MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Jarosław Stępień
Prowadzenie produkcji zwierzęcej 612[01].Z1.05
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Urszula Malinowska
mgr inż. Mirosław Worobik
Opracowanie redakcyjne:
mgr Edyta Kozieł
Konsultacja:
dr inż. Jacek Przepiórka
Opracowanie zawiera obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 612[01].Z1.05
 Prowadzenie produkcji zwierzęcej , zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu pszczelarz.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Podstawowe zasady BHP przy obsłudze zwierząt gospodarskich 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 9
4.1.3. Ćwiczenia 10
4.1.4. Sprawdzian postępów 11
4.2. Użytkowanie bydła 12
4.2.1. Materiał nauczania 12
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 21
4.2.3. Ćwiczenia 21
4.2.4. Sprawdzian postępów 22
4.3. Użytkowanie trzody chlewnej, drobiu i innych zwierząt 23
4.3.1. Materiał nauczania 23
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 34
4.3.3. Ćwiczenia 35
4.3.4. Sprawdzian postępów 35
5. Sprawdzian osiągnięć ucznia 36
6. Literatura 41
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o technologii produkcji mleka,
żywca wołowego oraz produkcji drobiarskiej.
W poradniku znajdziesz:
wymagania wstępne  wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
cele kształcenia  wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,
materiał nauczania  wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,
zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,
ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
sprawdzian postępów,
sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie materiału całej jednostki modułowej,
literaturę uzupełniającą.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
Moduł 612[01].Z1
Produkcja rolnicza
612[01].Z1.03
612[01].Z1.01
Żywienie zwierząt
Wykonywanie zabiegów
gospodarskich
agrotechnicznych
612[01].Z1.04
612[01].Z1.02
Wykonywanie zabiegów
Prowadzenie produkcji roślin
zoohigienicznych
uprawnych
612[01].Z1.05
Prowadzenie produkcji
zwierzęcej
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- definiować podstawowe pojęcia dotyczące hodowli bydła,
- wykonywać podstawowe zabiegi zoohigieniczne,
- stosować zasady prawidłowego żywienia zwierząt gospodarskich,
- przeliczać podstawowe jednostki,
- posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu mechanizacji rolnictwa,
- obsługiwać maszyny do produkcji zwierzęcej,
- korzystać z wiadomości, które nabył na lekcjach z chemii organicznej,
- rozpoznawać gatunki zwierząt gospodarskich,
- korzystać z różnych z
ródeł informacji,
- użytkować komputer,
- współpracować w grupie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- scharakteryzować znaczenie gospodarcze chowu bydła,
- scharakteryzować typy użytkowe oraz rasy bydła hodowanego w Polsce,
- określić zasady chowu oraz żywienia cieląt i młodego bydła,
- ocenić jakość mleka według obowiązujących norm,
- przygotować mleko do sprzedaży,
- scharakteryzować technologię produkcji żywca wołowego,
- określić znaczenie gospodarcze chowu trzody chlewnej,
- scharakteryzować rasy świń i krzyżówki międzyrasowe,
- określić warunki chowu prosiąt i młodej trzody chlewnej,
- określić znaczenie gospodarcze i wymienić cechy charakterystyczne drobiu,
- rozpoznać oraz scharakteryzować rasy i typy użytkowe drobiu,
- określić mierniki nieśności i dokonać wyboru jaj do wylęgu,
- przeprowadzić lęgi naturalne i sztuczne,
- określić czynniki wpływające na wykorzystywanie mięsa drobiu,
- zapewnić właściwe warunki mikroklimatyczne w pomieszczenia przeznaczonych dla
drobiu,
- określić znaczenie chowu różnych gatunków zwierząt,
- rozróżnić wady i zalety pokroju określonych gatunków zwierząt,
- dobrać pasze i zapewniać zwierzętom optymalne warunki chowu,
- obliczyć koszt i określić opłacalność produkcji zwierzęcej,
- zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej,
ochrony środowiska, bezpieczeństwa zdrowotnego żywności oraz przepisy weterynaryjne
dotyczące produkcji zwierzęcej,
- obsłużyć podstawowy sprzęt i urządzenia wykorzystywane w produkcji zwierzęcej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Podstawowe zasady BHP przy obsłudze zwierząt
gospodarskich
4.1.1. Materiał nauczania
Zasady obsługi zwierząt gospodarskich:
- Zwierzęta gospodarskie powinny być obsługiwane w miarę możliwości przez te same
osoby.
- Nie wolno zwierząt straszyć, drażnić znęcać się nad nimi.
- Obsługujący powinien podchodząc do zwierzęcia powinien uprzedzić głosem,
a następnie zbliżyć się do niego, najlepiej z boku, aby zwierzę go widziało.
- Osoby obsługujące zwierzęta powinny być stanowcze, zdecydowane, zdrowe i przyjaz
nie
do nich nastawione.
- Dotknięcie ręką poklepanie uspakaja zwierzę.
- Zwierzętom przebywającym w pomieszczeniach należy umożliwić korzystanie
z wybiegów tak aby zapobiec powstawaniu w nich złośliwych cech wywołanym długim
pozostawaniem bez ruchu.
- Zwierzęta kopiące, bodzące, gryzące należy odpowiednio oznakować przez wplecenie do
grzywy, ogona czy umieszczenie na rogach czerwonej tasiemki.
- Stanowiska dla zwierząt muszą być takiej wielkości, aby umożliwiły im swobodę
ruchów, dostateczną wygodę i bezpieczna obsługę.
- Buhajom w wieku 10 miesięcy należy zakładać metalowe kółko w miękką część
przegrody nosowej i oprowadzać na drążku przyczepionym do kółka. Na głowę zakładać
mocny skórzany kantar.
- We wszystkich pomieszczeniach inwentarskich należy utrzymywać higienę poprzez
bielenie ścian, mycie okien, omiatanie pajęczyn, usuwanie resztek ze żłobów i koryt.
- Środki transportu i urządzenia do załadunku i rozładunku zwierząt powinny być
odpowiednio przystosowane.
- Pracownicy obsługi powinni być ubrani w czyste robocze ubrania stosownie do
wykonywanej pracy.
- Obejście gospodarstwa, pomieszczenia inwentarskie i pomieszczenia składowania pasz
powinny posiadać urządzenia zmniejszające do minimum zagrożenie powstania
wypadku.
Bardzo ważną sprawą jest transport zwierząt na duże odległości według zaleceń gęstość
ładunkowa nie powinna przekroczyć poniższych norm dla bydła (Tabela 1):
Tabela 1 Powierzchnia na 1 zwierzę w czasie transportu bydła w m2 [Jamroz D.2001]
Powierzchnia na jedno
Kategoria zwierząt Przybliżona masa kg
zwierzÄ™ w m2
Małe cielęta 50 0,30 0,40
Średnie cielęta 110 0,40 0,70
Ciężkie cielęta 200 0,70 0,95
Średniej wielkości byczki 325 0,95 1,30
Ciężkie byki 550 1,30 1,60
Bardzo ciężkie byki 700 1,60
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
Niezależnie od wymaganej w pojez
dzie powierzchni stojącej i leżącej zwierzęta musza
mieć dostateczna możliwość poruszania głową. Musi ona być na tyle wystarczająca aby
zwierzęta podczas transportu nie raniły sobie ani głowy ani grzbietu.
Zalecenia załadunku świń w zależności od masy ciała są następujące (Tabela 2):
Tabela 2 Powierzchnia na 1 zwierzę w czasie transportu świń w m2 [Jamroz D.2001]
Powierzchnia na jedno
Masa w kilogramach Liczba zwierzÄ…t na 1m2
zwierzÄ™ w m2
25 0,18 5,5
30 0,21 4,7
35 0,23 4,3
40 0,26 3,8
45 0,28 3,6
50 0,30 3,3
60 0,35 2,8
70 0,37 2,7
80 0,40 2,5
90 0,43 2,3
100 0,45 2,2
110 0,50 2,0
120 0,55 1,9
Oświetlenie stosunek powierzchni okien do powierzchni podłogi:
Obora 1:12/15
Cielętnik 1:16
Opasy 1:20/30
Chlewnia loch i warchlaków 1:10/12
Tuczarnia 1:15/20
Oświetlenie elektryczne
Dla zwierzÄ…t (50 70Lx) 10 14W/m2
Obory wydojowe (75 150Lx) 15 30W/m2
Dojarnie (200 500Lx) 40 100W/m2
Spad stanowisk
Obora 1 2% (1 2 cm na 1mb)
Chlewnia 3%
Pojemność zbiornika gnojówki na 1 krowę 1,5m3
Tabela 3 Wymiary stanowisk dla bydła [Jamroz D.2001]
STANOWISKA DA
UGOŚĆ SZEROKOŚĆ
długie 2,50 1,10 1,20
średnie 1,80 2,00 1,10 1,20
krótkie 1,60 1,70 1,00 1,20
dla obór bezściółkowych 1,55 1,60 1,00 1,20
Normy powierzchni przypadajÄ…cej na 1 sztukÄ™ w transporcie kolejowym przestawia tabela 4
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Tabela 4 Powierzchnia podłogi przypadająca na 1 sztukę w transporcie kolejowym [Jamroz D.2001]
Dla bydła dorosłego 1,6m2
Dla cielęcia owca i kozy 0,4m2
Dla świń powyżej 150 kg 0,6m2
Dla świń 100 150kg 0,5m2
Dla świń 80 100kg 0,40m2
Dla świń powyżej 80kg 0,30m2
Dla prosięcia, jagnięcia 0,25m2
Przy transporcie kolejowym wagonu jedno podłogowego o powierzchni 21,3m można
w okresie jesieni, zimy, i wiosny załadować określoną ilość sztuk. Przedstawia to tabela 5.
