Motyw ojczyzny w literaturze staropolskiej I literatury polskiego oświecenia.











Wtorek, 25 Kwietnia Imieniny obchodzą: Marek, Jarosław, Elwira
 



















  Sciaga.pl > Prace
> Oświecenie >
Home | Reklama | Info
| Mail






Gdzie Cz@T ???




Gdzie jestSciaga.pl
?
















Motyw ojczyzny w
literaturze staropolskiej I literatury polskiego
oświecenia.










kategoria:   J.polski
zakres:   Oświecenie
dodano:   1999-07-26




Burzliwe dzieje
naszej ojczyzny sprawiły, że walka o niepodległość stała się
trwałym, powracającym tematem polskiej literatury. Nie ma epoki,
która nie posiada patriotycznych wypowiedzi poetyckich,
publicystycznych czy prozatorskich, nawet gdy zdarzały się w naszej
historii czasy względnego spokoju wolności - temat troski o kraj był
obecny w literaturze. Natomiast gdy na skutek rozbiorów utraciliśmy
niepodległość, literatura stała się ważnym orężem boju o jej
odzyskanie I o zachowanie polskości także. Głos rzeczpospolitej w
,,Krótkiej rozprawie między trzema osobami: Panem, Wójtem a
Plebanem" Mikołaja Reja uskarżający się na takich obywateli, którzy
potrafią dostrzec I krytykować wady oraz złe uczynki, lec w żaden
sposób nie starają się im zapobiec lub naprawić, zaczynając zmiany
od samych siebie. Teraz jest odwrotnie, nikt nie zważa na interes
państwa, prawa, sprawiedliwości, lecz dba jedynie, by nie cierpiały
jego własne interesy. Rzeczpospolita zwraca się z prośbą do swych
obywateli, by zmienili swe postępowanie. Właśnie od epoki odrodzenia
zamierzam rozpocząć analizę polskiej literatury walczącej o
niepodległość. ,,W której rozprawie." odnaleźć można echa
politycznego programu demokratycznego obrazu szlacheckiego,
walczącego o egzekucję praw, czyli ograniczenie przewagi magnaterii,
króla I duchowieństwa na rzecz wzrostu uprawnień szlachty,
postulującego reformę sądownictwa, skarbu, podniesienie obronności
kraju. Ostra krytyka instytucji kościoła wyrasta z innowierczych
sympatii Reja. W utworze autor przedstawił sytuację i wzajemny
stosunek do siebie trzech stanów: szlachty, duchowieństwa oraz
chłopstwa. Przedstawiciele poszczególnych grup wysuwają zarzuty
przeciw nadużyciom I grzechom nieprzyjaznych sobie stanów. Ustami
Pana, właściciela wsi, w której rozgrywa się akcja utworu, autor
atakuje duchowieństwo, zarzucając mu niedbałość w wykonywaniu
obowiązków kościelnych: ,,Mało śpiewa, wszystko dzwoni,
Msza nie była jako łoni." Księża prowadzą życie
niezgodne z zadaniami wiary, jakiej głoszą, wymagają od wiernych
posłuszeństwa przykazaniom, a sami oddają się rozpuście, obżarstwu I
lenistwu. Dbając o swoja wygodę I korzyści wiernych: Brak
wykształcenia uniemożliwia im w prawdzie nauczanie. Jako zwolennik
reformacji, Rej ostro krytykuje ceremonię i obrzędy kościelne,
zwłaszcza instytucję odpustów, których głównym celem jest bogacenie
się duchowieństwa. ,,Kury wrzeszczą, świnie krzyczą,
Na ołtarzu jajca liczą. Wieręśmy odpust zyskali,
Iżechmy się napiskali." Satyra Reja godzi także w
życie szlachty I to zarówno prywatne, jak I polityczno - społeczne.
