praktyka medyczna

Zbigniew Kwias


zaka.enia jest w3asna flora bakteryjna
jelita grubego, a pierwszym punktem

Zakażenia układu

zagnie.d.enia infekcji mi1.sz nerek.
Stamt1d zaka.enie mo.e przenieoea sie
drog1 zstepuj1c1 wraz ze strumieniem

moczowego

moczu.

Zakażenia układu moczowego zajmują obecnie, po grypie
i infekcjach grypopodobnych, drugie co do częstości występowania
schorzenie wśród kobiet. Kobiety, zwłaszcza
w okresie pełnej aktywności seksualnej, są szczególnie narażone
na zakażenia dróg moczowych. Częstość zakażeń
wzrasta wraz z wiekiem i niejednokrotnie wiąże się z anatomicznymi
nieprawidłowościami narządów układu moczowo-
płciowego. Zakażenia układu moczowego stanowią ok.
50 proc. zakażeń szpitalnych i ok. 20 proc. wszystkich zakażeń
pozaszpitalnych. Tak duża liczba zakażeń sprawia, że
różnego rodzaju infekcje, dotyczące różnych odcinków
układu moczowego są przyczyną częstych, a wg niektórych
autorów najczęstszych interwencji lekarskich.

O zaka.eniu uk3adu moczowego
mówi sie, kiedy nastepstwem bakteryjnego
zaka.enia dróg moczowych
jest reakcja zapalna b3ony oeluzowej
dowolnego odcinka dróg moczowych.
Zdrowa nerka nie przefiltrowuje
bakterii, wobec czego mocz
w miedniczkach i pecherzu powinien
bya ja3owy. W 1/3 dalszej kobiecej
cewki moczowej znajduj1 sie bakterie,
które nie wywo3uj1 zmian zapalnych,
dopóki nie zainfekuj1 wy.szych
pieter uk3adu moczowego. Wykrywa
sie je podczas badania ogólnego moczu
i nie uznaje za zjawisko patologiczne.
Za stan nieprawid3owy uwa.
a sie obecnooea ponad 100 tys. komórek
drobnoustrojów w 1 ml moczu.
Zjawisko takie nazywamy bakteriomoczem
znamiennym. Liczba 105
komórek na 1 ml jest umowna i nie
zawsze oewiadczy o zmianach zapalnych
dróg moczowych.

W tym miejscu nale.y wspomniea

o bakteriomoczu bezobjawowym.
Rozpoznaje sie go wtedy, kiedy bakteriurii
znamiennej nie towarzysz1
objawy zaka.enia uk3adu moczowego.
Bakteriomocz znamienny wystepuje
u 1
2 proc. zdrowych, niecie.arnych
kobiet, u 10
20 proc. sprawnych
ludzi w wieku podesz3ym i ok.
40 proc. zniedo3e.nia3ych kobiet
i me.czyzn. Bezobjawowy bakteriomocz
nie wymaga leczenia, z wyj1tkiem
kobiet cie.arnych. Leczy sie
tylko chorych, u których bakteriomocz
wystepuje 31cznie z objawami
zaka.enia uk3adu moczowego. Nale.
y podkreoelia, .e leczenie osób starszych
z bezobjawowym bakteriomoczem
nie tylko nie przynosi .adnych
korzyoeci, ale mo.e bya szkodliwe,
wywo3ywaa niepo.1dane objawy,
a tak.e mo.e sprzyjaa powstawaniu
szczepów antybiotykoopornych.

Drogi szerzenia się infekcji
układu moczowego

Zaka.enie w uk3adzie moczowym
rozprzestrzenia sie g3ównie przez zaka
.enie wstepuj1ce, drog1 krwionooen
1 oraz drogami limfatycznymi.

Zakażenia wstępujące

Najczestsze u kobiet. Warunki
anatomiczne, tj. bliskooea ujoecia zewnetrznego
cewki moczowej, pochwy
i odbytu sprzyjaj1 wtargnieciu
bakterii do pecherza moczowego. Zapalenie
b3ony oeluzowej pecherza mo.
e upooeledzaa mechanizm przeciwodp
3ywowy ujoea pecherzowych moczowodów,
otwieraj1c droge do infekcji
moczowodów i nerek. Wady wrodzone
ujoea stanowi1 w tym przypadku
szczególne u3atwienie dla zaka.enia.

