Ewolucja teorii organizacji i
zarzÄ…dzania
Szkoły zarządzania
Szkoły zarządzania
Grażyna Gierszewska
Ewolucja teorii organizacji i zarzÄ…dzania
"
" Szkoła klasyczna  dwa kierunki: naukowego zarządzania i zarządzania
administracyjnego
"
" Szkoła stosunków międzyludzkich  behawioralna - psychologiczna
"
" Szkoła ilościowo-systemowa  dwa kierunki: ilościowe teorie zarządzania i
analiza systemowa
"
" Szkoła zarządzania informacją i wiedzą  nowa szkoła związana z
technologiÄ… informacyjnÄ… i globalnymi sieciami komputerowymi
Dorobek wszystkich szkół zarządzania jest wykorzystywany we współczesnej
Dorobek wszystkich szkół zarządzania jest wykorzystywany we współczesnej
nauce o organizacjach.
Podejścia stosowane w poszczególnych kierunkach nie są sprzeczne, ale
Podejścia stosowane w poszczególnych kierunkach nie są sprzeczne, ale
wręcz wzajemnie się uzupełniają.
Mówi się o integrowaniu metod, technik i analiz stosowanych współcześnie,
Mówi się o integrowaniu metod, technik i analiz stosowanych współcześnie,
a wykorzystywanych przez szkolÄ™ klasycznÄ…, behawioralnÄ… i systemowÄ….
Szkoła klasyczna
Prekursorami szkoły klasycznej byli R. Owen i Ch. Babbage.
Prekursorami szkoły klasycznej byli R. Owen i
Przedstawiciele tego kierunku to: Henri Le
Przedstawiciele tego kierunku to: Henri Chatelier, Henry Gantt,
Harrington Emerson, małżeostwo Frank i Lilian Gilbreth, Karol
Adamiecki, Henry Ford.
Osiągnięcia 
Osiągnięcia metody naukowego zarządzania można zastosowad do
rozmaitych działao organizacyjnych, projektowanie metod pracy i
dostrzeżenie wagi doboru ludzi i ich doskonalenia.
Ograniczenia:
Ograniczenia: nacisk na racjonalnośd, dokładne wytyczne, nie
docenianie dążenia ludzi do osiągania zadowolenia z pracy
Szkoła klasyczna
Robert Owen  1771  1858
Robert Owen  1771  1858
S
Sformułował tezę, aktualną do dziś, że to na kierownikach w organizacjach spoczywa
największy ciężar wdrażania reform. Sam, będąc kierownikiem kilku przędzalni w
Szkocji postarał się o wprowadzenie zmian mających znaczenie dla robotników i
poprawiajÄ…cych ich warunki pracy:
"
" wybudował przyzwoite mieszkania dla pracowników,
" otworzył zakładowy sklep, gdzie można było taniej nabywad podstawowe produkty
" otworzył zakładowy sklep, gdzie można było taniej nabywad podstawowe produkty
konsumpcyjne,
"
" skrócił dzieo pracy z 13 godzin do 10, 5 godziny i przyznał wolne niedziele
pracownikom,
"
" zabronił zatrudniania dzieci w wieku poniżej 10 lat,
"
" wprowadził system jawnych ocen pracy  codziennie, co miało identyfikowad
problemy i szybko je rozwiązywad, a także stad się elementem systemu
wynagradzania i motywowania ludzi w organizacji.
Były to zmiany dośd rewolucyjne jak na ten okres budowania kapitalizmu. R. Owen nie
Były to zmiany dośd rewolucyjne jak na ten okres budowania kapitalizmu. R. Owen nie
zrobił tego ze względów humanitarnych i nie uważał się za filantropa. Oceniał, że
takie rozwiązania są korzystne dla podniesienia wydajności pracy i zwiększenia
zysku przedsiębiorstwa.
Szkoła klasyczna
Szkoła klasyczna
Charles Babbage 1792-1871
Charles Babbage 1792-1871
Stał się prekursorem zastosowania metod ścisłych w zarządzaniu. Był
Stał się prekursorem zastosowania metod ścisłych w zarządzaniu. Był
profesorem matematyki i badał sposoby zwiększenia wydajności
operacji przemysłowych. Uważał, że zastosowanie metod ścisłych da
operacji przemysłowych. Uważał, że zastosowanie metod ścisłych da
szansę na zwiększenie wydajności i obniżenie kosztów.
