Bankowość centralna na świecie
Instrumenty polityki pieniężnej
(na przykładzie NBP)
Dr Michał Skopowski
Klasyfikacje instrumentów polityki pieniężnej
2
Standardowe instrumenty
polityki pieniężnej
Rezerwa
obowiązkowa
Operacje Operacje
otwartego depozytowo
rynku - kredytowe
3
Niestandardowe instrumenty polityki pieniężnej
" narzędzia stanowiące najostrzejszą ingerencję banku centralnego
pułapy (plafony) kredytowe,
w działalność banków; najczęściej przyjmują one postać określonego indeksu wzrostu
kontrolę emisji, pułapy emisji
wielkości kredytu bankowego czy też emisji papierów wartościowych
" ograniczenia obrotu pieniężnego
kontrola dewizowa
i kapitałowego z zagranicą
obowiązek zakupu papierów
" przymus nabywania walorów przez banki w celu związania płynności bankowej;
wartościowych
przepisy regulujące stopy
" regulacje określające wielkość lub przedział wahań poszczególnych rodzajów stóp
procentowe stosowane przez banki
procentowych
komercyjne
regulacje jakościowych warunków
" określanie np. celu, na jaki banki mogą udzielać kredytów podmiotom gospodarczym
udzielania kredytów
przyjmowanie przez bank centralny
" absorpcja płynności bezpośrednio od podmiotów niebankowych (bez pośrednictwa
depozytów od podmiotów
banków)
niebankowych
4
Rezerwa obowiązkowa
w�To określona część każdego depozytu (obecnie
3,5%), którą banki komercyjne muszą odprowadzić
na rachunek w banku centralnym
w�Środki utrzymane z tytułu rezerwy obowiązkowej są
oprocentowane stawką 0,9 stopy redyskonta weksli
w�Rezerwa obowiązkowa w Polsce utrzymywana jest w
systemie opóz
nionym i uśrednionym, a zatem
stabilizuje przebieg stóp procentowych rynku
międzybankowego
5
Etapy procesu odprowadzenia
rezerwy obowiązkowej
Wyznaczenie
Naliczenie Odprowadzenie Utrzymanie
podstawy naliczenie
rezerwy rezerwy rezerwy
rezerwy
6
Funkcje rezerwy obowiązkowej
Funkcje rezerwy obowiązkowej
Funkcje tradycyjne Funkcje nowoczesne
Zabezpieczenie Wpływanie na Przysparzanie Tworzenie popytu na Stabilizacja rynkowych stóp
wkładów deponentów mnożnik kreacji dochodów bankowi pieniądz banku centralnego procentowych
pieniądza centralnemu
(w sytuacji nadpłynności (w przypadku rezerwy
(a pośrednio sektora bankowego) opóz
nionej i uśrednionej)
państwu)
7
Stopa rezerwy obowiązkowej
w Polsce
8
Rezerwa obowiązkowa w Polsce
(mld PLN)
9
Rezerwa obowiązkowa wymagana
i utrzymywana w Polsce
10
Operacje kredytowo-depozytowe
w� W sytuacji zachwiania płynności bank komercyjny może, zawsze
z własnej inicjatywy:
Zaciągnąć kredyt refinansowy w NBP
l� Kredyt lombardowy pod zastaw walorów skarbowych do równowartości
80% ich wartości nominalnej
l� Kredyt redyskontowy w drodze redyskonta weksli handlowych o ustalonych
cechach
Złożyć w NBP niezabezpieczony depozyt O/N
w� Powyższe instrumenty oprocentowane są jak najmniej korzystną
stopą procentową, aby skłonić banki do wykorzystywania rynku
międzybankowego
Tworzą dzięki temu korytarz zmienności stóp procentowych rynku
międzybankowego
11
Funkcje kredytu refinansowego
