Makroekonomia Gospodarki Otwartej
Wykład 1  Bilans płatniczy
Leszek Wincenciak
Wydział Nauk Ekonomicznych UW, 2012
Wykład 1  Bilans płatniczy
2/39
Plan wykładu:
Informacje wstępne
Plan zajęć
Bilans płatniczy  podstawowe pojęcia
Struktura bilansu płatniczego
Równowaga bilansu płatniczego
Macierz przepływów dóbr i aktywów finansowych w gospodarce
otwartej
Hipoteza bliz
niaczych deficytów
Wykład 1  Bilans płatniczy
Informacje wstępne 3/39
Informacje wstępne
î%
Wspólny egzamin, pytania otwarte
î%
Ocena w oparciu o średnią ważoną punktów z ćwiczeń
i egzaminu; wagi 30% i 70%, odpowiednio
î%
Materiały: http://coin.wne.uw.edu.pl/wincenciak
Wykład 1  Bilans płatniczy
Plan zajęć 4/39
Literatura
[CFJ]: Caves R., Frankel J., Jones R., Handel i finanse
międzynarodowe, PWE 1998;
[dG]: De Grauwe P., Unia walutowa, PWE 2003;
[G]: Gandolfo G., International Finance and Open-Economy
Macroeconomics, Spriger 2002;
[KO]: Krugman P., M. Obstefld, Ekonomia międzynarodowa.
Teoria i polityka, PWN Warszawa 2007;
[M]: Mankiw G., Macroeocnomics, Worth Publishers, 5ed 2003.
Wykład 1  Bilans płatniczy
Plan zajęć 5/39
Plan zajęć
1. Bilans płatniczy. Księgowość przepływów towarów
i aktywów finansowych w gospodarce otwartej
Bilans płatniczy i jego struktura. Zasada podwójnego księgowania.
Podstawowa tożsamość bilansu płatniczego. Pojęcie równowagi i nie-
równowagi bilansu płatniczego. Oszczędności, inwestycje a saldo ra-
chunku obrotów bieżących. Hipoteza deficytów bliz
niaczych.
Literatura: [KO] R. 12; [CFJ] R. 16; [G] R. 5, 6.
2. Model klasyczny i podejście międzyokresowe
Oszczędności i inwestycje w modelu klasycznym. Wpływ polityki go-
spodarczej na saldo bilansu obrotów bieżących i realny kurs walutowy.
Podejście międzyokresowe do bilansu płatniczego. Pojęcie między-
okresowej przewagi komparatywnej. Paradoks Feldsteina-Horioki.
Literatura: [M] R. 5; [KO] R. 7; [G] R. 18.2.
Wykład 1  Bilans płatniczy
Plan zajęć 6/39
Plan zajęć
3. Kurs walutowy i rynek walutowy
Pojęcie kursu walutowego. Rynek walutowy  uczestnicy i transakcje.
Podstawowe instrumenty i operacje rynku walutowego. Popyt i podaż
na rynku walutowym. Arbitraż dwu- i trójwalutowy.
Literatura: [KO] R. 13; [G] R. 2.
4. Kurs walutowy i stopy procentowe w krótkim okresie 
parytet stóp procentowych
Parytet stóp procentowych (IRP) jako teoria wyjaśniająca kształtowa-
nie się bieżącego kursu walutowego. Parytet ubezpieczony i nieubez-
pieczony i ich interpretacja. Pojęcie kursu równowagi. Efektywność
rynku walutowego. Rynek pieniężny i rynek walutowy.
Literatura: [KO] R. 14; [G] R. 4.
Wykład 1  Bilans płatniczy
Plan zajęć 7/39
Plan zajęć
5. Równowaga długookresowa  parytet siły nabywczej
Prawo jednej ceny i parytet siły nabywczej (PPP) w wersji względnej
i bezwzględnej. Problemy z weryfikacją PPP i ich przyczyny. Znacze-
nie różnic w produktywności  efekt Balassy-Samuelsona.
Literatura: [KO] R. 15; [CFJ] R. 20.2; [G] R. 15.1.
6. Równowaga długookresowa  model monetarystyczny
bilansu płatniczego i kursu walutowego
Mechanizm przepływu kruszcu, podaż pieniądza a bilans płatni-
czy. Skuteczność dewaluacji w modelu monetarystycznym. Moneta-
rystyczny model kursu walutowego.
