególnych latach miały m.in.
wysokość opłat skarbowych pobieranych od wydania ww. zezwolenia, zmiana warunków
niezbędnych do uzyskania zezwolenia, sytuacja na rynku ubezpieczeń oraz rynku
finansowym.
Do 3 lipca 1996 r. opłata skarbowa od ww. zezwolenia wynosiła, zgodnie z ż 54 pkt
1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 09.12.1994 r. w sprawie opłaty skarbowej (Dz.
U. 1994 r. Nr 136 poz. 705) 300 zł. W tym czasie zezwolenie to traktowane było jako
zezwolenie na prowadzenie działalności gospodarczej. Na mocy rozporządzenia Ministra
Finansów z dnia 3 lipca 1996 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłaty skarbowej
opłata skarbowa wzrosła do 600 zł. Wysokość opłaty miała znaczący wpływ na liczbę osób
występujących o wydanie zezwolenia. Pomimo iż rynek pośrednictwa ubezpieczeniowego
dopiero się tworzył, a w związku z tym można było spodziewać się znacznie wyższego
zainteresowania uzyskaniem zezwolenia - w 1996 roku wydano 48 tys. ww. zezwoleń. W
1997 r. zmieniła się interpretacja przepisów prawa dotyczących wysokości opłat
9
71855
57601
51976
Liczba
47957
36357
48573
35322
36273
57196
30505
32689
25926
33630
5155
1200
2355
1778
3624
25283
44
67
865
85
14299
13678
13459
8943
8353
skarbowych za wydanie zezwolenia10. Uznano, iż zezwolenie na wykonywanie czynności
agenta ubezpieczeniowego nie jest zezwoleniem na prowadzenie działalności
gospodarczej, ma ono natomiast znamiona zezwolenia na wykonywanie zawodu i opłata
od tego zezwolenia powinna wynosić 20 zł (zgodnie z na ż 54 pkt 2 wyżej cytowanego
rozporządzenia). Tak duże obniżenie opłaty za wydanie tego zezwolenia było czynnikiem
stymulującym wzrost zainteresowania jego uzyskaniem. W 1998 r. organ nadzoru wydał 52
tys. zezwoleń (w 1997 r. tylko 35 tys.). Obecnie obowiązująca wysokość opłaty skarbowej
od wydania ww. zezwolenia została wprowadzona w dniu 1 stycznia 2001 r. na mocy
załącznika do ustawy z dnia 9 września 2000 r. o opłacie skarbowej (Dz. U. 2000, Nr 86,
poz. 960)11 i wynosi 76 zł.
Przesłanką mającą istotny wpływ na liczbę składanych do organu nadzoru
wniosków o wydanie zezwolenia było uchwalenie ustawy z dnia 28.09.1997 r. o organizacji
i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (Dz. U. 1997, Nr 139, poz. 934), która, zgodnie z
art. 93 ust. 1 pkt 4, zezwalała na prowadzenie działalności akwizycyjnej na rzecz otwartych
funduszy m.in. przez agentów ubezpieczeniowych12. Pod koniec 1998 r. oraz w 1999 r.,
kiedy ww. ustawa weszła w życie, odnotowano znaczny wzrost liczby wpływających do
organu nadzoru wniosków o wydanie zezwolenia na wykonywanie czynności agenta
ubezpieczeniowego (w 1999 r. urząd wydał 72 tys. zezwoleń).
Tabela 6. Zmiana liczby złożonych wniosków w stosunku do roku poprzedniego wyrażona
w procentach (rok poprzedni = 100%)
Wyszczególnienie 1996 r. 1997 r. 1998 r. 1999 r. 2000 r. 2001 r. 2002 r.
ZU Dział I 0 -87 704 300 -15 -33 -23
ZU Dział II 0 -97 172 472 -34 -59 42
Wnioski indywidualne 0 303 5 -97 -93 -48 52
Ogółem 0 -24 43 38 -20 -37 -16
10
Pismo Ministerstwa Finansów z dnia 25.06.1997 r. Nr PO7-S/825-239-3880/97
11
Część IV ust. 44 załącznika do ustawy o opłacie skarbowej.
