Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Katedra Ubezpieczeń Gospodarczych Zarządzanie bankiem 220750-0195 – Ćwiczenia 5: Instrumenty pochodne

Opracowa nie: mgr I. Tomaszewska

Warszawa 2010

Ćwiczenia 5: Instrumenty pochodne

Cel ćwiczeń: Student poznaje podstawowe rodzaje instrumentów pochodnych oraz możliwości ich zastosowania do ograniczenia ryzyka banku i ryzyka jego klientów.

Scenariusz zajęć: prowadzący ćwiczenia przedstawia podstawowe informacje na temat wybranych instrumentów pochodnych, przedstawia i wyjaśnia przykłady,

dodaje komentarze i udziela odpowiedzi na pytania studentów:

1. Forward.

2. Future.

3. Swap.

4. Opcja.

5. Cap, floor, collar

Podstawowe pojęcia: forward, kurs natychmiastowy, kurs terminowy, kwota kompensacyjna, 3x6, 6x9, kontrakt marcowy, kontrakt czerwcowy, future, swap,

opcja, strategie opcyjnie, cap, floor, collar.

Forward (FRA):

Transakcja forward jest umową między dwoma partnerami, w której jedna ze stron zobowiązuje się kupić określony instrument finansowy po ustalonej cenie, druga

strona zobowiązuje się go sprzedać. Cena określona indywidualnie między stronami

kontraktu nie może się zmieniać podczas trwania tego kontraktu.

Jednoroczny kurs terminowy:



R

r 

F = S x

−

1 +





1 + r 

gdzie:

F (forward) jest kursem terminowym EUR/USD dla kontraktów zawieranych z

terminem realizacji za 1 rok;

S (spot) jest kursem natychmiastowym

R (rate) jest stopą procentową depozytów w euro

r (rate) jest stopą procentową depozytów dolarowych

Przykład 1:

Proszę obliczyć kurs terminowy EUR / USD, przy danych poniższych informacjach:

R = 3,5% - stopa procentowa depozytów w EUR

r = 4,5% - stopa procentowa depozytów USD

S = 0,83 - kurs natychmiastowy EUR/USD

Forward rate agrement (FRA)

Istotą forward rate agrement (FRA) jest rozliczenie różnicy między ceną kontraktu FRA a bieżącą rynkową stopą procentową.

1

Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Katedra Ubezpieczeń Gospodarczych Zarządzanie bankiem 220750-0195 – Ćwiczenia 5: Instrumenty pochodne

Opracowa nie: mgr I. Tomaszewska

Warszawa 2010

Stronami transakcji FRA są:

- sprzedający – celem jego jest zabezpieczenie się przed spadkiem stóp

procentowych w przyszłości;

- kupujący – celem jego jest zabezpieczenie się przed wzrostem stóp procentowych

w przyszłości.

Przykład 2:

Przedsiębiorstwo otrzyma za 6 miesięcy 10 mln EUR, które będzie chciało ulokować

na 3 miesiące. Firma obawia się, że może nastąpić spadek stóp procentowych

dzięki, czemu potencjalne przychody z lokaty ulegną zmniejszeniu. Firma zawiera z

bankiem umowę FRA na 10 mln EUR z terminem rozpoczęcia za 6 miesięcy i

czasem trwania 3 miesiące. Uzgodniona z bankiem stopa wynosi 4%.

Po 6 miesiącach okazuje się, że 3-miesięczny EURIBOR spada do 3,5% p.a.

Bank jest w związku z tym zobowiązany do wypłaty różnicy w oprocentowaniu, gdyż

na ten moment przedsiębiorstwo może ulokować pieniądze na 3,5% a nie jak się umawiali pierwotnie 4%.

Rozliczenie kontraktu polega na wypłacie kwoty kompensacyjnej:

K = (∆I/100 x t/360 x K) / (1+i/100 x t/360)

K

Gdzie:

K – kwota kompensacyjna

K

K – kapitał, czyli kwota kontraktu (umowna kwota kapitału, na który opiewa kontrakt)

∆I – wartość bezwzględna różnicy między bieżącą stopą procentową a stopą

terminową FRA (∆I – i –i

)

FRA

t – liczba dni w okresie kontraktu

i – bieżąca stopa procentowa

Bank wypłaca różnicę w wysokości:

Gdyby okazało się, że po 6 miesiącach 3-miesięczny EURIBOR nie spada, ale

wzrasta np. do 4,3% to wówczas przedsiębiorstwo musiałoby oddać bankowi różnicę

w wysokości:

Futures:

Transakcja futures oznacza kontrakt zakupu lub sprzedaży wystandaryzowanej ilości towaru lub innych aktywów z dostawą w przyszłości po cenie ustalonej podczas

publicznej licytacji (na giełdzie).

Kontrakty terminowe typu futures są standaryzowane co do jakości, ilości, czasu i miejsca dostawy każdego towaru (instrumentu) będącego przedmiotem takiego

kontraktu.