Literatura: [KO] R. 15; [CFJ] R. 20.3, 26.2; [G] R. 12, 15.3.1.
Wykład 1  Bilans płatniczy
Plan zajęć 8/39
Plan zajęć
7. Model Dornbuscha przestrzelenia kursu walutowego
Skutki sztywności cen w krótkim okresie: model przestrzelenia kursu
walutowego Dornbuscha. Rola oczekiwań w kształtowaniu się kursu
walutowego.
Literatura: [KO] R. 15; [CFJ] R. 26.4; [G] R. 15.3.2.
8. Równowaga na rynku walutowym  podejście
elastycznościowe, warunek Marshalla-Lernera
Zmiany kursu walutowego a saldo rachunku obrotów bieżących. Wa-
runek poprawy salda obrotów bieżących wskutek dewaluacji waluty
krajowej. Efekt  krzywej J . Stabilność rynku walutowego.
Literatura: [CFJ] R. 17; [G] R. 7.
Wykład 1  Bilans płatniczy
Plan zajęć 9/39
Plan zajęć
9. Podejście mnożnikowe do bilansu płatniczego. Równowaga
wewnętrzna i zewnętrzna
Keynesowskie (mnożnikowe) podejście do bilansu płatniczego. Prze-
noszenie zaburzeń gospodarczych w skali międzynarodowej w wa-
runkach stałych i płynnych kursów walutowych. Kwestia równowagi
wewnętrznej i zewnętrznej w gospodarce otwartej  diagram Swana.
Literatura: [CFJ] R. 18, 19; [G] R. 8, 9.
10. Polityka makroekonomiczna w gospodarce otwartej,
część I
Wyprowadzenie modelu IS-LM-BP. Kwestia mobilności kapitału i sku-
teczności polityki makroekonomicznej w systemie płynnego kursu wa-
lutowego.
Literatura: [CFJ] R. 23, 24; [G] R. 10, 11.
Wykład 1  Bilans płatniczy
Plan zajęć 10/39
Plan zajęć
11. Polityka makroekonomiczna w gospodarce otwartej,
część II
Niedoskonała substytucyjność aktywów a skuteczność polityki pie-
niężnej w gospodarce otwartej. Problemy związane z wprowadzeniem
sztywnego kursu walutowego: ograniczenia swobody prowadzenia po-
lityki makroekonomicznej. Niemożliwa triada w gospodarce otwartej.
Literatura: [KO] R. 17; [CFJ] R. 23, 24.
12. Teoria kryzysów walutowych
Przepływy kapitału, spekulacja i kryzysy walutowe. Model pierwszej
generacji teorii kryzysów walutowych. Rola wiarygodności władz mo-
netarnych  model Krugmana Target zones and exchange rate dyna-
mics oraz kwestia samospełniających się kryzysów walutowych.
Literatura: [KO] R. 17: Dodatek 2; [CFJ] R. 26.3; [G] R. 16.
Wykład 1  Bilans płatniczy
Plan zajęć 11/39
Plan zajęć
13. Międzynarodowy system walutowy
System waluty złotej. System z Bretton Woods i Międzynarodowy
Fundusz Walutowy: problem równowagi wewnętrznej i zewnętrznej.
Przyczyny i konsekwencje upadku systemu z Bretton Woods.
Literatura: [KO] R. 18, 19; [G] R. 17, 22.
14. Unia walutowa, część I
Historia i etapy tworzenia unii monetarnej w Europie. Działanie Eu-
ropejskiego Systemu Walutowego.
Literatura: [KO] R. 20; [dG] R. 1-4; [G] R. 20, 21.
Wykład 1  Bilans płatniczy
Plan zajęć 12/39
Plan zajęć
15. Unia walutowa, część II
Koszty i korzyści utworzenia unii monetarnej. Teoria optymalnych ob-
szarów walutowych Mundella. Ekonomiczne uwarunkowania kryteriów
konwergencji z Maastricht. Konwergencja nominalna a konwergencja
realna.
Literatura: [KO] R. 20; [dG] R. 1-4; [G] R. 20, 21.
Wykład 1  Bilans płatniczy
Bilans płatniczy  podstawowe pojęcia 13/39
Bilans płatniczy
Wykład 1  Bilans płatniczy
Bilans płatniczy  podstawowe pojęcia 14/39
Bilans płatniczy  podstawowe pojęcia
DEFINICJA: Bilans płatniczy jest statystycznym zestawieniem
transakcji dokonywanych w pewnym przedziale czasu pomiędzy
rezydentami danej gospodarki a resztą świata.
