�ż




wielkanocnych. Jest oczywiste, iż lud wiedział, że Chrystus umarł i zmartwychwstał tylko raz, �św owym czasie", byłoby jednak absolutnym błędem traktować owe obrzędy tak. jakby były one jedynie zwykłym upamiętnieniem owego wydarzenia. Śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa były początkiem pewnego następstwa zdarzeń powtarzających się rokrocznie, uczestniczy w nich człowiek, jego społeczne otoczenie, przyroda, świat duchów i sił magicznych, cały Kosmos.
Okres poprzedzający zmartwychwstanie był okresem smutnym. Zmartwychwstanie było radością całego świata, do którego człowiek się włączył jako świadomy jego element. W noc wielkanocną dzieją się dziwne rzeczy: zwierzęta w stajniach padają na kolana i rozmawiają między sobą ludzkim głosem. Przed Wielkanocą diabły w piekle usilnie piłują łańcuch, którym przykuty jest Lucyfer. Dopomagają im w tym źli ludzie, którzy nie szanują starych obrzędów i zwyczajów'. W momencie zmartwychwstania, które w nabożeństwie cerkiewnym zainscenizowane jest z teatralnym dramatyzmem, łańcuch Lucyfera grubieje na nowo i wszystkie złe siły tracą swą moc. Starym zwyczajem ludzie całują się i cieszą wierząc, że wszystkie grożące im niebezpieczeństwa w tym dniu maleją *s.
�śMęka Chrystusa �" pisze M. Eliade �" jego śmierć i zmartwychwstanie nie są tylko przedmiotem wspomnienia w czasie nabożeństw wielkotygodniowych, one rzeczywiście się więc dokonują w tym momencie na oczach wiernych, a wierzący chrześcijanin musi być przekonany, że staje się współczesnym świadkiem tych Iranshistorycznych wydarzeń...”*1.
Przekaz słowny, legenda nie musi być tak rozbudowana jak w micie o zmartwychwstaniu, niekiedy jest
�ś Por. M. Fedorowski: Lud białoruski t. I. Op. cii* «, 14,
« u. Eliade: Traktat o kisterii rfltyfi. Op. cU�ś s. SM.
ona bardzo skromna, sprowadzona do minimum, do zwykłego przekonania, że dziejące się sprawy, rytm przyrody, rytm życia, ludzkiej pracy i ludzkich zabiegów był raz dany w mitycznym czasie, in illo lempo-re, i odtąd trwa niezmiennie ze wszystkimi szczegółami i musi trwać, zanim nie nastąpi koniec świata, przywracający przedmityczny stan �" stan ogólnego chaosu.
By lepiej to zilustrować skoncentruję się na akcie zwykłej pracy produkcyjnej �" żniwach. Świadomie wybieram tę właśnie czynność o największej doniosłości ekonomicznej dla życia wsi, wymagającą ogromnego wysiłku fizycznego skierowanego na zabezpieczenie sobie i rodzinie pożywienia, by pokazać, że nawet te, tak bardzo istotne dla fizycznego przetrwania społeczności, działania nie są wyłącznie działaniami ekonomicznymi. ale poza wszystkim innym również swoistym aktem mistycznym �ó*.
Zarówno czas pracy żniwnej, jak teren w którym się ona odbywała, pełne były szczególnych znaczeń, które nadawała im tradycja i obrzęd. Czas żniw w tradycyjnej społeczności był specyficznym czasem poświęconym tylko tej czynności. Był do pewnego stopnia czasem sakralnym. Grzechem było w czasie żniw próżnować, nie brać udziału w ogólnowiejskim akcie sprzętu plonów. Atmosferę tę stosunkowo najlepiej ilustrują ostatnie zdania Reymontowskich Chłopów.
�śWielka, uroczysta cichość przejęła żniwne pola. zrobiło się jakby święte nabożeństwo znojnej, nieustannej i owocnej pracy.
M Kultura społeczna ludu białoruskiego jest najsłabiej opracowanym dalaiem. To te* przy opisie zwyczajów Żniwnych korzystać bądą * pro-cy opisującej takowe przede wszystkim na terenach etnograficznie mazurskich, dojącej Jednak równie* pewną lloóć Informacji dotyczących tych zwyczajów na terenach wschodnlosłowiańsklch. <S. Dworakowski: Kultura społeczna ludu trlejsfciepo na Mazowszu nad Nanaią cx. r. Białystok odwołam się równic* do tęgo, co zapamiętałem z obrządów w rodzinnej wsi.
i
87