12
Przepis art. 93 ustawy wszedł w życie z dniem 1 sierpnia 1998 r.
10
Wykres 7. Zmiana liczby złożonych wniosków względem roku poprzedniego wyrażona w
procentach.
700
600
500
400
300
200
100
0
-100
ZU Dział I ZU Dział II Wnioski indywidualne Ogółem
Elementem mającym również wpływ na liczbę składanych wniosków o wydanie
zezwolenia była zmiana warunków niezbędnych do jego uzyskania. Zgodnie z ż 4 ust 2
zarządzenia Ministra Finansów z dnia 14 listopada 1995 r. w sprawie określenia
minimalnego zakresu szkolenia osób ubiegających się o uzyskanie zezwolenia
Państwowego Urzędu Nadzoru Ubezpieczeń na wykonywanie czynności agenta
ubezpieczeniowego oraz zakresu obowiązujących tematów egzaminu i trybu jego
składania (M. P. 1995, Nr 60, poz. 674) obowiązkowe szkolenie trwało 40 godzin,
natomiast od dnia 30 marca 2001 r. zaczęły obowiązywać nowe przepisy dotyczące czasu
trwania szkolenia. Zgodnie z ż 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 21 marca 2001
r. w sprawie szkolenia i egzaminu dla ubiegających się o zezwolenie na wykonywanie
czynności agenta ubezpieczeniowego oraz zwolnienia od obowiązku wykonywania
działalności agencyjnej przy pomocy osób fizycznych posiadających zezwolenie (Dz. U.
2001, Nr 26, poz. 289) czas trwania obowiązkowego szkolenia zwiększono do 150 godzin z
zastrzeżeniem, iż dziennie szkolenie nie może trwać dłużej niż 8 godzin. Powyższe miało
wpływ na zmniejszenie liczby wniosków o wydanie zezwolenia (z 58.000 w 2000 roku do
30.000 w 2002 roku).
Tabela 7. Liczba osób fizycznych przeszkolonych w latach 1996 - 2002
Wyszczególnienie 1996 r. 1997 r. 1998 r. 1999 r. 2000 r. 2001 r. 2002 r.
ZU Dział I 27.769 29.639 41.153 45.807 53.456 37.945 27.777
ZU Dział II 13.338 8.850 13.846 12.585 9.935 4.579 5.674
Ogółem 41.107 38.489 54.999 58.392 63.391 42.524 33.451
11
%
6
7
8
9
0
1
2
9
9
9
9
0
0
0
9
9
9
9
0
0
0
1
1
1
1
2
2
2
Wykres 8. Liczba przeszkolonych osób fizycznych z podziałem na lata i działy
70000
63391
58392
60000
54999
53456
50000
45807
42524
41107 41153
38489
37945
40000
33451
29639
27769 27777
30000
20000
13846
13338
12585
9935
8850
10000
5674
4579
0
1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
ZU Dział I ZU Dział II Razem
Tabela 8. Zmiana liczby przeszkolonych osób fizycznych w stosunku do roku poprzedniego
wyrażona w procentach (rok poprzedni = 100%)
Wyszczególnienie 1997 1998 1999 2000 2001 2002
Zakłady ubezpieczeń Działu I 7 39 11 17 -29 -27
Zakłady ubezpieczeń Działu II -34 56 -9 -21 -54 24
Ogółem -6 43 6 9 -33 -21
Wykres 9. Procentowa zmiana liczby przeszkolonych osób względem roku poprzedniego
80
60
40
20
%
0
-20
-40
-60
ZU Dział I ZU Dział II Ogółem
Omawiając problematykę szkoleń dla osób ubiegających się o wydanie zezwolenia
należy zwrócić uwagę na dwie kwestie. Po pierwsze, zgodnie z ż 2 ww. rozporządzenia,
szkolenia mogą być organizowane przez zakłady ubezpieczeń posiadające zezwolenie
Ministra Finansów na prowadzenie działalności ubezpieczeniowej w Polsce. W praktyce
bardzo często zakłady ubezpieczeń zlecają przeprowadzenie szkoleń innym podmiotom.