Transakcje między daną gospodarką a resztą świata dotyczą:
î%
przepływu dóbr, usług i dochodu
î%
przepływu aktywów finansowych (należności i zobowiązań)
î%
transferów jednostronnych (przekazów, darów, pomocy
międzynarodowej)
Wykład 1  Bilans płatniczy
Bilans płatniczy  podstawowe pojęcia 15/39
Bilans płatniczy  podstawowe pojęcia
DEFINICJA:
Pojęcie rezydenta danej gospodarki  rezydentem danej gospodarki
jest podmiot, którego centrum zainteresowania gospodarczego
znajduje siÄ™ na terenie danej gospodarki.
Terytorium danego kraju w sensie ekonomicznym należy
utożsamiać z obszarem, do którego ma zastosowanie pojęcie
rezydentury danego kraju.
Wykład 1  Bilans płatniczy
Bilans płatniczy  podstawowe pojęcia 16/39
Bilans płatniczy  podstawowe pojęcia
DEFINICJA:
Na obszar ekonomiczny danego kraju składa się terytorium
geograficzne administrowane przez rząd, na obszarze którego
następuje swobodny przepływ osób, dóbr i kapitału.
Terytorium ekonomiczne danego kraju obejmuje przestrzeń
powietrzną, wody terytorialne, szelf kontynentalny położony na
wodach międzynarodowych, do którego kraj ma wyłączne prawa
oraz obszar połowów, złóż paliw i bogactw naturalnych
zlokalizowanych pod powierzchnią mórz.
Wykład 1  Bilans płatniczy
Bilans płatniczy  podstawowe pojęcia 17/39
Bilans płatniczy  zasada podwójnego księgowania
Podstawowa konwencja sporządzania bilansu płatniczego opiera się
na zasadzie podwójnego księgowania transakcji. Oznacza to, że
każda transakcja znajduje swój zapis w bilansie płatniczym po
dwóch stronach bilansu, o jednakowej wartości:
î%
po stronie kredytowej ze znakiem dodatnim
î%
po stronie debetowej ze znakiem ujemnym
Wykład 1  Bilans płatniczy
Bilans płatniczy  podstawowe pojęcia 18/39
Bilans płatniczy  zasady księgowania transakcji
Stosowane zasady księgowości powodują, że:
î%
zapis po stronie debetowej oznacza wzrost aktywów
zagranicznych posiadanych przez rezydentów lub zmniejszenie
się ich zobowiązań wobec zagranicy
î%
zapis po stronie kredytowej oznacza wzrost zobowiązań wobec
zagranicy (np. wzrost aktywów krajowych posiadanych przez
zagranicę) lub spadek należności rezydentów
Wykład 1  Bilans płatniczy
Bilans płatniczy  podstawowe pojęcia 19/39
Bilans płatniczy  zasady księgowania transakcji
Pozycje po stronie kredytowej bilansu płatniczego obejmują
następujące transakcje:
î%
eksport dóbr i usług
î%
dochód należny rezydentom
î%
zapisy wyrównawcze dla transferów otrzymanych z zagranicy
î%
zwiększenie krajowych zobowiązań wobec zagranicy
î%
zmniejszenie aktywów zagranicznych posiadanych przez
rezydentów
Pozycje po stronie kredytowej powodują zwiększanie się podaży
walut obcych z punktu widzenia rynku walutowego.
Wykład 1  Bilans płatniczy
Bilans płatniczy  podstawowe pojęcia 20/39
Bilans płatniczy  zasady księgowania transakcji
Pozycje po stronie debetowej bilansu płatniczego obejmują
następujące transakcje:
î%
import dóbr i usług
î%
dochód należny nierezydentom
î%
zapisy wyrównawcze dla transferów przekazywanych na rzecz
zagranicy
î%
zmniejszenie krajowych zobowiązań wobec zagranicy
î%
zwiększenie aktywów zagranicznych posiadanych przez
rezydentów
Pozycje po stronie debetowej powodują zwiększanie się popytu na
waluty obce z punktu widzenia rynku walutowego.
Wykład 1  Bilans płatniczy
Struktura bilansu płatniczego 21/39
Struktura bilansu płatniczego
Standardowo, bilans płatniczy składa się z poszczególnych
rachunków, grupujących poszczególne typy transakcji
dokonywanych między rezydentami a nierezydentami.