Tabela 5 Ilość sztuk poszczególnych gatunków zwierząt przypadająca na 1 wagon [Jamroz D.2001]
Przy transporcie Do 100 km Powyżej 100km
Koni średnich 11 sztuk 10 sztuk
Bydła dorosłego 13 sztuk 11 sztuk
Cieląt, owiec i kóz 55 sztuk 50 sztuk
Dla świń powyżej 150 kg 35 sztuk 32 sztuk
Świń do 100kg 52 sztuk 48 sztuk
Świń bekonowych 40 sztuk 40 sztuk
ProsiÄ…t i jagniÄ…t 85 sztuk 75 sztuk
Przy transporcie samochodowym można ładować określoną ilości sztuk poszczególnych
gatunków zwierząt, przedstawia to tabela 6.
Tabela 6 Ilość sztuk poszczególnych gatunków zwierząt przypadająca na 1 samochód o określonej ładowności
[Jamroz D.2001]
3 tonowy 5 tonowy
Na samochód
w zimie w lecie w zimie w lecie
Bydła 4 4 4 6 4 6
dorosłego
CielÄ…t, owiec 24 26 22 24 26 30 24 26
lub kóz
Świń powyżej 16 18 14 16 18 22 16 18
150kg
Świń 100 150 18 20 16 18 20 24 18 20
kg
Świń do 100kg 24 26 22 24 26 30 24 26
Świń 18 20 16 18 20 24 18 20
bekonowych
ProsiÄ…t jagniÄ…t 39 40 36 38 40 44 38 40
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…c
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń
1. Jak powinny być rozmieszczone budynki inwentarskie w gospodarstwie?
2. Jakie są zasady obsługi zwierząt gospodarskich?
3. Jakie są zasady obsługi buhajów?
4. Jakie sÄ… zasady transportu zwierzÄ…t wagonami kolejowymi?
5. Jakie sÄ… zasady transportu samochodami?
6. Jakie wymagania muszą spełniać budynki inwentarskie?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Oblicz ile metrów kwadratowych środka transportu potrzeba do przewiezienia:
- 40 świń o masie 25 kg,
- 32 świń o masie 40kg,
- 32 świń o masie 100kg,
- 25 świń o masie 110 kg,
- 50 świń o masie 120 kg.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z normami przewozowymi dla świń,
2) zgromadzić potrzebne dane,
3) dokonać przeliczeń dla poszczególnych grup wagowych,
4) przedstawić wyniki.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- arkusz papieru,
- poradnik dla ucznia,
- kalkulator,
- normy przewozowe  tablice.
Ćwiczenie 2
Obliczyć ile metrów kwadratowych środka transportu należy przygotować, aby przewieść
do WÅ‚och:
- 50 małych cieląt o masie 50 kg,
- 40 średnich cieląt o masie 110 kg,
- 20 ciężkich cieląt o masie 200 kg,
- 30 ciężkich byków o wadze 550 kg,
- 10 bardzo ciężkich byków o wadze 700 kg.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z normami przewozowymi dla bydła,
2) zgromadzić potrzebne dane,
3) dokonać przeliczeń dla poszczególnych grup wagowych,
4) przedstawić wyniki.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- arkusze papieru,
- poradnik dla ucznia,
- tabele z normami przewozu,
- kalkulator.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) obsługiwać zwierzęta gospodarskie?
ðð ðð
2) transportować z zachowaniem norm przewozowych, świnie?
ðð ðð
3) transportować z zachowaniem norm przewozowych, zwierzęta za granicę?
ðð ðð
4) obsługiwać buhaje o dużej masie ciała?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
4.2. Użytkowanie bydła
4.2.1. Materiał nauczania
Znaczenie gospodarcze chowu bydła
W naszym kraju produkty uzyskiwane od bydła stanowią około ź wartości całej
produkcji towarowej rolniczej 40% wartości całej produkcji zwierzęcej, to produkcja mleka
i mięsa wołowego.
Produkty uzyskiwane od bydła:
- produkty zasadnicze, stanowiące główny cel hodowli bydła to mleko, mięso wołowe,
- produkty uboczne, obornik, skóra, rogi, racice, podpuszczka.
Najważniejszą jednak sprawą, którą trzeba poruszyć jest to, iż bydło pobiera pasze, które
nie są przydatne w żywieniu innych zwierząt a przetwarza je w pełnowartościowe produkty.
W niektórych regionach podmokłe łąki i pastwiska nadają się tylko do hodowli bydła, która
jest podstawą dochodów.
Pogłowie bydła w naszym kraju stanowi 0,6% ogólnego stanu pogłowia światowego.
Liczba bydła w zwłaszcza w latach dziewięćdziesiątych zmniejszyła się radykalnie wskutek
restrukturyzacji państwowych gospodarstw rolnych. Średnia roczna wydajność krów
w naszym kraju jest niższa dwukrotnie niż w Danii. Przemysł przetwórstwa mleka ma się
w naszym kraju dobrze, ponieważ wcześniej przygotował się na wstąpienie do Unii
Europejskiej.
Zróżnicowana jest również wydajność w poszczególnych regionach naszego kraju,
województwa wschodnie, południowo wschodnie i środkowe to rejony o niskiej wydajności
mlecznej, natomiast województwa zachodnie i północno  zachodnie to rejony o wysokiej
wydajności mleka. W Europie zajmujemy piąte miejsce w pogłowiu bydła po Rosji, Francji,
Niemcach, Wielkiej Brytanii.
Według Typów użytkowych, bydło można podzielić na cztery grupy (rys.1).
Typy użytkowe
bydła
Typ Typ
kombinowany kombinowany
Typ mleczny Typ mięsny mleczno mięsny mięsno mleczny
Rys. 1. Typy użytkowe bydła
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Typ mleczny krów charakteryzuje się szlachetną i delikatną budową ciała, cienka lecz
mocna kość, pojemne wymię z przewagą tkanki gruczołowej, skóra cienka łatwo
przesuwalna, pofałdowana na szyi. Cechy te nadają krowie sylwetkę zbliżoną do trójkąta.
Typ mięsny cechuje budowa beczułkowata, krótkie mocne kończyny, głęboka klatka
piersiowa, pojemny brzuch silnie rozbudowany mostek. Bardzo dobrze umięśniony mostek
i zad.
Typ roboczy jest to typ, który praktycznie zaniknął w naszym kraju.
Typ mięsno mleczny i mleczno mięsny łącza w sobie cechy typu mięsnego jak
i mlecznego. W jednym typie przeważają cechy mięsne w drugim typie przeważają cechy
mleczne. Oba typy kombinowane charakteryzuje mocna lecz szlachetna budowa, dobrze
rozwinięty przód jak i zad. Większość bydła hodowanego w Polsce należy do typu
kombinowanego.
Typ mleczno mięsno roboczy jest mało rozpowszechniony a obecnie już zanikający
należy do niego stara rasa simental można było od tego typu użytkowego uzyskiwać trochę,
mleka, mięso, i dzięki krępej budowie i dużej masie krowy te mogły pracować w wolnym
tempie.
W naszym kraju hodowane są 4 podstawowe rasy bydła (rys. 2):
- czarno biała,
- czerwono biała,
- polska czerwona,
- simentalska.
Rasy bydła
hodowane w
Polsce
Czarno biała Czerwono biała Polskie czerwone Simentalskie
90% 6% 1% 0,5%
Rys. 2. Rasy bydła hodowane w naszym kraju.
Bydło rasy czarno białej (cb)
W naszym kraju bydło to jest pochodzenia obcego, początkowo importowano z Holandii
a potem z Niemiec. Dążąc do zwiększenia kalibru cb podwyższenia wydajności mlecznej
sprowadzono z USA i Kanady rasę holsztyńsko fryzyjską (hf) miało to miejsce w latach
siedemdziesiątych. Dlatego cb należy rozpatrywać w dwóch płaszczyznach:
bydło bez udziału genów hf,
bydło z udziałem genów hf.
Bydło bez dolewu krwi hf jest w typie mięsno mlecznym i charakteryzuje się:
dużą wysokością w kłębie, ma dobrze wysklepioną klatkę piersiową wyrównaną linie
grzbietu, dobrze rozwinięty i umięśniony zad,
przeciętną masą dorosłych krów wynoszącą 550 600 kg, buhajów około 1000 kg,
- dużymi dziennymi przyrostami, roczne buhajki osiągają wagę 400 kg,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
- dobrą wydajnością mięsną, przyrosty dzienne wynoszą 1000 1200 g.
Jeżeli udział genów hf jest większy niż 50% bydło cb przechodzi w typ użytkowania
mleczno mięsny. W typie mleczno  mięsnym poprawiają się cechy mleczne ale pogarszają
cechy mięsne, zwierzęta dojrzewają somatycznie póz
niej. Rasa ta jest bardzo wrażliwa na
warunki bytowania.