Przykład 3 (long hedge):

Importer z Polski zakupił 1 kwietnia 2010 r. towary w Niemczech o wartości 10 mln

EUR. Płatność ma nastąpić w euro 1 sierpnia 2010 r. Importer obawia się wzrostu 2

Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Katedra Ubezpieczeń Gospodarczych Zarządzanie bankiem 220750-0195 – Ćwiczenia 5: Instrumenty pochodne

Opracowa nie: mgr I. Tomaszewska

Warszawa 2010

wartości euro wobec złotówki do dnia realizacji transakcji, decyduje się więc na zakup odpowiedniej ilości euro na rynku terminowym (long hedge): 80 kontraktów wrześniowych na euro (80 x 125 000 = 10 mln PLN). Załóżmy, że kurs spot dnia 1

kwietnia 2010 r. wynosił 3,95 PLN/EUR, a kurs kontraktów wrześniowych 3,91

PLN/EUR.

Przyjmijmy, że w dniu płatności (tj. 1 sierpnia 2010 r.) kurs natychmiastowy euro wzrósł i wynosi 4,01 PLN/EUR. Kurs kontraktów wrześniowych wynosi 4,03

PLN/EUR.

Dnia 1 sierpnia 2010 r. importer sprzedaje kontrakty marcowe i kupuje euro na rynku

natychmiastowym. Wynik operacji hedgingowej jest następujący:

Gdyby 1 sierpnia 2010 r. kurs EUR na rynku natychmiastowym (spot) wynosiłby: 3,89

PLN/EUR, a kurs kontraktów marcowych – 3,90 PLN/EUR, to:

Swapy:

Jest to wymiana należności lub zobowiązań dokonana przez dwóch partnerów.

Podstawowe rodzaje swapów :

− swapy odsetkowe ( interest rate swap)

− swapy walutowe ( currency swap)

− swapy odsetkowo-walutowe (CIRS)

Przykład 4:

Przedsiębiorstwo A potrzebuje 10 mln na stałe oprocentowanie. Kredyt o stałym

oprocentowaniu może uzyskać za 8,2% p.a., zaś eurokredyt o zmiennym

procentowaniu według stawki LIBOR powiększonej o 0,25% marży. Bank o wysokim

ratingu może wyemitować papiery wartościowe o stałym oprocentowaniu na 7,2%

p.a. lub o zmiennym oprocentowaniu na LIBOR + 0,1%.

Przedsiębiorstwo A

Bank

Różnica

Stałe oprocentowanie

Zmienne oprocentowanie

Do podziału:

Bank może refinansować się na obu rynkach taniej a mimo to obie strony odnoszą korzyści, jeżeli przedsiębiorstwo A zaciągnie kredyt o zmiennym oprocentowaniu,

bank wyemituje papiery dłużne o stałym oprocentowaniu i dodatkowo A zaproponuje

wymianę stałego oprocentowania w wysokości 7,55% na LIBOR.

Przedsiębiorst

Bank

Sytuacja wyjściowa

Korzyść

wo A

Stałe

oprocentowanie

Zmienne

oprocentowanie

3

Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Katedra Ubezpieczeń Gospodarczych Zarządzanie bankiem 220750-0195 – Ćwiczenia 5: Instrumenty pochodne

Opracowa nie: mgr I. Tomaszewska

Warszawa 2010

Opcje:

Transakcje opcyjnie dają prawo - nie obowiązek - do zakupu/sprzedaży instrumentów

finansowych po określonej cenie w ramach określonego czasu.

Opcja to umowa pomiędzy kupującym i sprzedającym, w wyniku, której kupujący ma

prawo do zakupu lub sprzedania danego instrumentu finansowego po z góry

określonej cenie w ustalonym czasie. Za nabycie tego prawa kupujący płaci

sprzedawcy opcji określoną cenę, czyli premię, która jest wynagrodzeniem dla

sprzedającego za ponoszone ryzyko.

Przykład 5 – opcja na akcje:

Weźmy opcję call na akcję z ceną wykonania w wysokości 100 EUR. Posiadacz opcji

kupna musi zapłacić premię (cenę opcyjną) w wysokości 10 EUR.

Przykład 6 – opcja put:

Weźmy opcję put na akcję z ceną wykonania w wysokości 100 EUR. Posiadacz opcji

sprzedaży musi zapłacić premię (cenę opcyjną) w wysokości 10 EUR.

Przykład 7 – opcja na stopę procentową:

Firma zajmująca się dostawą systemów komputerowych za 3 miesiące będzie

wiedziała, czy wygra przetarg na dostawą za rok systemów o wartości 30 mln zł. W

przypadku wygrania kontraktu firma ta zmuszona będzie do udzielenia odbiorcom

kredytu na 5 lat, oprocentowanego wg stopy procentowej 7%. Firma chciałaby

zabezpieczyć kalkulację kontraktu, a więc zapewnić również możliwość finansowania

wg 7% stopy proc. podczas całej fazy przetargowej aż do wykorzystania

przyznanego kredytu.

4