Joanna Radoszewska
Pracownia Psychologii Klinicznej Dziecka
Wydział Psychologii
Uniwersytet Warszawski
Otyłość w psychologii klinicznej.1
W artykule przedstawiono sposób rozumienia problemu
otyłości w psychologii klinicznej oraz psychiczne uwarunkowania
powstawania i utrzymywania się otyłości prostej. Zwrócono
uwagę na specyficzne właściwości poczucia tożsamości osób
otyłych.
Otyłość nie ma w psychologii klinicznej wyodrębnionych, ogólnie przyjętych
kryteriów diagnostycznych.
W psychiatrycznej klasyfikacji zaburzeń DSM-IV otyłość nie jest wymieniana,
chociaż niektórzy badacze postulują uwzględnianie tego zaburzenia (ze względu na częstość
jego występowania oraz obiektywne i subiektywne przesłanki do leczenia. (Kreitler,
Chemeriński, 1990).
Otyłość, najczęściej jest traktowana jako choroba somatyczna, której objawem jest
tusza  nadmiar ciała osoby. Uwarunkowania psychiczne stanowią jedną z determinant
powstawania i utrzymywania się zaburzenia (Haggerty, 1999; Ford-Martin,2001). Niezależnie
od kontrowersji panującej wśród lekarzy i psychologów, dotyczącej klasyfikacji otyłości 
wielu ludzi otyłych doświadcza jej jako problemu. Nie jest to udziałem wszystkich otyłych,
jednak niektórzy poszukują pomocy specjalistycznej. Przyjmując perspektywę pacjenta
1
Praca finansowana z funduszu BST 773/11 Wydziału Psychologii UW.
1
otyłego, celem leczenia jest utrata wagi, usunięcie doświadczanego problemu. Osoba, która
nie traktuje własnej otyłości jako problemu, nie poszukuje specjalistycznych form usunięcia
jej.
W praktyce klinicznej najczęściej spotykamy pacjentów z tzw. otyłością prostą
(pierwotną). U ponad 90% dzieci i młodzieży otyłej rozpoznaje się tę postać zaburzenia.
(Woynarowska, Wrocławska, 1995, Campbell,2000).
Wśród przyczyn powstawania otyłości prostej wymienia się predyspozycje
genetyczne, czynniki środowiskowe oraz właściwości psychiczne dziecka. (Jonides,2002).
Wyklucza się udział czynników organicznych, chorobowych, które leżą u podłoża otyłości
wtórnej.
Uwarunkowania otyłości  wybrane zagadnienia.
W psychologii klinicznej otyłość jest traktowana jako zaburzenie, z uwagi na problem
jaki stanowi ona dla osoby. Mówiąc inaczej, otyłość staje się problemem klinicznym gdy
wpływa negatywnie na jakość funkcjonowania psychicznego, interpersonalnego lub
somatycznego osoby.
Użycie terminu  zaburzenie wynika także z istnienia określonych, obiektywnych
nieprawidłowości. W przypadku otyłości, mamy do czynienia z nieprawidłowym
(nadmiernym) jedzeniem oraz nieprawidłową (nadmierną) wagą ciała osoby.
Przyjmując perspektywę zewnętrzną (zachowanie osoby), można powiedzieć, że
otyłość jest efektem nadmiernego jedzenia. Nadmierne jedzenie powoduje zwiększenie ilości
tkanki tłuszczowej  nadwagę.
Danych dotyczących udziału nadmiernego jedzenia w powstawaniu i utrzymywaniu
się otyłości dostarczają badania eksperymentalne (Haggerty,1999). Nadmierne jedzenie przez
osoby otyłe jest wyrazem trudności w rozpoznawaniu doznań płynących z ciała,
2
warunkujących poczucie sytości lub głodu. Można powiedzieć, że nadmierne jedzenie jest
przejawem specyficznych trudności w doświadczaniu siebie przez osobę otyłą.
