ŻYWIENIE WETERYNARIA W PRAKTYCE
dr inż. Jacek Wilczak, dr Michał Jank
Katedra Nauk Fizjologicznych Wydziału Medycyny Weterynaryjnej SGGW w Warszawie
Żywienie psów rosnących
ras dużych  cz. I
Nutrition of the growing large breed dogs. Part I
Żywienie szczeniąt to jedno z najwięk- psu i nie zwiększa się we wprost pro-
szych wyzwań dla hodowców. Prawidło- porcjonalny sposób.
Streszczenie
wy wzrost i rozwój szczeniaka to gwa- Żywienie szczeniąt ras dużych (la-
W opracowaniu zestawiono podstawowe
rancja jego zdrowia w wieku dorosłym. brador retriever) musi uwzględniać pro-
informacje na temat specyfiki żywienia
Współczesne teorie żywieniowe, opar- porcjonalność wzrostu układu kostne-
rosnących psów ras dużych. Omówiono
zapotrzebowanie na składniki dostarcza- te na badaniach fizjologicznych i epide- go, jak i ogólnej masy ciała  im jest
jące energię, białko, tłuszcz i składniki
miologicznych, jednoznacznie wskazu- on szybszy, tym rozwój układu kost-
mineralne. Szczególną uwagę zwróco-
ją na związek między jakością żywienia no-stawowego może ulec zakłóceniu
no na możliwość wykorzystania karmy
w czasie wzrostu organizmu a jego po- i dodatkowo wpływać na i tak uwarun-
domowej w żywieniu tych psów, wska-
datnością na choroby i jakością życia kowane genetycznie predyspozycje
zując na niebezpieczeństwa wynikające
w wieku dorosłym. Okres intensywnego do dysplazji i nieprawidłowego umiej-
ze stosowania nieprawidłowo zbilanso-
wzrostu jest ważnym okresem w życiu scowienia główki w panewce stawu bio-
wanej diety. Zaprezentowany materiał
jest tematycznie zwiÄ…zany z poprzednim
szczeniąt ras dużych, gdyż wadliwe po- drowego. Na sposób żywienia ma także
artykułem, dotyczącym żywienia rosną-
stępowanie żywieniowe  zarówno zbyt istotny wpływ ilość energii wydatko-
cych psów ras małych.
szybki, jak i powolny wzrost  odbije się wanej w czasie aktywności fizycznej,
na komforcie życia psów dorosłych. np. zabaw z właścicielem.
SÅ‚owa kluczowe
Obecnie na rynku znajdujÄ… siÄ™ go-
psy ras dużych, zapotrzebowanie na ener-
Czym się różni żywienie towe karmy komercyjne dostosowane
gię, białko, tłuszcz, dieta domowa
rosnącego psa rasy yorkshire swoim składem do wymagań żywie-
Abstract
terrier i labradora retrievera? niowych najbardziej popularnych ras
The paper provides basic information
Różnice w sposobie żywienia rosną- psów. Należy tylko przestrzegać zale-
on the nutrtional needs of growing lar-
cych psów ras yorkshire terrier i labra- canych ilości karmy wykorzystywanej
ge breed dogs, taking into consideration
dor retriever wynikają przede wszyst- w żywieniu. Natomiast metoda żywie-
components which deliver energy, pro-
kim z różnej masy ciała  zarówno nia domowego wymaga już szczegóło-
tein, fat and minerals. The possibilties
aktualnej, jak i docelowej  tempa wej wiedzy ma temat zapotrzebowania
of using home-made diet in nutrition
wzrostu oraz dotyczących życia już na poszczególne składniki odżywcze,
of these dogs were thoroughly conside-
red, pointing to harmful effects on ani- dorosłych osobników predyspozycji w tym energetyczne, tak aby zagwaran-
mal health following the use of an impro- do niektórych jednostek chorobowych tować optymalny i prawidłowy wzrost
perly balanced diet. The paper content
związanych z daną rasą. młodego szczenięcia.
is closely connected to the previous stu-
Dorosły osobnik yorkshire terrier
dy on the nutrition of the growing small
osiąga masę ciała 3,5 kg niezależnie Jak obliczyć zapotrzebowanie
breed dogs.
od płci, dobowe zapotrzebowanie psa energetyczne juniora?
