Często śmiejemy się z osób, które chrapią. Jednak okazuje
się, że głośne chrapanie może być oznaką niebezpiecznych
dla zdrowia zakłóceń oddechowych. Do zaburzenia
drożności dróg oddechowych dochodzi na poziomie
gardła; w czasie snu obniża się napięcie mięśni, w wyniku
czego ściany górnych dróg oddechowych zbliżają się do
siebie, język oraz podniebienie miękkie opadają w stronę
przełyku, powodując zwężenie. Z powodu zamknięcia
górnych dróg oddechowych dochodzi do zaburzenia jednej
z podstawowych czynności życiowych- oddychania. Około
10-30% dorosłych chrapie podczas snu. Jednak w
większości przypadków leczenie nie jest potrzebne, gdyż
chrapanie to nie stanowi zagrożenia dla zdrowia.
W przeciwieństwie do tego, głośne i przede wszystkim
nieregularne chrapanie jest z reguły oznaką zespołu
obturacyjnych bezdechów sennych (OBPS), na który cierpi
ok. 5% populacji Choroba ta dotyka w przeważającej
części mężczyzn w średnim wieku.
Kluczowe słowo Apnoea pochodzi z łaciny i oznacza
bezdech.
Osoba cierpiąca na bezdech nie jest podczas snu
wystarczająco dotleniona; może dojść do niedotlenienia
mózgu, serca, nerek, wątroby.
Drugim obok niedotlenienia ważnym zaburzeniem są
wybudzenia
ze
snu.
Prawidłowy
sen
polega
na
naprzemiennym występowaniu okresów snu płytkiego i
głębokiego. U chorych z bezdechem cykliczność ta jest
zaburzona.
Bezdech prowadzi do nadmiernej senności podczas dnia,
osłabienia potencji i różnych zaburzeń ze strony układu
krążenia, jak: zakłócenia rytmu serca, nadciśnienie
tętnicze, przerost prawej komory serca i inne.
Jeśli głośno chrapiesz i po obudzeniu czujesz się
niewyspany, powinieneś zgłosić się do lekarza.
W specjalistycznym ośrodku diagnostyki bezdechu
dowiesz się, czy cierpisz na bezdech senny oraz jakie są
możliwości terapii.
2. Jakie są symptomy bezdechu?
Do najczęstszych objawów bezdechu sennego należą:
nieregularne, głośne chrapanie
bezdechy ( po okresie chrapania następuje cisza, w której
widoczne są ruchy klatki piersiowej i brzucha, jednak
proces oddychania jest zaburzony)
niespokojny sen (gwałtowne poruszanie rękami i nogami)
częste oddawanie moczu w nocy
pocenie się
Objawy występujące w ciągu dnia:
niewyspanie
uczucie ciągłego zmęczenia
zasypianie wbrew własnej woli
poranne bóle głowy
osłabienie pamięci
trudności w koncentracji
zwiększona drażliwość
3. Przyczyny bezdechów sennych
Podczas snu spada napięcie mięśniowe, dotyczy to również
mięśni biorących udział w oddychaniu. U większości osób
nie ma to wpływu na jakość snu. Jednak u niektórych osób
osłabienie napięcia mięśniowego w obrębie gardła i dróg
oddechowych jest tak duże, że zaburza normalne
oddychanie, a przez to naturalny rytm snu.
Bezdech może mieć również podłoże centralne tzn.
zakłócenie funkcji mózgu sterującej oddychaniem. U
zdrowych osób mózg wysyła do mięśni sygnały
zawiadujące oddechem, a u chorych mózg zdaje się
zapominać o tej funkcji.
Kontynuujmy nasze rozważania:
A więc w skutek zwiotczenia mięśni podniebienia
miękkiego, przepływ powietrza w górnych drogach
oddechowych jest upośledzony. Organizm zwiększa
wysiłek oddechowy, czego wyrazem w końcowej fazie jest
chrapanie. W końcu mięśnie dróg oddechowych zupełnie
się zamykają. Te zastoje w oddychaniu można rozpoznać
po charakterystycznych okresach ciszy i przerwach w
chrapaniu.