Autor krytykuje szlacheckie życie ponad stanem, skłonność do
przepychu, bogactwa, prowadząca do niszczenia majątków, pijaństwo I
obżarstwo ziemian, zanik obyczajów. Pleban odpowiadający na zarzutu
Pana, broni swojego stanu, którego posłowie nie potrafią uchwalić
żadnej ustawy: ,,Już to kilka niedziel biją, A w ni
w czym się nie zgadzają." Zarzuca szlachcie brak
patriotyzmu, prywatę, przekupstwo, dbałość o urzędy, przedkładanie
własnych interesów nad dobro państwa. Argumenty Reja są wiernym
odbiciem postulatów obrazu demokratycznego, domagającego się reformy
państwa. Dyskusje Pana I Plebana podsumowuje wójt gorzkim
stwierdzeniem: ,,Ksiądz pana wini, pan księdza, A
nam prostym zewsząd rządza." Rej staje w obronie najbardziej
uciskanego stanu, chłopstwa, które musi ponosić ciężary związane ze
swoją służbą wobec duchowieństwa I szlachty. Biedny chłop, którego
nie broni prawo, jest tylko poddanym, zmuszonym do wypełnienia
obowiązków przerastających jego możliwości. Dialog kończy się
narzekaniami alegorycznie przedstawionej Rzeczpospolitej na
tragiczną sytuację Polski, w której wszyscy obwiniają I krytykują
innych, nie starając się jednak zmienić istniejącego stanu rzeczy.
Posługując się satyrą i jasnym dla ówczesnego czytelnika
aluzjami, Rej ukazał w ,,Krótkiej rozprawie." wszystkie negatywne
strony życia społeczno - politycznego Polski i z pozycji
demokratycznych oraz reformacyjnych skrytykowała błędy ustrojowe
państwa i dominację katolickiego duchowieństwa w życiu narodu.
Natomiast Jan Kochanowski napisał ,,Pieśń o spustoszeniu
Podola przez Tatarów", mającą charakter apelu do rodaków, poeta
odwołuje się do napaści Tatarów na Polskę z 1575 roku, w wyniku
której najeźdźcy uprowadzili około 50 tyś. Jeńców. Wyrażając rozpacz
I żal z powodu lasu pohańbionych Polaków, podmiot liryczny nawołuje
do obrony państwa. Apeluje o męstwo, odwagę, poniesienie wydatków na
cele wojskowe: ,,Skujmy talerze na talary, skujmy, A
żołnierzowi pieniądze gotujmy!" Jednocześnie przestrzega
poeta przed powtórzeniem starych błędów i krytykuje nieumiejętność
wyciągania wniosków z historii: ,,Nową przypowieść Polak
sobie kupi, Że I po szkodzie, i przed szkodą głupi."
Jan Kochanowski napisał również tragedię ,,Odprawa posłów
greckich", w której traktuje o relacjach między indywidualnym prawem
jednostki a zasadami państwa oraz o odpowiedzialności obywateli za
losy swojej ojczyzny. W uwagach krytycznych Ulissesa na temat
krzywdzącej dla Greków odmownej decyzji Rady trojańskiej odnaleźć
można jednak zarzuty, jakie postawił poeta XVI - wiecznej Polsce.
Kochanowski piętnuje brak praworządności oraz panujące powszechnie
przekupstwo i niesprawiedliwość. Krytykuje nieprzygotowanej do brony
ojczyzny, nieodpowiedzialną młodzież, prowadzącą hulaszczy, próżny i
leniwy tryb życia. Poeta zarzuca rządzącym, iż nad dobro państwa
przekładają własne interesy i nie potrafią przewidzieć konsekwencji
swoich decyzji. Posłów krytykuje za demagogię i prywatę, a władzę za
ulegania postanowieniom Sejmu. Krytyka młodych pojawiła się
także w pieśni chóru: ,,Teraz na rozum nie dbając, Z
rządzą tylko zgadzając, Zdrowie i sławę tracą, tracą
majętności." Z kolei druga pieśń chóru stanowi ujęty w
poetycką formę kodeks moralnych zasad obowiązujących rządzących.