Keywords
rosnącego, powyżej 14. tygodnia życia, Zapotrzebowanie juniorów na energię
large breed dogs, nutritional needs for
ważącego 1 kg, wynosi 210 kcal. W przy- jest zdecydowanie wyższe niż psów do-
energy, protein, fat, home-made-diet
padku labradora retrievera masa doro- rosłych, ale wraz ze wzrostem zwierzę-
słych osobników wynosi 25-32 kg i 29,5- cia stopniowo obniża się. Powszechnie
36 kg  odpowiednio dla suki i psa  zaś przyjmuje się, że do momentu osiągnię-
dobowe zapotrzebowanie energetyczne cia 50% końcowej masy ciała zapotrze-
psa 14-tygodniowego, ważącego 8 kg, bowanie energetyczne jest 3-krotnie
wynosi 1000 kcal. Z przeliczenia wy- wyższe niż wartość spoczynkowego
nika jednoznacznie, że masa ciała nie zapotrzebowania energetycznego, na-
jest głównym czynnikiem wpływającym stępnie stopniowo zmniejsza się w taki
na ilość energii, którą należy zapewnić sposób, aby po osiągnięciu przez zwie-
LISTOPADºöGRUDZIEC
" 11ºö12/2013
78
www.weterynaria.elamed.pl
WETERYNARIA W PRAKTYCE ŻYWIENIE
rzę 80% docelowej masy ciała było ono słe życie zwierzęcia i zwiększy ryzyko Okres karmienia szczeniąt jest mo-
dwukrotnie wyższe. Wyjątkiem tutaj wystąpienia wielu poważnych chorób mentem, w którym uczymy psa prawi-
mogą być dogi, u których zapotrzebo- (np. cukrzycy). dłowych nawyków żywieniowych. Za-
wanie energetyczne w okresie wzrostu Należy bardzo mocno zaakcentować kładam, że w ramach prawidłowego
jest o około 25% wyższe niż szczeniąt fakt, że prawidłowo dobrane zapotrze- postępowania żywieniowego nie do-
wszystkich innych ras. bowanie energetyczne oraz wszystkich puszcza siÄ™ dokarmiania psa za pomo-
Bez względu jednak na wszystko składników odżywczych do typu budo- cą różnych przekąsek  chyba że ilość
należy pamiętać, że chociaż szcze- wy psa jest podstawową czynnością, energii i składników odżywczych jest
niak, rosnąc, znacznie zwiększa swo- która zagwarantuje optymalny wzrost uwzględniona w dobowym zapotrze-
ją masę ciała, to jednocześnie spada i zdrowie. W przypadku psów raso- bowaniu. Proszę pamiętać, że np. 1 pla-
jego zapotrzebowanie energetyczne, wych zadanie jest ułatwione, szczegó- sterek salami zawiera około 40 kcal 
przeliczane na tę masę ciała. Dlatego łowy opis wzorca danej rasy jest pod- co w znacznym stopniu uzupełnia ilość
nie powinno nikogo dziwić, że niekie- powiedzią, jak taką dawkę pokarmową energii, nie pisząc już o tym, że uczy-
dy pięciomiesięczne szczenię ważące konstruować, w przypadku psów niera- my psa  żebrania .
10 kg będzie zjadało dokładnie taką sowych pozostaje nam aktualna masa
samą objętość karmy dla szczeniąt, ciała zwierzęcia oraz jego obserwacja
co 20-kilogramowy, dorosły pies, żywio- i rejestracja przyrostów masy ciała. Jakie składniki są niezbędne
ny karmą dla psów dorosłych. Wykorzystując w żywieniu karmę ko- w żywieniu juniora?
