Opracowała M. Tkocz na podstawie: B. Śliwerski, Nauczycielskie manewry wobec uczniów,
str. 179-198, w: Jak zmieniać szkołę. Studia z polityki oświatowej i pedagogiki porównawczej,
Ofic. Wyd. IMPULS, Kraków 1996.
Wykład 6: Samorozwój nauczyciela
Nauczycielskie manewry wobec
uczniów
1.Odgrywanie roli osób wszechmocnych
(taktyka bluffu)
2.Odgrywanie roli osób
wszechwiedzących
3.Strategia ,,wielkiego kłamstwa i
,,wielkiej Prawdy
4. Strategia wyolbrzymiania ego
5.Strategia bezsilności
6.Strategia przyjaznego wroga
1
Opracowała M. Tkocz na podstawie: F. Fuller , za: R.I. Arends ,,Uczymy się
nauczać , str. 49, WSiP, Warszawa 1998
Fazy w nastawieniu zawodowym
nauczyciela
1. Nastawienie na przetrwanie
2. Nastawienie na sytuację dydaktyczną
3. Nastawienie na ucznia
Opracowała M. Tkocz na podstawie R. Kwaśnica, Wprowadzenie do myślenia o
wspomaganiu nauczycieli w rozwoju, str.27-30, WOM, Wrocław 1994
FAZY ROZWOJU ZAWODOWEGO
NAUCZYCIELA
1.Stadium przedkonwencjonalne 
wchodzenie w rolę zawodową
2.Stadium konwencjonalne - pełna
adaptacja w roli zawodowej
3.Stadium postkonwencjonalne 
faza twórczego przekraczania roli
zawodowej
2
z
ródło: Awans zawodowy nauczyciela. Poradnik, str. 5-7, 11-15, CODN,
Warszawa 2000
Opracowała Magdalena Adamus
PLANOWANIE ROZWOJU ZAWODOWEGO
FORMY KSZTAA
CENIA USTAWICZNEGO NAUCZYCIELI
POZA SZKOA


Doskonalenie
Dokształcanie
(w placówce
(w uczelni)
doskonalenia)
Inne formy
Doskonalenie
kształcenia
na odległość
ustawicznego
Doradztwo
Samodoskonalenie
metodyczne
Mentoring
edukacyjny
Doskonalenie
(opiekun sta\
u
w ramach WDN
- nauczyciel)
W SZKOLE
3
z
ródło: Awans zawodowy nauczyciela. Poradnik, str. 5-7, 11-15, CODN, Warszawa
2000
NAUCZYCIEL STAśYSTA
PROCEDURA AWANSU NA STOPIEC

NAUCZYCIELA KONTRAKTOWEGO
Zatrudnienie
Przydzielenie
Opracowanie planu rozwoju
w szkole
opiekuna sta\
u
Zatwierdzenie planu rozwoju
zawodowego przez dyrektora szkoły
Realizacja
planu rozwoju
zawodowego
Odwołanie się lub wniosek
o dodatkowy sta\
w
przypadku oceny
negatywnej
Sprawozdanie z realizacji planu
rozwoju zawodowego
Projekt oceny dorobku
Opinia
zawodowego przez opiekuna sta\
u
rady
Ocena dyrektora szkoły  ^
rodziców
Wniosek o podjęcie
Rozmowa kwalifikacyjna
postępowania
kwalifikacyjnego
Akceptacja komisji
kwalifikacyjnej
Odwołanie się do
zawodowego
organu
prowadzącego
Nadanie przez dyrektora
szkołę w przypadku
szkoły stopnia
odmowy nadania
nauczyciela
stopnia
kontraktowego
Rozpoczęcie procedury awansu na
stopień nauczyciela
mianowanego
Wniosek o dodatkowy sta\
w
przypadku braku akceptacji
4
z
ródło: Awans zawodowy nauczyciela. Poradnik, str. 11-15, CODN,
Warszawa 2000
NAUCZYCIEL STAśYSTA
WYMAGANE'KWALIFIKACJE
NA STOPIEC
NAUCZYCIELA KONTRAKTOWEGO
Znajomość szkoły
(jej organizacji, zadań, zasad funkcjonowania)
Wiedza dotycząca uczniów-wychowanków
(z zakresu problemów środowiska, umo\
liwiająca
współpracę z tym środowiskiem)
Umiejętność prowadzenia zajęć
(zapewniająca realizację zadań szkoły)
Umiejętność analizowania zajęć
