PEDAGOGIKA
WYKA
AD I
Pedagogika jako nauka o wychowaniu
Środowiska wychowawcze
dr Artur Fabiś
Czym jest pedagogika?
gr. pais  chłopiec, dziecko, ago
gr. pais  chłopiec, dziecko, ago
 prowadzę
nauka o wychowaniu
praktyka (rzeczywistość) i teoria
Pedagogika jako teoria ideału
Pedagogika jako teoria ideału
wychowawczego
Subdyscypliny pedagogiczne
(wybrane)
historia wychowania
teoria wychowania
teoria wychowania
dydaktyka
pedagogika społeczna
pedagogika opiekuńcza
pedagogika pracy
andragogika
andragogika
pedeutologia
pedagogika specjalna
pedagogika rodziny
pedagogika porównawcza
pedagogika zdrowia
Czym zatem jest wychowanie?
Wychowanie - to całość zamierzonych oddziaływań środowiska społecznego,
przyrodniczego na jednostkę, trwające całe \
ycie. W zakres pojęcia wchodzi:
" 1

" 1

" 1

" 1

" 1
wychowanie naturalne pod wpływem środowiska w którym jednostka funkcjonuje 
" 1
wychowanie naturalne pod wpływem środowiska w którym jednostka funkcjonuje 
" 1