Przyjmując perspektywę wewnętrzną ( psychiki), można powiedzieć że otyłość jest
somatycznym przejawem niepowodzenia w funkcjonowaniu mechanizmów psychicznych
człowieka. Mówiąc inaczej, doświadczanie siebie na poziomie somatycznym przez osobę
otyłą, nie ulega przetworzeniu na doświadczenie psychiczne. Rezultatem tego niepowodzenia
jest nadmierne jedzenie doprowadzające do powstawanie nadmiaru ciała  tuszy osoby.
Biorąc pod uwagę poglądy psychologów reprezentujących teorię relacji z obiektem
można przypuszczać, że proces rozwoju człowieka, jego poczucia tożsamości to jednoczesne
integrowanie doświadczeń o charakterze cielesnym i psychicznym oraz przetwarzanie tych
doświadczeń na poziomie psychicznym np. przetwarzanie doświadczeń somatycznych na
doświadczenia emocjonalne.(Mahler, 1983; Stern, 1985)
Rozwój poczucia tożsamości dziecka odbywa się w toku relacji z matką. Charakter
relacji interpersonalnej z matką może sprzyjać lub utrudniać reorganizację doświadczenia
somatycznego na doświadczenie o charakterze psychicznym. Mówiąc inaczej, specyfika
relacji z matką determinuje czy i na ile doznania cielesne zostaną przetworzone na
doświadczenia psychiczne. Na przykład: doznawanie przez dziecko głodu na potrzebę
kontaktu emocjonalnego z osobą bliską (matką).
Być może otyłość, jest wyrazem trudności w reorganizacji doświadczeń człowieka.
Treść doświadczania siebie przez osobę nie jest przetworzona na poziomie psychicznym. Być
może, otyły to osoba, która nie jest w stanie wyposażać siebie w osobowe, psychiczne treści i
zamiast tego, wyposaża siebie w tkankę tłuszczową
H. Bruch w swojej pracy na temat otyłości zwraca uwagę na specyfikę relacji zachodzących
w rodzinie dziecka otyłego. Otyłość nie tyle jest przejawem zaburzeń rozwoju dziecka,
3
uwarunkowanych konstytucjonalnie, co rezultatem relacji rodzic-rodzic i rodzice-dziecko
(Bruch, 1941,1950).
H.Bruch podkreśla rolę aspektu emocjonalnego w powstawaniu zaburzenia. Relacja
pomiędzy matką a dzieckiem ma charakter ambiwalentny. Ambiwalencja przejawia się
najczęściej w postawie dominującej matki. Charakter relacji matka-dziecko, postawa matki
może być rezultatem nie satysfakcjonującej relacji pomiędzy małżonkami. W efekcie dziecko
nie doświadcza gratyfikacji potrzeb miłości i akceptacji.
Według H.B. Andrews i S.Jones otyłość jest efektem nieadekwatnego interpretowania
przez rodziców płaczu dziecka. Rodzice uznają płacz dziecka, będący rezultatem
przeżywanych emocji, za płacz z głodu (Andrews, Jones, 1990). W konsekwencji dziecko
znajdujące się w sytuacji dyskomfortu emocjonalnego poszukuje jedzenia, jako gratyfikatora
swoich potrzeb. Dziecko nie uczy się nadawania adekwatnego znaczenia swoim potrzebom.
Nie jest w stanie różnicować doznań emocjonalnych od stanu łaknienia.
Mówiąc inaczej, otyłość jest wyrazem, problemu psychicznego: określone treści
doświadczania siebie nie są ustrukturowane na poziomie psychicznym, nie są dostępne
autorefleksji.
Biorąc pod uwagę dane z klinicznej praktyki psychologicznej, nadmierne jedzenie
pełni określone funkcje w życiu psychicznym osoby otyłej. Umożliwia redukcję napięcia
emocjonalnego, poczucia winy, stanowi substytut doświadczanych przykrości i braków,
kompensuje doświadczane porażki ( Radoszewska,2000).
Można powiedzieć, że nadmierne jedzenie jest wyrazem specyficznych trudności w
emocjonalnym doświadczaniu siebie przez osobę otyłą. Wydaje się, że niektóre treści
emocjonalnego doświadczania siebie, nie ulegają przetworzeniu na poziomie psychicznym.
Efektem tego niepowodzenia są określone zachowania doprowadzające do powstania
somatycznego symptomu  otyłości.
