Sens pojęcia & i związek z pedagogiką ogólną
1. AKSJOLOGIA  dziedzina filozofii, której przedmiotem dyskursu są wartości i akty
wartościowania. Nauka odróżnia fakty od wartości i zdania opisowe od zdań
wartościujących. Rozważania dotyczące określonego typu wartości mogą być włączone do
problematyki badawczej dziedziny naukowej i z tego powodu zasadne jest mówienie o
 aksjologii pedagogicznej , jako dziale pedagogiki ogólnej, którego reprezentanci zajmują
się wartościami i procesami wartościowania w procesach edukacyjnych. Aksjologia jest
związana z obszarem etyki i estetyki ponieważ najważniejszymi opozycjami
aksjologicznego myślenia są kategorie dobra -zła, piękna-brzydoty. Dyskurs etyczny i
estetyczny związany jest więc ściśle z procesami naturalnego wzrastania, których zadaniem
jest wprowadzenie jednostki w określoną kulturę, oraz procesami uspołecznienia. Ich celem
jest zachowanie więzi między ludz
mi pomimo ciągłych procesów destrukcji związanych z
konfliktem wartości. Podstawowym problemem pedagogiki i praktyki edukacyjnej nie jest
ustalenie dekalogu wartości, ale radzenie sobie z konfliktem wartości.
2. ANOMIA - stan chaosu normatywnego, skutkujący dezintegracją społeczną i utratą
poczucia wspólnoty. Zdaniem E. Durkheima stan anomii pojawia się wtedy kiedy społecznie
uznane cele działania stają się nieosiągalne za pomocą społecznie uznanych środków co
skłania ludzi do sięgania po takie sposoby osiągania celów, które łamią uznawane normy
społeczne ( korupcja, oszustwo, kłamstwo, pomówienie i inne). Specyficznym stanem
anomii jest brak jakichkolwiek norm i reguł.
3. AUTORYTET NAUCZYCIELA  autorytet = pojęcie wieloznaczne. Współcześnie =
wzór osobowy, uznanie, szacunek, respekt, wyższość, wpływ, przewodnictwo, władza,
panowanie. Są różne konteksty myślenia o autorytecie : " kontekst walorów
osobowościowych wiedzy i kompetencji" kontekst statusowego myślenia o człowieku w
określonej strukturze społecznej/roli społecznej" kontekst sprawowanej władzy i jej
legitymizacji. Nauki społeczne traktują autorytet jako zjawisko psychospołeczne, którego
istotą jest wywieranie doniosłego wpływu na poglądy, przekonania i opinie ludzi oraz
stosunki między nimi. Autorytet nauczyciela jest traktowany jako obiekt refleksji i badań
pedagogicznych oraz warunek konieczny właściwego przebiegu procesu edukacji. B.
Śliwerski wyróżnia następujące rodzaje autorytetu nauczycielskiego: " oparty na jego
doświadczeniu życiowym, wiedzy, wykształceniu, zdolnościach i mądrości " wynikający z
jego pozycji społecznej " oparty na nieformalnych umowach, zaufaniu, kontraktach i innych
interakcjach z wychowanymi " wynikający ze sprawowanej władzy " oparty na emocjach
(szacunek, miłość, strach, obawy)
4. BEHAWIORYZM  jeden z podstawowych paradygmatów badań empirycznych w
naukach społecznych nad zachowaniem ludzi, realizowany z intencją wykorzystania
wyników tych badań w  inżynierii społecznej , wpisujący się w scjentystyczny model
uprawiania nauki. Charakterystyczne dla behawioryzmu jest poszukiwanie zależności
przyczynowo-skutkowych (bodziec->reakcja).
5. CELE EDUKACJI  odnoszą się do osobowości człowieka i mogą mieć charakter
normatywny lub opisowy. Cele mają zawsze charakter ideologiczny, ponieważ formułowane
są i interpretowane z punktu widzenia określonych wartości i wartościowań oraz interesów.
Wiążą się bezpośrednio ze społeczną praktyką, ponieważ żadne twierdzenia naukowe i
teorie naukowe nie stanowią wystarczającego zbioru przesłanek, uzasadniających
podejmowanie/niepodejmowanie jakichkolwiek działań edukacyjnych.
6. CELE KSZTAA
CENIA  formułuje się w kategoriach przyjętej teorii nauczania/uczenia.
Zamierzone zmiany sytuuje się w warstwie poznawczej osobowości człowieka. Cele
kształcenia są przedmiotem badań dydaktyki.
7. CELE WYCHOWANIA - są to postulowane zmiany w osobowości wychowanków, które
odnoszą się do sfery emocji, motywacji i zachowań wychowanków. Zasadniczy spór w
społecznej praktyce edukacyjnej toczy się o prawo różnych podmiotów edukacji w zakresie
stanowienia celów wychowania. Spór ten nabrał szczególnego znaczenia od momentu
wprowadzenia obowiÄ…zku szkolnego.
8. DEFINICJA OPERACYJNA  określa wskaz
niki zjawisk, które nie poddają się
bezpośredniej obserwacji i pomiarowi; dotyczy to pojęć abstrakcyjnych, dla których
możemy ustanawiać kontekstualnie uzasadnione wskaz
niki, np. dla zbadania poziomu
zaufania, poczucia sensu, typu autorytetu i inne.
9. " DOKTRYNA KSZTAA
CENIA  pedagogia, której cele koncentrują się na zmianie
struktur poznawczych uczniów poprzez nauczanie i uczenie się (dostarczanie nowych
danych, informacji i wiedzy oraz dokonywanie operacji na nich i przez to dokonywanie
zmian w strukturze poznawczej uczniów.)
" DOKTRYNA PEDAGOGICZNA - Współcześnie doktryną pedagogiczną nazywa się
autorską koncepcje celowościowego procesu edukacyjnego( wychowania, kształcenia, uczenia się) ,
zawierającą: a) opis i uzasadnienie celów, b) opis systemu oddziaływań mających uzasadnienie w
teoriach naukowych, c) dyrektywy praktycznego działania. Historię doktryn pedagogicznych
odróżnia się od historii myśli pedagogicznej. S. Sztobryn doktryną pedagogiczną nazywa  wszelkie
usystematyzowane, teoretycznie uzasadnione i wyposażone w bogatą aparaturę pojęciową hipotezy
i twierdzenia dotyczące wychowania człowieka, odniesione do rozumienia składników tego
pojęcia przyjętych w określonym miejscu i czasie historycznym ( orientacji pedagogicznej, nurcie,
paradygmacie, kierunku)
" DOKTRYNA WYCHOWAWCZA - pedagogia, której cele zredukowane są do procesu
wychowania w wÄ…skim znaczeniu( odnoszÄ…cym siÄ™ do strefy emocjonalno-motywacyjnej i
zachowań ) lub zakładana jest wyższość wychowania nad kształceniem i wtedy cele formułowane
są w kategoriach wartościujących o charakterze etycznym ( wyprowadzone zostają z etyki)
10. DYREKTYWA - instrukcje obsługi, rady, wskazówki, wytyczne, polecenia związane z
wykonaniem działań( czynności). Są odpowiedzią na pytanie : Jak to zrobić? Jak osiągnąć
określone cele? W dyrektywach muszą być zawarte reguły( przepisy) określające zalecane/
dopuszczalne działania, które powinny gwarantować możliwie wysoki poziom skuteczności
w osiąganiu założonych celów.
11. DYSKURS - 1) proces dowolnej interakcji między ludz
mi 2) w węższym znaczeniu jest to
interakcja zwerbalizowana, rozumiana jako działanie komunikacyjne za pomocą aktów
mowy. W tym znaczeniu dyskursem nazywamy takie działanie poznawcze w którym strony
zobowiązane są do posługiwania się argumentacją respektującą nie tylko zasady logiki, ale
również  etyczne zasady mowy ( Habermas) , lub/i  zasady dyskusji racjonalnej
( Hołówka) warunkiem koniecznym dla zaistnienia dyskursu jest gwarancja  wolności
słowa i wolności działania 3) w socjologii dyskursem nazywa się ramy myślenia
praktykowane w danym obszarze życia społecznego( d. edukacyjny, d. prawniczy, d. w
klasie szkolnej)
12. DYSKURS EDUKACYJNY - 1) uwarunkowane historycznie i epistemologiczne reguły
budowy odpowiedzi na temat edukacji 2) obecny w szkole gatunek  mowy będący
rodzajem wyspecjalizowanej praktyki edukacyjnej, która ma swoje reguły i prawa, 3)
zdarzenie interakcyjne będące miejscem wymiany komunikatów w procesie edukacyjnym.
13. DYSKURS O EDUKACJI - (rozumiany jako zdarzenie interakcyjne): jest dyskursem
podmiotów edukacji z których każdy ma równe prawo do wyrażania swoich opinii,
przekonań i poglądów niezależnie od wiedzy, kompetencji językowych i typu interesu
osobistego. W kontekście teorii komunikacji Habermasa możemy w tak rozumianym
dyskursie wyróżnić: 1) dyskurs normatywny- dotyczący wartości, celów, wzorów i wzorców
edukacyjnych 2) dyskurs instrumentalno-techniczny- dotyczy strategii, metod, form,
środków, zasad i reguł związanych z osiąganiem założonych celów edukacyjnych, 3)
dyskurs praktyczno-moralny w poszukiwaniu  pedagogicznego sensu edukacji
wymagajÄ…cy zrozumienia i porozumienia w warunkach troski o likwidowanie wszelkich
możliwych zakłóceń procesu komunikacyjnego.
14. EDUKACJA  pojęcie początkowo w języku polskim było zamiennie stosowane z
pojęciem  wychowania i  kształcenia . Współcześnie przez pojęcia  edukacji rozumie się
najczęściej: 1) ogół oddziaływań międzygeneracyjnych, służących formowaniu całokształtu
zdolności żywieniowych człowieka, a zatem mogą to być oprócz procesów celowościowych
(wychowania i kształcenia), także procesy naturalnego wrastania jednostki w grupy
społeczne i kulturę swojego czasu historycznego oraz miejsca 2)ogół oddziaływań
międzygeneracyjnych służących formowaniu całokształtu zdolności życiowych człowieka
(fizycznych, poznawczych, estetycznych, moralnych, religijnych), czyniÄ…cych z niego istotÄ™
dojrzałą, świadomie realizującą się  zadomowioną w danej kulturze, zdolną do
konstruktywnej krytyki i refleksyjnej afirmacji 3)ogół działań, procesów i warunków
sprzyjających rozwojowi człowieka.
