PROJEKT WSPÓA
FINANSOWANY PRZEZ UNI
EUROPEJSK

Z EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU ROZWOJU SPOA
ECZNEGO
3.4. Ewidencja wartości niematerialnych i prawnych
Ewidencja ulepszenia wartości niematerialnych prawnych
Ustawa o rachunkowości pojęcie  ulepszenia wiąże tylko ze środkami trwałymi. W związku z tym
faktyczne ulepszenie danego rodzaju wartości niematerialnych i prawnych należy traktować jako
nowe, odrębnie rozliczane aktywo trwałe.
Warto zauważyć, że tego typu zjawisko gospodarcze odnosi się tylko do nabytych praw
majątkowych. Wartość firmy oraz koszty zakończonych praw rozwojowych występują już jako
wielkości raz na zawsze dane.
Ulepszenie nabytych praw majątkowych można rozliczyć w następujący sposób:
" odniesienie bezpośrednio w koszty modyfikacji prawa majątkowego w przypadku niewielkiej
jej wartości (np. do 3 500 zł),
" powstanie nowego obiektu niematerialnego i prawnego, gdy modyfikacja danego prawa
majątkowego przekracza istotne wartości kosztowe.
Przykład
W styczniu 2005 r. miały miejsce następujące operacje gospodarcze:
" (1) poniesiono nakłady na aktualizację wykorzystywanego oprogramowania,
" (2) nabyto od autora prawo do wydania powieści  X . Zakupione prawo może być
wykorzystywane do końca bieżącego roku.
Ad 1.
Nie będą zwiększać wartości początkowej oprogramowania, zaliczonego do wartości
niematerialnych i prawnych, wydatki na jego modyfikację poniesione w trakcie jego używania,
nawet jeżeli w ich wyniku wzrosną parametry użytkowe tego oprogramowania. Jeżeli wydatki na
modernizację przekroczą kwotę: 3.500 zł, wówczas powstanie nowa wartość niematerialna i
prawna.
-71-
PROJEKT WSPÓA
FINANSOWANY PRZEZ UNI
EUROPEJSK

Z EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU ROZWOJU SPOA
ECZNEGO
Ad 2.
Jak wynika z definicji wartości niematerialnych i prawnych zalicza się do nich prawa o
przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok.
Uwaga: Jeżeli jednostka nabyła prawo, którego okres użyteczności nie przekracza roku, wówczas
jego wartość zalicza bezpośrednio w koszty działalności operacyjnej. Może również rozliczać je w
czasie za pośrednictwem konta 64  Rozliczenia międzyokresowe kosztów - w trybie art. 39 ust. 1 i
3 ustawy o rachunkowości - jeżeli jednorazowe zarachowanie ich w ciężar kosztów bieżącego
okresu istotnie wpływałoby na ocenę sytuacji majątkowej i finansowej oraz wynik finansowy
jednostki.
Ewidencja przeszacowania wartości niematerialnych i prawnych
W przypadku możliwości przeszacowania wartości niematerialnych i prawnych do tzw. wartości
przeszacowanej, wzrost ich wartości początkowej oraz umorzenia księgowane byłyby w
korespondencji z kontem Kapitał z aktualizacji wyceny.
Należy dodać, że obecne przepisy pozwalają na przeszacowania tylko środków trwałych, co wynika
z art. 28 ust. 1 pkt 1 ustawy o rachunkowości. Według Międzynarodowego Standardu
Rachunkowości Nr 38 takie przeszacowanie jest możliwe (pod warunkiem istnienia tzw. aktywnego
rynku) w tzw. dopuszczonym podejściu alternatywnym, które jest drugim, obok podejścia
wzorcowego, wariantem wyceny wartości niematerialnych i prawnych.
MSR Nr 38 dopuszcza zastosowanie dwóch wariantów ewidencji przeszacowywania wartości
niematerialnych i prawnych:
" proporcjonalnie do zmiany ich wartości początkowej oraz umorzenia, tak aby wartość
bilansowa po przeszacowaniu zrównała się z ich wartością przeszacowaną,
" zadekretowanie wzrostu wartości netto wartości niematerialnych i prawnych, która będzie
stanowiła odpowiednie zwiększenie do ich wartości przeszacowanej.
Przykład
W dniu 1 stycznia 2006 roku Fabryka Malwa sp. z o.o. wykazuje następujące pozycje wartości
niematerialnych i prawnych:
-72-
PROJEKT WSPÓA
FINANSOWANY PRZEZ UNI
EUROPEJSK