12
Liczba
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
Tabela 9. Liczba szkoleń zorganizowanych bezpośrednio przez zakłady ubezpieczeń i
firmy przez nie upoważnione w latach 2000- 2002
Wyszczególnienie 2000 r. 2001 r. 2002 r.
Zakłady ubezpieczeń 52.711 31.905 24.487
Firmy upoważnione przez ZU 10.680 10.619 8.964
Ogółem 63.391 42.524 33.451
Wykres 10. Szkolenia organizowane bezpośrednio przez zakłady ubezpieczeń i przez
upoważnione firmy
63391
70000
52711
60000
42524
50000
33451
31905
40000
24487
30000
10680 10619
20000
8964
10000
0
2000 2001 2002
ZU Upoważnione firmy Ogółem
Jak wynika z powyższego zestawienia oraz wykresu coraz więcej zakładów
ubezpieczeń zleca szkolenia podmiotom zewnętrznym. Przyczyny tego są różnorodne.
Zakłady ubezpieczeń mają podpisane umowy agencyjne:
- z podmiotami, które mają duże sieci sprzedaży, często o strukturze piramidy,
- z podmiotami, które mają zawarte umowy agencyjne z więcej niż jednym zakładem
ubezpieczeń, tzw. multiagencjami.
Podmioty te dążą do przeprowadzania szkoleń tych kandydatów, których póz
niej
będą zatrudniać w strukturach swoich przedsiębiorstw. Warto podkreślić, iż szkolenia te są
z reguły odpłatne, co daje dodatkowe dochody tym podmiotom (szkolenia organizowane
bezpośrednio przez zakłady ubezpieczeń bywają nieodpłatne).
Po drugie - zakłady ubezpieczeń na życie przeszkoliły zdecydowanie większą ilość
osób niż zakłady ubezpieczeń działu II. Wynika to z charakteru pracy agenta
reprezentującego zakłady ubezpieczeń działu I i sposobu docierania przez niego do
klienta, co powoduje zapotrzebowanie na większą liczbę osób fizycznych wykonujących te
czynności. Na tym tle ciekawą tendencją jest wzrost liczby osób fizycznych wykonujących
czynności agenta ubezpieczeniowego na rzecz zakładów ubezpieczeń działu II oraz
spadek w tym samym okresie osób fizycznych wykonujących czynności agenta
ubezpieczeniowego na rzecz zakładów ubezpieczeń działu I, różnica pomiędzy osobami
fizycznymi wykonującymi czynności agenta ubezpieczeniowego na rzecz zakładów
ubezpieczeń obydwu działów stopniowo ulega zatarciu. W 2000 roku na rzecz zakładów
13
Liczba
ubezpieczeń działu I pracowało 119.134 osób przy 41.511 osób pracujących na rzecz
zakładów ubezpieczeń działu II, natomiast w 2002 r. odpowiednio  95.736 osób do 81.509
osób.
Tabela 10. Liczba osób fizycznych wykonujących czynności agenta ubezpieczeniowego w
latach 2000 -2002
Wyszczególnienie 2000 r. 2001 r. 2002 r.
Zakłady ubezpieczeń Działu I 119.134 99.565 81.509
Zakłady ubezpieczeń Działu II 41.511 70.118 95.736
Ogółem 160.645 169.683 177.245
Wykres 11. Osoby fizyczne wykonujące czynności agenta ubezpieczeniowego
177245
169683
160645
180000
160000
119134
140000
99565
95736
120000
81509
100000
70118
80000
41511
60000
40000
20000
0
2000 2001 2002
ZU Dział I ZU Dział II Ogółem
Zakłady ubezpieczeń na życie w dużo większym stopniu korzystają z usług dużych
agentów ubezpieczeniowych (sieci sprzedaży zewnętrznej) niż zakłady ubezpieczeń działu
II. Ponadto kolejny raz trzeba podkreślić, iż w przypadku zakładów ubezpieczeń działu II
dużą rolę w strukturach sprzedaży spełniają agenci ubezpieczeniowi działający na
podstawie wydawanego przez organ nadzoru zwolnienia od obowiązku wykonywania
działalności agencyjnej przy pomocy osób fizycznych posiadających zezwolenie na
wykonywanie czynności agenta ubezpieczeniowego, którzy niejednokrotnie mają również
duże sieci sprzedaży.