15. EMPIRYZM - Kierunek filozoficzny rozwinięty w teorii poznania( przeciwstawny
racjonalizmowi), którego zwolennicy przyjmują założenie, ze najważniejszym i
najwartościowszym ( w odmianie radykalnej)jedynym z
ródłem poznania jest doświadczenie
zewnętrzne ( eksperyment, obserwacja) i wewnętrzne ( introspekcja).
16. FENOMENOLOGIA - 1)orientacja filozoficzna, której przedstawicie odrzucili założenia
pozytywistycznego naturalizmu i założenia spekulatywne, czyniąc przedmiotem swoich
zainteresowań fenomeny zaistniałe w świadomości ludzi 2) metoda badań zastosowana w
naukach humanistycznych XX w mająca na celu rekonstruowanie sensu i znaczeń tego co
pojawia się w potocznych opisach rzeczywistości. Z tego powodu przedmiotem głównego
zainteresowania fenomenologów staje się rekonstruowanie i interpretowanie wytworów
potocznego myślenia badaczy np. schematów, stereotypów i innych  deformacji
poznawczych zaistniałych w świadomości społecznej. Metoda ta stosowana jest w
badaniach jakościowych nad świadomością ludzi i grup społecznych. Procedura badań
fenomenologicznych często jest uzupełniania dociekaniami hermeneutycznymi i tworzy
paradygmat imperatywny w badaniach społecznych.
17. EPISTEMOLOGIA - dział filozofii czyniący swoim przedmiotem badań istotę poznania,
jego strukturÄ™, z
ródła, granice poznania, koncepcje prawdy, metody wytwarzania wiedzy
wartościowej ( należycie uzasadnione) , oraz historyczne, społeczne i psychologiczne
uwarunkowania działalności poznawczej człowieka, oraz ludzkości. Epistemologia zajmuje
siÄ™ kwestiÄ… poznania i wytwarzania wiedzy. Jej twierdzenia majÄ… wiec znaczenie dla
pedagogiki jako dyscypliny naukowej wytwarzajÄ…cej najbardziej wiarygodnÄ… wiedzÄ™ dla
edukacji, oraz dla społeczne praktyki edukacyjnej , której jednym z celów jest wyposażenie
ludzi w wiedzę najlepiej uzasadnioną i kompetencje poznawcze przydatne w świecie
opartym na wiedzy. We współczesnej epistemologii najbardziej znaczące są następujące
opozycje dotyczÄ…ce poznania: 1) obiektywizm-subiektywizm 2) fundamentalizm
poznawczy- relatywizm poznawczy 3) empiryzm-racjonalizm. Opozycje epistemologiczne
dostarczają przesłanek do budowania krytycznej świadomości społecznej. Przyjmowane i
wyznawane poglądy epistemologiczne korespondują w praktyce myślenia ( powinny
korespondować) z przyjmowanymi założeniami i charakterze ontologicznym i
aksjologicznym.
18. FILOZOFIA WYCHOWANIA - subdyscyplina pedagogiczna (we współczesnych
zasobach leksykalnych traktuje się ją jako część współczesnej  pedagogiki ogólnej ) w
której najsilniej zachowany został związek naukowego myślenia z tradycją filozoficznego
myślenia o edukacji. Filozofie wychowania pytają o to o co nie może pytać bezpośrednio
pedagogika jako nauka. Zadaniem filozofii wychowania jest pytanie o istotę , wartość i sens
wychowania jako praktyki społecznej ,oraz legitymizację różnych rodzajów wiedzy o
wychowaniu. Status filozofii wychowania, podobnie jak pedagogiki ogólnej- był w ostatnim
50 leciu niezwykle skomplikowany i zmienny z powodów ideologicznych. W filozofii
wychowania można współcześnie postawić pytanie o  pedagogiczny sens edukacji .
19. HERMENEUTYKA - 1).Nurt filozofii współczesnej, 2). paradygmat badań w naukach
humanistycznych, 3). teoria interpretacji tekstu i rozumienia tekstów ( metody i metodyka),
4). umiejętność (sztuka praktyczna) pracy z tekstem (interpretacja tekstu cudzego i
tworzenie tekstu własnego objaśniającego). Różne odmiany hermeneutyki łączy
przekonanie, że istnieje głęboki sens (często ukryty) tekstu poddanego interpretacji.
Interpretacja służąca rozumieniu wymaga ujawnienia znaczeń, jakie wiążą ludzie z
określonymi zjawiskami społecznymi oraz jaki sens i znaczenie mają one w różnych typach
kultury. Twórcą nowożytnej teorii hermeneutycznej był F.D.E. Schleiermacher. Teorie
hermeneutyczne wykorzystywane są w interpretatywizmie jako paradygmacie badań nad
edukacjÄ….
20. HIPOTEZA  zdanie przyjęte jako założenie w celu opisu i wyjaśnienia jakiegoś zjawiska
(zdarzenia, procesu), wymagające sprawdzenia. Hipoteza naukowa powinna : " być zgodna
z danymi doświadczalnymi; " korespondować z zastaną wiedzą teoretyczną " wzbogacać
dotychczasową wiedzę " być sprawdzalna.
21. IDEOLOGIA - pojęciem ideologii będziemy nazywać zbiór (lub system) idei, które
dostarczajÄ… uzasadnienia, legitymizacji, wsparcia pewnym interesom grupowym lub/i
utwierdzają tożsamość określonej grupy społecznej. Jej elementami strukturalnymi są:
1)interpretacja przeszłości, która nadaje grupie określoną perspektywę czasową i
przestrzenną- wyrażoną w formie zdań orzekających (mogą one być wytworzone przez
badania empiryczne); 2)opis i ocena obecnej sytuacji w obszarze, którego ta ideologia
dotyczy (polityki, struktury i funkcjonowania społeczeństwa, gospodarki, oświaty i inne)-
wiążąca opis z wartościowaniem (zdania wartościujące mogą mieć charakter filozoficzno-
światopoglądowy lub odwoływać się do racji pragmatycznych), 3)koncepcje zmiany, w tym
również strategie działania najbardziej pożądane i skuteczne wobec planowanej zmiany,
wyrażone w postaci dyrektyw działania, czyli czynności, które należy podjąć i zrealizować.
22. IDEOLOGIA EDUKACYJNA - poglądy grup społecznych na temat edukacji, wyrażające
ich interesy i dążenia edukacyjne. Wyodrębnienione one mogą być według różnych
kryteriów: 1)kryterium klasowego (arystokratyczna-burżuazyjna-proletariacka); 2)stosunku
do zmiany społecznej (konserwatywne-progresywne); 3)orientacji teoretycznej
(psychologiczne-socjologiczne-kulturowe); 4)roli jednostki i grupy społecznej
(indywidualistyczne-kolektywistyczne); 5)podmiotu (pajdocentryczne-autorytarne);
6)stosunku do tzw. "szkoły tradycyjnej" (konserwatywne-liberalne); 7)stosunku do idei
równości (elitarystyczne-egalitarne) i inne. Współcześnie ważnym przedmiotem badań są
konkretne co do miejsca i czasu historycznego "polityki oświatowe" realizowane przez
poszczególne państwa. Ich efektem są rekonstrukcje ideologii edukacyjnych.
23. IDEOLOGIA OŚWIATY  ma charakter polityczny. Jest systemem poglądów
wymediowanym przez podmioty edukacji lub narzuconym przez sprawujących władzę, w
którym znajdują się : 1) przekonania dotyczące przeszłości oświatowej; 2)diagnoza i ocena
stanu aktualnego; 3) program zmian postulowanych do zrealizowania w przyszłości.
Współcześnie ideologie oświatowe są mniej lub bardziej upolitycznione i mają ścisły
związek z raportami oświatowymi.
24. INDOKTRYNACJA - proces celowej zmiany świadomości społecznej poprzez wpajanie
członkom społeczeństwa stronniczych przekonań. Działania indoktrynacyjne względem
dużych grup społecznych wymagają zorganizowanego i kontrolowanego przez
sprawujących władzę systemu wytwarzania, kodowania, przetwarzania i dystrybucji danych,
informacji, wiedzy. Najważniejszymi agendami wykorzystywanymi w procesach
indoktrynacji są media i system oświaty. O skuteczności indoktrynacji decyduje stopień
natężenia czynności propagandowo-perswazyjnych, jak również jakość i siła stosowanych
środków w celu wywarcia pożądanego wpływu.
25. KAPITAA
 wyróżnia się kapitał : 1)intelektualny ; 2)kulturowy; 3)ludzki; 4)społeczny.
Ogólnie mianem kapitału określa się określony zasób, zbiór danych elementów.
26. METAJ
ZYK - język, który poprzez zastosowanie wyższego poziomu ogólności niż ten,
który jest stosowany do opisu, wyjaśniania i interpretacji w jednym ze stylów językowych
(np. naukowym-potocznym). Pozwala to na zdecydowane wzbogacenie treści oraz
poszerzenie zakresu wpływu dzięki ustaleniu "reguł przekładu". Poszukiwaniem takiego
języka zajmuje się pedagogika ogólna.
27. METODOLOGIA  jest to nauka o metodach badań naukowych, ich skuteczności i
wartości poznawczej. Klasycznie wyróżnia się metodologie : " nauk ścisłych ; " nauk
przyrodniczych; " nauk społecznych.
28. MODELE NAUKI  konwencje w postaci reguł metodologicznych odzwierciedlających
standardy naukowości obowiązujące w określonym miejscu i czasie historycznym.
Podstawowym kryterium konstruowania modeli nauki jest promowany typ racjonalności. W
naukach społecznych konkurują z sobą dwa modele nauki: 1) indukcyjno-empiryczny;
2)dedukcyjno-hipotetyczny
29. NAUKA - We współczesnych zasobach leksykalnych akcentuje się związek
instytucjonalizacji nauki z jej aktualnymi funkcjami: "Nauka w aspekcie instytucjonalnym
to ogół instytucji społecznych powołanych do organizacji i prowadzenia działalności
naukowej (nauki w sensie funkcjonalnym) zgodnie z panujÄ…cym w danym zakresie i czasie
modelem nauki oraz do ogłaszania, przechowywania, przekazywania i upowszechniania jej
wyników (nauki w sensie przedmiotowym) wiedzy naukowej".