Zwolennik podziału pracy, wyodrębniania operacji produkcyjnych w
Zwolennik podziału pracy, wyodrębniania operacji produkcyjnych w
celu ich doskonalenia i wyszkolenia pracowników
wyspecjalizowanych w określonych operacjach.
Linie montażowe w fabrykach Forda czyli te pierwsze jak i współczesne
Linie montażowe w fabrykach Forda czyli te pierwsze jak i współczesne
opierają się na wielu pomysłach Ch. Babbage a.
Ch
Ch. Babbage powinien byd także zapamiętany jako.... twórca
poprzednika współczesnego komputera. Stworzył on kalkulator
mechaniczny wykorzystujący kartę perforowaną, który całkiem
dobrze służył użytkownikom.
Szkoła klasyczna
Szkoła klasyczna
Frederick Taylor 1856-1915  klasyk, twórca naukowego zarządzania
Frederick Taylor 1856-1915  klasyk, twórca naukowego zarządzania
(naukowej organizacji pracy), nazywanego także tayloryzmem.
Był on praktykiem, inżynierem, mającym  naukowe zacięcie . Pracował na
Był on praktykiem, inżynierem, mającym  naukowe zacięcie . Pracował na
wielu stanowiskach kierowniczych i wdrażał swoje pomysły dotyczące
usprawnieo pracy w różnych przedsiębiorstwach przemysłowych, w koocu
założył też biuro doradcze. Innowacje przynosiły obniżanie kosztów,
poprawę jakości wyrobów, poprawę warunków pracy ludzi i ich morale.
Naukowośd tayloryzmu polega na zastosowaniu metod empirycznych do
Naukowośd tayloryzmu polega na zastosowaniu metod empirycznych do
pomiaru czasu pracy i doboru narzędzi. F. Taylor zakładał, że zawsze
istnieje najlepszy sposób wykonania pracy i poszukiwad go trzeba przy
pomocy odpowiednich metod. System opiera się na  człowieku
ekonomicznym  Homo Oeconomicus , który kalkuluje korzyści i wybiera
ten wariant, który przynosi mu największe korzyści. Inna motywacja nie
jest brana pod uwagÄ™.
Frederick Taylor
Cztery kroki postępowania w celu zwiększenia efektywności i
Cztery kroki postępowania w celu zwiększenia efektywności i
wydajności siły roboczej wg F. Taylora:
"
" Naukowe opracowanie każdego elementu pracy na danym
stanowisku, tak aby określid najlepszą metodę wykonania każdego
zadania.
"
" Naukowo dobierad pracowników do stanowisk, aby każdemu
pracownikowi przydzielid zadania, do których nadaje się najlepiej.
"
" Naukowo szkolid, doskonalid i nadzorowad pracÄ™ ludzi.
"
" Planowad pracÄ™, podejmowad decyzje przy pomocy naukowych
metod, stwarzając przy tym przyjazną atmosferę współpracy
pomiędzy kierownikami a podwładnymi.
W naukowym podejściu do zarządzania widział on interes wszystkich
W naukowym podejściu do zarządzania widział on interes wszystkich
ludzi w organizacji, gdyż dawało to wzrost wydajności, zysków,
poprawę warunków pracy, wzrost wynagrodzeo.
Szkoła klasyczna
Henri Le Châtelier, francuski propagator idei F. Taylora.
Jest on autorem koncepcji cyklu zorganizowanego działania, który składa się z
następujących etapów:
" Wybór celu, który mamy osiągnąd. Ma on byd użyteczny, jedyny, ściśle określony i
wykonalny.
" Zbadanie środków i warunków działania przy realizacji celu. Określenie przyczyn i
skutków, wykorzystanie chronometrażu czyli pomiaru czasu wykonania
poszczególnych operacji.
" Przygotowanie środków i warunków uznanych za potrzebne do realizacji celu.
" Wykonanie planu.
" Kontrola wyników.
H. Le Châtelier sformuÅ‚owaÅ‚  reguÅ‚Ä™ przekory  którÄ… póz
niej na gruncie teorii
organizacji i zarzÄ…dzania rozwinÄ…Å‚ K. Adamiecki nazywajÄ…c prawem inercji
przyzwyczajeo  prawem przeciwdziałania  każda zmiana rodzi opór.