Powyższe dane nie określają łącznej liczby osób fizycznych wykonujących
czynności agenta ubezpieczeniowego, gdyż część z tych osób wykonuje czynności
agencyjne równocześnie na rzecz kilku zakładach ubezpieczeń. Dane te obrazuję
natomiast, jak duża jest sieć sprzedaży poszczególnych zakładów ubezpieczeń w
oparciu o kryterium działalności agencyjnej
14
Liczba
3. Odmowy wydania zezwoleń na wykonywanie czynności agenta
ubezpieczeniowego
Nieliczna grupa osób fizycznych ubiegających się o wydanie zezwolenia na
wykonywanie czynności agenta ubezpieczeniowego nie spełniała wymogów do jego
wydania. W większości przypadków o powyższym decydował prawomocny wyrok sądu
skazujący daną osobę za przestępstwo umyślne przeciwko mieniu, dokumentom lub
przestępstwo karno skarbowe (239 osób)13. W jednym przypadku przyczyną odmowy
wydania zezwolenia obywatelowi Federacji Rosyjskiej był brak potwierdzonego miejsca
zamieszkania na terytorium Polski, a w pięciu przypadkach brak ukończonego,
wymaganego prawem, szkolenia.14
Tabela 11. Ilość wydanych odmów w latach 1997 -2002
Rok 1997 r. 1998 r. 1999 r. 2000 r. 2001 r. 2002 r. Ogółem
Wydane odmowy 12 18 61 74 50 24 239
4. Cofnięcia zezwoleń na wykonywanie czynności agenta
ubezpieczeniowego
Zgodnie z art. 37 f ust 1 ustawy o działalności ubezpieczeniowej organ nadzoru cofa
zezwolenie na wniosek zakładu ubezpieczeń lub z urzędu, po zasięgnięciu opinii zakładu
ubezpieczeń, jeżeli osoba fizyczna: przestała spełniać warunki niezbędne do uzyskania
zezwolenia, złożyła zawiadomienie o zaprzestaniu wykonywania zawodu oraz prowadzi
działalność agencyjną z naruszeniem przepisów prawa. W latach 1997 r. - 2002 r. organ
nadzoru cofnął 268 zezwoleń na wykonywanie czynności agenta ubezpieczeniowego (92
osobom, które przestały spełniać warunki do otrzymania zezwolenia, 45 - ze względu na
zaprzestanie wykonywania zawodu oraz 131 - ze względu na prowadzenie działalności
agencyjnej z naruszeniem przepisów prawa). Przedstawiając powyższe dane należy mieć
na uwadze orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego zmieniające interpretację
przesłanki do cofnięcia zezwolenia z uwagi na prowadzenie działalności agencyjnej z
naruszeniem przepisów prawa.
W pierwszych orzeczeniach sąd stwierdzał, iż przepis art. 37 f ust 1 pkt 3 ustawy o
działalności ubezpieczeniowej ma charakter obligatoryjny, oznaczający, iż w razie
stwierdzenia przez organ nadzoru prowadzenia przez agenta ubezpieczeniowego
działalności z naruszeniem przepisów prawa, urząd zobowiązany jest cofnąć przedmiotowe
13
Wyżej wymienione osoby fizyczne do dnia 1.09.1998 r. były karane na mocy rozdziału XXIX z wyłączeniem art.
216 oraz rozdziału XXXV ustawy z dnia 19 kwietnia 1969 r.  Kodeks karny (Dz. U. 1969, Nr 13, poz. 94 z póz
n.
zm.), od dnia wejścia w życie nowego Kodeksu karnego  ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. (Dz. U. 1997, Nr 88, poz.
553 z póz
n. zm.) rozdziału XXXIV i XXXV z wyłączeniem art. 292. Ponadto na mocy ustawy z dnia 10 września 1999
r. Kodeks Karno Skarbowy (Dz. U. 1999, Nr 83,poz. 930 z póz
n. zm.)