30. ONTOLOGIA - (w filozofii klasycznej metafizyka)- dział filozofii, zajmujący się
rozważaniami na temat bytu. Najważniejszym jest pytanie o naturę rzeczywistości, a
podstawowÄ… opozycjÄ™ tworzÄ… zwolennicy materialistycznej koncepcji bytu, a z drugiej
strony przekonani o tym, że oprócz materii jako byt realny może być także ujmowany
duchowy. Od tych przekonań zależy nasza odpowiedz
na pytanie o sens ludzkiego życia, a
także prawa, reguły i zasady, które rządzą ludzką egzystencją. Najważniejsze stanowiska w
tej kwestii to: idealizm-realizm-materializm.
31. PEDAGOGIA  w współczesnych zasobach leksykalnych definiowana jest jako
paradygmat edukacyjny, który może występować w postaci : a)doktryny pedagogicznej, b)
ideologii edukacyjnej c)ukrytego programu wychowania.
32. PEDAGOGIKA EMPIRYCZNA  kierunek pedagogiki, którego zwolennicy dążą do
nadania pedagogice statusu autonomicznej dyscypliny naukowej, oferujÄ…c gromadzenie,
porządkowanie i uogólnianie danych, informacji i wiedzy o celowościowych procesach
wychowania i kształcenia, traktowanych jako  fakty społeczne .
33. PEDAGOGIKA HUMANISTYCZNA  Istotą tej pedagogiki jest podkreślanie znaczenia
fenomenu duchowości, rozumianego jako  uczłowieczenie jednostki ludzkiej; zakłada się,
że dzięki duchowości jednostka jest w stanie uwolnić się od deterministycznych
uwarunkowań, przezwyciężyć swoje uprzedmiotowienie. Zasadniczą kategorią pojęciową
pedagogiki humanistycznej jest dziejowość człowieka, która współokreśla jego byt, ale
człowiek może też w sposób indywidualny tę dziejowość współtworzyć. Pedagogika
humanistyczna zajmuje się głównie możliwościami twórczego urzeczywistniania się
człowieka, którego treścią są wartości duchowe (poznawcze, moralne, estetyczne, religijne).
34. PEDAGOGIKA KRYTYCZNA  nurt badań nad edukacją, skoncentrowany na analizie
mechanizmów dominacji w oświacie i kulturze oraz na projektowaniu działań nastawionych
na zmianę społeczeństwa w kierunku zwiększenia zakresu społecznej wolności i
sprawiedliwości. Pedagogika krytyczna wyłoniła się z szeregu analiz prowadzonych w
ramach socjologii edukacji, teorii programu szkolnego, kulturoznawstwa.
35. RACJONALNOŚĆ  cecha związana ze świadomą ludzką działalnością, ujawniającą się w
doborze odpowiednich środków do realizacji zamierzonych celów. Można mówić o
racjonalności pedagogicznej (ujawniającej się w wytwarzaniu wiedzy zgodnej z stanem
naukowej wiedzy o człowieku i świecie) oraz racjonalności edukacyjnej (działaniu
edukacyjnym, które jest skuteczne ze względu na dobór stosowanych środków do realizacji
określonych celów w zastanej sytuacji.
36. SCIENTYZM - pojęcie scjentyzmu do dyskursu filozoficzno-naukowego wprowadził Ch.
Renouvier. W definicji słownikowej (łac. scientia-nauka) jest to nazwa: 1)postawy myślowej
i światopoglądowej; 2)programu społeczno-filozoficznego; 3)stanowiska filozoficznego;
4)podejścia metodologicznego. W każdym z tych przypadków przypisuje się poznaniu
naukowemu (zwłaszcza przyrodniczemu) wyróżnione miejsce w kulturze, społeczeństwie i
filozofii. Habermas bardzo lapidarnie scjentyzmem nazwał wiarę nauki w samą siebie.
Najogólniej scjentyzmem- za S. Amsterdamskim- można uznać zespół tez dotyczących
społecznej wartości nauki i metody naukowej.
37. " SYSTEM PEDAGOGICZNY  pedagogia wykreowana przez pedagoga o orientacji
instrumentalnej, mająca charakter doktryny pedagogicznej, w której wyodrębnić można trzy
układy : 1) układ ideologiczny  cele ; 2) układ teoretyczny  teorie opisujące i wyjaśniające
proces lub procesy edukacyjne ; 3) układ praktyczny, obejmujący dyrektywy praktycznego
działania
" SYSTEM OŚWIATY  organizacja służąca upowszechnieniu w społeczeństwie
wykształcenia ogólnego i zawodowego. Tworzą ten system instytucje, organizacje i stowarzyszenia,
a jego najważniejszymi podsystemami z pedagogicznego punktu widzenia są : 1) system kształcenia
ogólnego i zawodowego dla dzieci i młodzieży; 2) system kształcenia ustawicznego; 3)system
upowszechniania kultury ; 4) system podejmujÄ…cy stymulowanie, wspomaganie, korygowanie,
zastępowanie w działaniach najważniejszych podmiotów edukacji jakimi są rodzina i szkoła.
Centralną instytucją jest szkoła a funkcjonowanie tego systemu jest regulowane stosowną ustawą
oświatową
38. ÅšWIATOPOGL
D - zespół poglądów jednostki, będących względnie stałą wizją świata,
wyznaczającą postępowanie człowieka względem siebie, innych ludzi i świata przyrody. W
światopoglądzie jednostki występują trzy grupy poglądów: 1)dotyczące świata jako całości
(jego struktury, powstania, rozwoju i inne); 2)ludzkich spraw egzystencjalnych (sensu
ludzkiego życia i jego poszczególnych aspektów, np. szczęścia, cierpienia, śmierci,
powinności i inne); 3)ocen i norm moralnych oraz powiązanych z nimi dyrektyw
praktycznego działania (ujawniających się w hierarchii wartości, systemie nakazów i
zakazów, odpowiedzialności za swoje czyny i inne).
39. TEORIA NAUKOWA - kategoria pojęciowa najbardziej kontrowersyjna w procesie
dyscyplinaryzacji pedagogiki. W podręczniku występuje w znaczeniu 2. i 3., czyli jako
rezultat badań naukowych o charakterze systemowym. Ze względu na zakres możemy
wyróżnić trzy typy teorii: 1)Teorie empiryczne- najwęższego zasięgu, których przedmiotem
są związki między zmiennymi, odnoszące się do cech, zjawisk i procesów. 2)Modele- teorie
średniego zasięgu, które stanowią wzorcowe sposoby myślenia p pewnym fragmencie
rzeczywistości, prowadzenia badań i wytwarzania wiedzy o tym fragmencie społecznej
praktyki edukacyjnej i dyskursów o edukacji. 3)Teorie najbardziej ogólne- najszerszego
zasięgu, zawierające twierdzenia o charakterze: a)ontologicznym- na temat człowieka i
rzeczywistości społecznej; b)epistemologiczne- na temat granic i szans poznania, a poznania
naukowego w szczególności; c)metodologiczne- na temat uznawanych za wiarygodne
sposobów gromadzenia danych i informacji, przetwarzania ich, wytwarzania i dystrybucji
wiedzy naukowej.
40. UCZENIE SI
 wykracza ono poza konwencjonalną treść, łączoną w polskiej tradycji
pedagogicznej zwykle z nauczaniem, tzn oświatą i nauczaniem szkolnym. W szerokim
znaczeniu kategorię pojęciową  uczenia się stosuje się do modyfikacji zachowań jednostki
w wyniku jej dotychczasowych doświadczeń. Współcześnie akcentuje się związek uczenia
się z pewnym rodzajem postaw wobec wiedzy i wobec życia, wymagających osobistego
zaangażowania i inicjatywy.
41. Podaj podstawowÄ… definicjÄ™ enkulturacji oraz na czym polega zwiÄ…zek enkulturacji z
pedagogiką w kontekście pedagogiki ogólnej?
> Enkulturacja jest uczeniem się kultury. Enkulturacja jest antropologicznym pojęciem
pedagogiki. Kultura jest wszechstronnym medium ludzkiej działalności życiowej. Człowiek
znajdujÄ™ siÄ™ na drodze kultury, podczas uczenia siÄ™ i przez uczenie siÄ™ kultury.
42. Na jakie trzy sposoby można wyjaśnić zakres znaczeniowy pojęcia  enkulturacja ?
" procesy uczenia się każdej jednostki w społeczeństwie dla zdobycia umiejętności
działania zgodnego z kulturą; uczymy się bycia jak inni
" strukturalne wykształcenie podstawowej osobowości w trakcie procesu enkulturacji;
jednak z osobowością  bycia takim jak inni rozwija się też  być innym od
wszystkich , w ten sposób osobowość podstawowa staje się niepowtarzalną całością; z
enkulturacją odbywa się personalizacja: to nie tylko kulturowe dopasowanie, ale też
proces kształtowania się osobowości
" pierwotna socjalizacja: do 7 lat dziecko uczy się obowiązujących społeczno-
kulturowych wartości, norm i wzorów zachowań w społeczeństwie, na nich powstaje
osobowość podstawowa
43. Omów aspekt pedagogiczny inkulturacji.
" Inkulturacja charakteryzuje się tym, że jest wyłącznie własnością gatunku ludzkiego i
istotnym czynnikiem rozwoju oraz jego zdeterminowanej genetycznie zdolności do
wyuczenia siÄ™ kultury.
44. Wyjaśnij pojęcie pierwotnej socjalizacji/socjabilizacji oraz na czym polega związek
socjalizacji z pedagogiką w kontekście pedagogiki ogólnej?
" Pierwotna socjalizacja (lub socjabilizacja) to określanie procesów uczenia się we wczesnym
dzieciństwie (od narodzin do 6-7. roku życia). W ciągu tego okresu życia każde dziecko w
społeczeństwie uczy się obowiązujących w nim społeczno-kulturowych orientacji w
zakresie wartości, norm określających działanie i wzorów zachowań. Tworzą one kanwę, na
której powstaje społeczno-kulturowa osobowość podstawowa.