4
Można sformułować przypuszczenie, że otyłość stanowi specyficzny ekwiwalent
wyposażenia psychicznego osoby. Doświadczenia osoby, które nie zostały przetworzone na
poziomie psychicznym, nie stanowią treści wewnętrznego (psychicznego) wyposażenia osoby
, budują ciało  tkankę tłuszczową.
Wydaje się, że specyficzne doświadczanie siebie na poziomie psychicznym pozostaje
w związku z powstawaniem i utrzymywaniem się somatycznego objawu  otyłości.
Strukturą regulującą i integrującą doświadczanie siebie przez człowieka jest struktura
psychiczna. Właściwości struktury psychicznej pozostają w związku z zachowaniem osoby
oraz jej sposobem doświadczania siebie. Swoiste właściwości struktury psychicznej
odpowiadają za zdrowie lub patologię osoby (Freud, 1957).
Można sądzić, że specyficzne właściwości struktury psychicznej osoby otyłej
pozostają w związku z utrzymywanym symptomem  tuszą. Wydaje się, że tusza jest
wyrazem specyficznych właściwości doświadczania siebie przez osobę. Wydaje się, że warto
sformułować pytania: Kto to jest osoba otyła? Jakie specyficzne treści doświadczania siebie
konstytuują poczucie tożsamości osoby otyłej?
Badania nad tożsamością osób otyłych.
Badania nad tożsamością osób otyłych, najczęściej swoim zakresem obejmują
dorosłych oraz adolescentów. Problematyka prowadzonych badań koncentruje się wokół
takich zagadnień jak  obraz ciała oraz  samoocena osób otyłych. Badania dotyczące dzieci
otyłych są najmniej licznie reprezentowane.
Termin  obraz ciała (body image) definiowany jest najczęściej jako wyobrażenie
jakie ma osoba o swojej fizycznej powierzchowności i/albo postawa, jaką w stosunku do niej
przejawia. Wskazuje się na dwa elementy obrazu ciała: percepcję ciała (body percept) oraz
pojęcie ciała (body concept). (Slade, Dewey, Newton, Brodie, Kliiemle, 1990).
5
Osoby otyłe mają często trudności w ocenie wielkości (rozmiaru) własnego ciała.
Przejawiają się one na poziomie specyficznego niedoceniania wielkości określonych partii
ciała (Kreitler, Chemerinski, 1990). W odniesieniu do całego ciała, osoby otyłe, podobnie jak
pacjentki z anorexia nervosa, mają skłonność do przeceniania jego wielkości (rozmiaru)
(Gardener, 1989; Thompson, Corwin, Sargent, 1996). Można powiedzieć, że w niektórych
przypadkach osoby otyłe mogą nie być w stanie adekwatnie ocenić własnego ciała.
Spostrzegają je specyficznie: przeceniając lub niedoceniając jego wielkości. Najbardziej
znaczące zaburzenia spostrzegania ciała stwierdzono u osób, które były otyłe we wczesnym
dzieciństwie oraz w okresie adolescencji ( Rolland; Farnill; Griffiths; 1997). Przecenianie lub
niedocenianie jego wielkości , może być przejawem trudności w doświadczaniu siebie na
wymiarze cielesnym.
Warto zauważyć, że wczesne dzieciństwo oraz adolescencja, to najważniejsze w życiu
człowieka okresy, z perspektywy rozwoju jego poczucia tożsamości (Mahler, 1983; Erikson
1950).
Wydaje się, że utrzymanie się otyłości w okresach rozwojowo związanych z
formowaniem się poczucia tożsamości osoby, może mieć znaczący wpływ na sposób
doświadczania własnego ciała.
Powstałe zniekształcenia w spostrzeganiu własnego ciała mają często charakter trwały.
Utrzymują się u osoby, pomimo utraty wagi. (Bruch, 1950; Rosen, 1996).
Drugi element obrazu ciała, pojęcie ciała (body concept) jest rozumiane przez
psychologów, jako stosunek osoby do własnego ciała (Slade, Dewey, Newton, Brodie,
Kliemle, 1990).