1. Bilans obrotów bieżących
1.1 Dobra
1.2 Usługi (transportowe, turystyczne, komunikacyjne,
ubezpieczeniowe, finansowe itd.)
1.3 Dochody
1.3.1 Wynagrodzenia siły roboczej
1.3.2 Dochody inwestycyjne z kapitału (FDI, inwestycje potrfelowe)
1.4 Transfery bieżące
Wykład 1  Bilans płatniczy
Struktura bilansu płatniczego 22/39
Struktura bilansu płatniczego
2. Bilans obrotów kapitałowych  obejmuje transfery kapitałowe,
do których zalicza się dary i środki z tytuł pomocy
bezzwrotnej, dokonane z wyraz
nym przeznaczeniem na
finansowanie środków trwałych, jak również umorzenie długów
oraz nabywanie/zbywanie aktywów kapitałowych o charakterze
niefinansowym (patenty, licencje, prawa własności, znaki
handlowe, grunty pod budowÄ™ ambasad)
Wykład 1  Bilans płatniczy
Struktura bilansu płatniczego 23/39
Struktura bilansu płatniczego
3. Bilans obrotów finansowych
3.1 Inwestycje bezpośrednie  nakłady poniesione w celu
ustanowienia trwałych i bezpośrednich więzi ekonomicznych,
poprzez nabycie co najmniej 10% udziałów w kapitale
podstawowym przedsiębiorstwa
3.2 Inwestycje portfelowe  płatności z tytułu zakupu i sprzedaży
udziałowych (nie będących inwestycjami bezpośrednimi) oraz
dłużnych papierów wartościowych
3.3 Pozostałe inwestycje  transakcje finansowe, które nie są
ujmowane z inwestycjach bezpośrednich, inwestycjach
portfelowych ani oficjalnych aktywach rezerwowych, ale których
obroty mają wpływ na wielkość krajowych należności (aktywa)
oraz krajowych zobowiązań wobec zagranicy (pasywa)
Wykład 1  Bilans płatniczy
Struktura bilansu płatniczego 24/39
Struktura bilansu płatniczego
4. Saldo błędów i opuszczeń  wynika z transakcji
niezarejestrowanych lub nieprawidłowo ujętych
w sprawozdaniach banków
5. Oficjalne aktywa rezerwowe  transakcje dokonywane przez
bank centralny w zakresie obrotów na rachunkach bieżących
i lokat w bankach zagranicznych, obrotów zagranicznymi
papierami wartościowymi, transzy rezerwowej MFW oraz
zakupów i sprzedaży złota monetarnego. W ramach pozycji
finansujących wyróżnia się także tzw. transakcje finansowania
wyjÄ…tkowego (exceptional financing). ObejmujÄ… one transakcje
sektora rządowego, dotyczące finansowania obrotów bilansu
płatniczego w formie restrukturyzacji zobowiązań (kwota
odroczonych spłat zobowiązań, wynikających z umów
zawartych z wierzycielami zagranicznymi) oraz zmiany
zaległości z tytułu należności i zobowiązań kredytowych
(kapitał i odsetki)
Wykład 1  Bilans płatniczy
Struktura bilansu płatniczego 25/39
Przykład księgowania transakcji
Załóżmy, że polska firma sprzedaje do Niemiec meble o wartości 1 mln zł.
Dobra dostarczane sÄ… do Niemiec przez polskÄ… firmÄ™ spedycyjnÄ… za 100
tys. zł. Niemiecki nabywca płaci za meble i transport poprzez swój bank,
który posiada rachunek na żądanie w polskim banku. Bank niemiecki
dokonuje transferu środków z depozytu na żądanie na rachunek polskiej
firmy.
Sposób zaksięgowania transakcji:
î%
Sprzedaż mebli  1 mln zł po kredycie na rachunku obrotów
bieżących (eksport dóbr)
î%
Transport mebli  100 tys. zł po kredycie na rachunku obrotów
bieżących (eksport usług)
î%
Zmniejszenie depozytu na żądanie niemieckiego banku w polskim
banku oznacza spadek polskich zobowiązań, co zostanie
zaksięgowane po stronie debetowej w bilansie obrotów kapitałowych
w pozycji  Pozostałe inwestycje
Wykład 1  Bilans płatniczy
Struktura bilansu płatniczego 26/39
Podstawowa tożsamość bilansu płatniczego:
CA + KA + F A + ER + RES a" 0
Bilans płatniczy zawsze sumuje się do 0!