Na skutek zwiększonej aktywności mięśni przepony i
klatki piersiowej (wywołanej wzmożonym wysiłkiem
oddechowym) dochodzi do krótkich przerw w śnie.
Podczas tych wybudzeń tzw. "Arousals" zwiększa się z
kolei aktywność mięśni w obrębie szyi, tak że drogi
oddechowe ponownie zostają otwarte. Okresy wybudzeń są
bardzo krótkie, tak że rano nie będziesz ich pamiętał. Przy
OBPS przerwy w oddychaniu trwają ok. 10sek lub dłużej i
powtarzają się wielokrotnie w ciągu nocy.
Przy każdym zatrzymaniu oddechu spada wysycenie krwi
tlenem i serce musi pracować szybciej. Przez to rośnie
ciśnienie krwi, które nierzadko nie obniża się po
rozpoczęciu normalnego oddychania.
W niektórych wypadkach dochodzi do zakłócenia rytmu
serca, tzn. serce bije nierówno, nawet z kilkusekundowymi
przerwami. Przypuszcza się, że nagła śmierć u dorosłych o
ogólnie Dobrym stanie zdrowia jest związana z
występującymi podczas snu zaburzeniami rytmu serca.
Spadek napięcia mięśniowego w czasie snu spowodować
mogą także:
alkohol, środki nasenne i uspokajające.
Większość pacjentów cierpiących na bezdech senny nie ma
żadnych fizycznych anomalii, które mogłyby zakłócić
oddychanie podczas snu; jednak pewne cechy fizyczne
mogą być czynnikiem ryzyka:
-mała szczęka, duży język, powiększone migdałki, znaczny
przyrost tkanki tłuszczowej i łącznej w obrębie ujścia
górnych dróg oddechowych.
OBPS występuje szczególnie często u otyłych mężczyzn, u
kobiet na skutek obecności żeńskich hormonów i innej
budowy krtani bezdech prawie nie występuje. Po
osiągnięciu wieku menopauzalnego ryzyko zachorowania
wzrasta.
4. Czy bezdechy są niebezpieczne?
Bezdech jest zdecydowanie niebezpieczny, w najcięższych
przypadkach może skończyć się fatalnie.
Pomyśl o tym w ten sposób:
Coś zatrzymuje proces oddychania w czasie snu- czy to
może pozostać bez wpływu na twoje zdrowie?
Z bezdechem wiąże się podwyższenie ciśnienia krwi,
wzrasta ryzyko niewydolności serca, udaru, arytmii.
Niestety, nie wszystkie problemy związane z bezdechem są
znane, ale specjaliści zgadzają się, że u większości
pacjentów
objawy
są
podobne.
Poza
wcześniej
wspomnianymi poważnymi powikłaniami bezdech senny
ma także inne następstwa:
zakłócenie normalnego rytmu snu może prowadzić do
depresji , nadwrażliwości, trudności w koncentracji,
zaburzeń pamięci, utraty energii.
Wyobraź sobie co może się stać, jeśli nadmiernie senny
usiądziesz za kółkiem!
Ale nie obawiaj się, są już skuteczne metody terapii
bezdechu.
5. Co mnie czeka u lekarza?
Lekarz musi zadać Ci szereg pytań, a czasem nawet trzeba
wypełnić ankietę, która pomoże w diagnozie. Jest to zestaw
pytań dotyczących twojego zdrowia i samopoczucia oraz
snu.
Często
potrzebna
jest
również
pomoc
twojego
współmałżonka, gdyż tylko on może opisać przebieg
twojego snu- wybudzenia, chrapanie, charakterystyczne
okresy ciszy.
Jeśli zachodzi podejrzenie OBPS, prawdopodobnie
zostaniesz skierowany do specjalistycznego laboratorium
snu, w celu kontroli przebiegu i jakości twojego snu.
Będziesz musiał spędzić jedną lub dwie noce w
laboratorium, gdzie przed pójściem spać przeszkolony
personel podłączy Cię do aparatu diagnostycznego. Za
pomocą aparatu, w zależności od rodzaju zarejestrowane
zostaną następujące parametry:
Czynność mózgu
czynność mięśni
czynność ruchów rąk i nóg
Oprócz tego za pomocą wyposażonego w czujniki
specjalnego
urządzenia
(np.