" Wnioski dla pedagogiki (zwiÄ…zek):
Proces socjalizacji może być, rozpatrywany na czterech płaszczyznach. Z socjologicznego
punktu widzenia opisuje się go z reguły na płaszczyz
nie makrospołecznej in płaszczyz
nie
instytucji. Implikacje pedagogiczne można zaobserwować na płaszczyz
nie interpersonalnej i
interakcyjnej oraz na płaszczyz
nie instytucji. Wynika to z faktu, że socjalizacja jest
strukturalnie uwarunkowana uczeniem się oraz działaniem i przebiega w instytucjach i
organizacjach. Tę wzajemność powiązań unaocznia model strukturalny warunków
socjalizacji. W modelu łatwo rozpoznać związki łączące płaszczyznę instytucji z
płaszczyznami społeczną i indywidualną. Jeśli chodzi o tę ostatnią, to należy rozróżnić
między społecznie zorientowanym rozwojem a czynnikami endogennymi, które powinny
być rozpatrywane w powiązaniu z procesami społecznymi. Socjalizacja jako proces
uspołecznienia jednostki i jednocześnie szansa na jej personalizację czyni wychowanie
faktem koniecznym w sensie strukturalnym, jeżeli panuje społeczna zgoda co do tego, że
jednostki świadome własnej odpowiedzialności również mają swój udział w tworzeniu
społeczeństwa.
45. . Jak rozumiesz zdanie:  Kultura jest wszechstronnym medium działalności
życiowej ? Czy kultura (jej fragmenty) może być odniesiona do pedagogiki ogólnej?
" Zdanie  Kultura jest wszechstronnym medium działalności życiowej mówi o tym, że
kultura tworzy nie tylko treść ludzkiego działania i uczenia się, ale także formę życiową
człowieka, która jest procesem podobnym do kształcenia. Kultura stanowi wszechstronne
medium, jej formy i przedstawienia tworzone przez ludzi, stajÄ… siÄ™ jej wcieleniem, a jej
wykonawcy i rzecznicy w trakcie związanych z nią działań sami się doskonalą stając się
bardziej kulturalnymi.
46. Omów  czynniki , poprzez które dokonuje się proces socjalizacji.
1.Rodzina  pierwszy z najważniejszych czynników socjalizacji. To pierwszy i najbardziej trwały
świat społeczny dla dziecka.
2. Szkoła  jest odpowiedzialna za przekazanie informacji, umiejętności i wartości, które
społeczeństwo uważa za ważne dla życia społecznego.
3. Grupa rówieśnicza  składa się z dzieci w tym samym lub zbliżonym wieku i o tym samym
statusie społecznym. W grupie rówieśniczej trzeba samemu zapracować na pozycję społeczna-w
przeciwieństwie do rodziny, gdzie pozycja ta została nam od razu przyporządkowana. Socjalizacja
przebiega tu w sposób nieprzemyślany i nie zaplanowany.
4. Mass media  są zbiorem różnych sposobów komunikowania treści przeznaczonych dla wielu
odbiorców  obejmują np. radio, telewizje, filmy, gazety, książki itp.
5. Inne czynniki  czyli instytucje religijne, sÄ…siedztwo, organizacje rekreacyjne itp.
47. Dlaczego działanie jest normującym i ukierunkowującym wysiłkiem kultury?
" Działanie jest normującym i ukierunkowującym wysiłkiem kultury, ponieważ w pierwszej
kolejności człowiek uczy się pewnych zachowań, a następnie uczy się gdzie są one
odpowiednie a gdzie nie.
" Ponieważ człowiek znajduję się na drodze kultury, uczy się jej za sprawą procesu
enkulturacji, wzrasta w typowy kształt kultury kształcą swoją osobowość nie zapominając o
indywidualności
48. Udowodnij, że socjalizacja jest procesem cząstkowym enkulturacji.
" Socjalizacja jest to termin dotyczący obecności jednostki w kulturze  edukacja kulturalna
trwająca przez całe życie, nabywanie wiedzy kulturowej, wzorów postępowania, wartości
moralnych obowiązujących w danej zbiorowości. Enkulturacja jest to proces nabywania
cech oraz zdolności umożliwiających uczestnictwo w kulturze. Obejmuje aspekty uczenia
się, które czynią z człowieka istotę społeczną zakorzenioną w swojej kulturze. Dlatego też
socjalizacja jest procesem cząstkowym enkulturacji, ponieważ przez enkulturację
nabywamy pewne zdolności potrzebne do uczestnictwa w kulturze, natomiast socjalizacja
dotyczy naszej obecności w tej kulturze.
49. Co różni enkulturację od socjalizacji?
" Enkulturacja- jest to uczenie się kultury. Wszyscy ludzie w ciągu swojego życia muszą
nabyć kompetencji kulturowych, aby zyskać zdolność do działania zgodnego z kulturą.
Socjalizacja- jest uczeniem się treści kulturowych tworzących specyficzną kategorię,
mianowicie kategorię wartości i norm społecznych. Oznacza proces tworzenia dyspozycji
do zachowania oraz włączania jednostki do społeczeństwa lub do jednej z jego grup w
procesie uczenia się norm, wartości, systemów symboli i systemów interpretacji istniejących
w danej grupie i w danym społeczeństwie.
Enkulturacja a socjalizacja Ä…ð
Kultura jest warunkiem socjalizacji człowieka. Proces
uczenia się przez dzieci swej własnej kultury nazywamy enkulturacją.
50. Podaj definicjÄ™ wychowania oraz na czym polega zwiÄ…zek wychowania z pedagogikÄ…
w kontekście pedagogiki ogólnej?
" >Wychowanie jest symbolicznie przekazywanym działaniem komunikacyjnym.
Przekształca jednostki w istotę społeczną.
" WYCHOWANIE- uznaje się te procesy, w których zdobywa się podstawowe kwalifikacje
do działania zgodnego z rolą.
" Pedagogika ogólna bada metody wychowania, starając się w ten sposób opracować metody
wychowania.
51. Podaj główne cechy odróżniające wychowanie od socjalizacji i enkulturacji.
" >-wychowanie - pojęcie zwykłe; wyjaśnia procesy na płaszczyz
nie mikro społecznej,
" -enkulturacja, socjalizacja - pojęcie sztuczne; wyjaśnia procesy na płaszczyz
nie
makrospołecznej.
52. Na czym polega trudność w zdefiniowaniu wychowania i jak ten problem próbuje
rozwiązać pedagogika w kontekście pedagogiki ogólnej?
" Wychowanie jest symbolicznie przekazywanym działaniem komunikacyjnym. W
odróżnieniu od sztucznych pojęć takich jak enkulturacja i socjalizacja, wychowanie jest
pojęciem zwykłym i codziennym. Dlatego poddaje się różnym interpretacjom w
zależności od przyjętych konwencji. Dążenie do sformułowania wszech-definicji nie
jest więc dobrym pomysłem. (tzn na prosty język: wychowanie jest różnie
interpretowane przez ludzi o różnych poglądach, żyjących w różnych środowiskach,
więc nie idzie stworzyć jednej definicji wychowania). Pedagogika ogólna stara się ten
problem rozwiązać patrząc na wychowanie jako procesy oglądane z poziomu
mikroskopowego. Pedagogika ogólna traktuje wychowanie jako jeden z aspektów
socjalizacji (procesy uczenia kształtujące osobowość jednostki  przekształcanie się
jednostki w istotę społeczną). Wychowanie jest tez określane jako: procesy, w których
zdobywa się kwalifikacje zgodne z rolą oraz działanie komunikacyjne między ludz
mi.
Dwa aspekty procesu wychowawczego: społeczny i subiektywny.
53. Na czym polega podwójny cel wychowania i socjalizacji?
" Wychowanie jak i socjalizacja wytycza sobie podwójny cel: z jednej strony ma uczynić z
wychowanka zdolnym do społecznego działania ( bycia takim jak inni ), a z drugiej ma
wykształcić niepowtarzalną osobowość ( bycia innym niż wszyscy ).
54. Podaj definicję instytucji i jaki jest jej związek z pedagogiką ogólną?
" Instytucja- z perspektywy socjologicznej rozumiane są jako warunek niezbędny ku temu,
aby mogły przebiegać jakiekolwiek procesy socjalizacji, enkulturacji oraz wychowania.
Można powiedzieć, że tworzą one zdefiniowane społecznie pola działania, w których
współdziałają (a więc żyją, kochają, pracują, uczą się itd.) członkowie danego
społeczeństwa.
55. Wyjaśnij, dlaczego instytucje rozumiane są jako warunek niezbędny do przebiegu
procesów socjalizacji, enkulturacji i wychowania.
" Instytucje są to placówki utworzone przez społeczeństwo, w których ludzie trzymając się
zadanych i ustalonych reguł oraz ról, działają w sposób trwały i przewidywalny. Instytucje
stanowią pola dla społecznych i indywidualnych działań dzięki którym możliwe staje się
przetrwanie. Bez istnienia instytucji procesy socjalizacji, enkulturacji oraz wychowania nie
mogłyby mieć miejsca, dlatego, że gdy nie ma żądnych zasad, reguł jakich powinno się
trzymać nie można prawidłowo przeprowadzić wymienionych procesów.
56. Podaj główne cechy charakteryzujące instytucje.
" instytucje to placówki utworzone przez społeczeństwo w którym ludzie trzymają się
zadanych i ustalonych reguł i ról działają w sposób trwały i przewidywany
" działanie i zachowanie są określane przez normy kulturowe i społeczne , które z kolei są
legitymizowane przez tradycjÄ™ , prawo, ustawy czy religiÄ™ oraz kontrolowane przez
odpowiednie instytucje: parlamenty, biurokracje, urzędy itd.
" ,,Działanie wbrew  podlega sankcjom
57. Czy pojęcia  instytucji i  organizacji mogą być używane synonimicznie?
Uzasadnij swój wybór.
" Strukturalne powiązanie między instytucją lub formą organizacji spowodowały w literaturze
,że mówi się o nich bez rozróżnienia. Jednak ich znaczenie pojęciowe nieco się różni.
Gehlen podaje następujące rozróżnienie : INSTYTUCJE to obiekty kultury, zawierające
jednocześnie podstawowe wzorce ludzkich relacji. Warunkują one procesy enkulturacji ,
socjalizacji, wychowania, nauczania i uczenia się. Zgodnie z tym rozróżnieniem prawo,
wychowanie, lekcja, religia, sport to instytucje, natomiast sąd rodzina, szkoła, kościół, ,
stowarzyszenie sÄ… organizacjami.
58. Czym charakteryzuje się działanie, a czym działanie społeczne?
" Działaniem społecznym jest takie działanie, którego znaczenie odnosi się do zachowań
innych ludzi i jest na nie nakierowane. Nie są działaniami społecznymi jednoczesne
działania wielu osób (Weber podaje przykład otwierania parasoli na deszczu), czy takie
działania, na które jedynie wpływa zachowanie innych ludzi (na przykład psychologia tłumu
Le Bona). Działanie społeczne jest podstawowym elementem, z którego zbudowane są
wszelkie struktury i instytucje społeczne, na przykład grupy czy organizacje.
