PROJEKT WSPÓA
FINANSOWANY PRZEZ UNI
EUROPEJSK

Z EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU ROZWOJU SPOA
ECZNEGO
5.1. Rozrachunki - definicja
Efektem powiązań finansowych jednostki z innymi podmiotami jest powstanie różnorodnych
należności i zobowiązań. Całość należności i zobowiązań wraz z ich regulacją za pomocą środków
pieniężnych określa się mianem rozrachunków.
Należności wyrażają kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej
wartości, powstałe w efekcie przeszłych zdarzeń, które spowodują wpływ korzyści ekonomicznych.
Należności są to zatem środki firmy przejściowo znajdujące się w dyspozycji kontrahentów do
momentu ich spłaty.
Zobowiązania są antycypowanymi wydatkami. Stanowią one wynikający z przeszłych zdarzeń
obowiązek wykonywania świadczeń, o wiarygodnie określonej wartości, które spowodują
wykorzystanie już posiadanych lub przyszłych aktywów jednostki. Dzielą się na krótko i
długoterminowe.
Rozrachunki dzieli się na jednorodne grupy pod względem ekonomicznym. Klasyfikację
rozrachunków według różnych kryteriów przedstawia poniższa tabela:
-103-
PROJEKT WSPÓA
FINANSOWANY PRZEZ UNI
EUROPEJSK

Z EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU ROZWOJU SPOA
ECZNEGO
Kryterium Podział Charakterystyka
krótkoterminowe okres ich spłaty na dzień bilansowy nie jest dłuższy niż 12 miesięcy od dnia
bilansowego
Czas
długoterminowe okres ich spłaty na dzień bilansowy jest dłuższy niż 12 miesięcy od dnia
bilansowego
bezsporne zaakceptowane zarówno przez wierzyciela jak i przez dłużnika
rozliczenia akceptację poprzedza postępowanie wyjaśniające, np. rozliczenie wynagrodzeń
Rodzaj
roszczenia kwestionowane w całości lub w części przez określonego kontrahenta
roszczenia sporne skierowane na drogę postępowania sądowego w celu ich wyegzekwowania
odbiorcy, dostawcy z tytułu dostaw, robót i usług
pracownicy z tytułu wynagrodzeń, udzielonych pożyczek, niedoborów itp.
Podmiot
instytucje (np. urzędy skarbowe, z tytułu podatków, składek na ubezpieczenia społeczne, należnego cła itp.
ZUS, urzędy celne)
pozostali kontrahenci (np. z tytułu wpłat kapitału, wypłaty dywidendy, udzielonych pożyczek, ubezpieczeń
udziałowcy, akcjonariusze) majątkowych itp.
krajowe dotyczą kontrahentów krajowych
Obszar geograficzny
zagraniczne dotyczą kontrahentów zagranicznych, są wyrażane w walutach polskiej i obcej
zewnętrzne powstające w wyniku kontaktów jednostki z otoczeniem
Miejsca powstania
wewnętrzne powstające wewnątrz jednostki
warunkowe objęte różnego rodzaju zabezpieczeniami (gwarancjami)
stopień ryzyka
bezwarunkowe bez zabezpieczeń
przedawnione upływ czasu powoduje utratę prawa dochodzenia cywilnego lub wszczęcia
postępowania sądowego
Możliwość ich
umorzone odpisane z zaniechaniem postępowania sądowego
wyegzekwowania
nieściągalne wierzyciel dysponuje dokumentami jednoznacznie stwierdzającymi
niepodobieństwo ich wyegzekwowania (np. zgonu dłużnika)
y
ródło: [Kiziukiewicz 2002]
Podstawowe konta służące do ewidencji rozrachunków:
" Rozrachunki z odbiorcami,
" Rozrachunki z dostawcami,
" Rozrachunki z tytułu VAT,
" Inne rozrachunki publiczno-prawne,
" Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń,
" Inne rozrachunki z pracownikami,
" Pozostałe rozrachunki,
-104-
PROJEKT WSPÓA
FINANSOWANY PRZEZ UNI
EUROPEJSK

