Ucz się z
Legendy o ascezie
Zadanie 1
Z pierwszego akapitu wypisz dwa sformułowania zabarwione ironią.
Odpowiedź
„Żywoty świętych średniowiecznych to prawdziwe cudne perły literatury religijnej.”
„...z jakąż bujną fantazją poetycką odtwarzają ich wizje i sny prorocze.”
Komentarz
Pierwsze sformułowanie nabiera ironicznego sensu, gdy je zestawić z następującymi po nim zdaniami. Oczywiście, kluczowe jest tu wyrażenie „cudne perły” – takie żywoty świętych mają dużą wartość historyczną, kulturową i językową, ale o wartości literackiej tej „masowej produkcji” trudno tu chyba mówić.
Jeżeli idzie o ironię zawartą w drugim sformułowaniu – przypomnij sobie handlarza relikwiami, którego spotykają Maćko i Zbyszko, bohaterowie Krzyżaków Henryka Sien-kiewicza. Oferuje on cudowne relikwie, z których najbardziej niezwykłą jest szczebel drabiny, która przyśniła się Jakubowi, bohaterowi Starego Testamentu... Podobnie auto-rzy średniowiecznych żywotów opisują rzeczy, o których nie mogli mieć pojęcia – to sny prorocze świętych i ich wizje. „Mieć bujną fantazję” bywa z kolei używane w znaczeniu zmyślać, wymyślać niestworzone historie.
Zadanie 2
Jakie dwie grupy żywotów świętych wyróżnił autor? (akapit 1.) Odpowiedź
Oparte na schemacie i pełne fantazji, niebanalne.
Komentarz
To pytanie było bardzo łatwe – wystarczyło uważnie przeczytać niezbyt długi przecież akapit pierwszy. Wyraźnie można wyczuć, że autor bardziej ceni te oryginalne dzieła –
także z tego względu, że są zabawniejsze i wzruszają swą naiwnością.
Zadanie 3
Teksty hagiograficzne były na ogół sztampowe, oparte na schemacie. Jaki może być koronny argument potwierdzający tę tezę? (akapit 2.) Odpowiedź
Wystarczyło tylko zmienić imię, by otrzymać żywot innego świętego.
Komentarz
Uwaga! To jedno z tych pytań, na które można odpowiedzieć tylko w ten sposób – każda inna odpowiedź nie będzie uznana za poprawną. Trzeba umieć odgadywać założenia autorów testu i choć wydaje się to absurdalne, to bardzo ważna umiejętność na nowej maturze.
Zadanie 4
Autor często stosuje szyk przestawny. Wypisz z tekstu trzy przykłady takich sformułowań.
13
Ucz się z
Odpowiedź
„pieczy swej powierzonych” (zamiast powierzonych swej pieczy)
„w celi zamurować się każe” (zamiast każe zamurować się w celi)
„dużo później powstałe aniżeli śmierć męczeńska nastąpiła” (zamiast powstałe dużo później, aniżeli nastąpiła śmierć męczeńska)
Komentarz
Szyk przestawny zdania, zainspirowany szykiem zdania łacińskiego, bardzo często stoso-wany jest w celu dodania tekstom powagi. Nie zawsze – w tym wypadku autor chciał
zapewne osiągnąć efekt humorystyczny. Wystarczyło jednak znaleźć i wypisać trzy takie sformułowania (wybór był spory) i nie musiałeś uzasadniać celu zastosowania takiego zabiegu.
Zadanie 5
Na podstawie trzeciego akapitu przedstaw w kilku punktach schemat żywota świątobli-wego opata lub biskupa.
Odpowiedź
– przyjęcie zaszczytnej funkcji w hierarchii kościelnej po początkowym wahaniu
– wzorowe wypełnianie obowiązków; sprawowanie pieczy nad kościołem, pomoc bied-nym
– pokonanie przeszkód stawianych przez szatana
– śmierć w opinii świętości; przedśmiertne napomnienie skierowane do wiernych
– opłakiwanie zmarłego przez lud
Komentarz
W tym schemacie nie było mowy o dzieciństwie i młodości świętego – domyślamy się jednak, że już wtedy wyróżniał się rozmaitymi cnotami. Inny był schemat żywota poboż-
nej królowej, inny dziewicy – męczennicy, jeszcze inny ascety (ten powinien być Ci najlepiej znany – przypomnij sobie Legendę o świętym Aleksym).
Zadanie 6
Wymień trzy cechy stylu tego tekstu. Każdą z tych cech poprzyj odpowiednim cytatem.