Szkoła klasyczna
Henry Gantt, współpracownik F. Taylora, opracował technikę
budowy harmonogramów do kierowania złożonymi
przedsięwzięciami. Harmonogramy te do dzisiaj są używane
i nazywane sÄ… harmonogramami Gantta.
Zmodyfikował system wynagradzania i premiowania
robotników i ich bezpośrednich kierowników za wykonane
zadania. Rozwinął pomysł R. Owena jawnych ocen
pracowników. Jego wykresy opierały się na złożeniu, że w
planowaniu produkcji trzeba uwzględniad czas trwania
poszczególnych działao i nakłady pracy w ujęciu
dynamicznym.
Szkoła klasyczna
Harrington Emerson uznawany jest za prekursora zarzÄ…dzania przez cele oraz 12 zasad
wydajności pracy:
" wyraz
ne określenie celu,
" zdrowy rozsÄ…dek,
" kompetentna rada,
" dyscyplina,
" sprawiedliwe postępowanie,
" wiarygodna, natychmiastowa i adekwatna sprawozdawczośd,
" rozkład zajęd,
" normy i taryfy,
" znormalizowane warunki,
" standaryzacja operacji,
" pisemne instrukcje dotyczÄ…ce przestrzegania norm,
" nagrody za wydajnośd.
Ciekawostką jest to, że H. Emerson miał kontakty z Polską  opiniował on w latach
20.XX w. Projekty warszawskiego metra i to pozytywnie.
Szkoła klasyczna
Lilian i Frank Gilbreth  Amerykanie, ona  psycholog, on -
inżynier, opracowali stosowaną do dzisiaj metodę badania
przebiegu i czasu trwania ruchów roboczych oraz ich
graficznÄ… prezentacjÄ™. Po raz pierwszy zastosowali
cyklografię, tj. filmowanie pracy robotników w celu
dokonania usprawnieo (również cyklochronografię 
badania pracy przy pomocy zdjęd fotograficznych).
Udowodnili także, że czynności robocze operacji
technologicznych sprowadzajÄ… siÄ™ do 17 podstawowych
ruchów roboczych, które można zdefiniowad. Nazwali te
ruchy  therblig  od swojego nazwiska czytanego wspak.
Chwalili się, że swoje zasady organizacji stosują w życiu
prywatnym, szczególnie przy wychowaniu dwanaściorga
dzieci.
Szkoła klasyczna
Karol Adamiecki 1866 - 1933  polski inżynier, współtwórca systemu racjonalizacji
procesu produkcji i planowania pracy zespołowej. Sformułował prawo harmonii:
" doboru, przy którym elementy procesu są zgodne z ich specyfiką, powinny działad
ze sobą w ścisłym związku i tak, aby każda czynnośd odbywała się we właściwym
czasie,
" działania, w której to elementy procesu produkcyjnego będą ze sobą uzgodnione i
każdy z elementów, pod względem ekonomicznym ma byd najdoskonalszy.
" duchowej, wskazujące na koniecznośd istnienie więzi emocjonalnych łączących
jednostki ludzkie współpracujące ze sobą w organizacji..
K. Adamiecki uważał, że każdą pracę zbiorową można i trzeba (aby ją usprawnid)
zaprojektowad przy pomocy harmonogramów, które obrazowo przedstawiane są w
formie wykresów, czytelnych dla wykonawców.
K. Adamiecki uważał, że podstawą nauki organizacji i zarządzania są trzy prawa
ekonomiczne:
" prawo podziału pracy,
" prawo koncentracji,
" prawo harmonii.
Szkoła klasyczna
Henry Ford, przemysłowiec twórca jednego z największych na świecie
koncernów samochodowych, pomysłodawca i realizator koncepcji
forda T   Blaszanej Lizy , samochodu dla przeciętnego
Amerykanina.H. Ford zasłynął z tego, że zaczął on stosowad
naukowe podstawy organizacji i zarządzanie w praktyce i odnosił
sukcesy.