Zakażenia krwiopochodne

Spotykane s1 w niektórych chorobach
zakaYnych, ale prawdopodobnie
znacznie czeoeciej wystepuj1 w przypadku
miejscowej przyczyny sprzyjaj
1cej, np. w kamicy nerkowej, martwicy
brodawek nerkowych, zwe.eniu
po31czenia miedniczkowo-moczowodowego,
raku nerki. Wtedy to Yród3em

Zakażenie poprzez

naczynia chłonne

Bakterie penetruj1 t1 drog1 najprawdopodobniej
z jelita grubego.
Flore bakteryjn1 zaka.enia moczowego
stanowi1 przede wszystkim liczne
pa3eczki Gram-ujemne stale obecne
w jelicie grubym, w tym zw3aszcza
Escherichia coli. Czesto powodem infekcji
s1 gronkowce (S. epidermidis,

S. hominis, S. haemolyticus), a tak.e
paciorkowce. Ujemny wynik posiewu
nie oewiadczy jeszcze o tym, .e mocz
jest ja3owy. Przyczyn1 infekcji mog1
bowiem bya drobnoustroje trudne do
wykrycia, np. pr1tki gruYlicy, Lactobacillus,
Corynobacterium, bakterie
beztlenowe, Mycoplasma hominis,
Chlamydia trachomatis lub wirusy
(cytomegalovirus).
Istnieje wiele podzia3ów zaka.en
uk3adu moczowego: swoiste
nieswoiste,
ostre
przewlek3e, pierwotne


nawracaj1ce, powik3ane
niepowik
3ane. O ile pierwsze wymienione podzia
3y zaka.en prawie dla ka.dego
czytelnika s1 jasne, to s1dze, .e wyjaoenienia
wymaga ostatni podzia3,
g3ównie dlatego, .e wymaga zupe3nie
innego leczenia. Otó. niepowik3ane
zaka.enie uk3adu moczowego to zaka
.enie wystepuj1ce u pacjentów
z prawid3owymi pod wzgledem anatomicznym
i czynnooeciowym drogami
moczowymi. Takie zaka.enie najczeoeciej
mo.na leczya preparatami
doustnymi. Powik3ane zaka.enie
uk3adu moczowego oznacza, .e wystepuj
1 anatomiczne lub czynnooeciowe
zaburzenia w drogach moczowych,
np. obecnooea cewnika, pecherz
neurogenny, kamica uk3adu moczowego,
odp3yw pecherzowo-moczowodowy
i inne. Drobnoustroje wywo3
uj1ce to zaka.enie najczeoeciej s1 odporne
na leki przeciwbakteryjne.
Z punktu widzenia urologicznego
nale.y braa pod uwage nie tylko
zmiany zapalne w obrebie uk3adu
moczowego, ale tak.e uk3adu p3ciowego.
Poniewa. ten ostatni jest domen
1 ginekologów i po3o.ników, poni
.ej przedstawiono zapalenia w obrebie
uk3adu moczowego.

Przewodnik


Lekarza
43



praktyka medyczna

Zapalenie cewki moczowej
(urethritis)

Mo.e bya spowodowane dwoink1
rze.1czki, przeniesion1 w trakcie stosunku
p3ciowego. Najczeoeciej jednak
wystepuje tzw. autoinfekcja cewki,
tzn. zaka.enie jej w3asnymi bakteriami.
Wynika to z bliskooeci ujoecia zewnetrznego
cewki oraz wejoecia do
pochwy i odbytu. Czynnikami u3atwiaj
1cymi rozwój infekcji s1: zwe.enia
cewki, uchy3ki cewki, cia3a obce,
cewnikowanie. Podstawowym objawem
jest wyciek z cewki, oeluzowy,
szklisty, bia3awy lub ropny. Ujoecie
cewki jest przekrwione. Chore skar.1
sie na pieczenie i oewi1d w cewce
w czasie mikcji. Istotne znaczenia
w ró.nicowaniu ma odró.nienie wycieku
z cewki od up3awów. Obowi1zuje
badanie palpacyjne i badanie wydzieliny
z cewki. W przypadku zapalen
przewlek3ych nale.y wykluczya
przyczyne chirurgicznie usuwaln1.