" 1

��rodzina, ��kontakty społeczne, obyczaje, ��religia
" 1

" 1

" 1
wychowanie instytucjonalne  celowe, planowe oddziaływanie instytucji
" 1

wychowujących takich jak: przedszkola, szkoły, internaty, domy dziecka
" 1

" 1

" 1
��samowychowanie
" 1

Oddziaływanie to ma wpływ na stosunek jednostki do otaczającego świata,
kształtowanie się systemu wartości, norm, celu \
ycia.
W pedagogice istnieją definicje, które kładą nacisk na celowe dokonywanie zmian w
osobowości człowieka pod wpływem czynników zewnętrznych. Jednostka stanowi w
nich przedmiot oddziaływań.
Druga grupa definicji mówi o wychowaniu indywidualnym, czyli wspomaganiu rozwoju
jednostki poprzez pobudzanie do działania, ale pośrednio, wpływając nie na
jednostki poprzez pobudzanie do działania, ale pośrednio, wpływając nie na
wychowanka lecz na warunki w których działa.
Wychowanie przekazuje jednostkom dziedzictwo kulturowe, wzory zachowań -
utrzymuje ciągłość kulturową społeczeństw, a jednocześnie przygotowuje do
uczestnictwa i przekształcania rzeczywistości społecznej.
Naczelnym celem wychowania jest ukształtowanie osobowości wolnej, która kierując
się własną wolą, dokonywać będzie wyborów zgodnych z moralnymi zasadami oraz
funkcjonować w środowisku, którego jest ogniwem.
WIKIPEDIA
Kim jest wychowanek?
Podstawowe środowiska
wychowawcze
RODZINA
najwa\
niejsze środowisko
najwa\
niejsze środowisko
wychowawcze
pierwsze środowisko
często jedyne (przez pierwsze
kilka miesięcy a nawet lat!)
kilka miesięcy a nawet lat!)
zmiana wizerunku współczesnej
rodziny: praca, dzietność,
miejsce zamieszkania,  pokusy
Funkcje rodziny
seksualna
seksualna
materialno-ekonomiczna
kontrolna
socjalizacyjno-wychowawcza
emocjonalno-ekspresyjna
emocjonalno-ekspresyjna
ŚRODOWISKO SZKOLNE
Ogólnopolski dziennik
15 lutego 2005
 Ze złą oceną z zachowania uczeń nie zda do następnej
klasy  taka zasada będzie obowiązywać od nowego
roku szkolnego. Ministerstwo Edukacji twierdzi, \
e
w ten sposób będzie przywracało szkołom
rolę wychowawczą
rolę wychowawczą
Nie tędy droga!!!
niepowodzenie wychowawcze jest
niepowodzenie wychowawcze jest
niepowodzeniem: ucznia?
rodziców? szkoły?
a jakie są konsekwencje drugoroczności?
a jakie są konsekwencje drugoroczności?
WYKLUCZENIE!!!
Dlaczego tak jest?
Szkoła nie wychowuje!
Szkoła nie wychowuje!
w zamian:
przygotowuje dzieci/młodzie\
do wyścigu
szczurów
uczy (często niepotrzebnych rzeczy)
przygotowuje do współzawodnictwa, a nie
przygotowuje do współzawodnictwa, a nie
współpracy itp.
Konsekwencje
dzieci i młodzie\
są:
nietolerancyjne
nietolerancyjne
egoistyczne
agresywne
nie przygotowane do \
ycia (zawodowego,
rodzinnego, społecznego)
rodzinnego, społecznego)
ich wartości to: pieniądze, władza, siła,
zwycięstwo nad innym,
Dlaczego tak się dzieje?
Postrzeganie  dobrej szkoły
Postrzeganie  dobrej szkoły
jest błędne
szkoła  zbytnio ulega zewnętrznym wpływom
tj. np. minister-metalurg= pora\
ka, wymuszona
pogoń za  papierkiem , ogłupiające media,
pogoń za  papierkiem , ogłupiające media,
samorządy lokalne  działanie na pokaz,
Kościół(?) itp.
Przykłady z \
ycia
języki obce
kult wiedzy
konkursy, konkursy, konkursy
nauczyciele  dobrzy
fachowcy/marni wychowawcy
fachowcy/marni wychowawcy
rankingi szkół
Dobra szkoła
Dobra szkoła
nowe boiska
olimpijczycy
dobra
dobra
szkoła
olimpijczycy
wymiana zagraniczna
Dobra szkoła
pomoc materialna i
bliska współpraca z rodzicami
niematerialna
pomoc materialna i
potrzebującym
niematerialna
dzieciom/młodzie\
y
potrzebującym