U szczeniąt ras dużych i olbrzymich mercyjną, należy bezwzględnie prze- Białko
bardzo ważne jest, aby ilość energii po- strzegać ilości karmy, którą producent Zapotrzebowanie szczeniąt na biał-
dawanej w pokarmie nie była wyższa rekomenduje do użycia. Zwracam uwa- ko różni się pod względem jakościo-
niż zapotrzebowanie. Nadmiar energii gę, że energetyczność karm suchych wym i ilościowym z zapotrzebowaniem
w pokarmie może spowodować przy- to około 4000 kcal w 1 kg karmy. Je- psów dorosłych. W momencie odsadze-
spieszenie wzrostu, co z kolei może do- żeli w żywieniu szczenięcia musimy nia zwierzę przechodzi z mleka matki,
prowadzić do rozwinięcia się zaburzeń wykorzystać 600 kcal (co odpowiada które zawiera 33% białka w masie po-
szkieletu. Ponadto jeżeli nadmiar ener- 150 g karmy suchej), to każde 15 g kar- karmu na pokarm stały, który także
gii w pokarmie spowoduje u szczeniąt my jest to 60 kcal więcej (10% dobowego w początkowym okresie po odsadze-
nadwagę, przeniesie się ona na doro- zapotrzebowania energetycznego) (2). niu powinien zawierać porównywalną
LISTOPADºöGRUDZIEC
" 11ºö12/2013
79
www.weterynaria.elamed.pl
ŻYWIENIE WETERYNARIA W PRAKTYCE
Masa ciała (kg) Wysokość w kłębie (cm)
Rasa
Suka Pies Suka Pies
Pies afgański 23 27 60-65 65-72,5
Akita 3446 60-65 65-70
Alaskan malamut34 57 57,5-65 62,5-70
Bloodhound 36-45,5 41-50 57,5-62,5 62,5-67,5
Bouvier des Flandres 27-35 35-4053-66 61-69
Bull mastiff 40-54,550-59 60-65 62,5-67,5
Bull terrier 23,52852,555
Chow chow 20 32 42,5-50 47,5-55
Collie 20-30 25-34 55-60 60-65
Dalmatyńczyk22,52747,557,5
Doberman pinczer 29 40 60-65 65-70
Dog de Bordeaux5465 6975
Flat-coated retriever 25-34 25-36 55-59 57,5-61
Golden retriever 25-29,529,5-34 54-56 57,5-60
Greyhound 27-29,529,5-32 67,5-70 70-75
Seter irlandzki 27 32 57,5-62,5 67,5
Labrador retriever 25-32 29,5-36 54-59 56-61
Mastiff 75 90 70 75
Nowofundland 50-55 60-69 6570
Nova Scotia retriever 16,52342,552,5
Owczarek niemiecki 32 4355-60 60-65
Pointer 20-29,525-34 57,5-65 62,5-70
Pudel standard 20 32 37,5 42-45
Rottweiler 4050 55-62,5 60-67,5
Sznaucer olbrzymi 30 35 60-65 65-70
Shar-Pei 18254550
Siberian husky 16-22,520-27 50-55 53-60
Tab. 1. Masa ciała i wysokość w kłębie wybranych ras psów dużych i olbrzymich (1)
ilość białka. Przyjmuje się, że pies ro- rosnących powinien zawierać co naj- Wapń i fosfor
snący powinien otrzymywać co naj- mniej 10% w suchej masie, ale może Wapń i fosfor to dwa kluczowe z punk-
mniej 25% białka w suchej masie karmy. sięgać nawet 25%. Psy rosnące powin- tu widzenia wzrostu szczenięcia skład-
Póz
niej, wraz ze wzrostem zwierzęcia, ny otrzymywać co najmniej 250 mg/ niki mineralne. Szczenięta potrzebują
ilość białka w pokarmie może się o kil- kg m.c. kwasu linolowego (niezbędny znacznie więcej wapnia i fosforu niż
ka procent zmniejszyć. Ważne jest tak- kwas tłuszczowy omega-6). Zapotrze- psy dorosłe. O poziomie wapnia i fos-
że, aby pokarm dla szczeniąt zawierał bowanie na kwas dokozaheksaeno- foru w organizmie szczeniaka decydu-
wysokie ilości argininy, która jest ami- wy (DHA  niezbędny kwas tłusz- je nie tylko zawartość w pokarmie, ale
nokwasem niezbędnym dla psów ro- czowy n-3) nie zostało dotychczas także stopień wchłaniania z przewodu
snących, a warunkowo niezbędnym dla jednoznacznie określone, ale wiado- pokarmowego. Początkowo szczenię-
psów dorosłych. mo, że kwas ten jest niezbędny, ponie- ta wchłaniają wapń w sposób bierny,
waż wspomaga rozwój mózgu, wzro- więc ilość wapnia wchłoniętego jest
Tłuszcz ku i słuchu u szczeniąt. Psy dorosłe w pewnym sensie odzwierciedleniem
Tłuszcz podawany szczeniętom jest są w stanie przekształcać kwas linole- ilości wapnia w pokarmie. Dlatego
nie tylko z
ródłem energii, ale także nowy w DHA, ale u szczeniąt mecha- nadmiar wapnia w pokarmie będzie
wielonienasyconych kwasów tłuszczo- nizm ten jest upośledzony, co sprawia, powodował nadmiar wapnia w orga-
wych. Biorąc pod uwagę wartość ener- że DHA jest dla szczeniąt niezbędnym nizmie. Dopiero od około 10. miesią-
getyczną tłuszczu, pokarm dla psów kwasem tłuszczowym. ca życia szczeniak jest w stanie, nawet
LISTOPADºöGRUDZIEC
" 11ºö12/2013
80
www.weterynaria.elamed.pl
WETERYNARIA W PRAKTYCE ŻYWIENIE
całkowicie, zahamować wchłanianie Wapń jest składnikiem, który dość mleka  stąd też biały ser, a szczegól-
wapnia, jeżeli jest go w organizmie trudno ulega wchłanianiu  tylko oko- nie fermentowane produkty mleczne,
zbyt dużo. ło 30% spożytego wapnia jest wchła- mogą być polecane jako idealne z
ródła
Współczesne szczenięta otrzymują niane z przewodu pokarmowego psa. jonów wapnia (3, 4).