Zapalenie pęcherza moczowego
(cystitis)

Wyró.nia sie 2 postacie g3ówne
zapalenia pecherza moczowego:
ostr1 i przewlek31 oraz kilka lub kilkanaoecie
szczególnych postaci ró.ni
1cych sie etiologi1 przy podobnych
objawach klinicznych.

Ostre zapalenie pecherza jest
u kobiet najczestsz1 chorob1 urologiczn
1. G3ówne objawy to czestomocz
bolesny, nycturia, parcia nagl1ce,
czasami krwiomocz na koncu
mikcji. Przedmiotowo stwierdza sie
bolesnooea uciskow1 nad spojeniem
3onowym. W osadzie moczu stwierdza
sie leukocyty, erytrocyty i bakterie.
W leczeniu stosuje sie zwykle
oerodki odka.aj1ce, tj. antybiotyki,
sulfonamidy i chinolony. Obowi1zuje
przez kilka dni unikanie stosunków
seksualnych, nasiadówek, p3ukania
pochwy. Zaleca sie du.1 ilooea
p3ynów oraz preparaty zio3owe.

Przewlek3e zapalenie pecherza.
Jeoeli objawy zapalenia pecherza trwaj
1 ponad 2
3 tyg. lub w krótkim czasie
nawracaj1, rozpoznaje sie przewlek
3e zapalenie pecherza (p.z.p.).
Woeród czynników sprzyjaj1cych powstawaniu
p.z.p. nale.y wymienia zaburzenia
odp3ywu moczu, choroby
ogólnoustrojowe, np. cukrzyce, nieprawid
3owe leczenie ostrego zapalenia
pecherza. U kobiet istotne znacze


nie ma wywiad dotycz1cy .ycia seksualnego,
chorób narz1dów rodnych,
zwi1zek z cyklem menstruacyjnym,
wypró.nieniami. Diagnostyka p.z.p.
obejmuje: posiew moczu, badanie cytologiczne
osadu moczu i pop3uczyn
z pecherza, urografie, USG, cystoskopie
w okresie remisji, cystouretrografie
mikcyjn1, badanie neurologiczne.

Inne postacie zapalenia pecherza
moczowego mog1 przebiegaa w sposób
ostry lub przewlek3y, jednak ró.ni
1 sie przyczyn1 powoduj1c1 odczyn
z b3ony oeluzowej pecherza moczowego.
Wyró.nia sie tu najczeoeciej:

.
zapalenie pecherza miodowego
miesi1ca
dolegliwooeci pojawiaj
1 sie wkrótce po stosunku,
zw3aszcza w pocz1tkach .ycia
seksualnego. Zaleca sie oddawanie
moczu po stosunku i jednorazowe
za.ycie Biseptolu lub Vibramycyny;
.
Cystopathia hormonalis
czestomocz
bolesny wystepuj1cy w okresie
przedmenstruacyjnym, zwi1zany
z zaburzeniami hormonalnymi
(najczeoeciej hiperestrogenizm) i ich
wp3ywem na oeluzówke pecherza.
Analogiczne objawy wystepuj1
w zwi1zku z za.ywaniem oerodków
antykoncepcyjnych oraz w okresie
menopauzy;
.
Cystitis cystica
wi1.e sie z wystepowaniem
u dziewcz1t w b3onie
oeluzowej pecherza drobnych torbieli
wype3nionych przejrzystym p3ynem.
Objawia sie uporczywym czestomoczem.
Leczenie jest d3ugotrwa
3e i ma3o efektywne;
.
alergiczne zapalenie pecherza