Niektórzy badacze odczytają ten tekst jako wyraz żalów czy
rozczarowań poety związanych z osobą króla Zygmunta Augusta. W
pieśni zwraca się do panujących, przypominając im o konieczności
sprawiedliwych i troskliwych rządów. Powołując się na idee epok,
poeta zwraca uwagę na boskie pochodzenie władzy, które sprawia, iż
rządzący są namiestnikami boga na Ziemi i za swoje działania
odpowiadają przed stwórcą: ,,A wam więc nad mniejszym i
zwierzchności jest dana, Ale i sami macie nad sobą Pana."
Jednocześnie przestrzega Kochanowski przed konsekwencjami
nierozsądnych rządów, które mogą doprowadzić do upadku państwa:
,,Przełożonych występki miast zgubiły I szerokie do
gruntu carstwa zniszczyły." Jednym z późniejszych poetów
epoki odrodzenia był Andrzej Frycz Modrzewski napisał traktat ,,O
poprawie Rzeczpospolitej". Traktat ten, wyrosły z obserwacji i
przemyśleń autora, dotyczący społeczno - politycznej sytuacji
Polski, osadzony był głęboko w tradycji antycznej oraz
chrześcijańskiej, biblijnej. W poglądach Modrzewskiego odnaleźć
można wpływ ówczesnej myśli filozoficznej i politycznej. Frycz głosi
program przebudowy Rzeczpospolitej w scentralizowaną monarchię, w
której król, wspomagany przez sprawnie działające urzędy, dbałby o
zachowanie społecznej równowagi. Autor domaga się równości
wszystkich wobec prawa oraz przyznanie chłopom ziemi na własność a
mieszczanom praw do posiadania gruntów oraz obejmowania urzędów,
zarezerwowanych dotychczas dla szlachty. Żądał reformy szkolnictwa
oraz uniezależnienia życia religijnego i kontroli państwa nad
Kościołem. Szczegółowe uwagi zawarł Frycz w kolejnych księgach
traktatu. W pierwszej księdze ,,O obyczajach". Będącej w dużym
stopniu rozprawą o ludzkiej naturze, Modrzejewski odwołując się do
,,Biblii" oraz Erazma z Rotterdamu, zakłada iż w każdym człowieku
istnieje naturalne dobro i postuluje konieczność wysiłku,
doskonalenia się poprzez wiarę i życie w zgodzie z nieskażoną
naturą. Według Frycza dobre obyczaje są gwarantem pomyślności i
stabilności państwa, które powinno sprawować kontrolę nad
przestrzeganiem zasad moralnych i cnoty. Ukazując źródła panującego
zła, szansy poprawy obyczajów upatruje Modrzewski w odpowiednim
wychowaniu młodych, wspartym mądrymi rządami króla i urzędów.
Ustrojowy ideał łączący w sobie elementy monarchii, rządów
arystokratycznych i demokracji, odnajduje pisarz w biblijnej Księdze
Mojżeszowego Prawa. Model państwa stworzonego przez Modrzewskiego
był praktycznie niemożliwy do zrealizowania, ale wiele z jego
postulatów mogło znaleźć swoje zastosowanie nie tylko w warunkach
polskich, ale także w innych państwach europejskich. W
księdze ,,O prawach" jeszcze raz powraca Frycz do poruszanego w
swoim pierwszym utworze problemu równości wszystkich ludzi
stworzonych przez Boga, żąda jednakowego traktowania przez prawo bez
względu na pochodzenie, przestępców, którzy dopuścili się wysokich
kar dla wrogów Rzeczpospolitej. Księga trzecia ,,O wojnie"
zawiera rozważania na temat konieczności reform wojskowych i
wzmocnienia obronności państwa. Modrzewski dzielił wojny na
sprawiedliwy (obronne) i niesprawiedliwy (zaborcze). W celu
uniknięcia konfliktów zbrojnych, państwo powinno dbać o dobre
stosunki sąsiedzkie, jednakże na wypadek zagrożenia musi być
przygotowane na skuteczną obronę. W najbardziej
kontrowersyjnej, skonfiskowanej przez cenzurę księdze ,,O kościele"
Modrzewski, stojący na pozycji irenizmu postulował potrzebę dyskusji
nad kształtem życia wyznaniowego. Frycz nawoływał do tolerancji i
wolności wyznaniowej i postulował reformę instytucji kościoła.