dzieciom/młodzie\
y
dobra
szkoła
szkoła
współpraca
pomoc materialna i
z innymi
organizacja pomocy niematerialna
instytucjami
potrzebującym
charytatywnej innym
dzieciom/młodzie\
y
PEDAGOGIKA
Wykład II
Etyka zawodu nauczyciela
i kompetencje nauczyciela
Artur Fabiś
Cel najwy\
szy w pracy
pedagoga z perspektywy etyki
Wychować człowieka mądrego
Wychować człowieka mądrego
Podstawowe wartości w etyce
nauczyciela
prawdomówność
wyrozumiałość
tolerancja
miłosierdzie
sprawiedliwość
sprawiedliwość
odpowiedzilność
TOLERANCJA
to \
yczliwa wyrozumiałość (tolerantia)
akceptowanie negatywnie ocenianych zachowań,
postaw, powstrzymanie się od interwencji, brak
potępienia wobec nie tolerowanych zachowań
nigdy jednak nie jest się tolerancyjnym wobec
nigdy jednak nie jest się tolerancyjnym wobec
siebie, wobec zachowań, które się zdecydowanie
potępia
TOLERANCJA
jeszcze inni postrzegają tolerancję szerzej,
nadając jej charakter czynny, która polega nawet na
aktywnym popieraniu działań, zachowań, poglądów,
wartości, z którymi się jednostka nie zgadza
tolerancja to tak\
e czynne działanie mające na
tolerancja to tak\
e czynne działanie mające na
celu zmianę nie akceptowanego zjawiska drugiego
człowieka
SPRAWIEDLIWOŚĆ
za sprawiedliwość mo\
na przyjąć zgodność z pewnymi
normami prawnymi, moralnymi, religijnymi, które regulują
postępowanie ludzi względem siebie,
arystotelesowski podział na sprawiedliwość
wyrównawczą i rozdzielczą
sprawiedliwość rozdzielcza - która działanie człowieka
sprawiedliwość rozdzielcza - która działanie człowieka
pojmuje holistycznie z jego potrzebami, mo\
liwościami,
wysiłkiem czy zaanga\
owaniem.
MIA
OSIERDZIE
szerokie znaczenie oznacza postawę \
yczliwości w
stosunku do drugiego człowieka, a nawet wszystkich istot,
którym mo\
na pomóc w jakiejś cię\
kiej dla nich sytuacji.
wąskie znaczenie odnosi się do takich przypadków, gdy
ktoś innym świadczy dobro, które się im, według
przyjmowanej reguły nie nale\
y, lub nie wymierza zła,
przyjmowanej reguły nie nale\
y, lub nie wymierza zła,
które by się im według danej formuły sprawiedliwości
nale\
ało
POSZANOWANIE GODNOŚCI
 ... wszystkie inne wartości są wartościami o tyle tylko, o
 ... wszystkie inne wartości są wartościami o tyle tylko, o
ile słu\
ą ludzkiej godności i sprzyjają jej sprawie.
Wszystko, co w \
yciu człowieka posiada jakąkolwiek
wartość, jest zaledwie środkiem do osiągnięcia tej jednej
wartości, która nadaje sens naszemu \
yciu. Ten, kto stara
się przetrwać, zabijając człowieczeństwo w innych istotach
ludzkich, doświadcza upadku własnego człowieczeństwa.
ludzkich, doświadcza upadku własnego człowieczeństwa.
Pozbawienie człowieka godności dyskredytuje wartość
ka\
dego celu, którego osiągnięcie wymaga takich
środków.
Zygmunt Bauman
ODPOWIEDZIALNOŚĆ
formalna i substytucyjna
za samego siebie (za swoje czyny)
za ucznia i przed uczniem
za ucznia i przed uczniem
kompetencje nauczycieli
etyczna
prakseologiczna
komunikacyjna
dydaktyczna
więcej + osobowość nauczyciela w e-learningu
Wykład III
SIEROCTWO
I DROGI JEGO KOMPENSACJI
Sieroctwo  skala zjawiska
początki zjawiska  początki rodziny
1921 r. 15% (pełne 7,4%)
1945 r. 14.5% (pełne 10%) + ok. 500 tys.
opuszczonych
Domy dziecka  54% sierot naturalnych
Domy dziecka  54% sierot naturalnych
(1947); ok. 5% sierot naturalnych obecnie
sieroctwo - definicje
zjawisko rzeczywistego braku opieki nad
dzieckiem
konsekwencja braku rodziny biologicznej dziecka,
które nie jest samodzielne \
yciowo
wypełnianie obowiązków względem dziecka w