14
Dane obejmują okres 1997 r.  2001 r.
15
zezwolenie. Ponadto cytowany przepis, zdaniem sądu, nie uzależniał rozstrzygnięcia od
wyroku innego postępowania np.: karnego, bowiem organ nadzoru na podstawie własnych
ustaleń oraz w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy wydaje rozstrzygnięcie w
sprawie (wyrok z dnia 7 marca 1999 r. Sygn. akt III S.A. 7757/98).
W wyroku z dnia 21.12.2000 r. Sygn. akt. III S.A. 143/00 sąd zinterpretował
sformułowanie prowadzenia działalności z naruszeniem przepisów prawa. Stwierdził, iż
zbyt daleko idące byłoby traktowanie naruszenia każdego przepisu prawa, w tym prawa
cywilnego (przepisów ogólnych dotyczących zobowiązań), łączącego się z działalnością
agenta ubezpieczeniowego jako przesłankę do cofnięcia zezwolenia. Z uwagi na
powyższe, zdaniem sądu, za naruszenie przepisów prawa należałoby uznać prawomocne
skazanie za przestępstwo przez sąd powszechny, bądz
naruszenie innych przepisów
prawa administracyjnego łączących się z prowadzeniem działalności agencyjnej. Ponadto
w wyroku z dnia 22.05.2001 r. Sygn. akt III S.A. 475/01 sąd stwierdził, iż postanowienia
umowy agencyjnej nie stanowią przepisów prawa w rozumieniu art. 37 f ust .1 pkt 3 ustawy
o działalności ubezpieczeniowej. Prawem jest bowiem zbiór norm generalnych i
abstrakcyjnych, ustanowionych albo uznanych w odpowiedniej formie przez kompetentne
organy państwowe, których przestrzeganie i realizowanie jest zabezpieczone
zorganizowanym przymusem państwowym.
Zgodnie z orzecznictwem Naczelnego Sądu Administracyjnego, przy rozpatrywaniu
wniosków o cofnięcie zezwolenia na wykonywanie czynności agenta ubezpieczeniowego,
organ nadzoru zaczął stosować zmienione kryteria. Decyzje cofające ww. zezwolenie
osobom fizycznym były wydawane wyłącznie po uprawomocnieniu się wyroku
skazującego, który automatycznie wypełniał przesłankę art. 37 f ust. 1 o niespełnianiu
warunków niezbędnych do uzyskania zezwolenia (dotyczy to wyroków za przestępstwa
umyślne przeciwko mieniu oraz dokumentom). Zastosowanie nowego orzecznictwa,
spowodowało w 2001 roku spadek ilości cofniętych zezwoleń z tytułu naruszenia przepisów
prawa przy jednoczesnym wzroście liczby cofniętych zezwoleń z uwagi na nie spełnianie
wymogów niezbędnych do uzyskania zezwolenia.
Tabela 12. Ilość cofniętych zezwoleń w latach 1997 - 2002
Wyszczególnienie 1997 r. 1998 r. 1999 r. 2000 r. 2001 r. 2002 r. Ogółem
Zaprzestanie spełniania
wymogów 2 8 9 14 24 35 92
Zaprzestanie wykonywania
zawodu 3 8 19 12 2 1 45
Naruszenie prawa 8 38 35 41 8 1 131
Ogółem 13 54 63 67 34 37 268
16
5. Dystrybucja ubezpieczeń przez agentów ubezpieczeniowych
Zakłady ubezpieczeń wykorzystują następujące kanały dystrybucji:
- sprzedaż bezpośrednią (dokonywana przez  etatowych pracowników zakładów ),
- sprzedaż agencyjną poprzez agentów ubezpieczeniowych,
- sprzedaż za pośrednictwem brokerów ubezpieczeniowych.
Tabela 13. Kanały dystrybucji ubezpieczeń zakładów ubezpieczeń działu I
w latach 1998  2002 (w %)
Wyszczególnienie 1998 r. 1999 r. 2000 r. 2001 r. 2002 r.