Osoby otyłe często uruchamiają w stosunku do własnego ciała negatywne emocje
(Chemeriński, Kreitler, 1990). Są znacznie bardziej niezadowolone z własnego ciała, aniżeli
6
osoby szczupłe (Boyd, 1989). Zdaniem niektórych badaczy, negatywna ocena ciała jest
internalizacją krytycyzmu ze strony otoczenia.
Warto tutaj nadmienić, że rezultaty wielu badań psychologicznych jednoznacznie
wskazują, że spostrzeganie społeczne osób otyłych przez innych ma charakter negatywny
(Harris, Smith 1983; Rothblum, Miller, Garbutt, 1988 i in.) Wygląd zewnętrzny osoby otyłej
jest oceniany jako nieatrakcyjny.
Na marginesie prezentowanych wyników badań psychologicznych warto sformułować
pewną refleksję. W opinii społecznej nie są obce przekonania:  otyły to miły i sympatyczny ;
 otyły to zdrowy oraz  otyły to zamożny . Być może, niektóre z nich dotyczą tylko naszej,
polskiej tradycji  a większość cytowanych prac stanowią zagraniczne publikacje. Wydaje się
jednak, że przekonanie o pozytywnych właściwościach emocjonalnych osób otyłych nie ma
charakteru kulturowego. Należy zauważyć, że niezależnie od panujących przekonać, nie ma
badań psychologicznych dotyczących tego co ludzie spostrzegają jako atrakcyjne u osób
otyłych.
Drugi nurt badań nad tożsamością osób otyłych, dotyczy problematyki samooceny.
Koncentrowano się wokół zagadnień oceny własnej atrakcyjności fizycznej i oceny własnego
funkcjonowania społecznego.
Dzieci otyłe w wieku szkolnym mogą mieć poczucie małej atrakcyjności fizycznej i
negatywnie oceniają własny wygląd. Czują się nie lubiane przez innych (Allison, Basile,
Yuker, 1991; Sands, Tricker, Sherman, Armatas, Maschetle, 1997).
Ukazuje się tu tożsamość, w której  jestem samotny ,  jestem nieakceptowany
stanowią element dominujący.
Z kolei otyli dorośli uważają, że są od innych gorsi, mają niską samoocenę, często
przeżywają depresję, a w sytuacjach społecznych negatywne emocje (smutek, żal,
7
osamotnienie) (Allon, 1982). Przeżycia te znajdują odzwierciedlenie w ich zachowaniu,
powodują brak wiary we własne możliwości, pasywność (Nir, Neumann, 1991).
Innymi słowy:  Jestem mało warty, nie uda mi się, nie podejmuję działań , ogólna
dewaluacja własnej osoby, negatywne nastawienie do własnego wyglądu, możliwości i
działań wydają się charakteryzować tożsamość badanych otyłych osób dorosłych.
Wyżej przedstawione dane wydają się prowadzić do następujących konkluzji:
poczucie tożsamości badanych osób otyłych zbudowane jest z negatywnych sądów o sobie.
Odnoszą się one zarówno do zewnętrznego (wyglądu) jak i wewnętrznego wyposażenia
(właściwości psychicznych).
Warto dodać, że osoby otyłe spostrzegają siebie zgodnie z tym jak są spostrzegane
przez innych. Atrybutem wyróżniającym człowieka otyłego jest jego tusza. W percepcji
społecznej jest ona oceniana jako nieatrakcyjna. Doświadczanie braku atrakcyjności dla
innych, sprzyja niskiej samoocenie i poczuciu samotności. Podsumowując, osoby otyłe mogą
czuć się samotne i gorsze, bo są spostrzegane jako nieatrakcyjne.
Biorąc pod uwagę rezultaty przedstawionych powyżej badań psychologicznych, otyły
to osoba doświadczająca poczucia braku własnej atrakcyjności psychicznej, fizycznej i
społecznej. Mówiąc inaczej to człowiek doświadczający poczucia braku własnej atrakcyjności
w relacji z samym sobą oraz w relacji z innymi osobami. ( Radoszewska, 1994).
Dziecko otyłe.