SOMNOcheck
effort,
SOMNOlab) rejestrowane będą parametry oddechowe,
saturacja,
chrapanie,
ilość
bezdechów
i
osłabień
oddechowych i inne. Na tej podstawie lekarze będą mogli
postawić diagnozę- czy cierpisz na bezdech i jeśli tak- jak
bardzo jest on nasilony.
6. Metody terapii bezdechów
Terapia CPAP
Nazwa terapii - nCPAP to skrót angielskiej nazwy:
nasal continuous positive airway pressure - stałe dodatnie
nosowe ciśnienie w drogach oddechowych.
Metoda ta okazywała się dotychczas najskuteczniejsza w
leczeniu obturacyjnego bezdechu sennego.
Standardowy aparat do terapii CPAP składa się z
urządzenia podstawowego i przewodu przez który tłoczone
jest powietrze do maski nosowej. Dodatkowo istnieje
możliwość podłączenia nawilżacza.
Pacjent oddycha powietrzem tłoczonym przez aparat, przy
czym aparat utrzymuje stałe ciśnienie na nastawionym
wcześniej poziomie. Ciśnienie to wywiera stały nacisk na
drogi oddechowe, tak że nie dopuszcza do ich zamknięcia i
do bezdechu.
Niektórzy pacjenci skarżą się na uciążliwość tej metody-
trzeba się przyzwyczaić do oddychania powietrzem o
zwiększonym ciśnieniu, często występuje suchość śluzówek
i gardła.
Aby utrzymać odpowiedni poziom nawilżenia istnieje
możliwość podłączenia nawilżacza.
Terapia BiPAP
Do terapii BiPAP służą urządzenia, w których efekt
terapeutyczny
osiągany
jest
poprzez
dostarczanie
dodatniego ciśnienia powietrza do dróg oddechowych.
( podobnie jak w terapii CPAP). Urządzenie BiPAP stosuje
jednak zmienną wartość ciśnienia- niższą w fazie wydechu,
co
zapobiega
nadmiernemu
wysychaniu
dróg
oddechowych. Aparaty BiPAP stosowane są także u
pacjentów mających spore kłopoty z zaakceptowaniem
terapii CPAP lub w zespołach zaburzeń oddychania o
typie tzw. bezdechu centralnego.
Terapia auto PAP
Nowością są inteligentne urządzenia tzw. auto PAP, które
potrafią "przewidzieć" zbliżający się bezdech i w porę mu
zapobiec automatycznie podwyższając ciśnienie. Poza
okresami podwyższonej aktywności aparatu (proces
zwiększania ciśnienia) pacjent oddycha powietrzem o
zwykłym ciśnieniu- redukuje to maksymalnie wystąpienie
efektów ubocznych.
Przyrządy mechaniczne
U niektórych pacjentów można zastosować indywidualnie
dopasowaną szynę. Szyna ma za zadanie nie dopuścić do
zamknięcia dróg oddechowych poprzez lekkie przesunięcie
języka i podniebienia do przodu.
Zabiegi chirurgiczne
Anomalie fizyczne, które mogą wpływać na jakość snu
można w niektórych wypadkach korygować operacyjnie.
Zalicza się tu: powiększone migdałki i polipy, przerośniętą
tkanka
tłuszczową
i
łączną
w
obrębie
gardła,
zniekształcenie i nieprawidłową budowę szczęki i
podniebienia
miękkiego,
upośledzającą
prawidłowe
oddychanie skrzywioną przegrodę nosową.
Jedną
z
metod
operacyjnych
przy
OSA
jest
uvulopalatopharyngoplastyka (UPPP) Jest to zabieg
chirurgiczny, polegający na usunięciu nadmiaru tkanki
tłuszczowej i łącznej z okolic gardła. Badania wykazują
jednak, że powodzenie takiego zabiegu wynosi ok. 50%
Pacjenci zoperowani uskarżają się głównie na nosową
wymowę, oraz wpływanie resztek pokarmu i płynów do
nosa podczas przełykania lub picia.