wypełnianie obowiązków względem dziecka w
gestii sądu opiekuńczego/rodzinnego
podstawa prawna - prawo rodzinne i opiekuńcze
sieroctwo - definicje
osamotnienie mo\
e być wywołane sieroctwem
osamotnienie mo\
e być wywołane sieroctwem
bądz
opuszczeniem  sieroctwo społeczne
opuszczenie  niewywiązywanie się z
obowiązków, czego konsekwencją jest ingerencja
odpowiednich słu\
b
półsieroctwo społeczne jeden z rodziców
półsieroctwo społeczne jeden z rodziców
wykazuje zainteresowanie i opiekuje się
sieroctwo duchowe  minimalna opieka (fizyczna)
 bark akceptacji, poczucia bezpieczeństwa,
zrozumienia
Przyczyny sieroctwa
społecznego, duchowego
PATOLOGIE: alkoholizm, kradzie\
e, prostytucja,
przemoc itp.
CHOROBY: niepełnosprawni, psychicznie chorzy
CHOROBY: niepełnosprawni, psychicznie chorzy
Formy utraty przez dziecko
naturalnego środowiska
rodzinnego
zawę\
enie funkcji opiekuńczej
zawę\
enie funkcji opiekuńczej
(dziecko zaniedbane)
rozbicie więzi uczuciowo-rodzinnej
(dziecko opuszczone przez rodzinę)
demoralizacja środowiska rodzinnego
(dziecko przymusowo zabrane od rodziny)
(dziecko przymusowo zabrane od rodziny)
dezintegracja strukturalna rodziny
(dziecko opuszczone przez mał\
eństwo rozbite)
śmierć jednego z rodziców/obojga
(półsierota/sierota)
Skutki sieroctwa
Zachwianie poczucia bezpieczeństwa
przerwanie naturalnego wchodzenia dziecka w
\
ycie społeczne
utrata więzi emocjonalnych, łączących dziecko ze
światem dorosłych
poczucie osamotnienie i krzywdy
poczucie osamotnienie i krzywdy
liczne zaburzenia w zaspokajaniu potrzeb dziecka
w skrajnych przypadkach choroba sieroca
Rodzaje/formy opieki zastępczej
Dom Dziecka
Rodzinny dom dziecka
Rodzina zastępcza
Pogotowie opiekuńcze
Wioski dziecięce
Adopcja
Adopcja
Mieszkania usamodzielniające
Rodzaje rodzinnej opieki zastępczej
rodzinne pogotowie opiekuńcze
rodzinne pogotowie opiekuńcze
specjalistyczna/terapeutyczna rodzina zastępcza
rodzina zastępcza okresowa dla nieletnich matek
i ich dzieci
krótkoterminowa rodzina zastępcza
przygotowująca do adopcji
długoterminowa rodzina zastępcza
długoterminowa rodzina zastępcza
rodzina zastępcza, przygotowująca do
usamodzielnienia (pow. 16 roku \
ycia)
kompensacja sieroctwa 
ewolucja
OD ZAPEWNIENIA OPIEKI
PO ROZWÓJ DZIECKA
ekologiczne podejście do
rodzicielstwa
" podejście ekologiczne w psychoterapii i opiece nad dzieckiem
" podejście ekologiczne w psychoterapii i opiece nad dzieckiem
" relacja między \
ywym organizmem a jego środowiskiem
" wcześniej proces jednokierunkowy: rodzice do dziecka, ochrona dzieci 
odbieranie od rodziców i umieszczanie w domu dziecka
" teraz proces dwukierunkowy i cyrkularny  wpływ rodziców mo\
e się
ró\
nić ze względu na cechy dziecka, temperament,
" dzieci o wysokim poziomie lęku potrzebują łagodnego bez przemocy
postępowania, aby przyjąć normy, to wystarczy.
" Dzieci mają wpływ na zachowanie rodziców i kiedy mamy do czynienia z
zablokowaniem tego procesu nie wiemy kto  zawinił
zablokowaniem tego procesu nie wiemy kto  zawinił
" szerokie spojrzenie na rodzicielstwo (relacje mał\
eńskie, sieć społeczna,
doświadczenia itp.)
" konsekwencja  unikanie pochopnego umieszczania dziecka w dd
" działania rodziny zale\
ą od mo\
liwości zaspokajania potrzeb
zatem rodzicielstwo osadzone w kontekście społeczno-rodzicielskim
zachowanie równowagi pomiędzy
ochroną dziecka a utrzymaniem
rodziny
" z opieki skoncentrowanej na dziecko do opieki s. na utrzymanie rodziny
z opieki skoncentrowanej na dziecko do opieki s. na utrzymanie rodziny
