Systemy podatkowe (2)
dr Aleksander Werner
Katedra Prawa Administracyjnego i Finansowego Przedsiębiorstw
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
1
Podsumowanie stawek
(a) Stawki progresywne
(b) Stawki regresywne
(c) Stawki degresywne
2
stawki progresywne
wzrost stawki następuje wraz ze wzrostem podstawy
opodatkowania.
Wyróżnia się:
(a) progresję przyspieszoną - tempo wzrostu stawki jest
szybsze od tempa wzrostu podstawy opodatkowania
(b) progresję liniową - tempo wzrostu stawki podatkowej
w stosunku do tempa wzrostu podstawy
opodatkowania pozostaje stałe
(c) progresję opóz
nioną - że tempo wzrostu stawki
podatkowej w stosunku do tempa wzrostu podstawy
opodatkowania jest mniejsze
3
stawki progresywne
(a) progresja globalna - do całej podstawy
opodatkowania stosuje się jedną stawkę podatkową
(wada: na granicach podstaw opodatkowania dokonuje
się nieuzasadniony wzrost podatku)
(b) progresja szczeblowa (progresja ciągła) - podstawę
opodatkowania dzieli się na szereg części i do każdej z
nich stosuje się inną stawkę podatkową - w progresji
szczeblowej znajduje zastosowanie połączenie stawek
kwotowych i procentowych
4
Zimna progresja
(a) Założenie: progresja jest funkcją dwóch wektorów (podstawy
opodatkowania i stawki podatkowej)
(b) Problem oceny ciężaru podatkowego w kontekście poziomu inflacji
- inflacja w połączeniu z progresją może wywoływać zjawisko
określane jako zimna progresja  brak waloryzowania podstawy
opodatkowania wskaz
nikiem inflacyjnym i erozja dochodów
realnych podatnika
(c) Erozja polega na tym, że w warunkach danej taryfy progresywnej
realnie niezmienny dochód podatnika podlega wraz z nominalnym
wzrostem podstawy coraz większemu opodatkowaniu
(d) Efekt zimnej progresji ujmuje się jako różnicę pomiędzy tym, co
faktycznie podatnik zapłacił, a tym, co powinien zapłacić, aby w
warunkach inflacji utrzymać realną wartość dochodu nominalnego
(e) Efekt zimnej progresji stanowi zatem dodatkowy przyrost wpływów
budżetowych uzyskanych w wyniku inflacji, sfinansowany ze
spadku dochodów realnych podatnika
5
Zimna progresja
(warunki występowania)
Progresywna taryfa podatku,
Inflacja,
Brak mechanizmów automatycznej waloryzacji
przedziałów podstawy opodatkowania
6
Stawka regresywna
Stawki regresywne maleją w miarę tego, jak wzrasta podstawa
opodatkowania (malejąca krańcowa stopa podatkowa) - założeniem
regresji jest silniejsze opodatkowanie przy niższej podstawie
opodatkowania
Stawki regresywne mogą maleć:
(a) do określonej granicy, poniżej której pozostają bez zmian,
(b) w nieskończoność - zbliżając się do zera
7
Przykład zastosowania stawki
regresywnej
ponad do Stawka
30 000 40 %
30 000 50 000 30 %
70 000 20 %
8
Stawka degresywna
Stawki degresywne maleją przy zmniejszaniu się podstawy
opodatkowania
Zatem: podatek degresywny to podatek progresywny oglądany z
przeciwnej strony, od dochodów najwyższych do coraz niższych
Wg A. Gomułowicza i J. Małeckiego degresja to konstrukcja:
"rozpoczynająca się od najwyższej stawki podatkowej taryfy
progresywnej, która następnie ze spadkiem podstawy odpowiednio się
zmniejsza"
9
Podsumowanie  taryfy
Proporcjonalna,
Przy wzroście podstawy opodatkowania stawka podatku
przeciętnego jest stała
Progresywna (pośrednio i bezpośrednio),
Ze wzrostem podstawy opodatkowania stawka podatku
przeciętnego rośnie,
Regresywna,
Ze wzrostem podstawy opodatkowania stawka podatku
przeciętnego maleje.