W ostatniej księdze ,,O szkole" domagał się Modrzewski
podniesieniem poziomu nauczania, zwiększenia wydatków na oświatę,
która pełni znaczące funkcje wychowawcze w procesie kształcenia
młodzieży. Dostrzegając finansowe nadużycia w kościele, autor
postuluje, aby duchowieństwo brało czynny udział w finansowym
utrzymaniu szkół. Dzieło Frycza Modrzewskiego wywołało w Polsce
polemiki i oskarżenia ze strony przeciwników autora. Traktat cieszył
się dużym zainteresowaniem w Europie, o czym świadczą liczne
przekłady na języki obce. Nowatorstwo myśli Modrzewskiego doceniło
dopiero dwieście lat później polskie oświecenie. Jednym z
późniejszy pisarzy odrodzenia był Piotr Skarga, kaznodzieja silnie
związany z ruchem kontrreformacji. Napisał on ,,Kazania Sejmowe"
zawierające oskarżenia oraz krytykę nad obywateli, a także postulują
program przebudowy państwa polskiego i ostrzegają przed upadkiem
Rzeczpospolitej, odstępującej od zasad wiary. Głównych przyczyn
choroby Polski upatruje kaznodzieja w braku patriotyzmu, wewnętrznej
niezgodzie, szerzeniu się innowierstwa, osłabieniu władzy.
Królewskiej, braku praworządności oraz upadku moralności I
obyczajów. Polityczny program Skargi bliski był dążeniom
absolutystycznym oraz postulatom kontrreformacyjnym. Autor ,,Kazań"
domaga się silnej władzy króla, podporządkowanej Kościołowi,
ograniczenia uprawnień sejmu na rzecz senatu I władzy, postuluje
reformę sądownictwa I władzy wykonawczej. Społeczeństwo widział
Skarga na kształt organizmu, którego każda część zajmuje określone
miejsce w hierarchii I pełni swoje funkcje. Dlatego też proponował
odebranie szlachcie części przywilejów, ukrócenia wyzysku chłopów.