(własnych i innych nauczycieli)
5
z
ródło: Awans zawodowy nauczyciela Poradnik, str. 11-15, CODN,
Warszawa 2000
NAUCZYCIEL STAśYSTA
PODSTAWOWE POWINNOŚCI
" Poznaj szkołę, jej organizację,
zadania i zasady funkcjonowania
" Zapoznaj się z dokumentacją
obowiązującą w szkole
" Zaznajom się z przepisami
dotyczącymi warunków nauki i
pracy
" Obserwuj zajęcia opiekuna sta\
u i innych
nauczycieli
" Prowadz
zajęcia obserwowane
przez opiekuna sta\
u lub
dyrektora szkoły
" Uczestnicz w doskonaleniu w ramach
wewnątrzszkolnego doskonalenia
nauczycieli
" Dokumentuj realizację planu
rozwoju zawodowego
6
z
ródło: Awans zawodowy nauczyciela Poradnik, str. 11-15, CODN, Warszawa 2000
SYSTEM AWANSU NAUCZYCIELA
Nauczyciel sta\
ysta
Komisja kwalifikacyjna
(rozmowa kwalifikacyjna)
Nauczyciel kontraktowy
Komisja egzaminacyjna
(egzamin)
Nauczyciel mianowany
Komisja kwalifikacyjna
(ocena dorobku zawodowego nauczyciela)
Nauczyciel dyplomowany
7
 8
z
ródło: Awans zawodowy nauczyciela Poradnik, str. 11-15, CODN, Warszawa
2000
AWANS ZAWODOWY NAUCZYCIELA
FAZY ROZWOJU PROFESJONALNEGO
FAZA MISTRZOSTWA ZAWODOWEGO
Profesor oświaty
Nauczyciel dyplomowany
FAZA DOJRZAA
OŚCI ZAWODOWEJ
Nauczyciel mianowany
FAZA ADAPTACJI ZAWODOWEJ
Nauczyciel kontraktowy
Nauczyciel sta\
ysta
FAZA KSZTAA
CENIA ZAWODOWEGO
Praktyka w szkole
Studia nauczycielskie
9
Powy\
sze materiały zostały opracowane przez M. Tkocz i M. Adamus na
podstawie literatury:
1. B. Śliwerski, Nauczycielskie manewry wobec uczniów, str. 179-198, w: Jak
zmieniać szkołę. Studia z polityki oświatowej i pedagogiki porównawczej,
Ofic. Wyd. IMPULS, Kraków 1996
2. F. Fuller , za: R.I. Arends Uczymy się nauczać, str. 49, WSiP, Warszawa
1998
3. R. Kwaśnica, Wprowadzenie do myślenia o wspomaganiu nauczycieli w
rozwoju, str.27-30, WOM, Wrocław 1994
4. Awans zawodowy nauczyciela. Poradnik, str. 5-7, 11-15, CODN,
Warszawa 2000
10
Opracowała B. Krzempek na podstawie: 1. Kędracka E., CODN - Warszawa, Wypalanie się zawodowe
nauczycieli, str.29-41, w: Szkoła a wypalenie zawodowe, red. J.Kropiwnicki, Wyd. Naucz., Jelenia Góra
1999, 2. Sęk H, Wypalenie zawodowe: przyczyny, zapobieganie, PWN, Warszawa 2004
Wypalenie zawodowe nauczycieli
Wypalenie  psychologiczny zespół wyczerpania
emocjonalnego, depersonalizacji oraz obni\
onego
poczucia dokonań osobistych, który mo\
e
wystąpić u osób pracujących z innymi ludz
mi w
pewien określony sposób (H. Sęk)
Objawy syndromu wypalenia się zawodowego
(model trójwymiarowy wg Ch. Maslach):
1. wyczerpanie emocjonalne
2. depersonalizacja
3. obni\
one zadowolenie z osiągnięć
zawodowych
Specyficzne techniki emocjonalnego
dystansowania się:
zmiana sposobu widzenia ucznia
intelektualizacja (du\
y dystans emocjonalny)
izolowanie sytuacji
wycofywanie się
prze\
ywanie problemów ze sfery \
ycia
zawodowego w sytuacjach pozazawodowych
Czynniki sprzyjające wypaleniu:
1. Organizacja i warunki pracy
2. Czynniki indywidualne
3. Czynniki specyficzne, związane z pracą
nauczyciela.