jest wyrazem uogólnionej alergii.
Cechuje sie bardzo bolesnym, niekiedy
krwotocznym czestomoczem;
.
popromienne zapalenie pecherza

wystepuje po radioterapii raka
macicy lub pecherza. Pojawiaj
1 sie krwawi1ce owrzodzenia b3ony
oeluzowej, w3óknienie b3ony
mieoeniowej, z czasem prowadz1ce
do powstania popromiennej
marskooeci pecherza z odp3ywami
moczowodowymi i z zastojem
w górnych drogach moczowych.
Leczenie jest trudne. Czesto konieczne
okazuje sie usuniecie pecherza
moczowego;
.
gazowe zapalenie pecherza
cechuje
sie obecnooeci1 gazu (pneumaturia)
w moczu. Jest najczeoeciej
nastepstwem cukrzycy po31czonej
z zaka.eniem moczu
Gram-ujemn1 flor1 jelitow1 lub
beztlenowcami. Bakterie te rozk
3adaj1 glukoze do kwasu mrówkowego
i CO2. Obowi1zuje leczenie
cukrzycy i zaka.enia;

.
oeródmi1.szowe zapalenie pecherza.
Etiologia choroby nie jest jasna.
Przyjmuje sie t3o autoimmunologiczne.
Dotyczy zwykle kobiet
w okresie przekwitania. Cechuje sie
d3ugotrwa3ym, nawracaj1cym przebiegiem.
Polega na przewlek3ym
zapaleniu ca3ej oeciany pecherza
(pancystitis) z owrzodzeniami b3ony
oeluzowej i stopniowym zmniejszaniem
sie objetooeci pecherza. Objawem
wiod1cym jest czestomocz
bolesny w ci1gu dnia i nocy, z parciem
nagl1cym i krwiomoczem.
Niekiedy wystepuje nietrzymanie
moczu. Mocz jest zwykle ja3owy.
O rozpoznaniu decyduje przebieg
kliniczny, obraz cystoskopowy i badanie
histopatologiczne. W leczeniu
stosuje sie kortykosterydy, oerodki
przeciwhistaminowe, heparyne,
wstrzykniecia orgoteiny. Aby zapobiec
zmniejszeniu objetooeci pecherza
stosuje sie rozci1ganie pecherza
na balonach specjalnych cewników
w znieczuleniu ogólnym. Leczenie
chirurgiczne polega na odnerwieniu
pecherza, wycieciu wypieracza lub
na usunieciu prawie ca3ego pecherza
z rekonstrukcj1 jelitow1.
Odmiedniczkowe
zapalenie nerek

Stany zapalne szerz1ce sie z miedniczki
i kielichów drog1 wstepuj1c1
dzieli sie na stany ostre i przewlek3e.
Zwi1zek pomiedzy ostrym i przewlek
3ym odmiedniczkowym zapaleniem
nerek nie jest zawsze dok3adnie okreoelony.
Stany ostre rozpoznaje sie 3atwo,
natomiast rozpoznanie przewlek
3ego odmiedniczkowego zapalenia
nerek nale.y do najtrudniejszych ze
wszystkich chorób nerek.

W rozdziale omówiono tak.e inne
stany zapalne i ropne, maj1ce znaczenie
w praktyce ginekologicznej:
martwice brodawek nerkowych, czyraka
gromadnego nerki oraz ropien
oko3onerkowy.

Ostre odmiedniczkowe

zapalenie nerek

Ostre stany zapalne odmiedniczkowe
s1 dooea czestymi schorzeniami
wystepuj1cymi w ka.dym wieku.
Dziesieciokrotnie czeoeciej choruj1 ko-

Przewodnik


44
Lekarza



praktyka medyczna

biety ni. me.czyYni. Czynnikami
usposabiaj1cymi u kobiet s1: krótka
cewka moczowa, urazy cewki w czasie
porodu, a tak.e stosunku p3ciowego
oraz zaniedbania higieniczne zwi1zane
równie. z defekacj1. Do czynników
ogólnoustrojowych sprzyjaj1cych
zaka.eniu nale.y cukrzyca, dna, hipokaliemia,
biegunka, nadu.ywanie fenacetyny,
terapia cytostatykami, ci1.
a. Czynniki miejscowe to przeszkody
w odp3ywie moczu, zastój moczu
w drogach moczowych, odp3yw
wsteczny, kamica, manipulacje endourologiczne.


