Wykład VIII (Pępowina, Łożysko)

Około 20 dnia rozwoju zarodek znajduje się między pęcherzykiem owodni, a pęcherzykiem żółtkowym

i poprzez szypułę łączącą łączy się z płytą kosmówki.

Całość zawieszona jest swobodnie w jamie kosmówki, a powierzchnię zarodka opływa płyn owodniowy.

Szypuła łącząca składa się z mezodermy pozazarodkowej, a także ze stopniowo zanikających:

endodermalnego przewodu żółtkowego oraz omoczni i naczyń omoczniowo-pępowinowych.

W procesie fałdowania się zarodka wszystkie te struktury przesuwają się w kierunku brzusznym i zbliżają się do siebie.

W miarę jak powiększa się owodnia zostają one wciśnięte w tworzący się sznur pępowinowy (pępowinę).

Sznur pępowinowy rozciąga się od pierwotnego pierścienia pępowinowego (pępkowego) na powierzchni brzusznej zarodka od łożyska.

Między 6 a 11 tygodniem rozwoju powstaje fizjologiczna przepuklina pępowinowa.

W tym okresie pętla jelita wnika poprzez szypułę do pozazarodkowej jamy ciała, a następnie powraca

do wewnątrz zarodkowej jamy ciała.

Po porodzie sznur ma 50-60 cm długości, średnicę 1-2 cm i zawiera specyficzną tkankę łączną

(galaretę Whartona) z włóknami kolagenowymi i komórkami w której zatopione są dwa naczynia tętnicze i jedno żylne.

Na błyszczącej, perlistej powierzchni sznura pępowinowego widoczny jest złuszczający się nabłonek owodniowy.

Żyłą pępowinową płynie krew natleniona i z produktami odżywczymi od matki do płodu, a tętnicami

odpływa z płodu do krążenia matki krew z dwutlenkiem węgla i innymi produktami przemiany materii.

Wady sznura pępowinowego

Węzły rzekome - powstają wskutek rozrostu tkanki łącznej oraz pofałdowań (skręceń) naczyń krwionośnych

tworzących uwypuklenia na powierzchni sznura.

W 1% ciąż przy zbyt długiej pępowinie wokół płodu (szyi, kończyn) tworzą się węzły prawdziwe,

co może doprowadzić do obumarcia płodu lub zahamowania rozwoju wskutek ucisku.

20% noworodków rodzi się ze sznurem pępowinowym okręconym wokół szyi.

Pępowina za krótka może być przyczyną przedwczesnego odklejania się łożyska.

U 1 na 200 noworodków rozpoznaje się występowanie w sznurze zamiast dwóch tętnic tylko

jednej (u 20% takich dzieci wady układu sercowo-naczyniowego).

Łożysko

Łożysko - bogato unaczyniony narząd przejściowy, w którym poprzez ścianę kosmka (błonę łożyskową)

odbywa się wymiana składników gazowych (tlen, dwutlenek węgla) metabolitów, hormonów, leków, przeciwciał między ustrojem matki a płodem.

Łożysko rozwija się z dwóch zespalających się w całości części:

• matczynej (pochodzącej z doczesnej podstawowej)

• płodowej (trofoblastu)

Trofoblast wnikając w czasie zagnieżdżenia się w ciążową błonę śluzową macicy (błonę doczesnową),

różnicuje się na dwie warstwy: wewnętrzną - cytotrofoblast i zewnętrzną - syncytiotrofoblast.

Warstwy te szybko się rozrastają i wkrótce wnika do nich mezenchyma, z której powstają naczynia krwionośne.

Poprzez stadia kosmka pierwotnego, wtórnego i ostatecznego (trzeciorzędowego) dookoła zarodka

tworzy się bogato rozgałęziona kosmówka kosmata.

W następnym etapie rozwoju na biegunie przeciwległym do miejsca zagnieżdżenia ulega ona

wygładzeniu i tworzy kosmówkę gładką, a w okolicy zagnieżdżenia rozrasta się, zespala z doczesną podstawową i przekształca w łożysko.

W końcu 3 miesiąca ciąży łożysko jest w pełni rozwiniętym narządem płodowym.

Wzrost jego masy jest wynikiem rozrostu i wytworzenia się kosmków.

Jednostką morfologiczno-czynnościową łożyska jest liścień - przestrzeń ograniczona od strony

zarodka przez płytę kosmówki, od strony matki przez płytę doczesnową, a po bokach przez przegrody łożyskowe.

Liczba liścieni wynosi od 10 do 40. Wnętrze liścieni wypełniają rozgałęziona sieć kosmków oraz opływająca je krew matczyna.

Krew z tętnic macicznych dostaje się do przestrzeni międzykosmówkowych wskutek uszkodzenia tych naczyń przez enzymy proteolityczne trofoblastu.

Krew płodu oddzielona jest od krwi matki błoną łożyskową (dawniej nazywaną barierą)

W skład błony łożyskowej wchodzą komórki ściany kosmka (syncytiotrofoblast i cytotrofoblast)

oraz komórki tkanki łącznej i śródbłonka naczyń włosowatych wewnątrzkosmkowych.

W II i III trymestrze ciąży warstwa komórek cytotrofoblastu ulega znacznej redukcji, syncytiotrofoblast

skupia się tworząc tzw. Węzły trofoblastyczne, a naczynia kosmka przemieszczają się tuż pod samą

błonę komórkową syncytium. W ten sposób morfologiczna bariera zostaje maksymalnie

zredukowana a tym samym wymiana produktów przemiany ułatwiona.

---