Semantyka składnikowa Składniki addytywne i relacyjne
• Rozkładalność znaczenia na składniki prostsze (definicje pojęć)
Dziewczynka
Matka
• Teoria znaków i figur Hjelmsleva
+ ludzki
• Pojęcie semów – dystynktywnych cech
+ żeński
+ żeński
semantycznych (por. przykład
+ niedorosły
+ dorosły
‘dziewczynka’)
+ rodzic ( X)
• Inne przykłady (Tesnière’a spolszczony przeze mnie) – ‘siedziska’
Semantyka składnikowa
Składniki addytywne i relacyjne S1: do
S2: dla
S3: z
S4: z
S5: z
Pomieszczenie dla x:
siedze-
jednej
oparciem
poręczami nogami
nia
osoby
Por:
krzesło
+
+
+
-
+
kurnik = pomieszczenie dla (kura) fotel
+
+
+
+
-
stajnia = pomieszczenie dla (koń) stołek
+
+
-
-
+
chlew = pomieszczenie dla (świnia) puf
+
+
-
-
-
obora = pomieszczenie dla (krowa) kanapa
+
-
+
-
-
ławka
+
-
-
-
+
Semantyka składnikowa
Semantyka składnikowa
„Składniowość” semantyki składnikowej i Status semów (składników)
hierarchia składników :
• pierwotne (Bierwisch, Wierzbicka)
• tylko prostsze od pojęć eksplikowanych (Apresjan)
x daje y- owi z = {( x ma z) i ( x powoduje
================
[ y ma z])}• należące do języka naturalnego (Wierzbicka)
• konwencjonalne (Bierwisch) (Main, Max, Vert, itd…)
1
Semantyka składnikowa Semantyka składnikowa
(przysłówki złożone)
Dalsze przykłady analiz:
Kierunek wyznaczony
przez obiekt
1. Polskie określenia wymiarów (osobna
+
-
prezentacja)
Istotny dla wielkości
od obserwatora
Do góry
Istotny dla orientacji
powierzchni
2. Przysłówki złożone typu wzwyż
3. ‘Wierzch – spód’
w głąb
wzwyż
wzdłuż
wszerz
Semantyka składnikowa (wierzch i Semantyka składnikowa
spód)
przyimek
przyimek
Linia wzroku
złożony i
złożony i
rzeczownik
Orientac
obserwatora i
Od dołu do
Powierzchnia
ja
dopuszczanie obecności
góry
przysłówek
przysłówek
innego elementu
pionowo
0
+
+
Wysokość
+
-
+
0
od obserwatora
+
0
+
Głębokość
+
+
-
0
z dołu do góry
0
0
+
Długość
+
-
-
0
rematyczność
0
+
0
Szerokość
-
0
0
+
‘strona’
‘część’
Grubość
-
0
0
-
Literatura
Literatura cd
•
Manfred Bierwisch, „Semantyka strukturalna” [w:] Semiotyka
• Jadwiga Linde-Usiekniewicz; Polskie określenia wczoraj i dziś lub: „Semantyka składnikowa”, Przegląd Humanistyczny 1986, nr 11–12.
wymiaru, Warszawa 2000, rozdziały: „Przegląd podejśc
•
Gottfried W. Leibniz „Tablice definicji” [w:] Słownik i semantyka, do problematyki nazw wymiarów”; „Cechy dystynktywne Warszawa 1975 – trzy wybrane definicje z różnych pól określeń wymiarów w języku polskim”; „Formacje semantycznych.
złożone jako określenia wymiaru”
•
Renata Grzegorczykowa, Wprowadzenie do semantyki językoznawczej, Warszawa 2001 – rozdziały: „Semantyka
• Jadwiga Linde-Usiekniewicz, „W sprawie składnikowa”; „Rozkład semantyczny predykatów”.
przeciwstawienia ‘wierzch’ – spód’ w polszczyźnie,
•
Anna Wierzbicka, „Semantyka zdań o zwierzętach” , Pamiętnik Prace filologiczne 2001
Literacki 1970, z. 1.
•
Anna Wierzbicka, Dociekania semantyczne, Warszawa 1976 –
• Jadwiga Linde-Usiekniewicz, „Jeszce o przeciwstawieniu analizy dwóch wyrazów
‘wierzch’ – ‘spód’ w polszczyznie” [w:] Obraz sveta v
•
Anna Wierzbicka, Semantyka. Jednostki elementarne i uniwersalne, jazyce, Praga 2001
Lublin 2006 – rozdz. 1-3
2