WYBRANE KONWENCJE TEATRALNE – WYKŁAD

EGZAMIN – CZERWIEC 2010

1. P

ojęcia:

- agon – rywalizacja, współzawodnictwo; rodzaj festiwalu na zasadach rywalizacji,

knkursów dramaturgów; poprzedzał je konkurs dydtyrambów.

- cavea – łacińskie określenie widowni (Rzym) w kształcie półkola (lub koła) tworzonego

przez wznoszące się rzędy kamiennych ław.

- fabuła atellana – typ komedii improwizowanej ze stałymi postaciami seryjnymi;

burleskowe obśmiewanie typów. Typy

maccus – tępy, żarłoczny młodzieniec

bucco – żarłok, łysy, pucołowaty, pyszałek

pappus – zdziecinniały, infantylny, starzec, lubieżny

dossenus – starzec, pasożyt, dość inteligentny, sprytny

Tematy: układy małżeńskie, śluby, pogrzeby, zaręczyny.

- gerx/caterva – trupa teatralna.

- historion – nazwa aktora w Rzymie.

- dekoracja symultaniczna – widoczny przez cały czas trwania spektaklu wystrój sceny

przedstawiający kilka miejsc akcji, w których aktorzy grają jednocześnie bądź przechodzą z

jednego miejsca na drugie, kireując w ten sposób uwagę widza na różne sfery gry.

- corrales de comedias – nazwa hiszpańskiego teatru publicznego, powstałego w drugiej

połowie XVI stulecia. Miejsce otwarte gdzie przedstawiano komedie. Scene budowano pod

jedną ze ścian budynków otaczających patio. Z czasem scenę przykrywano dachem, zaś pod

bocznymi ścianami budowano galerię. Zamożni widzowie oglądali spektakl z okien i

balkownów, biedni z patio, kobiety miały specjalną galerię. W przedstawieniach stosowano

umowną, skromną dekoracje. Sztuki wystawiano w godzinach popołudniowych, przy

świetle dziennym, trwały od 2h do 3h. Przedstawiciele: Lope de Vega, Triso de Molina,

Pedro Calderon de la Barca.

- bitwa o Hernaniego – Jeszcze przed prapremierą Hernani stał się obiektem ostrych

kontrowersji, podsycanych na łamach gazet różnych opcji politycznych. Szczególnie siły

polemika ta nabrała po dwóch pierwszych przedstawieniach i trwała do zdjęcia Hernaniego

z afisza po 43 wystawieniach (do czerwca 1830). Młodzi romantycy widzieli w dramacie

realizację nowych, świeżych prądów ideologicznych i zerwanie ze "skostniałą" konwencją

sceniczną. Docenili również polityczne, antymonarchiczne przesłanie dzieła, którego Hugo,

po doświadczeniach z Marion Delorme starał się nie eksponować (zachował jedynie kilka

negatywnie nacechowanych przymiotników pod adresem króla).

Obóz klasyków wskazywał natomiast na zupełny brak realizmu w utworze, nadmiar

patetycznych scen i wydumane dylematy niektórych bohaterów. Atakowany był również

język zastosowany w dramacie jako niestaranny, niegodny sceny teatralnej (zwłaszcza

zerwanie z aleksandrynem). Podkreślano nadmiernie jaskrawy ton wypowiedzi większości

postaci oraz posępną atmosferę całego utworu.

Mimo tych kontrowersji, sztuka odniosła finansowy sukces i została w 1838 wznowiona, nie

bez oporów ministerstwa spraw wewnętrznych, które po publikacji dramatu Król się bawi

zaczęło uważać Wiktora Hugo za niebezpiecznego literackiego wichrzyciela. Przez okres II

Cesarstwa dzieło nie było wystawiane na wyraźne życzenie autora. Odzyskało popularność po kolejnej inscenizacji w 1877.

- jigg – taniec na ¾ bardzo żywiołowy przy farsach, wystawiany na koniec (nawet przy tragediach); taniec klaunów.

- panorama – dekoracja wykorzystująca perspektywę i złudzenie optyczne dla uzyskania

efektownego obrazu.

- auto sacramental – jednoaktowe sztuki religijne wystawiane z okazji Bożego Ciała (w

XIV wieku udział w nich był obowiązkowy). Tematy: biblijne, mitologiczne, zaczerpnięte z

literatury.

- melodramat – uważany za gatunek niegodny, zbrukana tragedia, opium dla ludzi. Dopiero

w 1835r. zdefiniowła go Akademia Francuska. Hausner – formalnie konwencjonalny,

przejrzysta akcja, typowi bohaterzy, fabuła ważniejsza od akcji, silnie podkreślone motto.