Ostre odmiedniczkowe zapalenie
nerek wywo3uj1 najczeoeciej pa3eczki
okre.nicy, pseudomonas, pa3eczka
ropy b3ekitnej, aerobakter, enterokoki
i gronkowce.

Objawami schorzenia s1 bóle
w okolicy ledYwiowej z temperatur1,
nudnooeci, wymioty, czestomocz.
W badaniu moczu stwierdza sie leukoi
erytrocyturie oraz wa3eczki leukocytarne.
W szczególnie dramatycznym
przebiegu schorzenie przyjmuje postaa
wstrz1su septycznego ze spadkiem cioenienia,
niewydolnooeci1 nerek, bezmoczem.
Anatomicznym pod3o.em najcie
.szych postaci ostrego zapalenia nerek
s1 liczne drobne ropnie korowe
(nephritis apostematosa). Konieczne
jest wykonanie USG i urografii. Utrzymuj
1ce sie dreszcze przy niepowodzeniu
antybiotykoterapii s1 wskazaniem
do interwencji chirurgicznej. Mo.e ona
polegaa jedynie na usunieciu kamienia
z dróg moczowych, na wytworzeniu
przetoki miedniczkowej, na ob3uszczeniu
nerki z powiezi w3óknistej w celu
ewakuacji ropni, w koncu nawet na
amputacji nerki. Zazwyczaj jednak obraz
nie jest tak gwa3towny. Leczenie
ogranicza sie do stosowania pe3nej
dawki antybiotyków i zapewnieniu nale
.ytej diurezy.

Przewlekłe

odmiedniczkowe

zapalenie nerek

Przewlek3e odmiedniczkowe zapalenie
nerek mo.e bya zejoeciem ostrego
zapalenia, chocia. czesto nie udaje
sie zaobserwowaa stanu ostrego
i stan przewlek3y bywa schorzeniem
rozwijaj1cym sie jak choroba wystepuj
1ca samodzielnie. Najczeoeciej
czynnikami sprzyjaj1cymi s1: kamica
dróg moczowych, wady rozwojowe
nerek, odp3yw wsteczny, zastój moczu,
farmakologiczne uszkodzenie ne


rek, cukrzyca, dna moczanowa, wapnica
nerek, przebyte zabiegi endoskopowe
i operacyjne.

Pod3o.em anatomicznym procesu
s1 wyspowe, asymetryczne zbliznowacenia
oeródmi1.szowe zniekszta3caj
1ce kielichy i miedniczke nerkow1.
Mi1.sz nerki jest oeciencza3y, powierzchnia
nerki pozaci1gana, nerka
pomniejszona.

Na obraz kliniczny sk3adaj1 sie tepe
bóle okolic ledYwiowych, czasami
stany podgor1czkowe, leukocyturia,
niewielka erytrocyturia. Zejoeciem procesu
jest przewlek3a niewydolnooea nerek
z wielomoczem o niskim cie.arze
w3aoeciwym moczu. W fazie póYniejszej
pojawia sie sk1pomocz, kwasica,
hiperkaliemia, nadcioenienie tetnicze.
Podstawe diagnostyki stanowi USG,
urografia, posiewy moczu oraz próby
zageszczania. W obrazie morfologicznym
dominuje zniekszta3cenia ca3ej
nerki i jej uk3adu zbiorczego.

G3ównym zadaniem leczenia jest
wykrycie i usuniecie anatomicznych
przyczyn schorzenia. Z regu3y niezbedne
jest leczenie farmakologiczne.
Ka.dy oewie.y nawrót leczy sie podobnie
jak ostre zapalenie, natomiast uporczywe
przewlek3e zaka.enie leczy sie
wielomiesiecznym podawaniem ma3
ych dawek sulfonamidów, Furaginy,
Ampicylliny, cefalosporyn, a. do uzyskania
prawid3owej analizy moczu.
Wa.ne jest tak.e leczenie preparatami
zio3owymi.