w olbrzymiej większości pokarm, któ- Czynnikami, które dodatkowo zmniej- Wielu właścicieli psów ma dylemat
ry sam z siebie spełnia ich zapotrzebo- szają wchłanianie, są przede wszyst- odnośnie do stosowania kości w jadło-
wanie na wapń. Większość zaburzeń kim: skład pokarmu, m.in. ilość włók- spisie swojego pupila. Z jednej strony
szkieletowych związanych z intensyw- na pokarmowego, pH treści przewodu kości są idealnym z
ródłem składników
nym wzrostem wynika z nadmiaru pokarmowego, forma występowania mineralnych, w tym wapnia i fosforu,
energii i nadmiaru wapnia w diecie. jonów wapnia, stosunek wapnia i fos- aminokwasów, kwasów tłuszczowych
Ponieważ problem ten dotyczy przede foru, ilość witaminy D oraz aktywność i innych cennych składników, a z dru-
wszystkim szczeniąt ras dużych, mają układu hormonalnego. Duża zawar- giej właściciele boją się je podawać
one znacznie węższy zakres optymal- tość włókna pokarmowego  zarów- z powodu możliwości zadławienia się
nego poziomu wapnia w pokarmie no rozpuszczalnego, jak i nierozpusz- lub zaburzenia funkcjonowania prze-
(od 0,7 do 1,2% w suchej masie pokar- czalnego w wodzie  jak i fitynianów wodu pokarmowego (biegunki, zatwar-
mu) niż szczenięta ras małych i śred- upośledza wchłanianie wapnia, duża dzenia). Wyjściem może być stosowa-
nich (od 0,7 do 1,7% w suchej masie ilość kwasów tłuszczowych nasyconych nie, szczególnie w modelu żywienia
pokarmu). Oznacza to, że także opty- w karmie, z którymi jony wapnia tworzą psa za pomocą karmy domowej, miazg
malny stosunek wapnia do fosforu nierozpuszczalne sole kwasów tłusz- mięsno-kostnych lub kostnych. Mie-
w diecie jest dla szczeniąt ras dużych czowych, też dodatkowo zuboża daw- lenie kości (w przypadku posiada-
niższy (maksymalnie 1,5:1) niż dla kę jonów wapnia. Ważnym czynnikiem nia odpowiednio wydajnej maszyny
szczeniąt ras małych i średnich (1,8:1). stymulującym wchłanianie wapnia jest do mielenia kości) jest alternatywą dla
Jest to o tyle istotne, że w powszech- odczyn środowiska treści przewodu stosowania suplementów uzupełnia-
nym mniemaniu przyjęło się, że sto- pokarmowego  im jest on bardziej al- jących ilość składników mineralnych
sunek wapnia do fosforu dla szczeniąt kaliczny (zasadowy), tym wchłanianie w dawce pokarmowej. Miazga kostna
ras dużych powinien być wyższy niż dla jest gorsze. Natomiast najlepiej wchła- zawiera w swoim składzie do 30% wap-
szczeniąt ras małych, a w rzeczywisto- nialnymi z
ródłami wapnia są połącze- nia i 40% fosforu w postaciach wysoce
ści jest zupełnie odwrotnie. nia z białkami serwatkowymi i białkami biodostępnych.