59. Podaj główną cechę definiującą pojęcie działania wychowawczego.
" Działanie wychowawcze będzie oznaczać sytuację pedagogiczną o charakterze społecznym
i interakcyjnym -  A prowadzi B i B daje się prowadzić przez A z aktywnymi,
rozumiejącymi nastawieniami obu podmiotów.
Cechą definiującą pojęcie działania wychowawczego jest relacja co najmniej dwustronnej,rozumnie
odniesionej do siebie aktywności, czyli wzajemność.
60. Czy pedagogika ogólna jest z
ródłem działania wychowawczego? Wyjaśnij.
" Pedagogika ogólna jest z
ródłem działania wychowawczego, gdyż umożliwia dziecku
wszechstronny i optymalny rozwój fizyczny, umysłowy, duchowy, społeczny i
kulturowy. Pedagogika zapewnia także dziecku spontaniczną i twórczą aktywność, pomaga
w rozwijaniu indywidualnych cech osobowości, w zdobywaniu wiedzy, umiejętności i
kompetencji, w kształtowaniu prawidłowego charakteru. Wszelkie działania wychowawcze
powinny prowadzić do tego, aby dziecko miało szansę do prawidłowego rozwoju
61. Czy  zachowanie i  działanie to to samo? Uzasadnij swoje stanowisko.
" Zachowanie i działanie mają odrębne znaczenia,chociaż w wielu kontekstach życia
codziennego używamy ich zamiennie. Działanie jest swoistą odmianą zachowania,jest takim
zachowaniem,które kieruje się intencjami, jest świadomym zachowaniem, zmierzającym do
określonego celu. Działaniami będą działania zewnętrzne jak i wewnętrzne a więc
samoobserwacja, myślenie czy wewnętrzne mówienie do siebie ,natomiast zachowanie to
wszelka dająca się zaobserwować,stwierdzić lub zmierzyć aktywność organizmu powstająca
w skutek oddziaływania bodz
ców z otoczenia.
62. Zdefiniuj pojęcie  uczenia się oraz na czym polega związek uczenia się z pedagogiką
w kontekście pedagogiki ogólnej?.
" Uczenie się  celowe przyswajanie przez jednostkę umiejętności lub wiedzy, przeważnie
większym lub mniejszym nakładem kosztów. Uczenie się oznacza poprawę lub nabycie
form zachowania się i pracy oraz składających się na nie treści. Oznacza zmianę lub
poprawę psychicznych funkcji postrzegania i myślenia ,czucia i wartościowania ,dążeń i
woli ,a więc zmianę wewnętrznych zdolności i sił ,ale też rozwiniętych dzięki tym
zdolnościom i siłom wewnętrznych zasobów wiedzy,poglądów i zainteresowań osoby.
Uczenie się to w pedagogice pojęcie podstawowe. Często jest używane w tym samym
znaczeniu co pojęcie wychowania, ale  w odróżnieniu od niego- z pewnością nadaje się do
wyjaśnienia procesów. Dzięki którym z jednej strony następuje włączanie jednostki do
istniejących okoliczności społeczno-kulturowych , a z drugiej strony kształtuje się ona jako
indywidualność. Tak więc uczeniem się można wyjaśnić procesy enkulturacji, socjalizacji ,
wychowania i proces społecznego uczenia się.
63. Wymień trzy przebiegające symultanicznie cząstkowe procesy uczenia się.
" 1. Przyjęcie informacji (przyswojenie, które może zaprzeczyć dotychczasowej wiedzy;
skutkuje zwiększeniem dystansu w stosunku do tego, co było do tej pory oczywiste)
" 2. Transformacja informacji (uczynienie wiedzy przydatnej do nowych zadań)
" 3. Ewaluacja informacji i transformacji (wartościowanie, czyli badanie czy sposób
przygotowania informacji jest adekwatny do nowego celu, w jakim chcemy ją zastosować)
64. Czym jest ocenianie, a czym uzasadnianie?
" Ocenianie  oznacza czynność w wyniku, której wydaje się sąd o przedmiocie, osobie lub
zjawisku, odwołujące się do jednego lub wielu kryteriów.
Ocenianie to proces zbierania informacji, formułowanie sądów.
" Uzasadnieniem danego poglądu jest zbiór racji bądz
przekonań wspierających dany pogląd.
Wyróżniamy uzasadnienie epistemiczne (filozoficzne), pragmatyczne bądz
religijne.
65. Wyjaśnij pojęcie  kształcenie oraz na czym polega związek kształcenia z pedagogiką
w kontekście pedagogiki ogólnej?
" Kształcenie- całość doświadczeń składających się na proces zdobywania przez daną
jednostkę umiejętności wiedzy oraz rozumienia otaczającego go świata. Obejmuje proces
nauczania jak i uczenia się. System działań by umożliwić poznanie świata, przygotować
jednostkę do zmieniania świata i ukształtowania własnej osobowości.
" W pedagogice pojęcie kształcenia należy umieścić po stronie rozumienia, obecnie można
mu przypisać krytyczną sankcję w odniesieniu do dających się przyporządkować bardziej
stronie wyjaśnienia pojęć enkulturacji, socjalizacji, wychowania oraz rozwoju uczenia się i
odwrotnie.
66. Wyjaśnij pojęcie  rozwój oraz na czym polega związek pojęcia rozwój z pedagogiką
w kontekście pedagogiki ogólnej?
" Rozwój- nieustanne [przeobrażanie się organizmu przy coraz wyższym stopniu
postępującego zintegrowania.
" Cztery teorie rozwoju:
" teoria interakcjonistyczna (człowiek-środowisko)
" teoria o samokształceniu (człowiek i środowisko to całość)
" teorie egzogenne (człowiek uczy się przez doświadczenie)
" teorie endogenne (rozwój dokonuje się w procesie dojrzewania)
67. Omów definicję pedagogiki ogólnej I. Kominareca.
"  Pedagogika ogólna to integrująca dyscyplina, która podejmuje podstawowe zagadnienia
wyjściowe i kwestie koncepcji rozwiązywania wszystkich cząstkowych problemów
pedagogiki. Na poziomie ogólnym bada podstawowe kategorie pedagogiczne (wychowanie,
wykształcenie, edukacja, uczenie się itd.). Szczególnie koncentruje się na społecznym i
historycznym warunkowaniu celów i zadań wychowania (przeszłych, obecnych i
przyszłych). Zajmuje się czynnikami wychowania, środkami wychowawczymi oraz
organizacją wychowania i społeczeństwa
68. Omów tzw. definicję  leksykonalną (B. Śliwerski i B. Milerski) pedagogiki ogólnej.
" Pedagogika ogólna  dyscyplina pedagogiki zajmująca się jej podstawami teoretycznymi.
Pedagogika ogólna stawia pytania o status pedagogiki i jej uwarunkowania filozoficzne i
metodologiczne oraz powiązania z praktyką edukacyjną; bada swoistość i kontekst
historyczny zjawisk, procesów, zdarzeń i faktów wychowawczych, zacieśniając w ten
sposób swoje związki z historią wychowania poprzez wydobywanie na jaw podstawowych
kategorii pedagogicznych; współczesna pedagogika ogólna zmierza więc ku wiedzy
fundamentalnej, a badając stosowne metody poznawcze rzeczywistości wychowawczej
zbliża się do stanu meta-pedagogiki, czyli wiedzy umożliwiającej opis i krytyczną analizę
samych nauk pedagogicznych oraz ideologii, doktryn i systemów wychowawczych. W skład
zagadnień pedagogiki ogólnej wchodzą następujące kompleksy tematyczne:
" 1) współczesne kierunki i ideologie pedagogiczne;
" 2) filozofia wychowania;
" 3) aksjologia wychowania;
" 4) metodologiczne przesłanki pedagogiki;
" 5) ontyczne podstawy wychowania i jego funkcje społeczne;
" 6) język pedagogiki i ustalenia terminologiczne;
" 7) tożsamość pedagogiki;
" 8) metateoria pedagogiki;
" 9) relacje pomiędzy teorią a praktyką edukacyjną;
" 10) miejsce edukacji w kontekście przemian edukacyjnych.
69. Jakie są cele dydaktyczne programu pedagogiki ogólnej wg. T. Hejnickiej-
Bezwińskiej?
"  Opanowanie podstawowej wiedzy rozwoju pedagogiki i praktyki edukacyjnej (w tym także
oświatowej) oraz rozumienie zmienności i złożoności relacji pomiędzy teorią a praktyką
edukacyjną stanowić powinno podstawę do kształtowania umiejętności:
" 1) poprawnego posługiwania się kategoriami pojęciowymi współczesnej pedagogiki oraz
umiejętności i budowania map pojęciowej dla wybranych orientacji pedagogicznych i
pedagogiki;
" 2) poprawnego formułowania problemów praktycznych oraz tworzenia dyrektyw i
projektów praktycznego działania;
" 3) formułowania problemów badawczych osadzonych w kontekście filozoficznym,
teoretycznym i historycznym.
70. Omów zadania pedagogiki ogólnej.
" Budowanie systemu kategorialnego różnych odmian pedagogiki współczesnej w kontekście
mapy pojęciowej pedagogiki tradycyjnej,
" Znajomość ewolucji tożsamości pedagogiki na tle uwarunkowań cywilizacyjno-
kulturowych,
"  Zawężanie rozłącznej relacji między teorią a praktyka edukacyjną,
" Znajomość filozoficznych, teoretycznych i metodologicznych podstaw dyskursów
edukacyjno-prowadzÄ…cych,
" Poprawne formułowanie problemów praktycznych, tworzenie dyrektyw i projektów oraz
formułowanie problemów badawczych.