Czyrak gromadny nerki

Jest schorzeniem wywo3anym
przez gronkowce, które z ogniska
pierwotnego na skórze przedosta3y sie
drog1 krwiopochodn1 do nerki. Wyrazem
anatomicznym choroby s1 ogniska
ropne w korze nerkowej. Na obraz
kliniczny sk3ada sie ból i tkliwooea
okolicy ledYwiowej, wysoka temperatura
z dreszczem. Przebieg choroby
mo.e bya sk1poobjawowy lub burzliwy,
septyczny. W dalszym przebiegu
mo.liwe jest przebicie sie ropnia do
torebki t3uszczowej nerki i powstanie
ropnia przynerkowego.

Diagnostyka obejmuje zdjecie
RTG uk3adu moczowego, urografie,
USG, TK. W ostrym stanie do postawienia
rozpoznania wystarczy badanie
ultrasonograficzne.

Leczenie jest chirurgiczne i polega
na ods3onieciu nerki, nacieciu lub wycieciu
ogniska ropnego oraz s1czko


waniu. Obowi1zuje podawanie antybiotyków.


Niekiedy wyleczenie mo.na osi1gn
1a przez przezskórne nak3ucie jamy
ropnia i drena.. Zabieg wykonuje sie
pod kontrol1 ultrasonograficzn1. Niepowodzenie
tego zabiegu zmusza do
wykonania zabiegu chirurgicznego.

Martwica brodawek
nerkowych

Wystepuje zwykle w przebiegu cukrzycy.
U kobiet w postaci ostrego,
czasami piorunuj1cego, zaka.enia nerkowego.
Martwicy sprzyjaj1 równie.
choroby naczyn nerkowych, nadcioenienie
tetnicze, hipokaliemia, hiperkalcemia,
uszkodzenie popromienne.
Istot1 choroby jest demarkacja brodawki
nerkowej wskutek zapalenia
i niedokrwienia. Martwica brodawka
mo.e ulec zwapnieniu i wydaleniu,
powoduj1c niedro.nooea moczowodu.
Mnoga martwica przebiega woeród objawów
posocznicy moczowej ze
wstrz1sem septycznym. Rokowanie
bardzo powa.ne.

Nale.y d1.ya, w krótkim czasie,
do odbarczenia nerki, np. cewnikiem
moczowodowym lub za3o.ya punkcyjn
1 przetoke nerkow1 (nefrofix),
równoczeoenie wdro.ya postepowanie
przeciwwstrz1sowe, stosowaa antybiotyki,
a przy wspó3istniej1cej cukrzycy
insuline.

Ropień przynerkowy

lub okołonerkowy

Jest z regu3y nastepstwem przebicia
sie procesu ropnego z nerki. Niekiedy
jest objawem choroby nowotworowej
jelita grubego. Na obraz
kliniczny sk3ada sie d3ugotrwa3a, ci1g
3a lub septyczna gor1czka i ból okolicy
ledYwiowej. Ropien przedni mo.
e dawaa jedynie tkliwooea pod.ebrza,
tylny daje bóle w trójk1cie
ledYwiowym Petita. Objawia sie
przygieciem konczyny dolnej w nastepstwie
odruchowego przykurczu
mieoenia ledYwiowo-udowego. Ropien
górny mo.e imitowaa zapalenie
op3ucnej.

Konieczne jest wykonanie badan
radiologicznych, USG, TK. Rozpoznanie
u3atwia nak3ucie ig31 ropnia
pod kontrol1 USG. Pojawienie sie
ropy jest wskazaniem do lumbotomii.
Opró.nia sie ropien wraz ze
wszystkimi zachy3kami, pozostawia
dren i podaje antybiotyki.