Funkcje kredytu refinansowego
Funkcje tradycyjne Funkcje nowoczesne
Standardowa Kształtowanie Dostarczanie Ograniczenie od góry Wpływanie na
regulacja rynkowych stóp płynności bankowi zmienności rynkowych rozwój
płynności procentowych komercyjnemu w stóp procentowych poszczególnych
banków sytuacji nagłego jej rynków papierów
( Sufit zmienności
komercyjnych zachwiania wartościowych oraz
rynkowych stóp
systemów RTGS
(Kredytodawca procentowych)
ostatniej instancji)
Funkcje przejęte przez OOR
12
Ograniczenia w dostępie do kredytu
refinansowego
Ograniczenia w dostępie do kredytu refinansowego
Ograniczenia wysokości kredytu Stopa procentowa
Limity (kontyngenty) oznaczają Posiadana przez dany bank ilość Stopa procentowa jest znacząco
maksymalne, narzucone przez walorów mogących być zastawem w wyższa od rynkowej,
bank centralny, wysokości przypadku kredytu refinansowego co powoduje, że kredyt refinansowy
kredytu refinansowego, jaki (zazwyczaj osiągalny kredyt jest jest  kredytem ostatniej instancji i
mogą zaciągnąć poszczególne pewną częścią łącznej wartości przyczynia się do rozwoju rynku
banki komercyjne oddanych w zastaw walorów) międzybankowego
13
Kredyty refinansowe w Polsce w
latach 1993-2011 (mln PLN)
14
Kredyt lombardowy
Metody zaciągania kredytu
lombardowego
Z inicjatywy banku Automatycznie
Strona inicjująca
komercyjnego udzielany przez NBP
Na podstawie Po niespłaceniu do
Mechanizm zaciągania
odpowiedniej deklaracji godziny 18:00 kredytu
technicznego
Mechanizm
warunkowo
Cel ogólny
Uzyskanie płynności
odraczający termin
w sytuacji przejściowego
wywiązania się ze
jej niedoboru
zobowiązań względem
NBP
15
Wykorzystanie weksla w refinansowaniu banków
Klient oddaje weksel do dyskonta
(uzyskując np. kredyt dyskontowy lub akceptacyjny)
Bank czeka Bank
Bank
do terminu zapadalności refinansuje się w banku
komercyjny
weksla centralnym
Bank komercyjny, ponieważ Bank centralny pobiera
samodzielnie finansuje podmiot redyskonto, jednak wszystkie
zobowiązany wekslowo, ma z tej formalności wykonuje bank
operacji wyższe zyski komercyjny. Bank komercyjny
dzieli się zyskiem z operacji
z bankiem centralnym
Przedstawienie
Podmiot Podmiot zobowiązany
weksla do wykupu
zobowiązany nie wykupuje weksla -
podmiotowi zobowiązanemu
wekslowo wykupuje protest weksla
wekslowo w terminie
weksel
zapadalności
weksla
16
Funkcje kredytu redyskontowego
Kredyt redyskontowy
Pierwsza granica
Forma y
ródło zysków banku Wpływ na jakość
wzrostu dla stóp
refinansowania centralnego weksli
procentowych
Kredyt Redyskonto potrącane Określając Stopa redyskonta
redyskontowy, w od oddanych do warunki, które weksli jest
bankach redyskonta weksli jest muszą spełniać teoretycznie
centralnych go jednym ze z
ródeł weksle oddawane pierwszym górnym
stosujących, jest zysków banku do redyskonta ograniczeniem dla
jedną centralnego bank centralny wzrostu stóp
z form wpływa na jakość procentowych rynku
(choć osiąganie zysku
refinansowania weksli międzybankowego.