Bydło rasy czerwono białej (czb)
Rasa ta wywodzi się z mieszańców powstałych w wyniku krzyżowania bydła
miejscowego z holenderskim i niemieckim bydłem nizinnym czerwono białym bądz

z importowanym materiałem tych ras. Hodowana jest ona w południowo zachodniej Polsce
i przesuwa się coraz bardziej na wschód. Bydło rasy czb charakteryzuje się:
- dużą masą ciała 550 65 kg,
- głęboką dobrze wysklepioną klatką piersiową, prostym grzbietem, dobrze umięśnionym
zadem oraz stosunkowo krótkimi i mocnymi kończynami,
- dobrymi parametrami użytkowości mięsnej, dzienne przyrosty wynoszą od 1100 do 1200
g,
- dobrą wydajnością mleczną.
W obrębie rasy stosuje się krzyżowanie z rasą holsztyńsko fryzyjską uzyskując
u mieszańców wzrost mleczności.
Bydło rasy polskiej czerwonej (pc)
Jest to rodzima rasa rodzima występująca na ternie naszego kraju, występuje w rejonach
północno wschodnich, pogłowie tej rasy zmniejsza się sukcesywnie. Bydło rasy pc jest
doskonale przystosowane do trudnych warunków środowiska, przejawem tego jest dobra
żywotność odporność na choroby, dobra płodność. Obecnie najwięcej tych zwierząt
występuje w okolicach Nowego Sącza. Rasa pc charakteryzuje się:
- póz
nym dojrzewaniem,
- kończy wzrost i rozwój kośćca w wieku ponad 5 lat,
- jałówki są kryte w wieku 20 miesięcy przy wadze 340 kg,
- przyrost dzienny opasów wynoszą około 800 g.
Z punktu widzenia użytkowości rasa ta zajmuje ostatnie miejsce spośród ras hodowanych
w naszym kraju.
Rasa simentalska
Hodowane w Polsce bydło simentalskie importowane było ze Szwajcarii, Austrii,
Rumunii, występuje w okolicach Krosna. Masa dorosłych krów wynosi 700 kg a buhajów
1100 kg. Umaszczenie jest w odcieniach od jasnobeżowego do czerwonego z białymi łatami.
Bydło wykazuje dobre cechy mleczne i mięsne zawartość tłuszczu w mleku wynosi około
4%.
Żywienie cieląt
Małe cielęta przez pierwsze 3 tygodnie najlepiej wykorzystują białko zawarte w mleku,
z czasem wykształcają się przedżołądki. Ciele należy jak najdłużej poić mlekiem matki.
Pierwsze pojenie siarą powinno odbyć się zaraz po porodzie. Mleko jest jednak bardzo drogą
paszą i dlatego po 14 dniach możemy przestawić cielęta na preparaty mlekozastępcze.
Preparaty mlekozastępcze produkowane są w postaci proszku. Należy pamiętać o dobrym
rozpuszczeniu preparatów mlekozastępczych w wodzie, grudki nierozpuszczone mogą
spowodować u cieląt biegunkę. Paszę treściwą udostępnia się od początku karmienia tak jak
siano w ilościach do woli. Tak żywi się cielęta przez pierwsze 3 miesiące. W czwartym
miesiącu zaczyna się normować paszę.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Żywienie opasów
Celem opasu bydła jest uzyskanie dobrej jakości wołowiny. Mięso wołowe dostępne
w naszym kraju pochodzi od ras mięsnych, kombinowanych, czyli mięsno mlecznych oraz
mlecznych. Jaką produkujemy wołowinę zależy od wielu czynników, rasy, żywienia,
warunków utrzymania. W 70% o efektywności opasu decyduje żywienie. Opas bydła zaczyna
się po ukończeniu przez cielęta 120 dnia życia, dobrze odchowane cielęta osiągają wtedy
wagę około 120 150 kg, mają dobrze wykształcony żwacz. W tym wieku mogą uzyskiwać
przyrosty nawet 1000 g dziennie.
Wartościowymi paszami, które używamy do opasu bydła są:
kiszonka z kukurydzy,
pastwisko,
kiszonka z liści buraków cukrowych,
siano Å‚Ä…kowe,
wywary, młóto browarne,
buraki pastewne,
sianokiszonki,
podstawowym zbożem stosowanym w opasie jest jęczmień,
mieszanki treściwe, w których jest kukurydza, pszenica, owies, pszenżyto,
produkty przemysłu rolno spożywczego, poekstrakcyjne śruty sojowe, otręby, melasę,
makuchy.
W opasie bydła wyróżniamy trzy systemy:
intensywny,
półintensywny,
ekstensywny.
Intensywnie opasamy cielęta na białe mięso, stosujemy tylko mleko i preparaty
mlekozastępcze, opasamy również buhajki oraz wybrakowane krowy mleczne.
Półintensywnie oraz ekstensywnie opasa się buhajki i wybrakowane krowy. W opasie
bydła stosuje się stymulatory wzrostu, można do nich zaliczyć, anaboliki, probiotyki.
Poprawiają one efekty opasu mając duży wpływ na metabolizm zwierzęcia.
Użytkowanie mleczne krów
Krowa zaczyna dawać mleko z chwilą jej pierwszego wycielenia. Okres wydzielania
mleka przez krowę nazywamy laktacją. Laktacja jest to okres ciągłego wydzielania mleka
rozpoczynający się z chwilą ocielenia a kończący się zasuszeniem krowy. Każdy cykl
produkcyjny zatem trwa od jednego do drugiego wycielenia, z przerwÄ… na okres zasuszenia.
Użytkowość mleczną krów określamy:
liczbę kilogramów udojonego mleka,
procentową zawartość w nim tłuszczu i białka,
ogólną liczbę kilogramów tłuszczu i białka.
Liczbę kilogramów tłuszczu obliczamy na podstawie wzoru:
kg tłuszczu =( kilogramy tłuszczu x % tłuszczu) : 100
Jeśli krowa w ciągu dnia daje 10 kg mleka o zawartości 3,8% tłuszczu to ilość zawartego
tłuszcz wynosi:
(10x3,8) : 100= 0,38 kg.
Jeśli roczna produkcja wyniosła 4500 kg mleka zawartości tłuszczu 3,9% to roczna
produkcja tłuszczu wynosi 175,5 kg.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
W związku z tym, że krowy wydzielają różne ilości mleka o rozmaitym procencie
tłuszczu, co utrudnia porównanie ich wydajności, wprowadzono miernik, za pomocą którego
można sprowadzać określoną ilość mleka o danym procencie zawartości tłuszczu do mleka
o zawartości tłuszczu 4%, oznaczono go symbolem FCM.
FCM = 0,4xM+15xF
M  rzeczywista liczba kilogramów udojonego mleka
F  liczba kilogramów zawartego w nim tłuszczu
Wydajność roczna charakteryzuje wydajność użytkowość mleczną krowy za rok
kalendarzowy. Wydajność za laktację pełną obrazuje mleczność w okresie od wycielenia do
zasuszenia, natomiast za laktację 305 dniową, mleczność pierwszych 305 dni laktacji.
Skład mleka:
- woda 87,5%,
- tłuszcz 3,8%,
- białko 3,2%,
- laktoza 4,8%,
- składniki mineralne 0,7%.
Czynniki wpływające na wydajność i skład chemiczny mleka (rys. 3):
Czynniki wpływające na wydajność i
skład chemiczny mleka
Czynniki dziedziczne Czynniki niedziedziczne
Rys. 3. Czynniki wpływające na wydajność i skład chemiczny mleka
Czynniki dziedziczne oddziaływają w większym stopniu na skład chemiczny mleka niż
na jego ilość. Wielkość ich wpływu wyrażamy za pomocą tzw. współczynnika
odziedziczalności, który dla ilości mleka wynosi 0,3, natomiast dla procentu tłuszczu wynosi
0,6
Czynniki niedziedziczne:
- żywienie krów,
- sezon wycieleń,
- wiek krów,
- stan zdrowotny wymienia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Pozyskiwanie mleka
Mleko możemy pozyskiwać dojem:
- ręcznym,
- mechanicznym.
Niezależnie od sposobu doju należy przestrzegać pewnych zasad ogólnych:
- zachowanie higieny,
- punktualne rozpoczynanie doju,
- zbliżenie techniki wykonywania doju do czynności wykonywanych przez cielę,
- szybkie i dokładne zdajanie mleka.
y
ródłem brudu i zarazków w mleku są
- zanieczyszczenie obory i krów,
- z
le umyte naczynia i aparaty udojowe,
- niedostateczna higiena osobista dojarza,
- stany zapalne wymienia u krów.
Dój zawsze powinien rozpoczynać się o tej samej porze, ponieważ u krów
wysokomlecznych opóz
nienie doju powoduje samorzutne oddawanie mleka, które zaczyna
wyciekać ze strzyków. Następnie należy wykonać masaż wymienia żeby pobudzić układ
nerwowo hormonalny do oddawania mleka, w ten sposób naśladujemy ruchy oseska.
Powoduje to wydzielanie hormonu oksytocyny. Oksytocyna powoduje skurcz pęcherzyków
mlecznych ułatwiając pozyskiwanie mleka. Konieczność szybkiego dojenia wynika stąd, iż
w pierwszych 3 minutach krowa powinna oddać 80% mleka. Niedodajanie powoduje
pozostawianie w wymieniu części mleka, które może wywołać zapalenie wymienia, ponadto
ostatnie partie mleka zawierają największą ilość tłuszczu. W gospodarstwach stosuje się
obecnie dój dwukrotny w ciągu dnia.