Przyjmując perspektywę dziecka, otyłość nie musi i często nie jest doświadczana jako
problem. Otyłość dziecka, może pełnić istotne funkcje w jego życiu psychicznym. W relacji z
innymi osobami, otyłość może umożliwiać zaistnienie w tej relacji np. w rodzinie. Pozwala na
doświadczenie własnych granic, na różnicowanie  ja od  nie-ja (por. Doherty, Harkway,
1991; Garn,1998; Radoszewska, 2000). W relacji z samym sobą, otyłość może umożliwiać
dziecku doświadczenie siebie, swojego osobowego istnienia.
8
Przyjmując perspektywę rodzica, otyłość dziecka może być przeżywana jako
trudność, choroba - często uniemożliwiająca doświadczenie pełnej satysfakcji i radości z
rodzicielstwa. Ojciec 9-letniej dziewczynki mówił:  Tak o nią dbaliśmy. Może coś zrobiliśmy
niewłaściwie? Otyłość może pozostawać w związku z doznawaniem poczucia bezradności,
winy i wstydu.  Nie wiem co z nią zrobić. Może Pani coś poradzi? Może, w poczuciu
rodzica stanowić  widoczny symptom zaniedbania i braku zaangażowania w relację z
dzieckiem.
W przypadku dziecka otyłego to nie dziecko, tylko jego rodzice poszukują pomocy
specjalistycznej. Innymi słowy, to rodzice doświadczają otyłości dziecka jako problemu.
Mówiąc inaczej, są to rodzice, którzy niepokoją się i nie radzą sobie z występującą u
dziecka nadwagą.
Z uwagi na funkcje, jakie może pełnić otyłość w życiu psychicznym dziecka, nie dąży
ono do leczenia, nie wyraża gotowości do współpracy ze specjalistami. Utrata wagi może
pozostawać w sprzeczności z problemem doświadczanym przez dziecko. Jeżeli otyłość
umożliwia dziecku zaistnienie w rodzinie, to usunięcie jej wiąże się z utratą doświadczanego
poczucia odrębności i autonomii. W przypadku gdy tusza, stanowi jedyny element
wyposażenia dziecka pozwalający na doświadczanie siebie to utrata wagi jest równoznaczna z
unicestwieniem siebie.
Podsumowując, można przypuszczać, że otyłość dziecka pełni specyficzne funkcje
adaptacyjne: pozwala na doświadczenie poczucia własnego istnienia oraz umożliwia
pozostawanie w relacji z innymi osobami.(Radoszewska, 2000, 2001).
Biorąc pod uwagę rezultaty badań własnych, dotyczących dzieci można powiedzieć,
że dziecko otyłe leczone z powodu otyłości prostej to osoba o specyficznym poczuciu
tożsamości, którego istota polega na: 1.trudności w kontakcie z samym sobą; 2.zewnętrznym
a nie wewnętrznym punkcie odniesienia dla doświadczania siebie; 3.trudności w integrowaniu
9
wewnętrznych doświadczeń dotyczących siebie. 4.trudności w doświadczaniu własnej
ciągłości czasowej i odrębności psychicznej. (Radoszewska, 2000, w druku).
Przejawem trudności w kontakcie z samym sobą jest brak dostępu do treści własnych
przeżyć. Mówiąc inaczej, dziecko nie wie jakie jest, nie jest w stanie określić siebie.
Wyrazem tej trudności jest przypuszczalnie także trudność w identyfikacji własnych przeżyć,
doznań. Być może, stanowi to jeden z przejawów aleksytymii2, która bywa udziałem
niektórych dzieci otyłych. (Morosin, Riva,1997) .
Konsekwencją braku kontaktu z sobą jest zewnętrzny punkt odniesienia dla
określenia siebie. Inni ludzie, ich przeżycia, elementy świata zewnętrznego i wyposażenie
somatyczne człowieka (stan zdrowia; wygląd zewnętrzny) mogą umożliwiać doświadczenie
siebie.
Z takim sposobem doświadczania siebie pozostaje w związku fragmentaryzacja treści
przeżyć, która wydaje się utrudniać ukształtowanie zintegrowanej reprezentacji siebie
(Mahler,1983). Brak stałej i tym samym spójnej reprezentacji siebie może utrudniać
doświadczenie jakiegokolwiek poczucia siebie.