Henry Ford jako pierwszy zastosował też taśmową formę produkcji w
przemyśle, realizując masową produkcję. Uważał, że wielkie
pieniądze to produkcja wielkoseryjna, (dająca korzyści skali
wytwarzania), szybki obrót kapitału (płynnośd finansowa), tanie,
standardowe części zamienne (standaryzacja produkcji i jakości),
tani wyrób. H. Ford był też prekursorem współczesnego
benchmarkingu. Jego ford T powstał w taki oto sposób: kupił on w
1905 r. najnowszy model samochodu firmy Renault, rozebrał go na
części, gruntownie przestudiował i wykorzystał do skonstruowania
swojego samochodu.
ZarzÄ…dzanie administracyjne
Podejście administracyjne rozwijało się równolegle z naukowym
Podejście administracyjne rozwijało się równolegle z naukowym
zarządzaniem, koncentrując się na zarządzaniu całą organizacją.
Twórcą kierunku jest Henri Fayol, a do klasyków tego nurtu zalicza
siÄ™ Maxa Webera i jego koncepcjÄ™ idealnej biurokracji.
Henri Fayol  1841  1925, francuski inżynier, kierował wieloma
Henri
przedsięwzięciami w różnych firmach.
H. Fayol jako pierwszy usystematyzował działania kierowników,
H.
określając takie pojęcia jak rozpiętośd i zasięg kierowania, zasady
zarządzania. Oddzielił funkcje przedsiębiorstwa jako systemu
ekonomicznego, od funkcji administracyjnych majÄ…cych regulowad
procesy zarządzania zachodzące w przedsiębiorstwie.
ZarzÄ…dzanie administracyjne
Funkcje przedsiębiorstwa:
Funkcje przedsiębiorstwa:
"
" techniczne,
"
" handlowe,
"
" finansowe,
"
" ubezpieczeniowe,
"
" rachunkowe,
"
" administracyjne = zarzÄ…dzanie Þð planowanie Þð
organizowanie Þð motywowanie Þð
kontrolowanie Þð rozwijanie
Podział ten obowiązuje do dzisiaj.
Podział
14 zasad zarzÄ…dzania H. Fayola:
14 zasad zarzÄ…dzania H. Fayola:
1. Podział pracy
1. Podział pracy 8. Centralizacja
2. Autorytet 9. Hierarchia
3. Dyscyplina 10. A
ad
4. Jednośd 11. Odpowiednie
rozkazodawstwa traktowanie personelu
5. Jednolitośd 12. Stabilnośd personelu
kierownictwa
13. Inicjatywa
6. PodporzÄ…dkowanie
14. Esprit de corps
interesu osobistego
interesowi ogółu
7. Wynagrodzenie
ZarzÄ…dzanie administracyjne
Max Weber 1864  1920, niemiecki historyk,
Max Weber 1864  1920, niemiecki historyk,
ekonomista, uważany jest za twórcę
nowoczesnej socjologii.
M
Miejsce w historii teorii organizacji zapewnił sobie
dzięki modelowi idealnej biurokracji.
Model idealny, gdyż wymyślony, abstrakcyjna
Model idealny, gdyż wymyślony, abstrakcyjna
konstrukcja opisujÄ…ca strukturÄ™ i zasady
organizacji doskonale racjonalnej, opartej na
racjonalnych przesłankach, w założeniu sprawnej i
racjonalnych przesłankach, w założeniu sprawnej i
funkcjonującej bez zakłóceo.
Biurokracja
Biurokracja jest sposobem sprawowania władzy
Biurokracja jest sposobem sprawowania władzy
organizacyjnej, a typy tej władzy to:
"
" charyzmatyczna, oparta na nadzwyczajnych cechach
przywódcy,
"
" tradycyjna, opierająca się na wierze w trwałośd pewnego
porządku i jego prawomocnośd  dziedziczenie pewnego
statusu społecznego  monarchia, władza starszych,
matriarchat, patriarchat,
"
" racjonalna (legalna) pochodzÄ…ca z mianowania lub wyboru
dokonanego na podstawie usankcjonowanych prawnie
procedur.
Biurokracja to typ idealny organizacji opartej na władzy
Biurokracja to typ idealny organizacji opartej na władzy
racjonalnej.