71. Na co ukierunkowuje pedagogów program pedagogiki ogólnej?
" na nią samą jako wartość w rodzinie nauk pedagogicznych i niepedagogicznych o rozwoju
człowieka
" na jej ogólność jako wartość
" generalnie na człowieka, niezależnie od wieku, jako wartość
" na  naukę i  naukowość jako wartość i na formy poznawczego oswajania świata jako
wartość
" na filozoficzne korzenie pedagogiki jako wartość
" na tożsamość i samowiedzę pedagogiki i pedagogów jako wartość
" na znaczenie i sens pojęć pedagogicznych jako wartość (edukacja, wychowanie, kształcenie
zwłaszcza ustawiczne, samokształcenie, kultura, socjalizacja, środowisko)
" na teoretyczność pedagogiki ogólnej jako wartość
72. Co różni pedagogikę ogólna od innych subdyscyplin wg R. Schulza?
Pedagogika ogólna jest:
" 1. & prymarna, pierwotna (pod względem pochodzenia)  w odróżnieniu od dyscyplin
pedagogicznych pochodnych, wtórnych, które powstały na wskutek dyferencjacji
pierwotnej,
" 2. & pedagogiką holistyczną, a nie cząstkową, stara się obejmować całość, a nie części
świata rozwojowego i edukacyjnego, interesuje się człowiekiem jako całością i
całokształtem jego rozwoju (również za sprawą jego wychowania),
" 3. & dziedziną interesującą się wszystkimi modalnościami (sposobami) rozwoju człowieka,
tj. rozwojem somatopsychicznym, procesami nabywania doświadczenia droga
indywidualnego uczenia siÄ™, procesami inkulturacji i socjalizacji, procesami opieki,
wychowania, kształcenia, procesami samorozwoju, rewitalizacji (odnowy), readaptacji,
" 4. & w wymiarze holistycznym w przypadku wychowania dziedziną, która interesuje się
całokształtem, a nie fragmentami, aspektami zjawisk edukacyjnych, tj. wychowaniem
całego człowieka, wszystkich kategorii ludzi, wychowaniem pod każdym względem,
wychowaniem w perspektywie całożyciowej, wszelkimi rodzajami i dziedzinami wpływu
edukacyjnego,
" 5. & to pedagogika uniwersaliów edukacyjnych (powszechniki  pojęcia ogólne, idea, to, co
jest wspólne wszystkim  grupom analizy,
" 6. & . również holistyczna poznawczo i metodologicznie, tj. dopuszcza stosowanie
wszystkich modalności poznania i wiedzy o wychowaniu: wiedza potoczna, naukowa,
praktyczna, filozoficzna,
" 7. & . takim podejściem do pedagogiki, która wobec swojego przedmiotu stosuje również
optykę eksplikacyjną, istotnościową, ustalając to, co fundamentalne, uniwersalne,
powszechne i konieczne.
73. Czemu służy refleksja pedagogiczna w ramach pedagogiki ogólnej?
" Żeby pokonać tradycyjne rozumienie pedagogiki i pedagogi
" aby nieustannie ewoluował język pedagogiki, aby jego charakter był coraz bardziej
naukowo-filozoficzny
" aby uświadomić sobie ogromną złożoność, jedność i zróżnicowanie dot. poznania
racjonalnego i zmysłowego
" aby podnieść poziom własnej kultury
" aby określić jedność, tożsamość bycia człowiekiem
" aby rozwinąć naszą duchowość
74. Z jakimi tożsamościowymi problemami boryka się pedagogika ogólna?
" Pedagogika ma problem z samą sobą trudność z określeniem jakiego typu jest to nauka
(społeczna/humanistyczna/biologiczna?) ; wynika to z przedmiotu badań(człowiek)
" filozoficzność pedagogiki wynika z tradycji; pedagogika jako zbiór wszystkiego;
filozofia szuka odpowiedzi na temat człowieka; ma charakter instrumentalny i życiowy; jest
również refleksją praktyczną i intelektualną
" jaką rolę pełni w życiu społecznym? powinna mieć wpływ na kształtowanie
społeczeństwa obywatelskiego
" racjonalność charakter adaptacyjny; czy pedagogika jest wykorzystywana w sposób
racjonalny?; racjonalizm emancypacyjny czy wpisuję się w pedagogikę?; racjonalność
hermeneutyczna na ile ta interpretacja ma wymiar racjonalny?
" ksenofobia
75. Wymień osiem pozycji książkowych dotyczących pedagogiki ogólnej i omów jedną z
nich.
1. T. Hejnicka-Bezwińska -  Pedagogika ogólna
2. M. Nowak -  Podstawy pedagogiki otwartej
3. J. Gnitecki -  Wprowadzenie do pedagogiki ogólnej
4. S. Palka -  Pedagogika w stanie tworzenia: kontynuacja
5. R. Schulz - Pedagogika ogólna, tom I, II, III; podejście światopoglądowe, naukowe i
pragmatyczne (prakseologiczne)
6. D. Benner - ujęcie holistyczne, praktyczne.
7. B. Śliwerski -  Pedagogika ogólna. Podstawowe prawidłowości
8. S. Kunowski -  Podstawy współczesnej pedagogiki
76. Do jakich kwestii można sprowadzić ostateczne rozumienie pedagogiki ogólnej?
" Wyodrębniony dział pedagogiki; jest to subdyscyplina pierwsza; jest osnową (podłożem) dla
treści pedagogiki; podstawą pedagogiki
" pełni rolę wprowadzania dla subdyscyplin pedagogiki; wprowadzenie teoretyczne o
najwyższym stopniu uogólności; rozświetla procesy i zjawiska pedagogiczne; jest
szczególnym wprowadzeniem do nauk o wychowaniu; przedmiotem pedagogiki jest
edukacja, w której zawiera się nauczanie, wychowanie itd.; pokazuje jak myśleć o
wychowaniu
" jest działem nauki o wychowaniu; jest to dział pierwszy, podstawowy; jest to dział o
wartości szczególnej w rozważaniach filozoficznych; dział obejmujący człowieka od
poczęcia aż po kres życia
" jest podstawą pedagogiki filozoficznej, teoretycznej, ujęć metodologicznych,
światopoglądów, prakseologicznych itd.
" jest dyscypliną porównawczą, analizującą własności, charakter i sens pojęć różnych
terminów, założeń i systemów teoretycznych; pełni funkcję komparatystyczną
(porównawczą), czyli porównuje treści edukacji, wychowania i kształcenia, dokonuje
analizy, racjonalizuje i przyczynia się do adaptowania różnych rozwiązań
77. Jak należy rozumieć przedmiot pedagogiki?
" Przedmiotem pedagogiki jest rzeczywistość edukacyjna, jej procesy i komponenty.
Rzeczywistość edukacyjna to wszystko to, co stwarza środowisko edukacyjne, procesy,
komponenty-efekty procesów.
" Przedmiot pedagogiki w ujęciu historycznym: wychowanie; w ujęciu współczesnym:
edukacja.
78. Omów z
ródła pedagogiki.
" Historyczne: poglądy filozofów, teologów; podręczniki; prawo szkolne; materiały
archiwalne; badania archeologiczne;
" współczesne: praktyki wychowawcze; normy, wartości, zasady kształtujące obyczaje
wychowawcze; doświadczenia empiryczne; ideologie, filozofia, światopogląd, polityka...
79. Jakie kategorie należy uwzględnić przy ustalaniu przedmiotu pedagogiki?
" Pedagogika
" pajdagogos
" paideia
" edukacja
" kształcenie i ukształcalność
" wychowanie
80. Omów etymologię pojęcia pedagogika. (uwzględnij również tekst B. Śliwerskiego)
a) Od paidagogosa (pais ago, agein, agoge), paedagogus - Å‚ac.  opiekun,
wychowawca
b)  A prowadzi B (prowadzÄ…co-wykonawcze)  struktura pedagogiczna. Ale tutaj
mamy do czynienia ze strukturą społeczną, a pedagogika ma być przed społeczna,
czyli mamy:  A prowadzi . Pedagogika naukÄ… prowadzÄ…co-wykonawczÄ…,  A
przekazuje, pokazuje, wyprowadza coś ze swojego doświadczenia .
c) Paideia  to kształtowanie osobowości na dobrach kultury. Idea uniwersalnego
kształtowania człowieka, powiązana z kalokagathią. To też proces wychowawczy,
jak i jej wytwór czyli kultura.
Paideia nie należy traktować jako wyposażanie człowieka w niezbędną wiedzę, ale
jako  Paideia jest bowiem ruchem, i to nie tyle z cienia jaskini do sfery idei, z
ciemności niewiedzy do światła tradycji. Paideia jest ruchem wewnątrz człowieka,
zwrotem, metamorfozą ludzkości, którą najlepiej wyraża platoński termin metanoia
 odwrócenie, przebudzenie duszy. W tym właśnie sensie jest paideia, troską o
duszÄ™, o to, co utrzymuje byt ludzki w kontakcie z prawdÄ… jestestwa, z ideÄ… .
d) Wychowanie jest pojęciem, które odzwierciedlało paideutyczne zatroskanie się o
kształcenie, o metanoie, o przebudzenie duszy. Dopiero w XIX w. wychowanie
było utożsamiane z edukacją (podnosić, wychować, kształcić, wyprowadzać,
odprowadzać, wyciągać, wywieść, uczynić). Wychowanie jako kształcenie ma
wymiar edukacyjno-procesualny i tak, jak rytuał składa się z trzech faz: educere
(wyprowadzać), educare (przeprowadzać), edocere (wprowadzać).
e) Kształcenie jako kształcenie kategorialne to wytwarzanie w człowieku kategorii, za
pomocą których może on interpretować siebie i świat oraz swój stosunek do siebie
i świata, a tym samym rozwijać uzasadnione działanie
81. Omów rolę  prowadzenia (ago) w kształtowaniu pojęcia (sensu znaczenia)
pedagogika.
82. Omów rolę wy- chowania w kształtowaniu pojęcia (sensu znaczenia) pedagogika.
Stanowi przedmiot subdyscypliny pedagogicznej zwanej  teorią wychowania . Pojęciami bliskimi
działalności  wychowania są działania formacyjne i działania indoktrynacyjne. Oddzielenie
wychowania od kształcenia związane jest z ideą tworzenia systemu oświatowego.
Etymologia: wydobywanie z człowieka to, co w sobie chowa.
educereÄ…ðeducareÄ…ðedocere
wprowadzenieÄ…ðprzeprowadzić, przeksztaÅ‚caćąð dopeÅ‚niać to co już miaÅ‚o miejsce
83. Omów rolę paidei w kształtowaniu pojęcia (sensu znaczenia) pedagogika.
Paidea jest jednym z wyróżnionych czynników paradygmatu pedagogicznego. W starożytnej Grecji
poprzez paideie rozumiano proces wychowania człowieka zgodny z jego naturą, gdzie również
miano na uwadze kształcenie osobowości na dobrach kultury. Paideia jako mechanizm kreacji
pedagogiki, przyczyniła się do kształtowania człowieka pięknego, dobrego, mądrego,
sprawiedliwego (ideał kalokagatii). W tej różnorodności i możliwości edukacyjnego prowadzenia
dążono poprzez paideie do ujednolicenia ludzkiej duszy w duchu humanizmu, w którym zawierało
się kształtowanie fizyczne, muzyczne, literackie, filozoficzne, medyczne itd. Czynności
 paideutyczne sprawiały, że człowiek jako niedookreślona duchowo istota, zaczął stawać się jakiś,
ujawniając swój narzędziowy charakter oraz przeznaczenie i sprawstwo.