11
Skutki wypalenia zawodowego:
zwiększona absencja
niska jakość świadczonych usług
często - rezygnacja z pracy, zawodu
pogorszenie się stosunków pracownika z
rodziną i przyjaciółmi
w drastycznych przypadkach: alkoholizm,
lekomania, akty samobójcze.
Profilaktyka wypalenia
wiedza na temat
mechanizmów
wypalenia
samoświadomość świadomy wybór
zawodu
wsparcie
społeczne
uczestniczenie
w zawodowych
grupach
wsparcia
12
Jak rozpoznać wypalenie zawodowe?
(lista kontrolna)
1.Brak entuzjazmu do pracy lub niestabilność uczuć.
2.Uczucie, \
e coś, co dotychczas było w pracy atrakcyj-
nym wyzwaniem - zniknęło.
3.Uczucie, i\
czynności dotychczas wykonywane z natu-
ralnym entuzjazmem stały się zadaniami wykonywanymi
pod wewnętrznym przymusem.
4.Zwlekanie, ociąganie się z wykonywaniem czynności
realizowanych dotychczas bez bólu.
5.Irytacja nieproporcjonalnie wielka do przyczyny (np.
irytacja na ucznia zachowującego się tylko nieco inaczej
ni\
oczekujesz).
6.Przenoszenie frustracji (niezadowolenia) z pracy do
domu.
7.Wzrost dystansu fizycznego wobec uczniów.
8.Wzrost dystansu fizycznego wobec kolegów z pracy
(niechęć do spędzania z nimi przerw, spotykania się po
lekcjach).
9.Zmiana sposobu zwracania się do uczniów.
10. Gotowość korzystania z ka\
dej okazji, aby dostać
zwolnienie lekarskie.
11. Wzrastające podczas lekcji znudzenie, jakby działa
się gdzie indziej, z inną klasą.
12. Skrajne reakcje - np. zachowanie kamiennego
spokoju, wybuchanie złością czy agresją.
13. Narastanie uczucia, \
e nauczanie to daremny trud i
nikt
nie mo\
e temu zaradzić.
14. Uczucie demobilizującego zmęczenia po powrocie
do domu.
15. Ciągłe powtarzanie się drobnych dolegliwości
zdrowotnych.
16. Zabieranie większej części pracy do domu ni\
to jest
konieczne.
17. Sprzyjanie osobom, które w pracy lub w
towarzystwie lubią narzekać na szkolę.
13
18. Takie zaspokajanie  potrzeby relaksu jak sięganie
po alkohol, niechęć do wychodzenia z domu, do \
ycia
towarzyskiego, do pracy społecznej itp.
19. Zaburzenia snu - np. trudności z zaśnięciem, niemiłe
sny, za wczesne budzenie się, uczucie zmęczenia po
przebudzeniu.
20. Zaburzenia łaknienia - brak lub nadmierny apetyt.
Opracowała B. Krzempek na podstawie:
1. Kędracka E., CODN - Warszawa, Wypalanie się zawodowe nauczycieli,
str.29-41, w: Szkoła a wypalenie zawodowe, red. J. Kropiwnicki, Wyd.
Naucz., Jelenia Góra 1999,
2. Sęk H, Wypalenie zawodowe: przyczyny, zapobieganie, PWN,
Warszawa 2004
14