Przewodnik


Lekarza
45



praktyka medyczna

Farmakoterapia zakażeń
narządów układu moczowego

Skutecznooea leczenia zaka.en
uk3adu moczowego zale.y od wielu
czynników. Woeród nich najwa.niejsze
to: znajomooea flory bakteryjnej
i jej wra.liwooeci na lek in vitro, penetracja
leku do miejsca infekcji,
znajomooea dzia3an ubocznych leku
i przede wszystkim usuniecie czynników
sprzyjaj1cych zaka.eniu, takich
jak zastój moczu, odp3yw
wsteczny z pecherza moczowego,
obecnooea kamieni w drogach moczowych,
nowotwory dróg moczowych,
cukrzyca, dna, gruYlica i inne.

Nale.y podkreoelia du.e znaczenia
wykonywania posiewu moczu z antybiogramem.


Stosowanie leków celowanych
skraca czas pobytu chorych
w szpitalu, zmniejsza koszty
leczenia, zapobiega powstawaniu
szczepów szpitalnych.

Najwieksze znaczenia we wspó3czesnej
chemioterapii odgrywaj1 antybiotyki
beta-laktamowe, a woeród
nich penicyliny naturalne i pó3syntetyczne,
cefalosporyny pó3syntetyczne
i inne. Penicylina krystaliczna
i prokainowa mo.e bya przydatna jedynie
w leczeniu zaka.en wywo3anych
przez niektóre gronkowce, rzadziej
paciorkowce. W leczeniu zaka.
en wywo3anych przez gronkowce
wytwarzaj1ce penicylinaze stosuje
sie penicyliny pó3syntetyczne, takie
jak metycylina, kloksacylina, dwukloksacylina,
oksacylina. W zaka.eniach
pa3eczkami Gram-ujemnymi
leki tej grupy nie maj1 jednak .adnego
znaczenia. Inna grupa penicylin
pó3synteycznych to penicyliny o szerokim
dzia3aniu obejmuj1cym równie
. pa3eczki Gram-ujemne. S1 to,
np. ampicylina, amoksycylina, karbenicylina.
Warunkiem ich u.ycia
jest wiec korzystny antybiogram.
Nowsze syntetyczne ureidopenicyliny
(Azlocylina-Securopen, Piperacylina)
by3y pocz1tkowo skuteczne
w leczeniu zaka.en wywo3anych
przez Klebsiella pneumoniae, Serratia
marcescens, Proteus sp., Pseudomonas
aeruginosa. W chwili obecnej
jednak, m.in. wobec powstania
dodatkowych mechanizmów odpor


nooeci, maj1 one znacznie mniejsze
znaczenie. Poza dzia3aniem penicylin
znajduj1 sie tak.e Chlamydie
i uroplazmy.

Cefalosporyny pó3syntetyczne s1
bardzo istotn1 grup1 antybiotyków.
Dzielimy je na III generacje, bior1c
pod uwage: zakres dzia3ania, aktywnooea
wobec Pseudomonas aeruginosa,
aktywnooea wobec bakterii beztlenowych,
opornooea wobec beta-laktamaz.


Do I generacji cefalosporyn nale
.1: cefalotyna, cefradyna
Sefril,
cefalorydyna. S1 skuteczne wobec
gronkowców, paciorkowców, E. coli,
Klebsiella, Proteus. Nie cechuje ich
jednak stabilnooea wobec beta-laktamaz
i dlatego liczne szczepy szpitalne
s1 na nie oporne. Za ich stosowaniem
przemawia mo.liwooea podawania
doustnego i niewielka
toksycznooea.

Cefalosporyny II generacji to
cefamandol, cefuroxym
Zinacef.
Maj1 szerszy zakres dzia3ania, wieksz
1 stabilnooea wobec beta-laktamaz.
Dzieki temu s1 wielce przydatne
w leczeniu zaka.en uk3adu moczowego.
Jednak.e ze wzgledu na cene,
jak i koniecznooea podawania we
wstrzyknieciach, stosowane s1 g3ównie
w lecznictwie zamknietym.