Z EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU ROZWOJU SPOA
ECZNEGO
" Odpisy aktualizujące rozrachunki.
Na kontach rozrachunków ewidencjonuje się wszelkie należności i zobowiązania oraz roszczenia
od momentu ich powstania aż do całkowitego rozliczenia (spłacenia, umorzenia, przedawnienia,
oddalenia w wyniku postępowania wyjaśniającego czy sądowego), jak również odpisy aktualizujące
wysokość należności. W ciężar (strona Wn) rozrachunków księguje się powstanie należności oraz
spłatę i zmniejszenie zobowiązań. Konta te uznaje się (strona Ma) tytułem powstałych zobowiązań
oraz spłaty i zmniejszenia należności. Mogą one wykazywać równocześnie dwa salda:
" Wn (Dt) - wyrażające stan należności,
" Ma (Ct) - wyrażające stan zobowiązań.
Należności
Wykazywane są w bilansie w kwocie wymaganej zapłaty (a więc powiększone o odsetki i
skorygowane o różnice kursowe). Wartość należności koryguje się o przypadające na nie odpisy
aktualizujące ich wartość. Odpisy są odzwierciedleniem ryzyka nieściągalności należności i mogą
być dokonywane w oparciu o analizę poszczególnych należności bądz
"fundusz ryzyka" na
poszczególne grupy należności.
Odpisów dokonuje się w stosunku do:
" należności od dłużników postawionych w stan likwidacji lub w stan upadłości - do
wysokości należności nie objętej gwarancją lub innym zabezpieczeniem należności, zgłoszonej
likwidatorowi lub sędziemu komisarzowi w postępowaniu upadłościowym,
" należności od dłużników w przypadku oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości, jeżeli
majątek dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego - w
pełnej wysokości należności,
" należności kwestionowanych przez dłużników oraz z których zapłatą dłużnik zalega, a
według oceny sytuacji majątkowej i finansowej dłużnika spłata należności w umownej kwocie
nie jest prawdopodobna - do wysokości nie pokrytej gwarancją lub innym zabezpieczeniem
należności,
-105-
PROJEKT WSPÓA
FINANSOWANY PRZEZ UNI
EUROPEJSK

Z EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU ROZWOJU SPOA
ECZNEGO
" należności stanowiących równowartość kwot podwyższających należności, w stosunku do
których uprzednio dokonano odpisu aktualizującego - w wysokości tych kwot, do czasu ich
otrzymania lub odpisania,
" należności przeterminowanych lub nie przeterminowanych o znacznym stopniu
prawdopodobieństwa nieściągalności, w przypadkach uzasadnionych rodzajem prowadzonej
działalności lub strukturą odbiorców - w wysokości wiarygodnie oszacowanej kwoty odpisu, w
tym także ogólnego, na nieściągalne należności.
Odpisów aktualizujących wartość należności, uwzględniając stopień prawdopodobieństwa ich
zapłaty, dokonuje się bieżąco, nie póz
niej niż na dzień bilansowy.
Odpisy aktualizujące wartość należności obciążają pozostałe koszty operacyjne (w przypadku
należności o charakterze finansowym następuje obciążenie kosztów finansowych). Dokonane
uprzednio odpisy aktualizujące wartość należności zmniejszają należności uznane za umorzone,
przedawnione lub nieściągalne.
Gdyby takich odpisów wcześniej nie dokonano, stracone należności obciążyłyby pozostałe koszty
operacyjne. Gdyby ustała przyczyna, dla której dokonano odpisu aktualizującego wartość
należności, wówczas równowartość całości lub odpowiedniej części uprzednio dokonanego odpisu
aktualizującego zwiększa wartość należności i podlega zaliczeniu do pozostałych przychodów
operacyjnych.
Zobowiązania
Wykazywane są w bilansie w kwocie wymagającej zapłaty, a w przypadku niektórych zobowiązań
finansowych wg wartości godziwej wydanych w przyszłości instrumentów finansowych.
-106-