Jako zagorzały zwolennik kontrreformacji Skarga domagał się
wzmocnienia pozycji Kościoła, a w odstępstwie od wiary katolickiej I
w szerzącej się wolności wyznaniowej widział przyczyny upadku
Polski. Wiążąc ściśle interesy państwa ze sprawami wiary,
przewidywał Zagładę Polski, jeśli herezja nie zostanie
wykorzeniona. Według mnie największym patriotom literatury
baroku był Wacław Potocki. Twórczość poety to największe osiągnięcie
literatury polskiej XVII w., głównie dzięki swej ideowości I
głębokiemu patriotyzmowi. Potocki nawiązał w niej do
najlepszych tradycji literatury narodowej, szczególnie do literatury
renesansowej. Cechowały ją: postępowość poglądów, żarliwy patriotyzm
I żywa troska o lepsze jutro ojczyzny. W jednym z wierszy
pt. ,,Nierządem Polska stoi" - ukazuje sytuację społeczno -
polityczną Polski XVII wieku. Widzimy tu całkowity rozkład kraju od
wewnątrz. Rzeczpospolita przedstawiona jest jako państwo, w którym
nikt nie przestrzega prawa, każdy kieruje się własnymi zdaniami I
interesami. Szerzą się nierządy I anarchia, wzrasta chaos, który
potęguje zmieniające się ciągle prawa. Najbardziej poszkodowani w
tej sytuacji są średnio zamożni I biedni ziemianie, mający w swym
posiadaniu dziesiątą część ziemi w kraju. Jeśli tylko nie wywiążą
się ze swych należności, zaraz czekają ich sądy I egzekucje. Często
także zmuszani są do opuszczania swych domostw. Cały utwór tchnie
gorzką ironią. Poeta boleje nad takim stanem rzeczy w
Rzeczpospolitej. Wie, że jeśli społeczeństwo się nie opamięta,
ojczyzna zginie. Natomiast wiersz ,,Pospolite ruszenie" to utwór o
charakterze krytycznym. Obrazuje postawę szlachty polskiej w
momencie zagrożenia ojczyzny. Zebrane w obozie wojskowym szlachta
czas spędza na zabawie I pijatyce. A kiedy ma wyruszać do walki,
jest oburzona na dobosza (chłopa), że śmie ją budzić podczas
pierwszego snu. Poeta poddaje ostrej krytyce ,,złotą wolność"
szlachecką, bezkarność I sarmackie pochodzenie szlachty. Ubolewa
jako prawdziwy patriota nad takim postępowaniem szlachty. Ostatnim
wierszem Wacława Potockiego, którego opiszę są ,,Zbytki polskie".
To apokaliptyczna wizja zagłady ojczyzny. Potocki określa
obraz Polski szlacheckiej ówczesnych czasów. Wiersz zaczyna
się od pytania tylko po to, by w kolejnych wersach potwierdzić je
odpowiedziami argumentami, które ukazują rozkład państwa. Polska
myśli o wystawnym życiu, o zewnętrzną stronę swego życia,
zapominając przy tym o wartościach nadrzędnych - o ojczyźnie I
obowiązkach względem niej. Jej to: Splendor, elegancki
strój, wykwintnie zastawione jadłem I trunkami stoły, karety
zaprzężone w sześć koni, drogie kamienie na ciele kobiet I
szlachciców, liczna służba na zawołanie. A tymczasem ojczyzna coraz
bardziej się ,,w granicach swych zwęża" , czyli napadają na nią
sąsiedzi I grabią ją. Żołnierze, którzy mają bronić jej granic,
umierają z głodu, gdyż za ich pracę nikt im nie płaci. Polska ginie
na oczach rozbawionej szlachty, magnaterii I książąt.
Najtragiczniejszym faktem jest to, że ani szlachta, ani magnaci nic
sobie nie robią z takiego stanu rzeczy. Wyzuci z poczucia
patriotyzmu, w pogoni za własnymi sprawami I za wygodnym życiem,
przyczyniają się do szybkiego, ostatecznego kresu Rzeczpospolitej.
Największym utworem W. Potockiego o wielkich wydarzeniach
historycznych w dziejach literatury staropolskiej jest ,,Wojna
chocimska". To epopeja przebiegu przygotowań do bitwy I samej
bitwie, która rozgrywała się w 1621r. pod Chocimiem. Potocki
rozpoczyna swój utwór inwokacją do Boga, prosząc go o
błogosławieństwo dla siebie I ojczyzny, o pomoc w zwyciężeniu
Turków. Istotną rolę odgrywa mowa Chodkiewicza, skierowana
do polskiego rycerstwa. Pełna patosu I patriotycznego uniesienia
świadczy o ogromnym zaangażowaniu autora w losy ojczyzny.