Postępowanie z mlekiem po udoju
- bezpośrednio po udoju należy mleko przecedzić, usuwamy w ten sposób
zanieczyszczenia mechaniczne,
- następną czynnością jest chłodzenie mleka, które powoduje zahamowanie rozwoju
drobnoustrojów w mleku,
- w miarę upływu czasu zwiększa się ilość bakterii w mleku, lecz ich rozwój jest tym
szybszy im wyższa jest temperatura przechowywanego mleka,
- należy dążyć do jak najszybszego obniżenia temperatury mleka do 100C a najlepiej do
40C i tak należy przechowywać aż do momentu odstawy,
- zbiorniki chłodzące mleko umożliwiają odstawę mleka do mleczarni nawet co 3 dni.
Jakość konsumpcyjna mleka i wartość przerobowa zależą od wielu czynników, które
można ocenić przy zakupie Podstawowe badania dotyczą:
- wyglÄ…du mleka,
- zapachu mleka,
- stopnia zanieczyszczenia mleka,
- stopnia zakwaszenia mleka,
- masy właściwej,
- zawartości tłuszczu,
- zakażenie mleka bakteriami.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Żywienie bydła mlecznego
Krowy mleczne jako przeżuwacze za główne z
ródło energii mają węglowodany pasz
roślinnych. O efektywności wykorzystywania energii z tych pasz decydują procesy
fermentacyjne zachodzące w żwaczu. Ich przebieg zależy od budowy chemicznej
węglowodanów oraz składu i ilości mikroorganizmów w żwaczu. Węglowodany ulegające
fermentacji w żwaczu dostarczają energii zarówno zwierzęciu jak i drobnoustrojom żyjącym
tam. Aby zapewnić odpowiednią pracę żwacza należy dostarczyć część włókna w zielonkach,
kiszonkach, sianie czy słomie. Powinny one stanowić przynajmniej 20% całej ilości włókna
surowego w dawce.
Ustalając dawki pokarmowe dla krów mlecznych należy wziąć pod uwagę
zapotrzebowanie bytowe oraz zapotrzebowanie produkcyjne zwierzęcia. Zapotrzebowanie
bytowe krowy oblicza siÄ™ na podstawie jej minimalnych potrzeb zwiÄ…zanych
z podtrzymaniem procesów życiowych, biorąc pod uwagę masę ciała przy braku produkcji
mleka. Zapotrzebowanie produkcyjne opieramy się na wartości energetycznej i zawartości
białka w mleku. Do tego zapotrzebowania wliczamy również potrzeby krowy związane
z ciążą, kondycją, i wzrostem młodych krów.
Zapotrzebowanie produkcyjne zależy więc od:
 liczby przebytych laktacji,
 wydajności mleka,
 składu mleka, okresu ciąży,
 terminu wycielenia.
Pasze stosowane w żywieniu:
 pasze objętościowe soczyste, zielonki, kiszonki dla krów mlecznych kiszonka
z kukurydzy, kiszonki, buraki pastewne, wysłodki buraczane, świeże młóto, wywar
ziemniaczany,
 pasze objętościowe suche, siano, słoma, plewy,
 pasze treściwe, mieszanki złożone z wielu składników.
Zielonki odgrywają bardzo dużą rolę w żywieniu bydła mlecznego krowa może zjeść
dziennie około 10% masy swojego ciała tej paszy. Krowa o masie 600 kg zjada dziennie 60
kg zielonki. Przy skarmianiu kiszonki konieczne jest podawanie zwierzętom kredy pastewnej
w ilości 100 g dziennie.
Z okopowych najczęściej stosuje się w żywieniu krów buraki pastewne, półcukrowe, są
to pasze zawierające mało białka ale stosunkowo dużo węglowodanów są więc dobrym
uzupełnieniem dawki ubogiej w składniki energetyczne.
Siano jest bardzo dobrą paszą dla krów stwarza ono poczucie sytości wypełniając
przewód pokarmowy. Krowa może zjeść siana od 1 do 4% masy swojego ciała.
Wyróżniamy dwa systemy żywienia krów system mieszany, zróżnicowany oraz system
pełnodawkowy. Dawkę pokarmową dla krów mlecznych ustalamy w oparciu o normy
żywienia, obliczając zapotrzebowanie bytowe i produkcyjne krów. Następnie dobieramy
pasze i bilansujemy dawkę. Krowy karmi się dwa razy dziennie, rano i po południu.
Użytkowanie mięsne bydła
Zapotrzebowanie na mięso wołowe zwiększa się z każdym rokiem dlatego coraz więcej
rolników zajmuje się jego produkcją. Pojawia się również bardzo duże zapotrzebowanie na
mięso cielęce, które jest przeważnie eksportowane.
Mierniki użytkowości mięsnej
- ocena przyżyciowa, przeprowadzana jest za pomocą chwytów rzez
nickich, które
pozwalają określić stopień umięśnienia i otłuszczenia zwierzęcia,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
- ocena poubojowa, polega na ocenie zwierzęcia po dokonanym uboju, określając
wydajność rzez
ną według wzoru:
wydajność rzez
na = masa tuszy / masę ciała zwierzęcia x 100
Wydajność rzez
na bydła waha się od 45 do70%, najniższą wydajność rzez
nÄ… majÄ… stare
krowy najwyższą młode opasy, które są dobrze żywione.
Czynniki wpływające na użytkowość mięsną:
- czynniki dziedziczne,
- płeć,
- wiek,
- budowa ciała,
- sposób żywienia.
Opas cielÄ…t
Prowadzimy do wagi 80 kg, którą powinny osiągnąć w wieku 60 dni. W tym czasie
żywimy cielęta głównie mlekiem, przy jednoczesnym skarmianiu pasz treściwych i siana.
Pasze stałe w tym okresie skarmia się do woli. Końcowa masa cieląt oraz ich umięśnienie
decydujÄ… o cenie.
Opas młodego bydła
Opas młodego bydła możemy prowadzić do uzyskania rozmaitej wagi ciała np. 300, 400,
500 kg. Opas ciężki do wagi 450 500 kg poprzedzony jest okresem odchowu, który trwa
3 miesiące do wagi 125 kg następnie po zakończeniu odchowu zaczyna się opas właściwy,
który może być:
- intensywny,
- półintensywny.
Opas intensywny
Polega na skarmianiu takich ilości pasz, które zagwarantują przyrosty rzędu 1000 g.
Osiągnięcie takich przyrostów wymaga skarmiania dużych ilości paszy treściwych zwłaszcza
w ostatnim etapie opasania, wtedy dawki tych pasz mogą wynosić nawet 4 5 kg.
W żywieniu opasów podstawowymi paszami są:
- kiszonka z kukurydzy,
- sianokiszonki.
W żywieniu opasów stosujemy małe ilości siana tak żeby tylko pobudzić żwacz do pracy,
stosujemy małą ilość zielonek ponieważ koncentracja składników pokarmowych jest w nich
tak mała iż nie zapewniają dziennych przyrostów rzędu 1000 g. Opasy karmimy dwa razy
dziennie.
Opasanie półintensywne
Polega głównie na tym że przez dłuższy czas skarmiamy pasze gospodarskie z małym
dodatkiem pasz treściwych a w pewnych okresach mogą one w ogóle nie występować
w dawce pokarmowej. Opasanie półintensywne trwa dłużej niż opas intensywny ale z kolei
jest tańsze z powodu używania mniejszych dawek pasz treściwych. Opasanie półintensywne
składa się z dwóch etapów. Od 4 miesiąca rozpoczyna się okres przygotowawczy trwający do
12 miesiąca życia, następnie następuje opas właściwy trwający do 18 miesiąca życia.
Okres przygotowawczy przyrosty dzienne wynoszą 600 700 g, żywimy zwierzęta
głównie paszami pochodzenia gospodarskiego:
- kiszonki,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
- okopowe,
- pastwisko,
- koszone zielonki.
Okres opasania właściwego charakteryzuje się tym że zwiększamy dawki paszy treściwej
i przy końcu ograniczamy spasanie pasz soczystych. Przyrosty dzienne w opasie właściwym
powinny wynosić 1000 g. Do opasania półintensywnego najlepiej nadają się cielęta urodzone
jesienią. Okres ich odchowu kończy się wczesną wiosną, okres przygotowawczy trwa do
póz
nej jesieni, a opas właściwy przypada na zimę. W okresie przygotowawczym można
oprzeć się na najtańszej paszy jaką jest zielonka. Na 1ha pastwiska można wypasać przez cały
sezon letni, 4 opasy o masie początkowej około 140 kg.
Cena opasów
zależy
Rejonu kraju
Budowy w którym
Płci opasa Masy opasa i umięśnienia dokonuje się
opasa sprzedaży
Rys. 4. Czynniki wpływające na ceny opasów
Opasy dorosłe
Są to krowy usunięte z hodowli na skutek, niepłodności, niskiej wydajności ze względu
na wiek, czy też rozmaite schorzenia. Przy opasaniu sztuk starszych należy pamiętać że
powiększanie masy takich sztuk odbywa się przez przyrost tkanki tłuszczowej. Opasanie
sztuk dorosłych nie powinno trwać dłużej niż 3 miesiące. W żywieniu tej grupy opasów
stosuje się pasze objętościowe, jak kiszonka, wywar ziemniaczany, niewielkie ilości
ziemniaków. Pasze te należy wzbogacić w miarę możliwości paszami treściwymi. Przy
każdym typie opasu niezbędne jest uzupełnienie dawki pokarmowej składnikami mineralnymi
oraz witaminami.