Sprzedaż bezpośrednia 50,73 44,54 42,37 40,33 41,61
Sprzedaż przez agentów 38,78 50,81 53,09 55,67 55,47
Sprzedaż przez brokerów 10,48 4,65 4,49 3,94 2,91
Inne kanały dystrybucji - - 0,05 0,06 0,01
Wykres 12. Kanały dystrybucji produktów ubezpieczeniowych zakładów ubezpieczeń
działu I
60
50
40
% 30
20
10
0
1998 1999 2000 2001 2002
Sprzedaż bezpośrednia Sprzedażprzez agentów
Sprzedaż przez brokerów Inne kanały dystrybucji
Tabela 14. Kanały dystrybucji ubezpieczeń zakładów ubezpieczeń działu II
w latach 1998  2002 (w %)
Wyszczególnienie 1998 r. 1999 r. 2000 r. 2001 r. 2002 r.
Sprzedaż bezpośrednia 44,53 38,39 34,95 31,64 30,01
Sprzedaż przez agentów 47,39 54,13 54,98 55,67 55,30
Sprzedaż przez brokerów 8,08 7,48 9,59 11,47 12,58
Inne kanały dystrybucji - - 0,48 1,22 2,11
17
Wykres 13. Kanały dystrybucji produktów ubezpieczeniowych zakładów ubezpieczeń
działu II
60
50
40
% 30
20
10
0
1998 1999 2000 2001 2002
Sprzedaż bezpośrednia Sprzedaż przez agentów
Sprzedaż przez brokerów Inne kanały dystrybucji
Jak wynika z powyższych zestawień, udział agentów ubezpieczeniowych w całości
dystrybucji produktów zakładów ubezpieczeń, zarówno w zakładach ubezpieczeń działu I,
jak i działu II, jest bardzo duży i utrzymuje się na stałym poziomie15.
6. Wykaz aktów prawnych
1. Ustawa z dnia 28 lipca 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej (Tekst jednolity Dz. U.
1996 Nr 11 poz. 62 z póz
n. zm.)
2. Ustawa z dnia 19 listopada 1999 r. Prawo działalności gospodarczej (Dz. U. 1999 Nr
101 poz. 1178 z póz
n. zm.)
3. Ustawa z dnia 8 czerwca 1995 r. o zmianie ustawy o działalności ubezpieczeniowej, o
zmianie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej - Kodeks handlowy oraz o
zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. (Dz. U. 1995 Nr 96 poz.
478)
4. Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. wprowadzająca ustawę o Krajowym Rejestrze
Sądowym (Dz. U. 1997 Nr 121 poz. 770)
5. Ustawa z dnia 15 marca 2001 r. o zmianie ustawy o działalności ubezpieczeniowej (Dz.
U. 2001 Nr 37 poz. 424)
6. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. 1964 Nr 16 poz. 93 z póz
n.
zm.)
7. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 21 marca 2001 r. w sprawie szkolenia i
egzaminu dla ubiegających się o zezwolenie na wykonywanie czynności agenta
15
Dane zaczerpnięte z Biuletynów Państwowego Urzędu Nadzoru Ubezpieczeń i Urzędu Komisji Nadzoru
Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych
18
ubezpieczeniowego oraz zwolnienia od obowiązku wykonywania działalności
agencyjnej przy pomocy osób fizycznych posiadających zezwolenie (Dz. U. 2001 Nr 26
poz. 289)
8. Zarządzenie Ministra Finansów z dnia 14 listopada 1995 r. w sprawie określenia
minimalnego zakresu szkolenia osób ubiegających się o uzyskanie zezwolenia
Państwowego Urzędu Nadzoru Ubezpieczeń na wykonywanie czynności agenta
ubezpieczeniowego oraz zakresu obowiązujących tematów egzaminu i trybu jego
składania (M.P. 1995 Nr 60 poz. 674)
9. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 09.12.1994 r. w sprawie opłaty skarbowej
(Dz. U. 1994 r. Nr 136 poz. 705).