Odpowiedź
Ironia: „nie posiadał zbytniego oczytania w literaturze klasycznej”
Komiczny patos – „żar pobożności wlewający się w serca czytelników”
Humor – „Wiele osób na własne oczy widziało, jak dusza świętej wzlatywała do nieba” (ale każda z tych osób widziała co innego...) Komentarz
Takie pytania zdarzają się dosyć często, choć polecenie, by przywołać odpowiednie cytaty pojawia się znacznie rzadziej. Takie cechy najbezpieczniej było wymienić – zwróć uwagę na zadanie pierwsze i dwunaste – na podstawie ich treści możesz wywnioskować, że cechami tego tekstu są ironia i patos.
Zadanie 7
Jaki tytuł nadałbyś akapitowi czwartemu?
Odpowiedź
Schemat żywota świętej dziewicy.
Komentarz
Schemat żywota dziewicy był równie wyrazisty jak schemat żywota ascety. Pobożna panna (zawsze bardzo piękna) mimo licznych propozycji małżeństwa odrzuca wszystkie oferty, ze względu na śluby czystości. Umiera w opinii świętości jako wzorowa siostra zakonna lub ofiarna ascetka. Ale uwaga – mogła ją spotkać także śmierć męczeńska, gdy bohaterska dziewica odmówiła swej ręki mściwemu panu i nie chciała wyrzec się wiary.
14
Ucz się z
Zadanie 8
Jak zachowują się męczennicy w obliczu śmierci? (akapit 5.) Odpowiedź
Ze spokojem i pogodną radością.
Komentarz
To nie wszystko – niektórzy męczennicy kierują słowa otuchy i pocieszenia do swoich towarzyszy, a nawet znajdują w sobie tyle siły, by napomnieć ich i wezwać do bohater-stwa, przypomnieć o czekającej ich nagrodzie w niebie.
Zadanie 9
Jakie mogą być oznaki świętości zmarłego? (akapit 6. i 7.) Odpowiedź
– Zna godzinę własnej śmierci
– Po jego zgonie lub nawet w godzinę śmierci następują cuda, np. promień wylatuje z jego ust, gdy ten oddaje ducha Bogu
Komentarz
To pytanie nie powinno sprawić Ci kłopotu.
Zadanie 10
Wyjaśnij, w jaki sposób autor zdemaskował „prawdziwość” świadectw obecnych przy śmierci świętej Kingi. (akapit 8.)
Odpowiedź
W pierwszym zdaniu tego akapitu autor poinformował, że wiele osób (członków zakonu, do którego należała święta) było świadkami jej śmierci. Jednak relacje tych naocznych świadków bardzo się od siebie różnią, np. siostra Amabilia widziała Kingę w towarzystwie świętej Urszuli, zaś siostra Elżbieta (w tym samym momencie!) nie widziała świętej Urszuli. Lecz duszę Kingi, która w postaci gwiazdy wydobyła się z jej ust.
Komentarz
Na pewno łatwo wywnioskowałeś, w jakim celu autor przytoczył kilka relacji naocznych świadków śmierci świętej. Cały problem w tym, by wytłumaczyć, jak doszedłeś do takiego wniosku. Najlepiej zrobić to jak najprościej.
Zadanie 11
Wypisz z tekstu dwie parafrazy śmierci.
Odpowiedź
„zasypia w Panu” (akapit 4.)
(śmierć to) „brama do raju wiecznego (akapit 5.) Komentarz
To trudne polecenie, wymagające sporej uwagi i oczywiście znajomości pojęcia pa-rafraza. Zauważ, że o śmierci bardzo często nie mówimy wprost; najbardziej znane parafrazy to „przenieść się na tamten świat”, „przenieść się na łono Abrahama”,
„zasnąć na wieki” czy w końcu potoczne „kopnąć w kalendarz”. W tekście pojawiły się piękne, poetyckie parafrazy – zauważ, że śmierć została w nich ukazana jako przejście do lepszego świata, zaś po niej nastąpi nowy, pogodny i obiecujący etap w życiu człowieka.
Zadanie 12
Wypisz z tekstu po jednym sformułowaniu ironicznym i patetycznym.
15
Ucz się z
Odpowiedź
Ironia: „w słowach prostych, a przecież podniosłych i pełnych nabożnej wiary”
Patos: „lud w nieutulonym żalu opłakuje stratę swoich ukochanych pasterzy”
Komentarz
Zauważ, że ironia i patos w tym tekście często szły w parze.
16