Poczucie ciągłości czasowej sprowadza się do doświadczania siebie  tu i teraz .
Wydaje się, że treści psychiczne pozwalające na przeżywanie poczucia ciągłości czasowej są
dla dziecka niedostępne. (Radoszewska,2000). Trudno rzutować w przyszłość treści,
dotyczące np.  pustki psychicznej . Brak różnicowania  ja od  nie-ja , będący przejawem
trudności w doświadczeniu odrębności psychicznej jest udziałem dziecka otyłego
(Baughcum,2001). Jego konsekwencją mogą być problemy separacyjne, które mogą wyrażać
się w tendencji do zachowania jedności symbiotycznej.( Radoszewska,2000).
2
Aleksytymia  brak umiejętności słownego wyrażania treści własnych przeżyć oraz trudności w
identyfikowaniu własnych stanów emocjonalnych (por. Morosin, Riva,1997).
10
Uwagi końcowe.
Otyłość jest zaburzeniem o złożonej etiologii psychicznej. Wydaje się powstawać we
wczesnym okresie rozwoju osoby. Jedną z jej przyczyn jest brak doświadczenia wsparcia
emocjonalnego w toku relacji z matką. Otyłość pozostaje w związku ze specyficznym
wyposażeniem psychicznym osoby. Pomoc psychologiczna udzielana osobom otyłym,
powinna umożliwiać doświadczenie psychicznego kontaktu z samym sobą oraz
doświadczenie siebie na wymiarze osobowym.
Bibliografia:
Allison D.B.; Basile V.C.; Yuker H.E. (1991); The measurement of Attitudes Toward and
Beliefs About Obese Persons; International Journal of Eating Disorders, 5,
599-607.
Allon W. (1982); A stigma of overweight in everyday life; zawarte w; B.B. Wolman (red.);
Psychological aspects of obesity; A handbook; New York; Van Nostrand Reinhold;
130-174.
Andrews H.B.; Jones S. (1990); Eating Behaviour in Obese Women; A test of Two
Hypothesies; Australian Psychologist, 3, 351-357.
Baughcum A.(2001); Maternal feeding practices and beliefs and their relationships to
overweight in early childhood, J. Developmental & Behavioral Pediatrics, Dec,[on
line],Uzyskane 15.11.2002. z sieci WWW.
http://www.findarticles.com/cf_0/m0HVD/6_22/81596884/print.jhtml
Boyd M.A. (1989); Living with overweight, Perspectives in Psychiatric Care, 25, 48-52.
Bruch H. (1941); Obesity in childhood and Personality Development; Ops, 11, 467-475.
BruchH.(1950);ThePsychologyofObesity;CJM,31, 273-281.
11
Campbell C.(2000) Childhood obesity. British Medical Journal. [on-line].
Uzyskane 15.11.2002. z sieci WWW.
http://www.findarticles.com/cf_0/m0999/7246_320/62918797/print.jhtml
Doherty W.J.; Harkway J.E. (1990); Obesity and family systems. A family firo approach to
assessment and treatment planning, J. Marital and Family Therapy, 3, 287-298
Erikson E.; (1950); Childhood and Society, London, Imagao Publ.Co.Ltd.
Freud Z. (1957); Wstęp do psychoanalizy; Warszawa: Książka i Wiedza.
Ford-Martin P.(2001) Obesity .Gale Encyclopedia of Alternative Medicine. Gale Group. [on-
line]. Uzyskane 15.11.2002. z sieci WWW.
http://www.findarticles.com/cf_0/g2603/0005/2603000559/print.jhtm
Gardner R.M.; Gallegos V.; Martinez R.; Espinoza T.; (1989) Mirror Feedback and judgments
of body size; Journal of Psychosomatic Research, 5, 607.
Garn S.(1998) Obesity, Gale Encyclopedia of Childhood &Adolescence .Gale Research, [on-
line]. Uzyskane 15.11.2002. z sieci WWW.
http://www.findarticles.com/cf_0/g2602/0004/2602000409/print.jhtml
Haggerty M.(1999) Obesity. Gale Encyclopedia of Medicine. Gale Research. [on-line].