Opas bydła
Opas cieląt Opas młodego bydła Opas sztuk dorosłych
Rys. 5. Rodzaje opasu bydła opasowego
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie są typy użytkowego bydła?
2. Czym charakteryzuje siÄ™ typ mleczny?
3. Czym charakteryzuje się typ kombinowany bydła?
4. Jakie zasady obowiązują przy ocenie opasów?
5. Jakie są cechy rasy czarno  białej?
6. Jakie znasz rodzaje opasania bydła?
7. Jakie sÄ… typowe cechy rasy polsko czerwonej?
8. Scharakteryzuj rasÄ™ simentalskÄ…?
9. Jak należy przechowywać mleko?
10. Na czym polega opas intensywny bydła?
11. Jakie znasz rodzaje opasów bydła?
12. Jakie właściwości posiada mleko pełnowartościowe?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Oblicz zawartość tłuszczu w kg, w mleku z dziennego udoju, który wynosi 15 kg,
o zawartości tłuszczu 3,7%. Oblicz produkcję tłuszczu w kg, od krowy, której wydajność
w ciągu roku wyniosła 5000 kg mleka o zawartości tłuszczu 4%.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zastosować odpowiedni wzór, który znajduje się w poradniku,
2) podstawić do wzoru dane,
3) dokonać obliczeń,
4) zapisać efekty pracy,
5) zaprezentować efekty pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- arkusz odpowiedzi,
- arkusz do ćwiczenia,
- poradnik dla ucznia,
- kalkulator.
Ćwiczenie 2
Porównaj wyniki produkcyjne niżej przedstawionych krów o następującej wydajności
rocznej, zinterpretuj je i przedstaw:
1. 4500 kg mleka, 3,8% tłuszczu, 171 kg tłuszczu,
2. 4200 kg mleka 4,2% tłuszczu, 176,4 kg tłuszczu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zastosować odpowiedni wzór, który znajduje się w poradniku,
2) podstawić do wzoru dane,
3) dokonać obliczeń,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
4) zapisać efekty pracy,
5) zaprezentować efekty pracy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- arkusz do ćwiczenia,
- poradnik dla ucznia,
- kalkulator.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) scharakteryzować i rozpoznać typ mleczny bydła?
ðð ðð
2) określić na podstawie wyglądu typ użytkowy bydła?
ðð ðð
3) wyjaśnić i obliczyć miernik FCM?
ðð ðð
4) rozpoznać objawy zapalenia wymienia u krowy?
ðð ðð
5) wymienić rasy krów hodowanych w naszym kraju?
ðð ðð
6) określić pochodzenie ras bydła?
ðð ðð
7) określić właściwości mleka?
ðð ðð
8) wymienić pasze stosowane w opasie intensywnym?
ðð ðð
9) scharakteryzować opas półintensywny?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
4.3. Użytkowanie trzody chlewnej, drobiu i innych zwierząt
4.3.1. Materiał nauczania
Znaczenie gospodarcze trzody chlewnej
Ta gałąz
produkcji zwierzęcej stanowi podstawowy element zaopatrzenia naszego rynku
krajowego w mięso i tłuszcz. Wieprzowina stanowi połowę spożywanego mięsa w Polsce.
Wszystkie kraje europejskie z wyjątkiem Francji produkują więcej wieprzowiny niż
wołowiny. Na całym Świecie z wyjątkiem Europy produkcja mięsa wołowego i cielęciny jest
wyższa niż wieprzowiny. Przyczyn spożycia tak dużej ilości wieprzowiny jest kilka:
- duże zbiory ziemniaków, paszy przydatnej do tuczu świń,
- duża rozrodczość trzody chlewnej, której pogłowie można szybko zwiększyć przy
odpowiedniej bazie paszowej,
- w stosunkowo krótkim czasie można uzyskać materiał do uboju,
- przetwory z wieprzowiny mogą być długo przechowywane, co pomaga
w samozaopatrzeniu się ludności wiejskiej w żywność.
Åšwinie sÄ… drugim po bydle rodzajem zwierzÄ…t powszechnie i tradycyjnie hodowanych
w indywidualnych gospodarstwach.
Świnie posiadają cenne właściwości biologiczne takie jak:
- wczesne osiąganie dojrzałości rozpłodowej, duża płodność i plenność,
- szybki wzrost i szybkie osiąganie dojrzałości rzez
nej,
- wysoka wydajność rzez
na wynoszÄ…ca od 76 do 82%,
- mała ilość paszy na 1 kg przyrostu,
- wszystkożerność świń i niewybredność na paszę.
Stan zapotrzebowania na wieprzowinę na naszym rynku zależy od:
- liczebności trzody chlewnej i jej struktury,
- wieku i masy ubijanych tuczników,
- rytmiczność podaży w ciągu roku,
- jakości uzyskiwanych po uboju produktów,
- wartości hodowlanej loch, knurów w stadzie podstawowym.
Istnieje pojęcie  cyklu świńskiego polega to na tym zmniejszenie zbiorów paszy
powoduje wcześniejszą wyprzedaż tuczników nawet nie mających odpowiedniej wagi.
Jesienią maleje popyt na prosięta do tuczu, gwałtownie spadają ich ceny, następuje
zwiększona wyprzedaż loch na rzez
. Wiosną roku następnego ceny prosiąt rosną, rozpoczyna
się odbudowa stada loch, wzrasta stopniowo ilość świń, lecz podaż tuczników przez dłuższy
czas jest mniejsza od normalnej. Dodatkowym hamulcem sÄ… bardzo wysokie w tym okresie
ceny prosiÄ…t.
Przynależność do UE wymusza na nas pewne standardy:
- nie mniej niż 20 prosiąt odsadzonych od lochy rocznie,
- częstotliwość oproszeń równy 2,2 do 2,4 od lochy rocznie,
- uzyskanie od lochy 6 miotów w ciągu użytkowania rozpłodowego,
- masa ubijanych tuczników poniżej 105 kg,
- przyrosty dobowe masy ciała powyżej 700 g,
- zużycie do 3 kg mieszanki pełnoporcjowej na 1kg przyrostu masy ciała,
- mięsność tusz nie mniejsza niż 53%,
- odczyn mięsa po 45 minutach po uboju pH 6.0.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
Według typów użytkowych można podzielić świnie na cztery grupy (rys 6)
Typy użytkowe
świń
Rasy mięsne Rasy tłuszczowo Rasy słoninowe Rasy smalcowe
mięsne
Rys. 6. Typy użytkowe świń
Obecnie w Polsce hodowane są następujące rasy świń (rys.7):
Rasy świń
występujących
w naszym kraju
Rasy złotnickie:
Rasa puławska
Rasa wielka biała Rasa polska biała  Złotnicka pstra
polska zwisłoucha  Złotnicka biała
Rys. 7. Rodzaje ras świń
Rasa wielka biała polska (wbp)
- świnie te stanowią obecnie większość pogłowia świń hodowanych w naszym kraju,
- świnie rasy wbp są długie, duże mięsne, szybko rosną, póz
no dojrzewajÄ…, odznaczajÄ… siÄ™
dobrą płodnością,
- masa dorosłych świń nie utuczonych dochodzi do 300 kg,
- prawidłowo żywione tuczniki w wieku 7 8 miesięcy osiągają 100 200 kg masy ciała,
- głowa średniej wielkości, uszy lekko pochylone do przodu,
- tułów długi stosunkowo szeroki, grzbiet długi, zad długi i szeroki, bok długi płaski,
- szynka długa, szeroka, dobrze wypełniona,
- nogi mocne suche szeroko rozstawione,
- umaszczenie białe dopuszczalne ciemne małe plamy pokryte jasnym włosem.
Rasa polska biała zwisłoucha (pbz)
Świnie tej rasy zajmują w pogłowiu trzody chlewnej w naszym kraju drugie miejsce pod
względem liczebności. Rasa ta powstała poprzez krzyżowanie lokalnych ras zwisłouchych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
z świniami z importu. Hodowano je w rejonach gdzie występowały słabe gleby. W obecnym
czasie uszlachetniona dorównuje rasie wbp. Teraz jest to świnia długa, którą cechuje lekki
przód, równy grzbiet i płaski bok, posiada dobre szynki i mocne kończyny.
Rasa puławska
Jest to rasa powstała na początku XX wieku w okolicy Puław. Za rasę została uznana
w roku 1935. Cechuje siÄ™:
- Å‚aciatym umaszczeniem,
- krótkim wałeczkowatym tułowiem,
- krótkimi nogami,
- małymi przyrostami,
- wczesnym osadzaniem tłuszczu,
- niską płodnością.
Po II Wojnie Światowej pracowano nad opóz
nieniem dojrzewania tej rasy, poprawÄ…
długości tułowia, i płodności.