Wykład 1  Bilans płatniczy
Struktura bilansu płatniczego 27/39
Bilans płatniczy Polski, 2010 (mld zł)
Pozycja Kredyt (+) Debet (-) Saldo
A. Bilans obrotów bieżących 649,9 715,7 -65,8
B. Bilans obrotów kapitałowych 27,5 1,8 25,7
C. Bilans obrotów finansowych 147,0 32,9 114,1
D. Saldo błędów i opuszczeń 27,9 -27,9
Razem A do D 824,4 778,3 46,1
E. Oficjalne aktywa rezerwowe 46,1 -46,1
Razem A do E 0,0
Wykład 1  Bilans płatniczy
Struktura bilansu płatniczego 28/39
Bilans płatniczy Polski, 2000-2010 (mln EUR)
40000
20000
0
-20000
2000 2002 2004 2006 2008 2010
rok
CA KA+FA BP
Wykład 1  Bilans płatniczy
Równowaga bilansu płatniczego 29/39
Równowaga bilansu płatniczego
Bilans płatniczy w sensie księgowym zawsze sumuje się do 0.
Dlaczego zatem mówi się o nadwyżce, deficycie lub równowadze
bilansu płatniczego? Konieczne jest tu pewne rozróżnienie
kategorii. O równowadze bilansu płatniczego (lub nierównowadze
w postaci nadwyżki bądz
deficytu) mówimy jedynie w odniesieniu
do rachunków bilansu z wyłączeniem pozycji finansujących (czyli
oficjalnych aktywów rezerwowych). Pozycje bilansu płatniczego
z wyłączeniem rezerw nazywa się bilansem płatniczym w wąskim
rozumieniu. Bilans płatniczy jest w równowadze, jeśli:
BP = CA + KA + F A + ER = 0
Jeśli powyższa suma sald jest dodatnia (ujemna), mówimy
o nadwyżce (deficycie) bilansu płatniczego w wąskim rozumieniu.
Wykład 1  Bilans płatniczy
Równowaga bilansu płatniczego 30/39
Równowaga bilansu płatniczego
A
atwo zauważyć, że z definicji mamy:
BP = -RES
Oznacza to, że bilans płatniczy jest w równowadze wtedy i tylko
wtedy, gdy saldo rezerw nie zmienia siÄ™. Deficyt bilansu
płatniczego oznacza sytuację, w której obserwujemy zmniejszenie
się rezerw (UWAGA: zmniejszenie rezerw księgowane jest po
stronie kredytowej ze znakiem dodatnim, gdyż jest to zmniejszenie
się aktywów zagranicznych posiadanych przez rezydentów).
Nadwyżka bilansu płatniczego z kolei oznacza sytuację, w której
mamy do czynienia ze wzrostem zasobu rezerw.
Wykład 1  Bilans płatniczy
Macierz przepływów dóbr i aktywów finansowych w gospodarce otwartej 31/39
Macierz przepływów dóbr i aktywów finansowych w gospodarce otwartej
Sektor
Prywatny RzÄ…dowy Bankowy Bank Centralny Reszta Åšwiata Suma
Dobra
i usługi I - S G - T <" <" CA 0
Krajowa
baza monetarna "Hp <" "Hb "Hc <" 0
Krajowe
depozyty bankowe "Dp <" "Db - "Df 0
Krajowe
papiery wartościowe "Np "Ng "Nb "Nc "Nf 0
Zagraniczny
pieniÄ…dz "Rp <" "Rb "Rc "Rf 0
Zagraniczne
f
papiery wartościowe "Fp <" "Fb "Fc "F 0
Suma 0 0 0 0 0
Wykład 1  Bilans płatniczy
Macierz przepływów dóbr i aktywów finansowych w gospodarce otwartej 32/39
Tożsamości z rzędów macierzy: rząd pierwszy
(I - S) + (G - T ) + CA = 0
Dochód rozporządzalny równy jest:
Yd = C + S
Zatem:
I - S = I + C - Yd
Zatem (I - S) jest nadwyżkowym popytem na dobra i usługi
sektora prywatnego. (G - T ) jest nadwyżkowym popytem sektora
rządowego, zaś CA to nadwyżkowy popyt reszty świata.