nie jest samo w sobie
banków przyjmowanych Praktycznie jednak
celem tej instytucji)
komercyjnych przez banki istotniejsza w tym
komercyjne do względzie jest stopa
dyskonta lombardowa
17
Mechanizm korytarza zmienności stóp
procentowych rynku międzybankowego
Stopa kredytu refinansowego
Stopa depozytowa
Stopa procentowa rynku
międzybankowego
Decyzja
o podniesieniu stóp
procentowych banku
centralnego
Czas
18
międzybankowego
procentowych rynku
Korytarz zmienności stóp
Stopa procentowa
Korytarz zmienności stóp procentowych na
rynku międzybankowym
19
Wykorzystanie operacji kredytowo-depozytowych w
Polsce a zmienność stóp procentowych
20
Operacje otwartego rynku (OOR)
w� Polegają za zakupie lub sprzedaży papierów wartościowych przez NBP w
drodze aukcji procentowej, amerykańskiej
w� Z punktu widzenia trwałości ich wpływu na płynność sektora bankowego
OOR mogą być:
Warunkowe (zmieniać ją okresowo)
Bezwarunkowe (zmieniać ją trwale)
w� Z punktu widzenia kierunku wpływu na powyższą płynność OOR dzielą
się na:
Operacje absorbujące płynność
Operacje zasilające
w� Ze względu na nadpłynność sektora bankowego przeprowadza się w Polsce
praktycznie wyłącznie operacje podstawowe -sprzedaży siedmiodniowych
bonów pieniężnych - stąd stopa referencyjna (operacje warunkowe,
absorbujące). Możliwe są jednak również:
Operacje dostrajające (o terminie zapadalności poniżej 7 dni)
Operacje strukturalne (o dłuższym okresie wpływu na płynność)
21
Cele operacji otwartego rynku
Kształtowanie podaży
pieniądza i płynności sektora
bankowego
Zwiększanie efektywności Bezpośrednie
funkcjonowania pozostałych i pośrednie wpływanie na
instrumentów polityki stopy procentowe na rynku
pieniężnej międzybankowym
22
23
Rodzaje operacji otwartego rynku
Kupno Sprzedaż
repo reverse repo
(repurchase agreement) (reverse repurchase agreement)
 bank centralny kupuje od banków  bank centralny sprzedaje bankom
papiery wartościowe pod papiery wartościowe pod
warunkiem ich odprzedaży w warunkiem ich odkupu
określonym terminie i po w określonym terminie i po
określonej cenie określonej cenie
 stanowi odpowiednik kredytu  stanowi odpowiednik depozytu
udzielonego bankom przez bank przyjętego przez bank centralny
centralny pod zastaw papierów od banków komercyjnych
wartościowych
outright purchase outright sale
 bank centralny kupuje od banków  bank centralny sprzedaje bankom
papiery wartościowe papiery wartościowe lub emituje
własne walory
24
Warunkowe
Bezwarunkowe
Mechanizm wpływu
zasilających OOR
Bank centralny chce obniżyć wysokość stóp procentowych na rynku
Kupuje papiery wartościowe po cenach wyższych niż występujące na rynku
Oferuje bankom niższą stopę procentową od występującej na rynku
Proponuje zatem bankom bardziej opłacalną formę kredytu na pokrycie ich
niedoborów płynności
Wielkość płynnych środków w obiegu zwiększa się (zwiększa się przez to
możliwość kreacji pieniądza wkładowego przez banki)
Rynkowe stopy procentowe kredytów (a w konsekwencji lokat) ulegają obniżeniu
z uwagi na konkurencyjność przeprowadzonych przez bank centralny operacji
kupna i większą dostępność pieniądza na rynku
25
26
Absorpcja nadpłynności sektora bankowego
przez NBP w latach 1994-2011 (mld PLN)
27
Podsumowanie
w�Rezerwa obowiązkowa tworzy popyt na pieniądz
rezerwowy banku centralnego, a ponieważ jest
opóz
niona i uśredniona  stabilizuje stopy
procentowe na rynku międzybankowym
w�Stopa referencyjna kształtuje stopy procentowe
rynku międzybankowego, a dokonywane z jej
wykorzystaniem 7-dniowe OOR kształtują płynność
sektora bankowego
w�Stopy lombardowa i depozytowa tworzą korytarz
zmienności stóp procentowych na rynku
międzybankowym
28
Bankowość centralna na
świecie
Ciąg dalszy nastąpi...