Terapia tlenowa
Terapia tlenem jest rzadko stosowana przy bezdechu jako
jedyne postępowanie lecznicze. Najczęściej tlen stosuje się
w kombinacji np. w terapii CPAP. ( dostarczanie tlenu gdy
spada saturacja)
Środki farmakologiczne
U większości pacjentów stosowanie leków nie przynosi
trwałej poprawy; jednak w lżejszych przypadkach
niektóre leki mogą polepszyć jakość snu chorego.
7. Czy mogę sam sobie pomóc?
Oczywiście , że możesz spróbować zminimalizować ryzyko
wystąpienia bezdechu lub -jeśli już na niego cierpisz-
pomóc w jego leczeniu. Jeżeli cierpisz na, będziesz
potrzebował także fachowej terapii.
Zapoznaj się z następującymi informacjami:
Prawidłowa waga ciała
Kontrola wagi ciała odgrywa w bezdechu ważną rolę.
Przykładowo, mężczyzna chory na bezdech o wadze ciała
ok. 90 kg, dla którego prawidłowa waga ciała wynosi 75
kg, mógłby znacznie polepszyć jakość oddychania w czasie
snu przez utratę ok. 10 kg.
Dlaczego?
Przerośnięta tkanka tłuszczowa odkłada się tak samo w
obrębie gardła jak w innych miejscach , zwężając tym
samym światło górnych dróg oddechowych.
Alkohol
Już na dwie godziny przed snem powinieneś unikać
alkoholu, ponieważ osłabia on napięcie mięśni przez co
zmniejsza
się
aktywność
oddechowa
i
zwiększa
częstotliwość bezdechów.
Alkohol może także powodować bezdechy u osób, które
normalnie ich nie mają, nie chrapią i śpią spokojnie.
Tabletki nasenne
Należy unikać stosowania środków nasennych, gdyż
sprzyjają one zwiotczeniu mięśni i mogą prowadzić do
bezdechu . Jeśli jednak cierpisz na stałą bezsenność lub
notoryczne wybudzenia, lekarz może zalecić stosowanie
łagodnych środków nasennych.
8. Nietoleruję terapii CPAP. Co mogę zrobić?
Po pierwsze dokładnie przeczytaj instrukcję swojego
aparatu.
Przede wszystkim problemem może być czepek i maska
Jednak wszystko wyda ci się o wiele prostsze, jeśli
poświęcisz więcej czasu na przeczytanie wskazówek i
poćwiczysz zakładanie maski i czepka. Wiele osób broni się
przed ich założeniem, mimo że nigdy nie próbowali. Poza
tym zupełnie inaczej będziesz to odczuwać w nocy podczas
snu.
Daj sobie trochę czasu. Usiądź spokojnie przy stole,
obejrzyj dokładnie maskę i czepek, zobacz jak zakłada się
paski mocujące, przyłóż maskę do nosa. Potem połącz
wszystkie elementy i obejrzyj sobie całość. Paski wyreguluj
tak, aby czepek leżał wygodnie, nie uciskając, ale również
ale również niezbyt luźno.
Nawilżacz
Innym problemem może być wrażenie "suchości"
wtłaczanego powietrza. W tym wypadku możesz sprawić
sobie nawilżacz do aparatu, który rzeczywiście może
polepszyć jakość terapii CPAP. Po podłączeniu nawilżacza
większość osób odczuwa wyraźną różnicę.
Hałas
Większość aparatów CPAP pracuje dość cicho i nie
przeszkadza śpiącemu. Jednak niektóre osoby nie są w
stanie normalnie zasnąć i spać w pobliżu aparatu. Są dwie
rzeczy, które możesz zrobić:
jakoś zredukować hałas np. zakładając zatyczki do uszu
odstawić aparat możliwie najdalej od siebie
Obojętnie jednak, czy włożysz do uszu stopery, czy
postawisz aparat za czymś, nigdy nie stawiaj niczego na
aparacie ani go nie przykrywaj. Pamiętaj, że aparat ten
pompuje powietrze- jeśli zablokujesz przepływ powietrza
aparat może się zapalić. Dookoła aparatu musi być wolna
przestrzeń,
tak
aby
powietrze
mogło
swobodnie
cyrkulować.