84. Omów rolę  kształcenia i  ukształcalności w kształtowaniu pojęcia (sensu
znaczenia) pedagogika.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
85. Jakie pojęcia opisują przedmiot badań pedagogicznych?
" Procesy: edukacyjne, wychowujące, nauczające, kształcące
" człowiek, dziecko, zachowanie ludzi
" rozwój człowieka, osobowość, zaburzenia
" opieka
" polityka
" procesy zachowań w społeczeństwie
" nauka i nauczanie
" teoria edukacji, kształcenia, wychowania
" metody zdobywania i przekazywania wiedzy, doświadczeń, tradycji
" metody obserwacji i doskonalenia ludzi
" recepta na życie (sukces, szczęście itp.)
" fakty, zdarzenia, osiągnięcia, przemiany związane z procesami edukacji, kształcenia itp.
86. Omów definicję edukacji sformułowaną przez Z. Kwiecińskiego.
Edukację (Z. Kwieciński) można określić jako ogół wpływów na jednostki i grupy ludzkie,
sprzyjających takiemu ich rozwojowi, aby w najwyższym stopniu stały się one świadomymi i
twórczymi członkami wspólnoty społecznej, kulturowej i narodowej oraz były zdolne do aktywnej
samorealizacji własnej tożsamości i rozwijania własnego "Ja" poprzez podejmowanie zadań
ponad osobowych, poprzez utrzymywanie ciągłości siebie w toku spełniania zadań dalekich.
Edukacja to prowadzenie drugiego człowieka ku wyższym stanom rozwojowym i jego własna
aktywność w osiąganiu pełnych i swoistych dlań możliwości. To ogół czynności i procesów
sprzyjających rozwojowi oraz stan ich efektów, czyli osiągnięty poziom kompetencji, tożsamości i
podmiotowości.
87. Jaki jest związek między edukacją a pedagogiką ogólną?
Według Z. Kwiecińskiego:  Edukacja to prowadzenie drugiego człowieka ku wyższym stanom
rozwojowym i jego własna aktywność w osiąganiu pełnych i swoistych dlań właściwości. To ogół
czynności i procesów kompetencji, tożsamości i właściwości. Więc związek pomiędzy edukacją a
pedagogiką ogólną jest widoczny, jeśli chociażby wziąć pod uwagę etymologię słowa
 pedagogika . Z języka greckiego pais = chłopiec, zaś ago = prowadzić (agoge = doprowadzić).
Tak więc pedagogika jest prowadzeniem człowieka ku kształtowaniu osobowości, by funkcjonować
w sposób odpowiedni w świecie.
88. Omów cztery filary edukacji.
1) uczyć się, aby wiedzieć przez połączenie rozległej kultury ogólnej z możliwością
zgłębiania niewielkiej liczby przedmiotów. lnnymi słowy: uczyć się uczyć, by móc
korzystać z możliwości, jakie stwarza edukacja przez całe życie.
2) uczyć się, aby działać cel: zdobycie nie tylko kwalifikacji zawodowych, lecz także
kompetencji, które np.: pozwolą stawić czoło różnym sytuacjom oraz pracować w zespole;
uczyć się, aby działać w ramach różnych społecznych doświadczeń lub podjętej pracy;
3) uczyć się, aby wspólnie żyć realizować wspólne projekty i uczyć się regulowania
konfliktów z poszanowaniem wartości pluralizmu, wzajemnego zrozumienia i pokoju,
jednocześnie dążąc do pełniejszego zrozumienia lnnego dostrzegania współzależności,
4) uczyć się, aby być założenie to ma pozwolić łatwiej osiągnąć pełny rozwój swojej
osobowości i działać nieustannie, zwiększając zdolność do autonomii, osądu i osobistej
odpowiedzialności. Realizując ten cel, nie wolno zaniedbać w edukacji żadnego potencjału
jednostki: pamięci, rozumowania, poczucia estetyki, zdolności fizycznych, umiejętności
porozumiewania siÄ™ itp.
89. Na czym polega uogólniający charakter czterech filarów edukacji?
Uogólniający charakter czterech filarów edukacji polega na traktowaniu edukacji całościowo. Z
czterech filarów edukacji zaprezentowanych w raporcie Jacques a Delors a wywodzą się ogólne
cele edukacji, które powinny w przyszłości inspirować i ukierunkowywać reformy edukacyjne, czy
to w zakresie opracowywania programów, czy definiowania nowej polityki pedagogicznej.
Wskazania te powinny być ogólną wytyczną nie tylko dla władz i instytucji oświatowych, ale także
edukatorów i wszystkich nauczycieli. Edukatorzy w ramach swych zadań i obowiązków
oświatowych powinni wdrażać do praktyki dydaktyczno-wychowawczej podstawowe wskazania
czterech filarów edukacji. Niestety często zapomina się o całościowym rozpatrywaniu edukacji, co
prowadzi do uprzywilejowania dostępu do wiedzy przez systemy edukacji formalnej, ze szkodą dla
innych aspektów kształcenia.
90. Omów dziesięciościan edukacji.
Dziesięciościan (dekater edukacyjny) został opracowany przez Z. Kwiecińskiego jako analiza
strukturalno-funkcjonalnych procesów edukacyjnych.. Dziesięciościan to:
" Hominizacja  proces kształtowania cech gatunkowych człowieka polegająca na
uczłowieczeniu poprzez wychowanie zdrowotne, higieniczne i seksualne, unikaniu kar,
maksymalizowaniu przyjemności, nie szkodzenia innym, jak i kształtowanie i
kanalizowanie potrzeb pierwotnych.
" patologia nadmiaru: kwietyzm(bierny stosunek do świata); narcyzm(samouwielbienie);
egzaltacja(nadmierne wyrażanie uczuć); naturalizm(dążenie do ujawniania nagości, nadmierne
zwracanie uwagi na cielesność)
" patologia braku: niedorozwój fizyczny, niska higiena
" Kształcenie i humanizacja  proces nauczania i uczenia się umożliwiające poznanie
przyrody, społeczeństwa i kultury oraz rozwój kompetencji poznawczych, wraz z
kształtowaniem potrzeb wtórnych.
" patologia nadmiaru: akademizm(instrumentalny charakter kształcenia), konformizm(powielanie
istniejących form); encyklopedyzm(powtarzanie treści)
" patologia braku: większy nacisk na sferę praktyczną, deprecjacja, wyalienowanie, wyobcowanie,
techniczne funkcjonowanie w świecie(automatyczne)
" Wychowanie i jurydyfikacja wdrażanie do akceptowania i realizowania czynności i ról
społecznych, obywatelskich, prawnych, a tym samym kształtowania świadomości
społecznej.
" patologia nadmiaru: jednostki z zewnątrz sterowane, brak wolnej woli, brak modalności, przepisy
mają większy wpływ, ciasny styl funkcjonowania, brak osobowości i otwartości
" patologia braku: brak kształcenia tożsamości, żyje aby żyć, bez idei i wartości, nie interesują go
kwestie prawne, polityka, przemiany ustroju
" Inkulturacja i personalizacja proces wrastania w określoną kulturę, zmierzający do
uzyskania tożsamości autonomicznej, poprzez wybór wartości i przyswajanie
przekazywanych systemów filozoficznych i religijnych.
" patologia nadmiaru: oderwanie od rzeczywistości, zrost koncentracji nastawionej na własne
przeżycia
" patologia braku: analfabetyzm kulturowy, funkcjonalny; animalizm(zezwierzęcenie), zachwianie
systemu wartości i tożsamości
" Socjalizacja rozumiana jako proces socjalizacji pierwotnej w rodzinie, grupy rówieśniczej,
społeczności lokalnej, bazującej na wrastaniu w zastane normy.
" patologia nadmiaru: głęboka wiara w socjalizację pierwotną, uległość, rozłamywanie osobowości
" patologia braku: duży nacisk na indywidualizm, postawy aspołeczne, wyalienacja, osobowość
podlega  rozłamowi
" Polityzacja, biurokratyzacja, profesjonalizacja kształtowanie przydatności do zatrudnienia i
funkcjonowania w społeczeństwie zorganizowanym, zinstytucjonalizowanym i
zideologizowanym.
" patologia nadmiaru: osobowość autorytarna/osobowość uległa; osobowość podlega  rozłamowi
w sposób niejednoznaczny
" patologia braku: postawy aspołeczne, indywidualizm
" Kolektywizacja procesy socjalizacji wtórnej dokonujące się poprzez więz
i interesy
klasowe, solidarność, etos itd.
" patologia nadmiaru: skrajny kolektywizm(duży nacisk na więzi), partie i subkultury ważniejsze od
państwowości, mniejszość>większość
" patologia braku: nacisk na indywidualizm, egocentryzm
" Nacjonalizacja procesy kształtowania więzi z narodem (językiem, kulturą, tradycją, mitem
itp.).
" patologia nadmiaru: hasła rasistowskie, nacjonalistyczne
" patologia braku: kosmopolityzm, wykorzenienie
" Etatyzacja wprowadzenie w organizację i struktury funkcjonowania państwa oraz
powinności obywatelskie.
" patologia nadmiaru: kult państwa, fundamentalizm, wychowanie tresura, zamknięcie życia
społecznego w granicach administracyjnych, nadkontrola, indoktrynacja
" patologia braku: anarchia, prywata, postawy przestępczości, niewypełnianie obowiązków, upadek
świadomości
" Globalizacja wprowadzenie w problemy globalne  monocentryzm, brakujÄ…ce z
ródła
energii, żywność, polityczny podział świata, edukacja.,
" patologia nadmiaru: kosmopolityzm, marginalizacja problemów społeczeństw lokalnych
" patologia braku: partykularyzm, poczucie wyizolowania, analfabetyzm kulturowy, animalizm
91. W jaki sposób dziesięciościan jako model kształtowania osobowości wpływa na
procesy praktyki edukacyjnej?
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
92. W jaki sposób dziesięciościan jako model kształtowania wpływa na procesy praktyki
edukacyjnej.
Niedopełnienie któregoś z elementów wpływa na zakłócenie równowagi edukacji, jako praktyki
społecznej.
