0108; 01.12.2009, wykład nr 8., - Pępowina i łożysko; Paul Esz

Około 20 dnia rozwoju zarodek znajduje się między pęcherzykiem owodni a pęcherzykiem

żółtkowym i poprzez szypułę łączącą łączy się z płytą kosmówki. Całość zawieszona jest swobodne

w jamie kosmówki, a powierzchnią zarodka opływa płyn owodniowy.

Szypuła łącząca składa się z mezodermy pozazarodkowej, a także ze stopniowa zanikających:

endodermalnego przewodu żółtkowego i naczyń żółtkowych oraz omoczni i naczyń omoczniowo –

pępowinowych.

W procesie fałdowania się zarodka wszystkie te struktury przesuwają się w kierunku brzusznym i

zbliżają się do siebie.

W miarę jak powiększa się owodnia zostają one wciśnięte w tworzący się sznur pępowinowy

(pępowinę). Sznur pępowinowy rozciąga się od pierwotnego pierścienia pępowinowego

(pępkowego) na powierzchni brzusznej zarodka do łożyska.

Między 6 a 11 tygodniem rozwoju powstaje fizjologiczna przepuklina pępowinowa. W tym okresie

pętla jelita wnika poprzez szypułę do pozazarodkowej jamy ciała, a następnie powraca do

wewnątrzzarodkowej jamy ciała.

Po porodzie sznur ma 50 – 60 cm długości, średnicę 1 -2 cm i zawiera specyficzną tkankę łączną

(galaretę Whartona) z włóknami kolagenowymi i komórkami w której zatopione są dwa naczynia

tętnicze i jedno żylne.

Na błyszczące, perlistej powierzchni sznura pępowinowego widoczny jest złuszczający się

nabłonek owodniowy. Żyła pępowinowa płynie krew natleniona i z produktami odżywczymi od

matki do płodu, a tętnicami odpływa z płodu do krążenia matki krew z dwutlenkiem węgla i innymi

produktami przemiany materii.

Wady sznura pępowinowego

Węzły rzekome – powstają wskutek rozrostu tkanki łącznej oraz pofałdowań (skręceń) naczyń

krwionośnych tworzących uwypuklenia na powierzchni sznura.

W 1% ciąż przy zbyt długiej pępowinie wokół płodu (szyi, kończyn) tworzą się węzły prawdziwe,

co może doprowadzić do obumarcia płodu lub zahamowania rozwoju wskutek ucisku.

20% noworodków rodzi się ze sznurem pępowinowym okręconym wokół szyi. Pępowina za krtóka

może być przyczyną przedwczesnego odklejania się łożyska.

U 1 na 200 noworodków rozpoznaje się występowanie w sznura zamiast dwóch tętnic tylko jednej

(u 20% takich dzieci wady układu sercowo – naczyniowego.

ŁOŻYSKO

Łożysko – bogato unaczyniony narząd przejściowy, w którym poprzez ścianę kosmka (błonę

łożyskową) odbywa się wymiana składników gazowych (tlen, dwutlenek węgla) metabolitów,

hormonów, leków, przeciwciał między ustrojem matki a płodem.

Łożysko rozwija się z dwóch zespalających się w całości części:

– matczynej (pochodzącej z doczesnej)

(...)

Warstwy te szybko się rozrastają i wkrótce wnika do nich mezenchyma, z której powstają naczynia

krwionośne. Poprzez stadia kosmka pierwotnego, wtórnego i ostatecznego (trzeciorzędowego)

dookoła zarodka tworzy się bogato rozgałęziona kosmówka kosmka.

W następnym etapie rozwoju na biegunie przeciwległym do miejsca zagnieżdżenia ulega ona

wygładzeniu i tworzy kosmówkę gładką.

Jednostką morfologiczno – czynnościową łożyska jest liścień – przestrzeń ograniczona od strony

zarodka przez płytę kosmówki, od strony matki przez płytę ksomówki, od strony matki przez płytę

doczesnową, a po bokach przez przegrody łożyskowa.

Liczba liścieniu wynosi od 10 do 40. Wnętrze liścieni wypłeniają rozgałęziona sieć kosmówki oraz

opływająca ja krew matczyna.

Krew płodu oddzielona jest od krwi matki błoną łożyskową (dawniej nazywana barierą). W skład

błony łożyskowej wchodzą komórki ściany kosmówka (syncytiotrofoblast i cytotrofoblast) oraz

komórki tkanki łącznej i śródbłonka naczyń włosowatych wewnątrzkosmkowych.

W II i III trymestrze ciąży warstwa komórek cytotrofoblastu ulega znacznej redukcji,

syncytiotrofoblast skupia się tworząc tzw. węzły trofoblastyczne, a naczynia kosmka

przemieszczają się tuż pod samą błonę komórkową syncytium. W ten sposób morfologiczna bariera

zostaje maksymalnie zredukowana a tym samym wymiana produktów przemiany jest ułatwiona.

Łożysko jest gruczołem dokrewnym, w którym wydzielane są następujące hormony:

– gonadotropina kosmówkowa (hCG – human choronic gonadotropin) – hormon stymulujący

produkcję progesteronu przez ciałko żółte

– hormon somatomammotropowy (hCS), laktogen łożyskowy, działający jako czynnik

wzrostu na płód oraz laktogennie

– estrogeny (estron, estradiol i estradiol)

– progesteron – utrzymuje ciążę, a po wygaśniećiu czynności ciałka żółtego niezbędny także

dla funkcjonowania kory nadnerczy płodu i wydzielania testosteronu przez gonady męskie

– tyreotropina – hormon wpływający na funkcjonowanie tarczycy płodu

W zrębie kosmków znajdują siękomórki Hofbauera pełniące rolę makrofagów. (chyba!)

Dojrzałe łożysko po urodzeniu ma kształt5 dysku, średnicą ok. 20 cm grubość ok. 2,5 cm i masę ok

500g.

Powierzchnia płodowa jest gładką i błyszczącą co odpowiada owodni. Pod pow. błony owodniowej

widać naczynia krwionośne i sznur pępowinowy. Na pow. matczynej występują bruzdy

odpowiadające liścieniom.

Krążenie łożyskowe

Składa się z 2 układów – krążenia płodowego i matczynego oddzielonych barierą która po

ostatecznym wykształceniu się łożyska zredukowana jest do wyściółki śródbłonkowej naczynia

kosmka i błony syncytiotrofoblastu.

Krążenie płodowe można przyrównać do krążenia płucnego, w którym krew z CO2 wnika przez

tętnice płodowe, a krew nasycona w O2 powraca przez żyły.

Krew płodowa płynie z tętnic biodrowych do 2 tętnic pępowinowych i dalej do bogatej sieci

kosmków a powraca przez żyłę pępowinową, która uchodzi do żyły głównej dolnej płodu.

Krążenie matczyna

Rozpoczyna się już w drugim tygodniu ciąży. Krew matczyna wnika do przestrzeni między

kosmkowych przez tętnice maciczno – łożyskowe. Tętnice maciczno – łożyskowe są to zmienione

ciążowo tętnice spiralne błony śluzowej macicy. W miejscu w którym te naczynia wnikają do błony

podstwanej, mają charakterystyczne rozszerzenia a och błona wewnętrzna nacieczona jest

cytotrofoblast.

…..odbywa się przez żyły naczyniowo - łozyskopwe