" podejście ekologiczne, sukcesy terapii rodzinnej o aspekty ekonomiczne
" rezerwa w umieszczaniu w instytucji
" terapia rodzin daje efekty gdy jest długoterminowa i wielowymiarowa
" programy skierowane na rodzinę
" dodatkowo edukacyjne wsparcie cel - zapobieganie umieszczania dziecka
poza rodziną
" praca z dzieckiem w rodzinie, albo z dzieckiem i rodziną, aby wróciło do
domu
domu
" całe rodziny są klientami opieki instytucjonalnej
" dostępność (bliskość ośrodków)
" jednak wzrasta liczba dzieci umieszczanych w rodz. zastępczych
" najwa\
niejsze w opiece zastępczej  zwrócenie dziecka rodzinie!
" nie koniecznie zamieszkiwanie z dzieckiem
respektowanie punktu widzenia
rodziców
" wcześnie rodziny były oporne, trudne, nie współpracujące
wcześnie rodziny były oporne, trudne, nie współpracujące
" rodzice i pracownicy socjalni mówią innym językiem
" teraz gotowość wysłuchania tego co mają nam do powiedzenia
" reagowanie szacunkiem i szczerością
" ONI i MY
" Zarzuty problemy rodziców (reszta punktów poni\
ej):
" dzieci poza domem, bark zaufania od pracownika,
" rodziny, których pierwsze doświadczenia z opieką były pozytywne lepiej
współpracowały póz
niej
współpracowały póz
niej
" nieadekwatność informowania rodziny (na czym polega cały system
zadania itp.), informacje spóz
nione, zatajane, brak dostępu do opinii
specjalistów
" hierarchiczny układ pomiędzy rodziną i specjalistami
" sporadyczność kontaktów
model negocjacyjny jako zasada
pracy z rodzinami o specjalnych
potrzebach
" rodzice (szczególnie dzieci o specjalnych potrzebach) zauwa\
ają, \
e nie
tylko specjaliści mogą zapewnić opiekę dzieciom
" poza tym przemoc i nadu\
ycia w placówkach
" opieka miała charakter medyczny
" rodzice \
ądali prawa do dostępu do szkół normalnych
" Integracja
" wsparcie rodzin w dą\
eniu do normalnego \
ycia
" odchodzi się od edukacji specjalnej
" tak\
e specjalistyczne rodziny zastępcze
" tak\
e specjalistyczne rodziny zastępcze
" rodzice podejmują decyzje!
" ka\
da pomoc zaczyna się od ustalania potrzeb i oczekiwań dziecka i
rodziny
" model negocjacyjny
zwrócenie uwagi na kwestie praw
dziecka i ich respektowanie
" 20 listopada 1989 Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych
przyjmuje Konwencję Praw Dziecka
" niezbędne jest aby aby dzieci jako grupa społ. były anga\
owane w opis
operacyjny swoich interesów
" zapewnienie dziecku, które stało się ofiarą przemocy, zaniedbania itp.,
fizycznej i psychicznej integracji ze społeczeństwem (ochrona zdrowia,
edukacja, \
ycie kult.)
" dzieci anga\
owane i wysłuchiwane w sprawie wszelkich decyzji
" dzieci anga\
owane i wysłuchiwane w sprawie wszelkich decyzji
" uczestniczą w podejmowaniu decyzji
" prawo do wglądu w swoje akta
" zawiązywanie kontraktów
troska o zachowanie właściwych
proporcji opieki
" oferowana pomoc dostosowana do problemu, dozowania i adoptowania
odpowiednio do systemu klienta
" charakter intensywność, czas trwania adekwatne, elastycznie dopasowane
do potrzeb i mo\
liwości rodziny
" w ka\
dym regionie sieć usług, ofert i mo\
liwość
" wybieramy takie metody, które w jak najmniejszym stopniu ingerują w
prywatność
" pomoc jak najmniej drastyczna, trwać jak najkrócej i oferowana jak
najbli\
ej domu
najbli\
ej domu
" unikamy narzucania interwencji, zwłaszcza gdy mo\
liwy jest dobrowolny
udział
" jasno zdefiniowane filozofia, cele i mo\
liwości instytucji, by klient wiedział
" ocena, podejmowanie decyzji, planowanie, realizacja, ewaluacja