Systemy podatkowe
dr Aleksander Werner
Katedra Prawa Administracyjnego i Finansowego Przedsiębiorstw
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
1
Literatura
Andrzej Komar Systemy podatkowe krajów UE, PWE Warszawa 1996 r.
Natalia Gajl, Modele Podatkowe, Podatki lokalne, Wydawnictwo Sejmowe
Warszawa 1996 r.
Natalia Gajl, Modele Podatkowe, Podatki obrotowe i inne formy obciążeń
pośrednich, Wydawnictwo Sejmowe Warszawa 1995 r.
Natalia Gajl, Modele Podatkowe, Podatki dochodowe, Wydawnictwo
Sejmowe Warszawa 1995 r.
Natalia Gajl, Modele Podatkowe, Podatki majątkowe, Wydawnictwo
Sejmowe Warszawa 1996 r.
Natalia Gajl, Teorie podatkowe w Świecie, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa
1992r.
Krzysztof Wach, Systemy podatkowe krajów Unii Europejskiej, Oficyna
Ekonomiczna, Kraków 2006 r.
http://ec.europa.eu/taxation_customs/taxation/gen_info/info_docs/
tax_inventory/index_en.htm
2
Formalna definicja podatku
 Ordynacja podatkowa
Art. 6. Podatkiem jest publicznoprawne, nieodpłatne,
przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na
rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy,
wynikające z ustawy podatkowej.
3
Konstrukcja podatku
określenie podmiotu opodatkowania,
określenie przedmiotu
opodatkowania i powstania
obowiązku podatkowego,
określenie podstawy opodatkowania,
określenie stawek podatkowych.
4
Podstawa opodatkowania  minimum
podatkowe
określenie granicznej wielkości podstawy
opodatkowania, której przekroczenie aktualizuje
obowiązek podatkowy,
określenie stałej wielkości, o którą pomniejsza
się podstawę opodatkowania.
5
Podstawa opodatkowania  kumulacja
podatkowa
sumowanie podstaw opodatkowania w celu
ustalenia należnego podatku
kumulacja może mieć charakter przedmiotowy,
podmiotowy, czasowy i terytorialny
6
Stawki podatkowe
Opodatkowanie równe
Opodatkowanie równomierne
Opodatkowanie zróżnicowane
7
Stawka podatku
ilościowe określenie wysokości podatku w
zależności od podstawy opodatkowania, a zatem
jest to stosunek pomiędzy wysokością obciążenia
podatkowego a wielkością podstawy
opodatkowania.
Wyróżnia się: stawki kwotowe i stawki
procentowe
8
Stawka podatku
(a) stawki progresywne,
(b) regresywne,
(c) degresywne
9
Rodzaje podatków
Klasyfikacja według:
charakteru podatników (podatki od osób fizycznych,
podatki od osób prawnych, podatki od innych jednostek),
podmiotów, na rzecz których opłacane są podatki (podatki
państwowe - należne Skarbowi Państwa, podatki
samorządowe, podatki dzielone, z których wpływy należne
są, w ustalonych proporcjach, kilku różnym podmiotom,
np. Skarbowi Państwa i gminom),
charakteru przedmiotu opodatkowania,
stosowanych stawek podatkowych
10
klasyfikacja podatków wg charakteru
podstawy opodatkowania
podatki bezpośrednie,
podatki pośrednie,
podatki majątkowe
11
Klasyfikaca podatków wg stosowanych
stawek podatkowych
podatki liniowe,
podatki progresywne,
podatki degresywne.
12
Podatek a opłata
podatki i opłaty są świadczeniami pieniężnymi
wprowadzanymi w formie ustawowej - mają
charakter przymusowy i bezzwrotny
są jednostronnie ustalane przez państwo
opłata pobierana jest w związku z konkretnymi
czynnościami organów państwowych lub
samorządowych bądz
też za konkretne usługi -
indywidualna zapłata za zindywidualizowane
świadczenie,
13
Quasi-podatki
obowiązkowe opłaty, które mają wszelkie cechy podatków,
choć nie są nazywane podatkami
np.:
składki opłacane przez pracodawców na rzecz Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych i Funduszu Pracy oraz wpłaty na
rzecz Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych,
wpłaty z zysku jednoosobowych spółek Skarbu Państwa,
14
Podatki przychodowe
przedmiotem jest uzyskiwanie przychodu
15
Podatki dochodowe
katalog  kosztów niepotrącalnych wyznacza
zakres pojęcia  dochodu podatkowego .
16
Podatki majątkowe
podatek, który przez elementy konstrukcji
prawnej (przedmiot i postawa opodatkowania)
powiązany jest z majątkiem.
znaczenie marginalne-stanowią uzupełniające
z
ródło dochodów budżetowych.
17
Podatki konsumpcyjne
sięgają do dochodów indywidualnych w toku ich
wydatkowania
18
Konstytucja - art. 217
Nakładanie podatków, innych danin publicznych,
określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i
stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i
umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od
podatków następuje w drodze ustawy
19
Konstytucja  art. 84
Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń
publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie
20
Konstytucja  art. 92
1. Rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w
Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia
zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie
powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia
i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne
dotyczące treści aktu.
2. Organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może
przekazać swoich kompetencji, o których mowa w ust. 1,
innemu organowi
21
Trybunał Konstytucyjny
Orzecznictwo dotyczyło przede wszystkim:
(1) trybu ustanawiania podatków,
(2) trybu zmian prawodawstwa podatkowego,
(3) gwarancji ochrony interesu jednostki w aspekcie
konstytucyjnych wolności i praw obywatelskich,
(4) materialnych wymogów stanowienia prawa podatkowego.
22
Zasada wyłączności ustawy w kształtowaniu
obowiązków podatkowych
ustawa podatkowa nie może powierzać przepisom
wykonawczym takich treści, które dotyczą istoty
obowiązku podatkowego
w aktach wykonawczych nie mogą znajdować się
rozwiązania, które z mocy art. 217 Konstytucji zastrzeżone
są do wyłączności regulacji ustawowej
przepisy wykonawcze nie mogą regulować zakresu
przedmiotowego, podmiotowego, podstaw opodatkowania i
stawek podatkowych
zarzut naruszenia art. 217 Konstytucji jest uzasadniony
zawsze wówczas, gdy przepis rozporządzenia
wykonawczego wkracza w sferę wyłączności regulacji
ustawowej
w polskim porządku konstytucyjnym obowiązuje zasada
regulowania treści obowiązków podatkowych wyłącznie w
aktach prawnych rangi ustawy
23
Zasada zakazu retroaktywności prawa
podatkowego
prawo podatkowe powinno regulować sytuacje przyszłe, a nie
przeszłe
prawo podatkowe nie może stawać się swoistą pułapką dla
podatnika,
podatnik musi mieć gwarancję, że układając bieg swoich spraw,
nie naraża się na skutki prawne, których nie mógł przewidzieć w
chwili podejmowania decyzji,
działania podjęte przez podatnika pod rządami obowiązującego
prawa podatkowego i wszelkie związane z nimi następstwa będą
także i póz
niej uznane przez nowy porządek prawny,
następstwa zdarzeń prawnych, które zaistniały pod rządami
dawnych przepisów podatkowych, należy oceniać według tych
przepisów, ale gdy przepisy podatkowe uległy zmianie a
następstwa trwają nadal, to od czasu zmiany następstwa należy
oceniać według norm nowej ustawy podatkowej,
naruszenie zakazu działania prawa wstecz przez przepisy ustawy
powoduje, co do zasady, uznanie takich przepisów za
niekonstytucyjne.
24
Zasada zaufania do państwa i stanowionego
przez nie prawa podatkowego
Vacatio legis
Prawo podatkowe nie powinno zaskakiwać podatników nową
regulacją
Prawo podatkowe musi być znane podatnikowi ze stosownym
wyprzedzeniem.
podatnik musi mieć zarówno czas na przystosowanie się do
zmienionych regulacji podatkowych, jak i czas na bezpieczne
podjęcie decyzji co do dalszego postępowania
Zasada ochrony praw niewadliwie nabytych
Przez interesy w toku rozumie się przedsięwzięcia finansowe bądz

gospodarcze, rozpoczęte przez podatnika pod rządami przepisów
podatkowych poprzednio obowiązujących.
Zasada zaufania podatnika do państwa nakłada na ustawodawcę
podatkowego obowiązek formułowania nowych przepisów
podatkowych w taki sposób, by możliwe było uszanowanie
interesów w toku - państwo bowiem stanowiąc prawo podatkowe,
musi przestrzegać zasady lojalnego zachowania wobec podatnika
25
Zasada sprawiedliwości opodatkowania
Trybunał Konstytucyjny rozpatrywał problem
sprawiedliwości zarówno w kontekście materialnym
(zasada równości opodatkowania i zasada powszechności
opodatkowania), jak i w aspekcie proceduralnym (forma i
zasady legislacji podatkowej).
istotą zasady równości jest równe traktowanie wszystkich
podmiotów charakteryzujących się w równym stopniu daną
cechą istotną (relewantną). Przywołał tu wcześniejsze
orzeczenia odnoszące się do zasady równości: (a)
wszystkie podmioty charakteryzujące się daną cechą
istotną w równym stopniu mają być traktowane równo,
tzn. według jednakowej miary, bez zróżnicowań zarówno
dyskryminujących, jak i faworyzujących (K. 17/95, K.
7/98), (b) jeżeli kontrolowana norma traktuje odmiennie
adresatów, którzy odznaczają się określoną cechą
wspólną, to mamy do czynienia z odstępstwem od zasady
równości (K.7/98).
26
Zasada roczności podatku
podatki płacone w skali rocznej powinny być tworzone w
sposób szczególny, tak by nie stanowiły pułapki dla
podatnika
27
Zakaz zmian prawa podatkowego w trybie
przewidzianym dla ustawy budżetowej
brak jest normatywnych podstaw do zamieszczania w
ustawie budżetowej regulacji z zakresu prawa
podatkowego,
prawo podatkowe należy stanowić w innym trybie aniżeli
ten, który jest przewidziany dla ustawy budżetowej,
niekonstytucyjne są regulacje podatkowe zamieszczone w
ustawie budżetowej
28
KoniEC
29