93. Omów tzw. definicję leksykonalną i jak należy rozumieć stwierdzenie, że pedagogika
ogólna zajmuje się podstawami teoretycznymi pedagogiki.
94. Omów tzw. definicję leksykonalną i jak należy rozumieć stwierdzenie, że pedagogika
ogólna stawia pytania o status pedagogiki.
95. Omów tzw. definicję leksykonalną i jak należy rozumieć stwierdzenie, że pedagogika
ogólna pyta o uwarunkowania filozoficzne.
96. Omów tzw. definicję leksykonalną i jak należy rozumieć stwierdzenie, że pedagogika
ogólna pyta o uwarunkowania historyczne.
97. Omów tzw. definicję leksykonalną i jak należy rozumieć stwierdzenie, że pedagogika
ogólna zmierza do bycia wiedzą fundamentalną.
98. Omów tzw. definicję leksykonalną i jak należy rozumieć stwierdzenie, że pedagogika
ogólna ma wymiar zideologizowany
99. Wymień kompleksy tematyczne pedagogiki ogólnej i dookreśl ich znaczenie dla
rozwoju pedagogiki ogólnej.,
1) współczesne kierunki i ideologie pedagogiczne;
2) filozofia wychowania;
3) aksjologia wychowania;
4) metodologiczne przesłanki pedagogiki;
5) ontyczne podstawy wychowania i jego funkcje społeczne;
6) język pedagogiki i ustalenia terminologiczne;
7) tożsamość pedagogiki;
8) metateoria pedagogiki;
9) relacje pomiędzy teorią a praktyką edukacyjną;
10) miejsce edukacji w kontekście przemian edukacyjnych.
100. Wymień kompleksy tematyczne pedagogiki ogólnej. (jw)
101. Omów pierwszy kompleks tematyczny pedagogiki ogólnej (współczesne kierunki
i ideologie pedagogiczne) oraz jak należy rozumieć ideologie?
 ideologia to inaczej wspólnota światopoglądów, u podstaw której tkwi świadome dążenie do
określonego interesu grupowego, klasowego, narodowego lub  zbiór poglądów prawnych
religijnych artystycznych filozoficznych które służą temu, aby ludzie mogli kreować swoją
tożsamość czyli to kim każdy z nas jest oraz wyjaśnić świat w którym przyszło nam żyć książka:
Gutek  Filozoficzne i ideologiczne podstawy edukacji (ujęcie filozoficzne ma charakter
metafizyczny, ogólny; ujęcie pedagogiczne ma społeczny, kulturowy, antropologiczny charakter).
Powstające w ramach ideologii teorie wychowania mają charakter usystematyzowany, na każdy
system składają się cele i idee wychowania, wyznacza się kierunki oraz konteksty o charakterze
teoretycznym i praktycznym, tworzy się pewne modele i ogólny wzorzec idealistyczny, którego
treści wprowadza się w życie
współczesna pedagogika ogólna szuka tego co łączy wszystkie kierunki co prowadzi do lepszego
poznania prawdy o kształceniu i wychowaniu drugiego człowieka.
102. Omów drugi kompleks tematyczny pedagogiki ogólnej (filozofia wychowania).
stanowi pewną syntezę treści związanych z wychowaniem i rozumieniem filozofii; filozofia
wychowania jest pewnÄ… refleksjÄ… filozoficznÄ…; zadaniem filozofii wychowania jest ukazanie
filozoficznych przesłanek (założeń) teorii i praktyki pedagogicznej i opracowanie swoistej
metateorii edukacji; zdefiniowanie miejsca pedagogiki pośród innych nauk i sformułowanie
podstawowej bazy pojęciowej, która umożliwia klarowny, rzeczowy opis rzeczywistości; jej
swoistością jest to aby odnalez
ć wszystko to czym inne nauki się nie zajmują lub to co wykluczają
ze swoich rozważań
103. Omów trzeci kompleks tematyczny pedagogiki ogólnej (aksjologia
wychowania).
dział filozofii zajmujący się wartościami; ma dwie dziedziny:
1) etyka  nauka o tym co dobre, co złe, właściwe, słuszne, sprawiedliwe
2) estetyka- nauka o pięknie; dziedzina poznania, która dąży do kształtowania i udoskonalania,
zmieniania ludzkiej osobowości. działania estetyczne są podstawą pedagogiki
aksjologia z gr. aksios- godny, wartościowy logos- nauka, wiedza: nauka o rzeczach godnych
poznania czyli o wartościach, bowiem wszystko co nas otacza ma charakter wartościujący (cechy,
jakości i własności przedmiotów). Kształtując czyjąś osobowość dzięki postawom etycznym i
estetycznym wprowadzamy określone wartości, które powinny być godne; normy- zasady mówiące
co jest czym i jak należy to idealizować, aby osiągnąć zamierzony cel. Zajmuje się badaniem
wartości: dlaczego jedne treści wartościujące są lepsze czy gorsze, tworzy się systemy czy
hierarchie wartości. Aksjologia stara się dociec, dlaczego akurat takie wartości są dla nas teraz
najważniejsze; wartości są czasami kreowane wbrew naszej woli; ekonomia decyduje o tym co
powinno być dla nas wartościowe. Dotyczy to kwestii moralnych, poznawczych, ekonomicznych,
gospodarczych . Aksjologia wychowania to dział pedagogiki ogólnej, który zajmuje się tymi
wartościami, które mają wpływ na socjalizację i wychowanie człowieka, dostarczając założeń
teoretycznych do określonych oddziaływań pedagogicznych ; to co robimy powinno służyć
naszemu dobru. Wartości są fundamentem wychowania, są przejawem światopoglądu, przymiotniki
mają wymiar wartościujący
104. Omów czwarty kompleks tematyczny pedagogiki ogólnej (metodologiczne
przesłanki pedagogiki).
jedna z wielu form uogólniających, wpływających na kształt formy pedagogiki ogólnej w której
odzwierciedlają się treści pedagogiki- istnieją różne w ramach metodologii metody badań i
narzędzia, przy pomocy których stwierdzamy co jest czym lub rozwiązujemy problemy natury
naukowej. Metodologia- stałe formy struktury składające się z elementów następujących po sobie
procedur które będąc zastosowane w badaniach pozwalają nam rozwiązać problemy które nas
nurtują i odpowiedzieć na pytanie które wcześniej sformułowaliśmy; jest to nauka o metodach
poznania naukowego. Jest to pewien paradygmat, wzorzec badawczy. Inna definicja- system jasno
określonych zasad, reguł i czynności postępowania badawczego. Te zasady są nieustannie
doskonalone- pedagogika korzysta z metod, które zostały stworzone przez inne dziedziny, np.
psychologiÄ™, socjologiÄ™, etnografiÄ™
105. Omów piąty kompleks tematyczny pedagogiki ogólnej (ontyczne podstawy
wychowania i jego funkcje społeczne).
nauka o konkretnych przedmiotach np. mentalnych; formy mające charakter myślowy, uczuciowy;
elementy mające wpływ na zmianę naszej osobowości:(ontologia- nauka o bycie; o tym co ogólne)
samopoznanie, rozumność, doświadczanie wolności, wstyd, poczucie winy, grzech, miłość, śmierć,
samoopanowanie, sumienie. Ten dział pedagogicznego uogólniania zajmuje się tymi specyficznymi
kategoriami, które sprawiają, że stajemy się istotami ludzkimi, zhumanizowanymi, coraz bardziej
 doskonałymi , ale wrażliwymi i przez to podlegającymi udoskonalaniu, czyli to co jest swoiste dla
człowieka jest rozwijane i kształtowane przez pedagogikę. Rozwój tych pojęć (rozumność itp.)
przyczyniają się do włączenia jednostek do grupy społecznej (socjalizacji), pozwala jednostce
znalez
ć się we współczesnej cywilizacji, osoba potrafi sprostać stawianym jej zadaniom, potrafi
korzystać z możliwości kulturalnego rozwoju, uwzględnia religię w wychowaniu przygotowuje
jednostkę do nabywania wizji świata, kształtowanie światopoglądu. Im bardziej jesteśmy wrażliwi,
tym duchowość jest bogatsza.
106. Omów szósty kompleks tematyczny pedagogiki ogólnej (język pedagogiki i
ustalenia terminologiczne)
każda dziedzina wiedzy wypracowuje na swoje potrzeby swoisty język w którym zawierają się
określone pojęcia są zdefiniowane i staja się kategoriami (terminami- takie słowa, które w sposób
jednoznaczny definiują albo mówią coś na temat tego o czym myśli) każdy termin składa się z
sensu i znaczenia: sens kierunkuje nas na dany przedmiot, określa czym ten przedmiot jest, z jakich
wartości się składa, własności, cech i jakości; w przypadku pedagogiki chodzi o to by kreować
język najbliższy praktyce; J. Klitecki  Struktury teorii pedagogicznej 2007
107. Omów siódmy kompleks tematyczny pedagogiki ogólnej (tożsamość
pedagogiki).
to inaczej wyróżnienie tych cech, które pozwalają odróżniać się od innych obiektów i
identyfikować się; coś, dzięki czemu każdy z nas czuje, wie i potrafi powiedzieć że  ja to właśnie
ja . Tożsamość pedagogiki można charakteryzować w kategoriach ciągłości i zmienności- ciągłość
to coś co będzie zawsze niezależnie d miejsca i czasu decydować o tym ze mamy na myśli
pedagogikę, np. takie pojęcia jak kształcenie edukowanie a zmienność to takie cechy które
świadczą o tym ze tożsamość ma swój rdzeń ale może podlegać przemianom; wzbogacanie
poczucia kim jesteśmy.
108. Omów ósmy kompleks tematyczny pedagogiki ogólnej (metateoria pedagogiki)
sfera pedagogika ogólnej- meta oznacza coś co jest  poza czymś, kimś; ujęcie które nam pozwala
spojrzeć z innej perspektywy na elementy jednostkowe czyli np. jakbyśmy patrzeli z samolotu na to
co dzieje się na ziemi, dzięki temu widząc więcej i mając więcej informacji potrafimy dokonać
uogólnień- wyższy poziom uogólniania; metateoria to teoria dotycząca pewnych formalnych
własności jakiejś teorii lub zbioru teorii; to teoria wyższego stopnia w stosunku do opisywanej
teorii, której przedmiotem jest jakaś inna teoria
109. Jaką rolę pełnią kompleksy tematyczne w obszarze pedagogiki ogólnej?
110.