Chodkiewicz nawiązuje do honoru I ducha rycerskiego, wzywa do walki,
do zwycięstwa, na które liczą: Bóg, ojczyzna I król. Porównuje
ojczyznę do utrapionej matki, która pragnie pokoju. Przywodzi przed
oczy dawną przeszłość Polski, np. czasy Chrobrego. Celowo pomniejsza
potęgę Turków, którzy nie mają żadnych tradycji rycerskich. To tylko
rzemieślnicy, zwykli barbarzyńcy, którzy wybrali się na wyprawę nie
tyle, by zwyciężyć Polaków, ile dla zdobycia łupów. Potocki,
opisuje wojsko tureckie, podkreśla różnorodność barw I kształtów
zbliżających się do szańców obronnych, które nie są w stanie
zaszkodzić rycerstwu polskiemu, stojącemu ponad tak barbarzyńskim
narodem. Polacy to naród bohaterski, mężny I odważny, więc
nie powinni się bać ludzi niższego rzędu. W mowie Chodkiewicza
ujawnia się sarmatyzm, którego hołdował autor. ,,Wojna
chocimska" to utwór, który miał za zadanie zburzyć zbytnią pewność
siebie Polaków. W czasach Potockiego, podobnie jak to miało miejsce
pół wieku temu, Polacy pokładali nadzieję tylko we własnej odwadze I
opiece boskiej. Nie myśleli natomiast o zapobiegliwości, o pracy ani
o rozsądku politycznym. ,,Wojna chocimska" należy do literatury,
która budzi sumienia narodu, ukazuje mu jego grzechy I słabości. Do
literatury, która stale jest potrzebna. W literaturze
oświecenia J.U. Niemcewicz napisał ,,Powrót posła", który wiąże się
ściśle z obradami Sejmu Wielkiego. Niemcewicz przedstawia w nim dwa
przeciwne sobie obozy szlacheckie: działaczy stronnictwa
Patriotycznego oraz obrońców starego porządku feudalnego. W
rozmowach, które toczą się między bohaterami utworu autor
przedstawia z jednej strony program obozu reform, z drugiej zaś
argumenty przeciwników. Sztuka ostrzem krytyki uderza w przekupnych
magnatów I ciemnych konserwantów, staroszlacheckich Sarmatów, którzy
gorąco bronią liberum veto, wolnej elekcji, władzy pana nad chłopem,
,,złotej wolności" szlacheckie I anarchii. ,,Powrót posła" to
najostrzejsza w literaturze polskiej satyra na sarmatyzm w życiu
politycznym, to także wielki głos wzywający do naprawy
Rzeczpospolitej. W literaturze oświecenia tworzył również Stanisław
Staszic, który napisał najwybitniejsze dzieło ,,Przestróg dla
Polaków" gdzie rozpatruje aktualne zagadnienia polityczne I
społeczne, uzasadnia potrzebę wielkich reform państwowych.
Nakreślony w nich program reform, społeczno - politycznych wyrasta
nie tylko z potrzeb ówczesnego społeczeństwa, ale także z głębokiej
troski o byt niepodległy państwa, z bolesnego lęku przed ostatecznym
upadkiem Polski. Zgodnie z ideologią oświecenia Staszic zwraca uwagę
na następujące sprawy: wychowanie młodzieży - należy położyć ogromny
nacisk na moralną I użyteczną stronę kształcenia. Młody człowiek
powinien zrozumieć, że ojczyzna I jej szczęście są najważniejsze w
życiu. W edukacji należy łączyć teorię z praktyką. Najważniejsza
nauki, które powinien zgłębić, to: historia, geografia kraju,
religia, arytmetyka, geometria, fizyka I chemia. Domaga się
odebrania kościołowi opieki nad szkolnictwem. Szkoła powinna być
świecka, a pieczą nad nią ma sprawować państwo; sądownictwo - prawo
powinno służyć społeczeństwu, powinno regulować stosunki między
ludźmi. Żąda zmienienia rządów patrymonialnych, sędzia powinien być