Inne cechy – efektowna inscenizacja, zmiana dekoracji, muzyczny, gadżety teatralne, im

mniej akcji, tym wiecej autor dostawał kasy. Dzikie tajemnicze miejsca, na I plan wysuwa

się inscenizator, wielotworzywowość. Bohaterowie uchwytywanie w nastrojowych

momentach. Koloryt lokalny.

- tragedia klasyczna:

budowa: prolog, parodos, epejsodion, stasimon, exodos;

zasada trzech jedności (czas, miejsce, akcja);

decorum - wyraźne oddzielenie elementów fantastycznych (bogowie) od świata

ludzi; zasada prawdopodobieństwa; kolejne wydarzenia są ułożone na zasadzie

przyczyna- skutek;

maska, koturny, wysokie ozdobne fryzury;

mimetyzm, naśladowanie rzeczywistości, realizm;

konflikt tragiczny.

2. N

azwiska:

- Sebastiano Serlio (1475-1554) – włoski, architekt i teoretyk architektury epoki maieryzmu

oraz malarz. Autor traktatu architektonicznego – opisuje w nim jak przy pomocy

perspektywy mozna pokazac cale ciagi ulic, kolumnady. Ustalil 3 podstawowe odmiany

dekoracji – architekture pałacową dla tragedii, ulicę dla komedii i las dla sztuki pasterskiej.

- Denis Diderot (1713-1784) - francuski pisarz, filozof, krytyk i teoretyk sztuki, tłumacz. W

1749 aresztowany pod zarzutem wprowadzania treści antyreligijnych do swoich utworów,

np. do Listu o ślepcach (1749) i Myśli filozoficznych (1746). napisał nowa teoria dramatu w utworze O poezji dramatycznej. Rozmowy o synu naturalnym (1761).

- Plaut (250 p.n.e. - 184 p.n.e.) - komediopisarz rzymski, jeden z najstarszych pisarzy rzymskich, których utwory zachowały się w czymś więcej niż fragmentach, a przy tym

jeden z dwóch komediopisarzy rzymskich, których komedie znamy z autopsji. Jego

komedie to przeróbki i adaptacje komedii greckich należących do nowej komedii attyckiej.

Autorem większości opracowanych przez Plauta fabuł był Menander. Utwory pisane są

językiem dosadnym, zbliżonym do potocznej łaciny tamtego okresu, przedstawiają wiele realistycznych sytuacji z życia w starożytności. Komedie Plauta wywarły duży wpływ na

rozwój komedii europejskiej.

- Lope de Vega (1562-1635) - teatr złotego wieku w hiszpanii (1550-1681), panowanie

Filipa II. Ojciec narodowego teatru hiszpańskiego (twórca komedii espagnola). Wzorował

się na hiszpańskim teatrze i literaturze średniowiecznej, utworach Lope de Rued,

romanceros; wg niego teatr powinien być optymistyczny, jasno odpowiadać gustom

publiczności niskiej, krzewić wartości narodowe. Teoretyk i dramaturg. Stronił od historii

nieprawdopodobnych. Pisał wierszem. Twórca komedii płaszcza i szpady. Operował

bohaterem zbiorowym.

- Jean Chapelain - ?????????????

3. P

rzestrzenie teatrów antycznego Rzymu:

- Teatr Marcellusa – jedyny teatr w Rzymie, który przetrwał do naszych czasów zachowując

swój wygląd zewnętrzny. Wybudowany został za panowania cesarza Augusta (otwarcia

dokonano w 13/11 w pne), nazwa od imienia zięcia Augusta. Budowla odziwerciedla spb w

jaki rzymianie zaadaptowali grecki wynalazek: zewn ściana wznosi sie na 3 kondygnacje, co

wynika z faktu, ze teatr wzniesiono na plaskim miejscu. Pierwsza kondygnacja zbudowana

jest w porzadku doryckim, druga w jońskim, trzecia w korynckim. Pojemnosc na 10-14 tys

widzów.

- Teatr Pompejusza - pierwszy rzymski, stały, kamienny teatr, wznoszony 61-65 pne; inne

nazwy – Teatrum Pompejum, Teatr Wielki, Teatrum Marmuronum. Neron kazał wylozyc

wnetrze zlotem i zalozyc purpurowe velarium. Elementy: wchodzi sie do niego przez

portyk, świątynia Wenus – widownia to jakby schody prowadzace do niej; przestrzen do

spotkan publicznych w ogorodzie; miejsca na ekspozycje obrazow i rzezb; biblioteka; sala

konferencyjna; galerie zwyciestw. Miało to być miejsce spotkan intelektualnych i

estetycznych. Szerokosc sceny to 95 metrow.

4. T

endencje obecne w teatrze europejskim doby klasycyzmu.

????????????????????????????