Degresywna (pośrednio progresywna)  zasadność
wyróżniania
10
Zasady podatkowe  fiskalne (Owsiak)
`$ Zasada wydajności
a$ Zasada elastyczności
b$ Zasada stałości
11
Zasada wydajności
państwo powinno sięgać do takiego przedmiotu
opodatkowania (rzecz, zdarzenie), który
dostarczy dochodów niezbędnych do realizacji
funkcji i zadań państwa oraz samorządu
terytorialnego
postulat, by nie wprowadzać takich podatków,
które przynoszą niewielkie dochody, a których
realizacja może pociągać znaczne koszty i ryzyko
polityczne
12
Zasada elastyczności
podatek powinien reagować na zmieniające się
procesy i zdarzenia gospodarcze oraz społeczne
Podatki powinny być tak skonstruowane (skale
podatkowe), żeby uwzględniały różną w różnym
czasie sytuację podatników, jak i całej
gospodarki
koncepcja automatycznych stabilizatorów
koniunktury (reagowanie skal podatkowych w
podatku dochodowym na przebieg cyklu
koniunkturalnego)
13
Zasada stałości
konieczność ograniczonych zmian w systemie podatkowym
(w tym wprowadzania nowych podatków, zmian w
podatkach już istniejących)
częste zmiany w systemie podatkowym wywołują
negatywne skutki w gospodarce, są niebezpieczne ze
względów społecznych i politycznych (destabilizują
panujący ład społeczny)
fluktuacja systemu podatkowego
14
Zasady ekonomiczne  zasada
nienaruszalności majątku podatnika
podatek powinien być pokrywany z bieżących
dochodów, co nie wyklucza przyjmowania
majątku jako przedmiotu i podstawy
opodatkowania
15
Zasady sprawiedliwości
Powszechność
należy do zasad sprawiedliwego opodatkowania
ciężary podatkowe powinny mieć charakter
powszechny, czyli każdy obywatel,
przedsiębiorca itp. powinien być objęty
podatkiem, jeżeli spełnione są warunki
powstania stosunku podatkowego
16
Zasady sprawiedliwości
zasada równomierności (równości)
zasada zdolności podatkowej
17
Zasady techniczne
zasada pewności
A. Smith: pewność opodatkowania to
nieuchronność poniesienia przez każdą jednostkę
ciężarów podatkowych, przy czym za wtórną
należy uznać kwestię nierównomierności
rozłożenia ciężarów podatkowych
18
Zasady techniczne
zasada dogodności
podatek powinien być pobrany w czasie i w
sposób jak najbardziej dogodny dla płacącego z
uwzględnieniem warunków finansowych
podatnika, cyklu i charakteru jego działalności
itp.
19
Zasady techniczne
zasada taniości
koszty realizowania podatków nie powinny
uszczuplać nadmiernie dochodów uzyskiwanych
przez państwo z opodatkowania
niska efektywność poboru podatku powoduje
konieczność wzrostu ciężarów podatkowych
20
Koszty procesu fiskalnego
Formalne obciążenia pieniężne,
Faktyczne obciążenia podatkowe
(przerzucalność),
Koszty poboru (obciążające podatnika) i
kontroli i ew. egzekwowania (obciążające
beneficjenta),
Pieniężne (wymiar i pobór),
Koszty zapłaty,
Straty w dobrobycie (użyteczności netto)
[ang. excess burden, deadweight loss].
21
Dolegliwość fiskalna podatków
Fiskalizm  skala redystrybucji wynikającej z
dochodów państwa (oraz długu publicznego)
związana z działalnością agend publicznych.
Stopa podatkowa  relacja podatków do PKB
(obejmuje podatki nie zaś wszystkie dochody
publiczne o charakterze podatkowym).
Stopa obciążeń finansowych  relacja sumy
obciążeń finansowych do PKB
22
Skutki opodatkowania
Społeczne postawy wobec opodatkowania
Wycofanie,
Ucieczka od podatku,
Unikanie opodatkowania.
Problemy wprowadzenia nowego rozwiązania
podatkowego  opór podatkowy
23
Cele opodatkowania
Fiskalne (podstawowe),
Kontrolne,
Redystrybucyjne,
Regulacyjne (stabilizacyjne)
24
KoniEC
25