starostą - jego obowiązkiem jest przestrzeganie porządku I
bezpieczeństwa, zapobieganie gwałtom, rozstrzyganie sprawiedliwie
danych spraw; sejm - należy: Znieść liberum veto, które jest
przyczyną wszelkiego zła, ustanowić sejm nieustanny, który mógłby
mieć zarazem władze wykonawczą. W sejmie powinni zasiadać nie tylko
przedstawiciele szlachty, ale także mieszczanie. ,,Przestrogi dla
Polaków" to działo ostro krytykujące ówczesną magnaterię. Ją Staszic
czyni odpowiedzialną za upadek państwa. To ona, kierując się
egoizmem klasowym I prywatą, zniszczyła szacunek dla prawa,
wprowadziła obce wojska do kraju, na sejmach uczyła obywateli
zdrady, podstępów, podłości I gwałtu. Określa ją jako zbiorowisko
ludzi zdemoralizowanych, rozpustnych, lekkomyślnych, chciwych,
marnotrawnych - podłych. Pisma Staszica wyrastały z
głębokiego patriotyzmu obywatelskiego pisarza. Przemawiały do uczuć
rozumu odbiorcy. Ukazywały rządzę ludu żyjącego w poddaństwie,
oskarżały o zdradę panów feudalnych, budziły świadomość narodową I
uczyły prawdziwej miłości do ojczyzny. Przepojone ogromnym
humanitaryzmem I demokratyzmem stawały po stronie człowieka, broniły
jego praw. W okresie oświecenia mieliśmy dowód niewątpliwie
najwybitniejszych reprezentantów prozy politycznej - - owe postacie
to Stanisław Staszic I Hugo Kołłątaj. Ich poglądy polityczne,
wyobrażenia społeczne były zbliżone w niemal wszystkich
istotniejszych punktach, różniły się jedynie szczegółami.
Hugo Kołłątaj był nieco bardziej radykalny - szczególnie w
okresie, gdy zajmował miejsce w Radzie Najwyższej Narodowej, podczas
powstania Kościuszkowskiego. Prace Kołłątaja przygotowywały
atmosferę sprzyjającą reformą przyjętym przez Sejm Czteroletni. W
tym samym roku co ,,Przestrogi dla Polski", Kołłątaj ogłosił drukiem
,,Prawo polityczne narodu polskiego", będące jakby sumą jego
wyobrażeń o reformie całości życia kraju. Owe dzieło poprzedziła
piękna, znakomicie napisana odezwa ,,Do Prześwietnej Deputacji", z
którego to tekstu pochodzi następujący fragment: ,,Niechaj
nikogo nie zadziwia okrucieństwo ludu, o którym albo nam czytać,
albo słyszeć zdarzyło, bo płód, którego ojcem jest ucisk, a
matką niewola, musi przechodzić jadem I srogością wszystko
to, cokolwiek na umyśle wystawie sobie możemy drapieżnego I
zabijającego". Obozu radykalnych, jak na warunki polskie,
reform tworzyli w okresie Sejmu wielkiego ludzie z kręgu tak zwanej
Kuźnicy Kołłątajowskiej. Należy pamiętać przede wszystkim o
Franciszku Salezym Jezierskim. W dobie oświecenia byli
również patrioci anonimowi. Ostatnie lata istnienia Rzeczpospolitej
(1792 - 1793) obfitowały w ważne wydarzenia w życiu społecznym I
politycznym kraju. Konfederacja targowicka (1792), drugi rozbiór
Polski, powstanie kościuszkowskie I trzeci rozbiór Polski - oto
momenty, które wyznaczyły bieg dziejów tego okresu. Wy Francji
rewolucja kładła kres ustrojowi feudalnemu. Jej wpływy silnie
oddziaływały na rozwój sytuacji politycznej w naszym kraju. Odbiły
się również ogromnym echem w literaturze polskiej. I tak pisarze
,,Kuźni Kołłątajowskiej" oddziaływali na opinię publiczną. Ich pisma
wyjaśniały, jak można odróżnić prawdziwych patriotów od fałszywych,
w jakim kierunku wychowywać młodzież, jak należy zmienić ustrój
państwa I jak rozwiązać sprawę mieszczan I chłopów.