Biurokracja
Najważniejsze cechy biurokracji to:
Najważniejsze cechy biurokracji to:
"
" podstawa wszelkich działao są ogólne bezosobowe przepisy,
"
" hierarchia,
"
" specjalizacja i podział pracy,
"
" ciągłośd organizacyjna funkcji,
" komunikacja w organizacji przybiera określone przez przepisy formy,
" komunikacja w organizacji przybiera określone przez przepisy formy,
"
" ściśle wyznaczone sfery kompetencji, członkowie aparatu
administracyjnego są pozbawieni prawa własności środków
produkcji,
"
" nie jest możliwe zawłaszczenie stanowiska urzędniczego,
"
" akty administracyjne, decyzje i zasady są formułowane i utrwalane
na piśmie.
Biurokracja
Urzędnicy są mianowani i działają wg następujących zasad:
Urzędnicy są mianowani i działają wg następujących zasad:
"
" są osobiście wolni i podlegają tylko władzy w zakresie wyznaczonych
obowiązków,
"
" sÄ… zorganizowani w system hierarchii,
"
" stanowiska mają ściśle określone kompetencje,
"
" stanowisko urzędnicze zajmowane jest na mocy dobrowolnej umowy,
"
" otrzymują wynagrodzenie wg określonych zasad mają prawo do
emerytury,
"
" mają możliwośd robienia kariery, mogą awansowad, podlegają ścisłej
dyscyplinie i kontroli wykonywania swoich obowiązków.
Teoria biurokracji zakłada tworzenie organizacji na wzór bezdusznych maszyn,
Teoria biurokracji zakłada tworzenie organizacji na wzór bezdusznych maszyn,
wyspecjalizowanych w wykonywaniu określonych zadao, niezawodne,
sprawiedliwe. W tej  maszynie naczelne miejsce ma kierownik  władca,
rodzaj  pomazaoca bożego .
Praktyka prowadzi do niesprawności i biurokratyzmu.
Praktyka prowadzi do niesprawności i biurokratyzmu.
Biurokratyzm
Biurokratyzm
Formalizacja  tendencja do ujmowania celów i procedur w system zapisanych wzorców,
Formalizacja  tendencja do ujmowania celów i procedur w system zapisanych wzorców,
przepisów formalnych.
Wyuczona nieudolność 
Wyuczona nieudolność kurczowe trzymanie się przepisów, brak elastyczności działania,
ignorowanie zmian w otoczeniu.
ignorowanie zmian w otoczeniu.
 Mitręga kancelaryjna
 Mitręga kancelaryjna  wydłużanie procesów decyzyjnych, niemożność sprawnego
rozstrzygania spraw.
Biurokratyzm oznacza dysfunkcje działania organizacji opartej o zasady
Biurokratyzm oznacza dysfunkcje działania organizacji opartej o zasady
idealnego typu biurokracji.
idealnego typu biurokracji.
Błędne koło biurokracji
Błędne koło biurokracji
niska sprawność mnożenie wzrost wyuczona
działania przepisów formalizacji i nieudolność
organizacji specjalizacji
Szkoła stosunków międzyludzkich-
kierunek Human Relations
Mary Parker Follett 1868 - 1933  prekursorka nurtów
humanistycznych w teorii organizacji i zarzÄ…dzania.
Pełną osobowośd można uzyskad tylko będąc członkiem grupy
pracowniczej.
Koordynacja pracy, podejmowanie decyzji powinno odbywad siÄ™ w
drodze kontaktów zindywidualizowanych i bezpośrednich.
Przywództwo nie powinno byd oparte tylko na władzy formalnej,
ale wynikad z umiejętności, wiedzy i specjalizacji.
Konflikty sÄ… naturalnym zjawiskiem w organizacji.
M, Follet widziała w zarządzaniu przede wszystkim proces
polegający na ciągłym rozwiązywaniu nowych problemów i dlatego
podkreślała rolę koordynacji, która przesądza o efektywności.
Szkoła stosunków międzyludzkich- kierunek
Human Relations
Oliver Sheldon 1896  1951, całe życie przepracował w
jednej firmie  brytyjskim przedsiębiorstwie
cukierniczym.
W swojej książce opisał  filozofię zarządzania i
podkreślił społeczną odpowiedzialnośd organizacji:
" Polityka, warunki i metody przemysłu powinny
przyczyniad się do dobrobytu społeczeostwa.
" Kierownictwo powinno przestrzegad zasad etycznych i
sprawiedliwości i kompilowad je ze sprawnościowymi
zasadami prowadzenia działalności gospodarczej.