10. Ustawa z dnia 9 września 2000 r. o opłacie skarbowej (Dz. U. 2000 Nr 86 poz. 960)
11. Ustawa z dnia 28.09.1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (Dz.
U. 1997 r. Nr 139 poz. 934)
12. Ustawa z dnia 19 kwietnia 1969 r.  Kodeks karny (Dz. U. 1969 Nr 13 poz. 94 z póz
n.
zm.).
13. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r.  Kodeks karny (Dz. U. 1997 Nr 88 poz. 553 z póz
n.
zm.)
14. Ustawa z dnia 10 września 1999 r.  Kodeks Karno Skarbowy (Dz. U. 1999 Nr 83 poz.
930 z póz
n. zm.)
19
7. Spis tabel
Tabela 1. Liczba zawartych umów agencyjnych .................................................. 4
Tabela 2. Zmiana liczby zawartych umów w stosunku do roku poprzedniego
wyrażona w procentach (rok poprzedni = 100%) ....................................... 5
Tabela 3. Liczba umów agencyjnych zawartych przez zakłady ubezpieczeń
działu II ....................................................................................................... 6
Tabela 4. Liczba umów agencyjnych zawartych przez zakłady ubezpieczeń
działu I ....................................................................................................... 6
Tabela 5. Liczba złożonych wniosków o wydanie zezwolenia na wykonywanie
czynności agenta ubezpieczeniowego w latach 1996  2002 .................. 9
Tabela 6. Zmiana liczby złożonych wniosków w stosunku do roku poprzedniego
wyrażona w procentach (rok poprzedni = 100%) ...................................... 10
Tabela 7. Liczba osób fizycznych przeszkolonych w latach 1996  2002 ................. 11
Tabela 8. Zmiana liczby przeszkolonych osób fizycznych w stosunku do roku
poprzedniego wyrażona w procentach (rok poprzedni = 100%) ................. 12
Tabela 9. Liczba szkoleń zorganizowanych bezpośrednio przez zakłady
ubezpieczeń i firmy przez nie upoważnione w latach 2000  2002 ........... 13
Tabela 10. Liczba osób fizycznych wykonujących czynności agenta
ubezpieczeniowego w latach 2000  2002 ................................................ 14
Tabela 11. Ilość wydanych odmów w latach 1997  2002 ...................................... 15
Tabela 12. Ilość cofniętych zezwoleń w latach 1997  2002 .................................... 16
Tabela 13. Kanały dystrybucji ubezpieczeń zakładów ubezpieczeń
działu I w latach 1998  2002 (w %) ................................................. 17
Tabela 14. Kanały dystrybucji ubezpieczeń zakładów ubezpieczeń
działu II w latach 1998  2002 (w %) ................................................. 17
20
8. Spis wykresów
Wykres 1. Liczba zawartych umów agencyjnych .................................................. 4
Wykres 2. Zmiana procentowa liczby zawartych umów
(rok poprzedni = 100%) ....................................................................... 5
Wykres 3. Umowy agencyjne podpisane przez zakłady ubezpieczeń działu II ......... 6
Wykres 4. Umowy agencyjne podpisane przez zakłady ubezpieczeń działu I ........... 6
Wykres 5. A
ączna liczba złożonych wniosków w latach 1996  2002 ......................... 8
Wykres 6. Złożone wnioski z podziałem na lata oraz wnioskodawcę ........................... 9
Wykres 7. Zmiana liczby złożonych wniosków względem roku poprzedniego
wyrażona w procentach ..................................................................... 11
Wykres 8. Liczba przeszkolonych osób fizycznych z podziałem na lata i działy ........ 12
Wykres 9. Procentowa zmiana liczby przeszkolonych osób względem
roku poprzedniego ................................................................................. 12
Wykres 10. Szkolenia organizowane bezpośrednio przez zakłady ubezpieczeń
i przez upoważnione firmy ...................................................................... 13
Wykres 11. Osoby fizyczne wykonujące czynności agenta ubezpieczeniowego ........ 14
Wykres 12. Kanały dystrybucji produktów ubezpieczeniowych zakładów
ubezpieczeń działu I ...................................................................... 17
Wykres 13. Kanały dystrybucji produktów ubezpieczeniowych zakładów
ubezpieczeń działu II ...................................................................... 18
21