Z EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU ROZWOJU SPOA
ECZNEGO
" koszty zakończonych prac rozwojowych 48.000 zł,
" licencja na program komputerowy 12.000 zł.
Dotychczasowe umorzenie pozycji wynosi:
" dla kosztów zakończonych prac rozwojowych 12.000 zł,
" dla licencji 3.000 zł.
Zgodnie z zakładowym planem kont koszty prac rozwojowych amortyzuje się w ciągu 4 lat, a
licencję na program komputerowy w ciągu 2 lat.
W styczniu miały miejsce operacje gospodarcze:
" (1) Nabyto, płacąc zgodnie z umową przelewem bankowym, prawo do wynalazków za 72.000 zł,
które będzie umarzane przez 6 lat.
" (2) Przyjęto do spółki kolejnego udziałowca, który wniósł do spółki, w formie aportu, prawo do
znaku towarowego o wartości 60.000 zł, które będzie umarzane w okresie 6 lat.
" (3) Sprzedano licencję na program komputerowy
(a) przeniesiono dotychczasowe umorzenie 3.000 zł
(b) przeniesiono wartość netto licencji
(c) wystawiono fakturę VAT dla odbiorcy - kwota netto 10.000 zł, VAT 22% 2.200 zł.
" (4) Dokonano odpisów amortyzacyjnych od wartości niematerialnych i prawnych za styczeń.
Wartości niematerialne i Umorzenie wartości
prawne niematerialnych i prawnych
Rachunek bieżący
Sp 60.000 3.000 (3a) (3a) 3.000 15.000 Sp Sp X 72.000 (1)
(1) 72.000 9.000 (3b) 1.000 (4)
(2) 60.000
Kapitał podstawowy Pozostałe koszty operacyjne Pozostałe przychody
operacyjne
60.000 (2) (3b) 9.000 10.000 (3c)
Rozrachunki z odbiorcami Rozrachunki z tytułu VAT Amortyzacja
(3c) 12.200 2.200 (3c) (4) 1.000
-73-
PROJEKT WSPÓA
FINANSOWANY PRZEZ UNI
EUROPEJSK

Z EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU ROZWOJU SPOA
ECZNEGO
Obliczenia do punktu 4
Ponieważ licencja została sprzedana, a prawo do znaku towarowego będzie amortyzowane dopiero
od następnego miesiąca, więc amortyzacja dotyczyć będzie tylko kosztów prac rozwojowych. A więc
jej wysokość wyniesie:
48.000/48 miesięcy = 1.000 zł/miesiąc
Przykład
W jaki sposób zaksięgować zakup programu komputerowego o wartości: 1.700 zł netto? Czy jest to
wartość niematerialna i prawna? Jeżeli tak, to jak należy ją amortyzować?
Rozwiązanie:
Ustawa o rachunkowości nie precyzuje, do jakich składników należy zaliczyć nabyte programy
komputerowe. Wskazuje jedynie, iż wartości niematerialne i prawne stanowią nabyte prawa
majątkowe, zaliczane do aktywów trwałych, nadające się do gospodarczego wykorzystania, o
przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone do używania na
potrzeby jednostki, w tym m.in. autorskie prawa majątkowe i licencje.
Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym
charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu
wyrażenia (utwór), w tym m.in. programy komputerowe.
Jednostki mogą korzystać z programu komputerowego na podstawie:
" umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych,
" umowy o korzystanie z programu komputerowego, zwanej licencją.
Zarachowanie wartości nabytego programu komputerowego w księgach rachunkowych zależy od
przyjętej przez jednostkę zasady kwalifikowania niskocennych składników majątku. Jeżeli wartość
początkowa nabytego prawa lub licencji do korzystania z programu komputerowego jest niska, np.
nie przekracza określonej w przepisach podatkowych kwoty 3.500 zł - tak jak w przypadku pytającej
jednostki, a warunki zaliczenia do wartości niematerialnych i prawnych zostały spełnione, to
jednostka może:
" zaliczyć prawo lub licencję do wartości niematerialnych, zapisem:
-74-
PROJEKT WSPÓA
FINANSOWANY PRZEZ UNI
EUROPEJSK

Z EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU ROZWOJU SPOA
ECZNEGO
Wn konto  Wartości niematerialne i prawne ,
Ma konto  Rozliczenie zakupu ,  Pozostałe rozrachunki lub  Rachunek bieżący .
" nie zaliczyć nabytego prawa lub licencji do wartości niematerialnych i prawnych, a wydatki
poniesione na nabycie zaliczyć bezpośrednio w koszty działalności operacyjnej, zapisem:
Wn konto  Koszty według rodzajów lub konto zespołu 5 (w analityce: Zużycie
materiałów),
Ma konto  Rozliczenie zakupu lub  Rozrachunki z dostawcami ,  Rachunek
bieżący .
-75-