Wykład 1  Bilans płatniczy
Macierz przepływów dóbr i aktywów finansowych w gospodarce otwartej 33/39
Tożsamości z rzędów macierzy: rząd pierwszy
Alternatywnie, jeśli oznaczymy krajowy nadwyżkowy popyt na
dobra i usługi jako IN - SN = (I - S) + (G - T ), wówczas:
CA = SN - IN
Powyższe zależności można zapisać jeszcze inaczej:
I = S + (T - G) - CA
Jest to fundamentalna tożsamość oszczędności i inwestycji
w gospodarce otwartej.
Wykład 1  Bilans płatniczy
Macierz przepływów dóbr i aktywów finansowych w gospodarce otwartej 34/39
Japonia USA
35 6
22 0
4 20
30
-2
18
2
-4
25
16
0
14
-6
20 -2
1980 1985 1990 1995 2000 2005 1980 1985 1990 1995 2000 2005
I S CA I S CA
CA (% PKB)
CA (% PKB)
S, I (% PKB)
S, I (% PKB)
Wykład 1  Bilans płatniczy
Macierz przepływów dóbr i aktywów finansowych w gospodarce otwartej 35/39
Tożsamości z kolumn macierzy: kolumna pierwsza
(I - S) + "Hp + "Dp + "Np + "Rp + "Fp = 0
Alternatywnie:
S - I = "Hp + "Dp + "Np + "Rp + "Fp
Powyższa tożsamość jest ograniczeniem budżetowym sektora
prywatnego. Interpretacja: nadwyżka oszczędności nad
inwestycjami oznacza akumulacjÄ™ przez ten sektor bazy monetarnej,
depozytów, krajowych papierów wartościowych, zagranicznego
pieniądza oraz zagranicznych papierów wartościowych.
Wykład 1  Bilans płatniczy
Macierz przepływów dóbr i aktywów finansowych w gospodarce otwartej 36/39
Tożsamości z kolumn macierzy: kolumna pierwsza
Pisząc w skrócie:
S - I = "Wp,
czyli nadwyżka oszczędności nad inwestycjami odzwierciedla
akumulację aktywów finansowych sektora prywatnego. Wiemy, że
S = Yd - C = Y - T - C. OznaczajÄ…c absorpcjÄ™ krajowÄ… przez
Ap = I + C, tak, że mamy S - I = Yd - Ap, możemy zapisać:
"Wp = Yd - Ap
Zatem zmiana finansowego bogactwa sektora prywatnego
(akumulacja aktywów finansowych netto lub finansowa nadwyżka
sektora prywatnego) równa się różnicy między dochodem
rozporzÄ…dzalnym a absorpcjÄ….
Wykład 1  Bilans płatniczy
Hipoteza bliz
niaczych deficytów 37/39
Hipoteza bliz
niaczych deficytów
Wróćmy do tożsamości inwestycji i oszczędności:
(I - S) + (G - T ) + CA = 0
i zapiszmy jÄ… w innej postaci:
CA = (S - I) + (T - G)
Na podstawie powyższej równości sformułowano hipotezę
deficytów bliz
niaczych. Deficyt budżetowy (T - G) < 0 według tej
hipotezy miałby być przyczyną deficytu na rachunku obrotów
bieżących CA < 0.
Wykład 1  Bilans płatniczy
Hipoteza bliz
niaczych deficytów 38/39
Japonia USA
5 2
0
0
-2
-5
-4
-6
-10
1980 1985 1990 1995 2000 2005 1980 1985 1990 1995 2000 2005
T-G CA T-G CA
% PKB
% PKB
Wykład 1  Bilans płatniczy
Hipoteza bliz
niaczych deficytów 39/39
Zastrzeżenie
î%
Hipoteza bliz
niaczych deficytów zakłada m. in. stałość
prywatnych oszczędności
î%
Oszczędności sektora prywatnego mogą zmieniać się
w odpowiedzi na zmiany deficytu budżetowego 
równoważność Ricardiańska  wzrost deficytu budżetowego
powoduje zwiększenie oszczędności gospodarstw domowych
(optymalizacja międzyokresowa), które antycypują zwiększenie
podatków w przyszłych okresach
î%
Gdy większy deficyt budżetowy prowadzi do wzrostu
oszczędności prywatnych, bilans obrotów bieżących nie musi
się pogorszyć