Antropologia kulturowa
Antropologiczne badanie kultur.
przedmiot antropologii
‘specyficznie ludzkie aspekty życia
człowieka’
przedmiot: człowiek czy kultura?
ogólna – koordynująca nauka o
człowieku?
całościowe spojrzenie na człowieka
jako istotę kulturową:
‘późny start’
słabo znane społeczeństwa
małe rozmiary badanych społeczności
cele antropologii
zadanie antropologii -> poznawanie istoty różnorodności kulturowej
odkrywanie znaczenia
subiektywny sens zjawisk
współczynnik humanistyczny
znaczenie w antropologii
aspekt świadomościowy
punkt widzenia tubylca (za BM)
techniki jakościowe (wywiad)
E. Evans-Pritchard – sens jak mają
wzory kultury dla uczestników
ponadsubiektywny sens
CLS i symbolizm
antropolog jak astronom
(ponadkulturowy punkt widzenia)
kultura
wartościujące vs niewartościujące
ujęcie kultury
atrybutywne vs dystrybutywne
rozumienie kultury
sposoby definiowania kultury
kultura jest związana z człowiekiem
kultura jest zjawiskiem
ponadjednostkowym (społecznym)
kultura jest regularna
kultura jest zbiorem zjawisk
wyuczonych
cechy zjawisk kulturowych
wymiar czasowy (szkoła historyczna)
wymiar przestrzenny
(antropogeografia)
kultura jako system (integracja
kultury)
prawa i regularności (zasady
działania)
aparat adaptacyjny człowieka (a.
ekologiczna)
elementarne jednostki w badaniu
kultury
cechy kulturowe
zabieg arbitralny
różne kryteria, np. organizacja społeczna i potrzeby leżące u jej podstaw (BM,R-B)
podział wg Kluckhohna: uniwersalia i
specjalności
temat kulturowy (Morris Opler)
‘stanowisko’ kierujące określonym
zachowaniem lub pobudzające do
działania
wzór kulturowy – ‘mniej lub bardziej
ustalony w zbiorowości sposób zachowania lub myślenia’
działanie indywidualne jako przejaw stałych układów zachowań, wyobrażeń
aspekt normatywny vs behawioralny
wzory postulowane vs realizowane
skala wzorów (ich przestrzegania)
sankcje (wewnętrzne i zewnętrzne)
wzory marginesowe
wzory jawne i ukryte
instytucja – ‘sieć społecznych i zarazem kulturowych stosunków organizujących
daną zbiorowość i decydujących o jej
specyfice’
wzór kulturowy + ‘podłoże ludzkie’
1. uznany i ustalony zwyczaj rządzący określonymi stosunkami między ludźmi
(normatywno-behawioralny)
2. organizacja ludzi podtrzymująca istnienie kompleksu zwyczajów (społeczny)
BM – ‘personel instytucji’ (zbiorowość lub grupa, która dany wzór realizuje
systemowe podejście do kultury
relacje między elementami kultury
funkcjonalizm - organizacja całej kultury jako podstawowy fakt badawczy
podejście systemowe (zbiór powiązanych elementów)
wpływ lingwistyki
Ruth Benedict
1887 - 1948
uczennica Franza Boasa
1923-1948 profesor
Uniwersytetu Columbia w
Nowym Jorku
badania wśród Indian
północnoamerykańskich,
m.in.: Zuni, Apaczów i
Czarnych Stóp
„Wzory kultury”
„Chryzantema i miecz:
wzory kultury japońskiej”
wzór kultury (za R. Benedict)
‘geniusz kultury’, ‘styl’, ‘model’,
‘konfiguracja’
zasada spajająca poszczególne wzory
postępowania i myślenia oraz
umożliwiająca teoretyczne ujęcie
poszczególnych kultur jako
samodzielnych całości
proste społeczności - jedna wartość
Krytyka ‘wzoru kultury’
w społecznościach złożonych różne wzory w różnych aspektach kultury, a więc
różne możliwości interpretacji
zmiany wzorów w czasie
możliwości empirycznego ukazania wzoru kultury
Wyodrębnianie kultur
CLS - każdy stopień i rodzaj
odrębności pozwala mówić o odrębnej
kulturze
czynniki kulturowe i pozakulturowe
poczucie odrębności
centrum i peryferia kulturowe ->
kultura przejściowa