Rasy złotnickie
Rasy te, biała i pstra wyhodowane zostały w oparciu o prymitywne świnie przywiezione
przez repatriantów z Wileńszczyzny. Prace nad nimi zmierzały w dwóch kierunkach:
- wyhodowanie przez dolew szwedzkiej krwi landrace świni bekonowej, która będzie
miała małe wymagania co do żywienia i warunków środowiskowych,
- wytworzenia przez selekcję świni mięsnej, która będzie miała mniejsze wymagania
żywieniowe i bytowe niż rasy białe.
Rasa złotnicka biała, typ mięsny dawała gorszy surowiec niż świnie ras białych ze
względu na grubszą słoninę zwłaszcza na łopatce.
Rasa złotnicka pstra, typ słoninowy charakteryzowała się słabo wypełnioną szynką.
Krzyżowanie międzyrasowe świń
Zaletami krzyżówek międzyrasowych jest:
- wyższa płodność loch mieszańców międzyrasowych,
- lepsza u mieszańców zdolność przystosowania się do środowiska,
- większe przyrosty i lepsze wykorzystanie paszy oraz poprawa mięsności.
Wyróżniamy dwie metody krzyżowania:
- proste (jednofazowe dwóch ras lub linii),
- dwufazowe (zwane powrotnym lub wstecznym dwóch ras lub linii, dwufazowe trzech
i czterech ras lub linii).
Przykłady krzyżowań (rys 8 i 9)
jednofazowe
Locha A x knur B
Potomstwo F1 do tuczu
Rys. 8. Przykłady krzyżowań
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
Dwufazowe 2 ras
Locha F1x knur A
Locha F1
Potomstwo F2 na tucz
Rys. 9. Przykłady krzyżowań
Uzyskiwane korzyści z krzyżowania zależą od:
- wartości użytkowej kojarzonych sztuk,
- trafnego wyboru komponentów do krzyżowania,
- kolejności krzyżowania zwierząt określonych ras w przypadku krzyżowania
dwufazowego,
- właściwego wyboru rasy matecznej i ojcowskiej.
Żywienie świń
Pasze stosowane w żywieniu świń:
Świnie wymagają pasz wartościowych i łatwostrawnych pasze zawierające duże ilości
włókna są przez nie gorzej trawione. W żywieniu tradycyjnym stosujemy takie pasze jak
ziemniaki, śruty zbożowe i otręby. Z pasz soczystych wartościowe dla świń są zielonki
z lucerny, buraki pastewne i półcukrowe. Pasze te uzupełniane są mieszankami pasz
treściwych takich jak L, T 1 i T 2 oraz koncentraty białkowe. Opłacalność hodowli świń
w dużym stopniu zależy od właściwego doboru pasz. W fermach przemysłowych
wielkotowarowych świnie żywi się wyłącznie mieszankami pełnoporcjowymi.
Żywienie loch
Normy żywienia loch uzależnione są od ich masy, wieku oraz stanu fizjologicznego,
a u loch karmiących od liczby odchowanych prosiąt. Bardzo ważną rolę w żywieniu loch
prośnych odgrywa jakość pasz, ich zasobność w niezbędne składniki pokarmowe, witaminy
i pełnowartościowe białko.
Żywienie knurów
Knury żywione są takimi paszami jak lochy, na fermach mieszankami pełnoporcjowymi,
których daje się 2,5 kg dziennie.
Tucz świń
Wyróżniamy kilka typów tuczu świń z których na największą skalę prowadzony jest tucz
mięsny. W mniejszym stopniu prowadzone są tucze tłuszczowo mięsny, mięsno słoninowy
i słoninowy. Tucz świń polega na tym aby zwierzę w ciągu 6 7 miesięcy osiągnęło wagę 110
kg.
Czynniki określające opłacalność tuczu:
 zużycie jednostek pokarmowych i białka na jeden kilogram przyrostu,
 wiek przy osiągnięciu określonej masy ubojowej,
 jakość i ceny skarmianych pasz,
 ceny warchlaków branych do tuczu oraz cena żywca rzez
nego,
 nakłady pracy oraz koszt amortyzacji pomieszczeń i urządzeń.
Najwyższe ceny uzyskuje się za tuczniki wybitnie mięsne sprzedawane w okresie małej
podaży żywca na rynku.
Dawki pokarmowe dla świń ustala się w oparciu o normy żywienia świń.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
Do czynników warunkujących opłacalność tuczu zaliczamy:
- zużycie jednostek pokarmowych i białka na 1 kg,
- wiek przy osiągnięciu odpowiedniej masy ubojowe,
- jakość i ceny skarmianych pasz,
- cena rynkowa warchlaków branych do tuczu oraz cena żywca rzez
nego,
- nakłady pracy oraz koszt amortyzacji pomieszczeń i urządzeń.
Hodowla drobiu
Do hodowanych ptaków w produkcji drobiu zaliczamy (rys.10):
Hodowla drobiu
Hodowla kur Hodowla kaczek Hodowla gęsi Hodowla indyków
Rys. 10. Rodzaje hodowli drobiu w Polsce
W naszym kraju drób zajmuje trzecie miejsce w zwierzęcej produkcji gospodarczej, po
bydle i trzodzie chlewnej. Dostarcza on produktów o bardzo dużej wartości odżywczej; są to
jaja oraz mięso młodego drobiu tzw. brojlerów. Ubocznym produktem o dużej wartości jest
pierze, pozyskiwane od gęsi i kaczek.
Najliczniej hodowanym gatunkiem są kury, na drugim miejscu indyki, następnie kaczki,
gęsi, perlice i przepiórki. Do produkcji jaj konsumpcyjnych używane są w naszym kraju
wyłącznie kury. Kury w ekstensywnym systemie znoszą rocznie około 140 jaj, natomiast kury
w systemie intensywnym karmione odpowiednimi paszami znoszÄ… rocznie 300 jaj. Jaja majÄ…
bardzo wysoką wartość odżywczą posiadają bogaty skład aminokwasów. Optymalna norma
spożycia jaj przez człowieka w ciągu roku wynosi 252 sztuk, natomiast niezbędne minimum
wynosi 180 sztuk. Mięso młodego drobiu jest również bardzo wartościowym produktem.
W porównaniu z innymi gatunkami zwierząt, mięso drobiu zawiera mniej tłuszczu a znacznie
więcej białka. Nie zawiera dużych ilości cholesterolu, jest dietetyczne. Koszt
wyprodukowania 1 kg mięsa drobiowego jest dużo niższy niż koszt wyprodukowania 1 kg
mięsa u innych zwierząt.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
Hodowla kur
Kury użytkowane są w dwóch kierunkach (rys. 11)
Użytkowanie kur
Użytkowanie nieśne Użytkowanie mięsne
Rys. 11. Kierunki użytkowania kur
Przy użytkowaniu nieśnym kur, głównym celem jest uzyskanie, równomiernie w ciągu
całego roku, jak największej ilości jaj. O opłacalności produkcji jaj decyduje:
- wybór właściwego rodu kur lub wybór odpowiednich mieszańców międzyrasowych
i międzyrodowych,
- kury te powinny charakteryzować się dużą wydajnością nieśną oraz małym zużyciem
paszy,
- aby osiągnąć maksymalną nieśność, należy zapewnić kurą doskonałe warunki
środowiskowe oraz żywieniowe.
Przeznaczenie pozyskiwanych jaj (rys.12)
Przeznaczenie
produkowanych jaj
Jaja do konsumpcji Jaja wylęgowe
Rys. 12. Przeznaczenie pozyskiwanie jaja
Typy użytkowe kur
Wyróżniamy następujące typy użytkowe kur (rys.13)
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
Typy użytkowe kur
Typ nieśny Typ mięsny Typ kombinowany
Rys. 13. Rodzaje typów użytkowych kur
Typ nieśny charakteryzuje się:
- sylwetką trójkąta,
- drobnÄ… lekkÄ… budowÄ…,
- upierzeniem przylegającym do ciała, pióra nie są podpuszone,
- nie wykazujÄ… instynktu kwoczenia,
- wczesnym dojrzewaniem płciowym, już w wieku 150 dni,
- dużą nieśnością, stosunkowo dużą masą jaj, dobrymi wynikami wylęgu.
Przedstawicielem tego typu użytkowego jest rasa Leghorn, która charakteryzuje się:
- białym upierzeniem silnie przylegającym do ciała,
- tułów wydłużony, linia grzbietu nachylona do tyłu,
- dorosła kura waży 1,6 kg kogut 2,2 kg,
- nieśność wynosi od 250 do 300 jaj o masie 60 g i białej skorupie,
- sÄ… kurami przystosowanymi do chowu wielkotowarowego.
Typ mięsny:
- najpowszechniej hodowaną rasą na świecie i w naszym kraju jest rasa mięsna kornisz,
- kształt tułowia przypomina koło lub kwadrat,
- klatka piersiowa jest szeroka i bardzo dobrze umięśniona,
- bardzo dobrze rozwinięte są mięśnie uda,
- upierzenie białe przylegające do ciała,
- dorosłe kury wazą około 3 kg, dorosłe koguty ważą około 4 kg,
- nieśność niewielka około 130 jaj,
- mieszańce uzyskane z kojarzenia kur rasy whiterock (łajtrok) z kogutami rasy kornisz
dają najszybsze tempo wzrostu i największe przyrosty.