LISTOPADºöGRUDZIEC
" 11ºö12/2013
81
www.weterynaria.elamed.pl
ŻYWIENIE WETERYNARIA W PRAKTYCE
Szczenięta Szczenięta
4-14 tygodni życia powyżej 14 tygodni życia
Składnik
kg m.m. kcal 1000 kcal EM kg m.m. kcal 1000 kcal EM
białko ogółem g 15,756,3 12,2
tłuszcz ogółem g 5,921,35,9
kwas linolowy g0,83,30,8
kwas alfa-linolenowy g0,05 0,20,05
kwas arachidonowy g0,022 0,08 0,022
EPA+DHA g0,036 0,130,036
suma n-kwasów g 0,908 3,71 0,908
składniki mineralne
Camg680 3000 680
Pmg 680 2500 680
Mgmg27,4 100 27,4
Namg100 550 100
K mg 300 1100 300
Cl g 200 720 200
Feg6,1 22 6,1
Cu mg 0,76 2,70,76
Znmg 6,84 25 6,84
Mnmg0,38 1,4 0,38
Se ug25,1 87,525,1
Iug 61 220 61
witaminy
A ug 105 380 105
D ug0,96 3,4 0,96
E mg 2,1 7,52,1
K mg 0,11 0,41 0,11
B1  tiamina mg 0,096 0,34 0,096
B2  ryboflawina mg 0,37 1,32 0,37
B6  pirydoksyna mg 0,1 0,375 0,1
niacyna mg 1,18 4,25 1,18
kwas pantotenowy mg 1,04 3,75 1,04
B12 ug2,4 8,75 2,4
kwas foliowy ug 18,8 68 18,8
cholina mg 118 425 118
Tab. 2. Dobowe zapotrzebowanie szczeniąt na poszczególne składniki odżywcze, witaminy i składniki mineralne (wyrażone jako zapotrzebowanie na 1 kg masy metabolicznej (m.m.)
i 1000 kcal energii metabolicznej (EM) karmy). Masa metaboliczna = masa w kg0,75 (1)
x dzienne rekomendowane przyjęcie
Przedział czasowy kcal/kg m.m.
energii
od odsadzenia do osiągnięcia 50% masy ciała
3210
dorosłego osobnika
50-80% masy ciała dorosłego osobnika 2,5 175
>80% masy ciała dorosłego osobnika 1,8-2,0 125-140
Tab. 3. Sposób wyliczenia dobowego zapotrzebowania szczeniąt na energię
LISTOPADºöGRUDZIEC
" 11ºö12/2013
82
www.weterynaria.elamed.pl
WETERYNARIA W PRAKTYCE ŻYWIENIE
Miesiąc życia Masa ciała psa dorosłego Zapotrzebowanie energetyczne
Aktualna masa ciała (kg)
szczeniaka (kg) (kcal/dobÄ™)
9,1 25 1092
10,730 1262
12,335 1425
3 13,4 40 1530
14,5 45 1625
15,4 50 1713
16,8 60 1866
17,1 25 1397
20 30 1588
22,835 1767
6 25,6 40 1974
28,4 452174
31 50 2367
3660 2734
22,925 1468
26,530 1655
29,835 1823
9-18 33,6 40 2000
37,4 452168
41 50 2330
48 602633
Tab. 4. Dobowe zapotrzebowanie energetyczne szczeniÄ…t (1)
W celu uzupełniania diety w składniki takie jak: wapń,
fosfor, cynk, mangan stosowane mogą być zmielone sko-
rupki jaj kurzych, w których wspomniane składniki mine-
ralne występują w bardzo dobrze wchłanianych formach.
Uwaga dla właścicieli: stosujemy skorupki z gotowanych ja-
jek lub jajek surowych, ale w tym przypadku skorupki na-
leży poddać obróbce termicznej, np. poprzez wyprażenie
w nagrzanym piekarniku. Celem takiego działania jest po-
zbycie się potencjalnego zagrożenia mikrobiologicznego 
salmonellozy.
Piśmiennictwo
1. Hand M.S. et al.: Small Animal Nutrition. 5th ed. Mark Morris
Institute. Topeka, USA, 2010.
2. Linder D.E., Freeman L.M., Morris P., German A.J., Biourge V.,
Heinze C., Alexander L.: Theoretical evaluation of risk for nutri-
tional deficiency with caloric restriction in dogs.  Vet. Q. , 2012, 10,
123-129.
3. Dillitzer N., Becker N., Kienzle E.: Intake of minerals, trace elements
and vitamins in bone and raw food rations in adult dogs.  Br. J. Nutr. ,
2011, 11, 53-56.
4. Nap R.C., Hazewinkel H.A.: Growth and skeletal development in the
dog in relation to nutrition; a review.  Vet. Q. , 1994, 5, 50-59.
5. Schenck P.: Home-prepared Dogs & Cats Diets. 2nd ed.Wiley-Blackwell,
USA, 2010.
dr inż. Jacek Wilczak
Katedra Nauk Fizjologicznych
Wydział Medycyny Weterynaryjnej
SGGW w Warszawie
02-776 Warszawa, ul. Nowoursynowska 159
LISTOPADºöGRUDZIEC
" 11ºö12/2013
83
www.weterynaria.elamed.pl