Cefalosporyny III generacji s1
szczególnie przydatne w leczeniu infekcji
spowodowanych przez Pseudomonas,
Serratia, Bacterioides fragilis
i inne bakterie beztlenowe. S1
stabilne wobec laktamaz. Ze wzgledu
na niewielki odsetek szczepów
opornych zajmuj1 czo3owe miejsce
w leczeniu zaka.en szpitalnych. Nale
.1 do nich: cefotaxym
Claforan,
ceftazydym
Fortum, cefoperazon

Cefobid, cefritaxon
Rocephin, cefsolodyne

Monaspor. Do antybiotyków
beta-laktamowych nale.y
równie. imipenem, który w po31czeniu
z cylastatyn1 tworzy preparat Tienam.
Jest to bardzo skuteczny antybiotyk,
dzia3aj1cy równie. na bakterie
oporne na inne antybiotyki
beta-laktamowe. W najcie.szych zaka
.eniach mo.liwa jest kombinacja
cefalosporyny III generacji z aminoglikozydem.
Wymaga ona jednak sta3
ego monitorowania czynnooeci nerek.

Grupa tetracyklin ma ma3e znaczenie
w leczeniu zaka.en uk3adu
moczowego. Stosuje sie jedynie Vi


bramycyne ze wzgledu na skutecznooea
wobec, np. Chlamydia trachomatis
oraz wygode w stosowaniu doustnym.
Erytromycyna z grupy makrolidów
jest ma3o przydatna
w urologii. Klindamycyne i linkomycyne
stosuje sie w zaka.eniach bakteriami
beztlenowymi. Chloramfenikol
stosowany wyj1tkowo ze wzgledu
na swoj1 toksycznooea, jest
przydatny do leczenia zaka.en wywo
3anych zw3aszcza przez E. coli.
Aminoglikozydy maj1 istotne znaczenie
w urologii.Dzia3aj1 na Gramujemne
pa3eczki jelitowe, na gronkowce,
pa3eczke ropy b3ekitnej. Czesto
stosuje sie je w trybie doraYnym,
szczególnie w posocznicy moczowej.
S1 jednak silnie nefro- i ototoksyczne.
Zalicza sie do nich: Gentamycyne,
Tobramycyne, Sisomycyne
oraz pochodne pó3syntetyczne: Netylmycyne
i Amikacyne.

Bardzo du.e znaczenie w urologii
maj1 chemioterapeutyki syntetyczne.
Najczeoeciej stosowanym lekiem
tej grupy jest Nitrofurantoina.
Ma szeroki zakres dzia3ania, niewiele
szczepów opornych, nie osi1ga
du.ego ste.enia w surowicy, nadaje
sie wiec do leczenia zaka.en dróg
moczowych. Woeród sulfonamidów
najczeoeciej stosuje sie Biseptol,
przydatny zw3aszcza w praktyce ambulatoryjnej.
Kwas nalidyksowy

Negram jest ju. rzadko stosowanym
lekiem, natomiast jego pochodne
z grupy tzw. nowych chinolonów s1
obecnie bardzo popularne. Zalicza
sie do nich ofloksacyne, ciprofloksacyne,
norfloksacyne, pefloksacyne.
S1 do tysi1ca razy aktywniejsze
od kwasu nalidyksowego. Zachowuj
1 aktywnooea wobec Enterobacteriaceae
i innych bakterii Gram-ujemnych,
jak Pseudomonas i Serratia,
bakterii Gram-dodatnich, a tak.e
wobec chlamydii i mikoplazm. Chinolony
wywo3uj1 wiele objawów
ubocznych, nie zaleca sie wiec podawania
ich przed 18. rokiem .ycia
i cie.arnym. W przypadku infekcji
wywo3anych przez beztlenowce najczeoeciej
stosowany jest metronidazol.
Zaka.enia grzybicze leczy sie
nystatyn1, pimafucyn1.

prof. dr hab. med. Zbigniew Kwias
kierownik Katedry i Kliniki Urologii
Akademii Medycznej w Poznaniu

Przewodnik


46
Lekarza