Typ ogólnoużytkowy:
- kury tego typu łączą dobrą nieśność z przydatnością do produkcji mięsa,
- zostały wyprodukowane w wyniku krzyżowania mięsnych kur azjatyckich z kurami
lekkimi,
- w naszym kraju przykładem takiej rasy jest zielononóżka kuropatwiana, bardzo przydatna
w małych gospodarstwach,
- innymi przedstawicielami tego typu sÄ… rodajlendy, oraz kury rasy niuhempszyr i sussex,
- najcięższymi kurami z tego typu są kury rasy łajtrok (whiterock).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
Kury ras lekkich dojrzewają płciowo ok. 160 dnia życia, natomiast ras cięższych ok. 180
dnia życia. Kury osiągające dojrzałość płciową muszą być nie zatuczone. Masa kur lekkich
powinna wynosić ok. 1,5 kg, ogólnoużytkowych 1,7 kg, mięsnych 2,5 do3 kg.
Wyróżniamy następujące systemy użytkowania nieśnego kur (rys. 14)
Systemy nieśnego
użytkowania kur
System ekstensywny System półintensywny System intensywny
Rys. 14. Rodzaje systemów użytkowych kur
System ekstensywny użytkowania kur:
- najbardziej zbliżony do naturalnego, polega na utrzymywaniu niewielkiego liczącego 100
sztuk stada kur niosek,
- pomieszczenia służą im tylko jako nocleg natomiast cały czas przebywają na wybiegach,
wygrzebując pożywienie, mogą w ten sposób zaspokoić nawet 40% zapotrzebowania na
paszÄ™,
- koszty kurcząt są dosyć duże, dlatego stosuje się dwuletnie użytkowanie kur,
- chów ekstensywny jest stosowany w gospodarce drobnotowarowej.
System półintensywny użytkowania kur:
- stosuje siÄ™ go w stadach liczÄ…cych 1000 2000 niosek,
- trzymane sÄ… w pomieszczeniach specjalnie do tego przeznaczonych,
- w czasie dnia przebywajÄ… na ograniczonych wybiegach,
- wszystkie składniki pokarmowe są dostarczane są przez hodowcę,
- w tym systemie utrzymujemy nioski przez jeden rok,
- ten system nie ma przyszłości, ponieważ wymaga on dużych nakładów pracy, a fermy
takiego typu zajmują dużą powierzchnię.
Intensywny system użytkowania kur:
- jest to najbardziej nowoczesny system, polegający na utrzymaniu dużych stad drobiu
nawet do kilkudziesięciu tysięcy sztuk drobiu,
- duża koncentracja ptactwa pozwala na wprowadzenie mechanizacji, zadawania paszy,
pojenia, sprzątania a nawet zbioru, w ten sposób,
- używane w tym systemie budynki są bezokienne, dzięki temu prowadzić można
specjalny program świetlny dzięki temu unikamy sezonowości produkcji jaj,
- w tym systemie długość okresu użytkowania kur wynosi 10 miesięcy.
Nieśność kur
Nieśność kur obniża się wraz ze skracaniem dnia, natomiast wyraz
nie nasila siÄ™
w momencie wydłużania się dnia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Mierniki nieśności kur:
- wiek dojrzewania płciowego, czyli liczbę dni od wylęgu do zniesienia pierwszego jaja
wynosi od 160 do 180 dni,
- tempo nieśności początkowej, określa liczbę jaj zniesionych w pierwszych 100 dniach
w stosunku do pozostałych dni w badanym okresie, powinno wynosić 55%,
- wydajność nieśną liczymy od początku nieśności do ukończenia 64 tygodni życia przez
kurÄ™,
- masa jaj kontrolowana jest w wieku 33 35 tygodnia oraz powtórnie, w wieku 52
tygodnia, ważymy wszystkie jaja zniesione w ciągu 14 dni, w pierwszym okresie średnia
masa jaj wynosi 53 g, w drugim okresie 58 62 g.
Dobrze niosÄ…ca siÄ™ nioska charakteryzuje siÄ™:
- dużą ruchliwością,
- interesuje siÄ™ paszÄ…,
- brzuch ma wypełniony miękki, skórę łatwo przesuwalną,
- kura, która przestaje nieść, chowa się po kątach lub siedzi na grzędzie, brzuch ma twardy,
otłuszczony lub ściągnięty.
Zbiór jaj
- jaja są składowane w temperaturze 10 15 0 C przy wilgotności 70%, zachowują świeżość
przez kilka tygodni,
- podstawowym warunkiem otrzymania jaj dobrej jakości, jest częste opróżnianie gniazd
z jaj i składowanie ich w magazynie,
- należy dbać aby jaja nie były zabrudzone, na zabrudzonych jajach znajduje się duża ilość
drobnoustrojów, które mogą wnikać przez pory i powodować szybkie ich psucie,
- mycie jaj usuwa brud ale nie usuwa drobnoustrojów,
- sprzedaż jaj zależy od ich wyglądu i świeżości.
Wybór jaj do wylęgu
Na zdolność wylęgową jaj wpływają:
- warunki hodowlane (stan zdrowotny stada, liczba kogutów w stadzie, żywienie niosek,
od których pochodzą jaja wylęgowe, warunki w pomieszczeniach),
- budowa jaja oraz jakość jego treści,
- warunki transportu i przechowywania jaj wylęgowych,
- stwierdzono że przy niedostatecznej ilości białka zwierzęcego w dawce pokarmowej dla
niosek znacznie maleje wylęgliwość jaj,
- masa kurzych jaj powinna wynosić 54 65 g, w większych jajach zarodek zamiera
wskutek szybszego wyparowywania wody,
- jaja wylęgowe ponadto powinien mieć; odpowiednią masę, kształt, budowę, odpowiedni
stan skorupy oraz świeżość.
Badanie świeżości jaj
- świeżość jaj badamy poprzez ich prześwietlenie,
- prześwietlając jaja bierzemy pod uwagę, wielkość komory powietrznej, która powinna
być nieruchoma umieszczona w tępym końcu jaja jej, głębokość w przechowywanym
tydzień jaju wynosi ok. 3 mm,
- żółtka powinno zajmować centralne miejsce i być słabo widoczne,
- w jajach wylęgowych nie może być żadnych ciał obcych ani plam krwistych,
- jaja przeznaczone do wylęgu nie powinny mieć więcej niż 10 dni,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
- w pomieszczeniach w których są magazynowane jaja wilgotność powinna wynosić 65%
oraz temperatura rzędu 15 18 0C,
- przed dostarczeniem jaj do wylęgarni należy je dezynfekować parami formaliny,
w specjalnie przeznaczonych do tego komorach.
Legi naturalne
- lęgów prowadzonych metodą naturalną jest coraz mniej, nawet drobni producenci kupują
pisklęta,
- wylęg naturalny uzależniony jest od okresowego kwoczenia kur,
- pod kurę podłożyć możemy, 13 18 jaj kurzych, 8 12 jaj kaczych, 10 12 jaj indyczych
lub 6 8 jaj gęsich,
- czasami jako kwoki można użyć indyczki, wtedy możemy podłożyć 20 25 jaj kurzych,
oraz 20 jaj indyczych,
- jaja podłożone pod kwokę musza być ułożone w jedną warstwę.
Lęgi sztuczne
Lęgi sztuczne prowadzone są w aparatach lęgowych. Częściami składowymi aparatu są:
- skrzynia,
- półki na jaja,
- urzÄ…dzenie do obracania jaj,
- grzejniki,
- termoregulatory,
- instalacja elektryczna,
- urzÄ…dzenia alarmowe,
- przyrzÄ…dy pomiarowe.
W okresie inkubacji rozwijający się zarodek musi mieć zapewnioną:
- stałą temperaturą,
- odpowiednią wilgotność,
- właściwa wymiana gazowa,
- rozwój zarodka odbywa się w temperaturze 37,8 38,2 0C,
- wilgotność względna wynosi w pierwszych 18 dniach inkubacji 55 65%, a w trzech
ostatnich wynosi 80 85%,
- rozwijający się zarodek pobiera tlen i wydziela dwutlenek węgla, zawartość tlenu
w aparacie wylęgowym powinna wynosić 21%, natomiast zawartość CO2
Biologiczna analiza przebiegu wylęgu
Podczas inkubacji prowadzi się kontrolę biologiczną, która umożliwia okresową ocenę
rozwoju zarodka. Kontrola ta obejmuje prześwietlanie jaj w różnych etapach rozwoju
i usuwanie jaj z zamarłymi zarodkami.
Prześwietlanie jaj odbywa się po raz pierwszy między 5 7 dniem inkubacji, drugi raz
prześwietlamy jaja w 18 dniu inkubacji.
MajÄ…c dane takie jak, liczba zdrowych pisklÄ…t, liczba pisklÄ…t nie wyklutych oraz kalekich
możemy obliczyć:
- procent zapłodnienia = liczba jaj zapłodnionych/liczbę jaj nałożonych x 100,
- procent wylęgu z jaj zapłodnionych = liczba kurcząt zdrowych/liczba jaj zapłodnionych
x 100,
- procent wylęgu z jaj nałożonych = liczba kurcząt zdrowych/liczba jaj nałożonych x 100.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Przyjmuje się iż dopuszczalny procent jaj niezapłodnionych nie powinien przekraczać
5%,procent jaj z zarodkami zamarłymi nie powinien przekraczać 10%, pisklęta słabe i kalekie
mogą stanowić do 1%.Do dalszego chowu wybiera się kurczęta zdrowe, eliminuje się ptaki
słabe i kalekie. Kurczęta zdrowe mają suchy gęsty puch, szkliste oczy oraz pewnie trzyma się
na nogach.