Uzyskane 15.11.2002. z sieci WWW.
http://www.findarticles.com/cf_0/g2601/0009/2601000979/print.jhtm
Harris M.B.; Smith S.D. (1983); The relationships of age, sex, ethnicity and weight to
stereotypes of obesity and self - perception. International Journal of Obesity, 7, 361-371.
Jonides L. (2002) Management of child and adolescent obesity: psychological, emotional, and
behavioral assessment. Pediatrics, July[on-line].
Uzyskane 15.11.2002. z sieci WWW.
http://www.findarticles.com/cf_0/m0950/1_110/89576247/print.jhtml
Kreitler, Chemerinski (1990); Body image disturbances in obesity, Int.J.Eating Disorder.
12
Mahler M.S. (1983); On human symbiosis and the vicissitudes of individuation; New York;
International Universities Press Inc
Morosin, A.; Riva, G. (1997); Alexithymia in a Clinical Sample of Obese Women,
Psychological Reports, 80, 387-394.
Nir Z., Neumann N. (1991): Self esteem, Internal External Locus of Control, and their
Relatianship to Weight Reduction; J.Clinical Psychology 4, 568-575.
Radoszewska, J. (1994); Z badań nad tożsamością osób otyłych. Nowiny Psychologiczne,
4,87-91.
Radoszewska, J. (2000); Jestem gruby, więc jestem. Nowiny Psychologiczne, 1, 65-73.
Radoszewska J.(2001) Pomoc psychologiczna dziecku leczonemu z powodu otyłości prostej i
jego rodzinie. W: M. Święcicka (red.) Pomoc psychologiczna dziecku z zaburzeniami w
rozwoju i jego rodzinie. Warszawa, Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-
Pedagogicznej, 47-53.
Radoszewska J. (w druku) O poczuciu tożsamości dziecka leczonego z powodu otyłości
prostej. Psychiczne uwarunkowania otyłości prostej. Psychiatria i Psychologia
Kliniczna Dzieci i Młodzieży.
Rolland, K.; Farnill, D.; Griffiths, R. (1997); Body Figure Perceptions and Eating Attitudes
Among Australian Schoolchildren Aged 8 to 12 Years; Int.J.Eating Disorder. Vol.21, 3, 273-
278.
Rosen, J.C. (1996): Body Image Assessment and Treatment in Controlled Studies of Eating
Disorders, Int.J.Eating Disorder, vol. 20, 4, 331-343.
Rothblum E.D. (1990); Women and Weight; Fad and fiction; Journal of Psychology, 124,
5-24.
Rothblum E.D; Miller C.T.; Garbutt B. (1988); Stereotypes of Obese Female Job Applicants;
International Journal of Eating Disorders, 2, 277-283.
13
Rudin, J. (1996); Perceived Weight of Other Persons; The Journal of Social Psychology, 36,
6, 719-726.
Sands, R.; Tricker, J.; Sherman, Ch.; Armatas, Ch.; Maschetle, W. (1997) Disordered Eating
Patterns, Body Image, Self-Esteem, and Physical Activity in Preadolescent School Children.
Int.J.Eating Disorder. Vol.21, 2, 159-166.
Slade P.D.; Dewey M.E.: Newton T.: Brodie D.; Kiemle G. (1990); Development and
prelimining validation of the Body Satisfaction Scale; Psychology and Health, 4, 213-220.
Stern D.N. (1985); The interpersonal World of the Infant. A view from psychoanalysis and
developmental psychology, New York, Basic Books.
Thomson, S.; Corvin, S.J.; Sargent, R. (1997) Ideal Body Size Beliefs and Weight Concerns
of Fourth  Grade Children, Int.J.Eating Disorders, Vol.20, 4, 2-6.
Woynarowska B.: Wrocławska, M. (1995) Opieka medyczna nad dziećmi i młodzieżą otyłą;
zawarte w: A.Oblecińska, B.Woynarowska (red.) Otyłość. Warszawa, IMiDz; 96-103.
14