Motyw tańca w polskiej literaturze (na wybranych przykładach).

Taniec śmierci - polonez - tango - walc - chocholi taniec. Są to tańce, które
stały się "bohaterami" polskiej literatury, nabrały symbolicznego wymiaru.
"Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią" - autor zwraca się do czytelników -
szczególnie tych, którzy nie zwracają uwagi na to, że sami też kiedyś umrą - z
przestrogą, że śmierć dosięgnie każdego. W utworze nawiązuje do
charakterystycznego motywu średniowiecza - Dance macabre czyli taniec śmierci.
Śmierć zaprasza do tańca wszystkich, od krolów po kmiotków, zrównuje stany,
naśmiewa się z ziemskich wartości. Celem jest przestroga, iż życie ziemskie
jest tylko chwilą wobec wieczności i wszelkie ziemskie dobra są dla człowieka
marnością nie wartą zabiegów i starań, natomiast życie wieczne jest prawdziwą
wartością, do której warto dążyć.W renesansie taniec opiewa urodę życia i
świata - przykładem jest "Pieśń świętojańska o sobótce", w której autor
przedstawia uroczystość świętojańską polegającą na tańcach dziewcząt wokół
rozpalonego ogniska. Tańcza parami i śpiewają pieśni kultywując w ten sposób
tradycje ludowe. Wieś jest spokojna i wesoła, jej mieszkańcy po skończonej
pracy z czystym sumieniem mogą bawić się i tańczyć. Odświętnie ubrane panny
flirtują z kawalerami, którzy popisują się odwagą i zręcznością. Motyw tańca
posłużył tu Kochanowskiemu do przedstawienia uroków wsi, ustabilizowanego i
samowystarczalnego życia ludzi mieszkających z dala od miejskiego gwaru: "Wsi
spokojna, wsi wesoła, który głos twej chale zdoła".Polonez pochodzi z "Pana
Tadeusza" A. Mickiewicza. Jest symbolem pojednania, optymizmu, nadzieją na
przyszłość. Jest także symbolem przemijającej Polski szlacheckiej z jej wadami
i zaletami, z całą szlachecką tradycją oraz jest podkreśleniem patriotyzmu jako
nadrzędnej wartości człowieka.Taniec chocholi to taniec tragiczny - kończy
słynne "Wesele" S. Wyspiańskiego. Wprawia w monotonny, letargiczny krąg
uśpionych bohaterów dramatu, którzy nie umieli skorzystać z wielkiej szansy
wspólnego czynu powstańczego. Taniec ten ma charakter symboliczny - jest to
ocena świadomości społeczeństwa głuchego na wszystko, jakby pogrążonego we
śnie. A jednak nie jest to taniec zupełnie pesymistyczny, Chochoł zawodzi
żałobnie, lecz jest przecież różą zawiniętą w słomę na czas zimy - jest ideą
odłożoną na lepsze czasy. Poza tym polskie oberki w czasie wesela służą
Wyspiańskiemu do podkreślenia odrębności dwóch środowisk: chłopskiego i
inteligencji. Chłopi kultywują tradycje, noszą ludowe stroje i czapki z pawimi
piórami, czują się emocjonalnie związani z rodzinną ziemią, a inteligencja
brata się z ludem hołdując panującej modzie, nie rozumie jednak uczuć
patriotycznych ludu. Tango ma podobną rolę w dramacie Mrożka pod tym właśnie
tytułem. Kończy walkę - próby intelektualnego ładu, który chciał przywrócić
Artur. Tango symbolizuje tu powtarzalność historii i prawidłowość rewolucji, a
na koniec tańczy je zwycięzca prymitywny, reprezentujący siłę i totalitaryzm -
Edek. Lecz tango jest jeszcze bardziej pesymistyczne niż taniec chochoła.
Oznacza bowiem zwycięstwo taniej, masowej kultury, klęskę idei uduchowionej czy
choćby intelektualnej. Walc to tytuł pięknego wiersza Cz. Miłosza - taniec,
który wypełnia salę balową na Sylwestra roku 1910. Uspokaja, kołysze, wprawia
przestrzeń w ruch. Lecz podobnie jak w Weselu, nadchodzą i zakłócają jego rytm
wizje wojen stulecia, które nadejdą. Przed ich straszliwym obrazem bohaterka
ucieka znów w takt walca.