Hodowla owiec
Owce jako gatunek mogą być wszechstronnie użytkowane, dostarczając nam:
- wełny,
- mięsa,
- mleka,
- skór,
- ponadto uzyskuje się tak zwany ciepły obornik nadający się jako nawóz zarówno na polu
jak i w przydomowym ogródku.
Owce są bardzo odporne na warunki utrzymania. Typy użytkowania owiec (rys.15)
Typy użytkowania owiec
Użytkowanie mięsne Użytkowanie mleczne Użytkowanie wełniste
Rys. 15. Rodzaje typów użytkowych owiec
Pogłowie owiec w naszym kraju regularnie maleje od 1986 roku. Jedyną szansą dla
owczarstwa jest poprawa rozrodu i chów jagniąt rzez
nych.
Hodowla koni
Znaczenie gospodarcze koni zmieniało na przestrzeni wieków. Jedną z ważnych zalet
koni jako siły pociągowej jest ich przydatność do pracy na złych drogach, w głębokim błocie,
śniegu, na mokradłach oraz w górach. Szczególnie cenne są konie pociągowe używane do
zrywki drzewa w górach. W 1991 roku najwięcej koni było w Polsce, ich liczba wynosiła 939
tys. sztuk. W roku 1995 w naszym kraju było już tylko 635 tys. koni. Największy spadek
pogłowia koni nastąpił w ostatnim dziesięcioleciu.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
Typy użytkowe koni
Typy użytkowe
koni
Typ
Typ wierzchowy Typ pociÄ…gowy wszechstronnie Typ juczny
użytkowy
Rys. 16. rodzaje typów użytkowych
Typ wierzchowy; konie tego typu charakteryzuje jędrność tkanek, lekka budowa, długie
linie, zwłaszcza partii przodu i zadu przy stosunkowo krótkim grzbiecie. Kończyny dość
długie o sprzyjających szybkiemu biegowi proporcjach. Usposobienie bardzo żywe, niekiedy
nawet nerwowe. W obrębie omawianego typu możemy wyróżnić podtypy:
- spacerowy jazda rekreacyjna,
- ujeżdżeniowy jazda na czworoboku,
- skaczÄ…cy  skoki przez przeszkody,
- wszechstronny.
Typ pociągowy; w obrębie tego typu możemy wyróżnić trzy podtypy:
- ciężkie pociągowe,
- pospiesznorobocze,
- lekkie zaprzęgowe.
Typ wszechstronnie użytkowy; są to konie przystosowane do jazdy pod siodłem i do
zaprzęgu.
Typ juczny, są to małe krępe konie używane do przenoszenia ciężarów w górach.
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz typy użytkowe świń?
2. Jakie cechy scharakteryzują rasę wielką białą polską?
3. Jakimi paszami żywimy świnie?
4. Jakie cechy posiada rasę puławską?
5. Jakie znaczenie mają krzyżówki międzyrasowe świń?
6. Czym scharakteryzuje się typ nieśny kur/
7. Jakie cechy scharakteryzują typ mięsny kur?
8. Jakie jaja nadają się do wylęgu?
9. Czym scharakteryzują się lęgi naturalne i sztuczne?
10. Jakie są parametry analizy biologicznej lęgów?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj wyboru jaj do wylęgu.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) dokonać optycznej oceny jaj,
2) prześwietlić jaja,
3) dokonać analizy badań,
4) zapisać wyniki,
5) dokonać prezentacji wyników.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- arkusz odpowiedzi,
- arkusz do ćwiczenia,
- poradnik dla ucznia,
- lampa do prześwietlania jaj,
- waga.
Ćwiczenie 2
Określ typy użytkowe świń znajdujących się w gospodarstwie rolnym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) dokonać oględzin cech anatomicznych świń,
2) porównać z opisem znajdującym się w poradniku dla ucznia,
3) zapisać wyniki w arkuszu,
4) zaprezentować wyniki.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- arkusz do ćwiczenia,
- poradnik dla ucznia,
- świnie w chlewni.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) rozpoznać typy użytkowe świń?
ðð ðð
2) rozpoznać typy użytkowe kur ?
ðð ðð
3) wybrać jaja do wylęgu?
ðð ðð
4) nasadzić kwokę na jaja?
ðð ðð
5) ocenić pokrój świni?
ðð ðð
6) wybrać kurczęta do dalszego chowu?
ðð ðð
7) wymienić mierniki nieśności kur?
ðð ðð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi. tylko
jedna jest prawidłowa.
5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedz
zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedz
prawidłową.
6. Zadania wymagają prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed wskazaniem
poprawnego wyniku. Tylko wskazanie odpowiedzi, nawet poprawnej, bez uzasadnienia
nie będzie uznane.
7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na póz
niej i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.
9. Na rozwiÄ…zanie testu masz 45 minut.
Powodzenia!
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Świnie tej rasy stanowią największy udział w ilości świń w naszym kraju
a) wielka biała polska.
b) puławska.
c) złotnickie.
d) duroc.
2. Udział loch rasy wbp ilości loch w naszym kraju wynosi
a) 40%.
b) 30%.
c) 53%%.
d) 21%%.
3. Rasa ta powstała w XX wieku wyniku krzyżowania miejscowej świni
ostrouchej z importowanymi berkszyrami, rasÄ… tÄ… jest
a) duroc.
b) hampshire.
c) wielka biała polska.
d) puławska.
4. Jakiego typu użytkowego jest złotnicka pstra:
a) mięsnego.
b) mięsno słoninowego.
c) słoninowego.
d) słoninowo mięsny.
5. Schemat, locha A x knur B = potomstwo F1 na tucz przedstawia
a) dwufazowym 2 ras.
b) jednofazowe.
c) dwufazowym 3 ras.
d) dwufazowym 4 ras.
6. Tucznik bekonowy powinien ważyć:
a) 84 95 kg.
b) 110 120 kg.
c) 60 70 kg.
d) 54 62 kg.
7. Tucznik rasy bekonowej powinien być w wieku
a) 11 12 miesięcy.
b) 6 7 miesięcy.
c) 4 5 miesięcy.
d) 13 15 miesięcy.
8. W naszym kraju najbardziej pożądaną wagą przy tuczu mięsnym jest waga
a) 80 kg.
b) 75 kg.
c) 110 kg.
d) 90 kg.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
9. Typ użytkowy kur nieśny ma kształt
a) rombu.
b) trójkąta.
c) kwadratu.
d) prostokÄ…ta.
10. Świnie ze względu na sposób odżywiania uznaje się za
a) roślinożerne.
b) mięsożerne.
c) wszystkożerne.
d) odżywiają się zielonkami.
11. Maksymalną nieśność kur uzyskujemy jeżeli okres użytkowania wynosi
a) 24 miesięcy.
b) 32 miesięcy.
c) 20 miesięcy.
d) 10 miesięcy.
12. Wydajność rzez
na świń waha się między
a) 10 do 20%.
b) 30 do 35%.
c) 76 do 82%.
d) 15 do 30%.
13. Liczba prosiąt odsadzonych od lochy rocznie powinna wynosić
a) 14.
b) 16.
c) 17.
d) 20.
14. Najlepsze wyniki tuczu kur otrzymujemy krzyżując rasy
a) leghorn x kornisz.
b) Å‚ajtrok x kornisz.
c) leghorn x Å‚ajtrok.
d) sussex x leghorn.
15. W systemie ekstensywnym użytkowania kury same wyszukują sobie do
a) 20% paszy.
b) 30% paszy.
c) 40% paszy.
d) 85% paszy.
16 Masa jaj wylęgowych powinna wynosić
a) 40 45 g.
b) 54 65 g.
c) 70 75 g.
d) 40 45g.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
17. Mięsność tusz powinna wynosić
a) 20%.
b) 30%.
c) nie mniej niż 53%.
d) 42%.
18. Koń charakteryzujący się; jędrnością i suchością tkanek, lekką budową, długą linią,
kończynami dość długimi, które sprzyjają dużej szybkości to
a) typ pociÄ…gowy.
b) typ wierzchowy.
c) typ juczny.
d) typ wszechstronnie użytkowy.
19. Głębokość komory w jaju przechowywanym przez tydzień powinna wynosić
a) 1 mm.
b) 1,5 mm.
c) 2 mm.
d) 3 mm.
20. Kształt kwadratu mają kury typu użytkowego
a) nieśnego.
b) mięsnego.
c) ogólnoużytkowy.
d) bojowy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko ...............................................................................
Prowadzenie produkcji zwierzęcej
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedzi Punkty
zadania
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
6. LITERATURA
1. Chachułowa J. (red.): Hodowla zwierząt. PWRiL, Warszawa 1996
2. Jamroz D.: Żywienie zwierząt i paszoznawstwo fizjologiczne i biochemiczne podstawy
żywienia zwierząt. PWN, Warszawa 2001
3. Langenfeld M.: Aparat trawienny zwierząt. AR, Kraków 1991
4. Manikowski W., Weinder S. (red.): Biochemia kręgowców. PWN, Warszawa 1998
5. Truchliński J., Wójcik S.: Przewodnik do ćwiczeń z biochemii i z elementami fizyki. AR,
Lublin 1993
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41