Radykalni działacze Klubu Jakobinów domagali się odwetu na
królu za zdradę w 1792 roku I ukarania targowiczan, odebrania połowy
dochodów ludziom zamożnym I przekazania ich na cele publiczne,
nawoływali do świadczeń na rzecz insurekcji, głosili potrzebę reform
włościańskich. Rozwijające się myśl postępowa była bardzo
zróżnicowana w swej treści, ale zgodnie przeciwstawiała się
feudalnym formom rządzenia, odbijała dążenia I problemy epoki.
Najważniejszym środkiem przekazu w tym okresie stała się satyra.
Była ona doskonałym orężem w walce o prawa człowieka, o reformy.
Rozwinęła się patriotyczna, rewolucyjna poezja tworzona przez
anonimowych twórców. Nie ograniczała się ona do krytyki I
ośmieszenia zewnętrznych przejawów życia arystokracji I szlachty,
ale wzywała do naśladowania Francji w walce o wyzwolenie społeczne.
Wśród wielu krążących po Warszawie utworów na uwagę
zasługują: ,,Katechizm człowieka", w którym anonimowy autor pisze o
pogłębiającej się przepaści społecznej między ludźmi. Staje po
stronie ludu, który umiera z głodu. ,,Do ludu" ten wiersz wzywa do
walki z przemocą I do zerwania więzów niewoli w imię praw
Rozumu I wolności. ,,Do panujących I narodu" obniża istotę
okrucieństwa wojennego I apeluje do mas ludowych, by za przykładem
Francji wywalczyły sobie wolność. Mówi, że prowadzone dotąd wojny
miały na celu interesy możnych, a nie wolność ojczyzny I człowieka.
Dlatego należy jak najszybciej przeciwstawić się tyranom, którzy
czynią gwałt ludzkości, traktują ją jak stada zwierząt. ,,Do
zbrojnego ludu" autor wiersza otwarcie przepowiada, że ,,zadrżą w
pałacach przemocy tyrany, kiedy prawo człowieka wszystkie zrówna
stany". ,,Wezwą" apeluje do mieszkańców polskiej ziemi, by wystąpili
do walki z arystokratami, którzy ,,złotem napełniali trzony", a
ojczyznę sprzedawali w niewolę. ,,Marsz w obozie Kościuszki"
nawołuje do odwetu w imię dobra ojczyzny I prawdziwej wolności.
Wiersze patriotycznej literatury ostatniego okresu polskiego
oświecenia kierowane były przede wszystkim pod adresem zdrajców
targowickich. Wyszydzały Kossakowskich, Rzewuskich, Branickiego,
Potockiego oraz króla. Oskarżały ich o zdradę narodową. Nawoływały
do rewolucyjnych wystąpień, zwracały się przeciw najwyższym
dostojnikom państwowym. Przeciwstawiały często chłopów tchórzostwu
szlachtę na polach racławickich, wyrażały pochwałę gilotyny jako
narzędzia przeznaczonego dla zdrajców. Utwory anonimowe,
przepojone zapałem do walki, często przemawiały twardą mową
płonącego gniewem ludu. Moim zdaniem ojczyzna ma duże
znaczenie w życiu każdego człowieka, gdyż wszyscy mają prawo do
życia z własnym upodobaniem, w swej wierze. A więc jedynie walcząc I
broniąc własnych praw mogą dojść do niepodległości swej upragnionej
ojczyzny.







Autor: Nieznany

Ocena : 3 








oceń
prace:
1 2 3 4 5 6


Home | Reklama | Info
| Mail


Prace | Pomoc | Książki | Artykuły | News | Katalog | Forum
| Rozrywka






Wszelkie prawa zastrzeżone / All
rights reserved  Sciaga.pl
2000