OCHRONA PRZYRODY
Podstawy naukowe
Ochrona przyrody a ochrona środowiska
OCHRONA ŚRODOWISKA - zespół idei, środków i działań
zmierzających do utrzymania środowiska w stanie
zapewniającym optymalne warunki bytowania człowieka i
gwarantującym ciągłość najważniejszych procesów w biosferze,
jako podstawy działalności człowieka.
OCHRONA PRZYRODY - zespół idei, środków i działań
zmierzających do zachowania lub odtworzenia obiektów
przyrody w postaci pierwotnej lub mało zmienionej we
wszystkich formach różnorodności, łącznie z warunkami i
procesami decydującymi o jej trwałości.
Ochrona przyrody a ochrona środowiska
Ochrona przyrody a ochrona środowiska
Cechy ochrony przyrody:
żðnie jest tylko pochodnÄ… nauk przyrodniczych
żðnależy jÄ… postrzegać w kontekÅ›cie szeroko rozumianej wizji
człowieka i jego kultury
żðma silne powiÄ…zania z etykÄ…  jest / winna być uniwersalnÄ…
normą etyczną, poszerzać pojęcie obowiązku i
odpowiedzialności oraz poczucie solidarności z  niemym
królestwem
żðwymaga dziaÅ‚ania wszystkich
żðjest powiÄ…zana z każdym rodzajem ludzkiej dziaÅ‚alnoÅ›ci
Naukowe podstawy ochrony przyrody
NAUKI TECHNICZNE, FIZYKA, CHEMIA, INFORMATYKA
 np. technologie chroniące środowisko, pomiary stanu
środowiska, modelowanie procesów
NAUKI BIOLOGICZNE I O ZIEMI  znajomość
różnorodności biologicznej i jej przyczyn, prawa przyrody
rzÄ…dzÄ…ce powstawaniem, funkcjonowaniem i odtwarzaniem
układów przyrodniczych
NAUKI SPOA
ECZNE  edukacja, zarzÄ…dzanie, bodz
ce ochrony,
efektywność ochrony
NAUKI PRAWNE - legislacja
Biologiczne podstawy ochrony przyrody
Zadania:
żð rozpoznawanie zjawisk lub obiektów zasÅ‚ugujÄ…cych na
ochronÄ™
żð współudziaÅ‚ w tworzeniu i doskonaleniu form i metod
ochrony
żð formuÅ‚owanie celów i planów ochrony przyrody
żð przysposobienie obiektów chronionych do funkcji
naukowych, dydaktycznych, turystycznych itp.
żð tworzenie i rozwijanie naukowych podstaw biernej i
czynnej ochrony
Biologiczne podstawy ochrony przyrody
BIOLOGIA
EKOLOGIA
BIOLOGIA KONSERWATORSKA
OCHRONA PRZYRODY
(test teorii ekologicznej)
Biologiczne podstawy ochrony przyrody
Dlaczego wiedza ważna dla ochrony przyrody?:
żðmodraszek arion (Maculinea arion )
żðropucha paskówka (Epidalea calamita)
żðÅ›wistak z wyspy Vancouver (Marmota
vanocuverensis)
Biologiczne podstawy ochrony przyrody
Modraszek arion (Maculinea arion )
Biologiczne podstawy ochrony przyrody
Ropucha paskówka (Epidalea calamita)
Obszar występowania Marmota vancouverensis
Marmota vancouverensis
Biologiczne podstawy ochrony przyrody
Teorie i pojęcia biologiczne kluczowe dla ochrony przyrody:
żðanaliza żywotnoÅ›ci populacji (PVA)
żðbiogeografia wysp
żðpÅ‚aty i korytarze
żðmetapopulacja
żðgatunki zwornikowe
Biologiczne podstawy ochrony przyrody
CO TO JEST WYSPA?
Z ekologicznego punktu widzenia: każde środowisko
otoczone całkowicie odmiennym terenem,
nieprzyjaznym dla organizmów zamieszkujących
wyspę  np. szczyty wysokich gór, stawy, jaskinie,
izolowane rezerwaty przyrody i  oczywiście  wyspy
oceaniczne, morskie itp.
Biologiczne podstawy ochrony przyrody
DLACZEGO WIELKOŚĆ WYSPY JEST WAŻNA?
Wielkość wyspy jest z reguły dodatnio skorelowana z
różnorodnoÅ›ciÄ… Å›rodowisk Ä…ð ze wzrostem powierzchni roÅ›nie
liczba nisz Ä…ð wiÄ™ksza liczba gatunków
CZY SAMA WIELKOŚĆ MA ZNACZENIE?
Przykład  wyspy z muszel małży kolonizowane przez
bezkręgowce: 10 cm2  8 gat.; 100 cm2  13 gat.; 70000 cm2 -
20 gat.
WIELKOŚĆ JEST WAŻNA: WI
KSZA POWIERZCHNIA
Ä…ð WI
KSZE POPULACJE Ä…ð MNIEJSZE
PRAWDOPODOBIEC
STWO EKSTYNKCJI
Biologiczne podstawy ochrony przyrody
ZNACZENIE S
SIEDZTWA WYSPY I RYZYKA NA WYSPACH
" Liczba gatunków zależy od:
üðodlegÅ‚oÅ›ci od z
ródła gatunków (np. najbliższego lądu)
üðbogactwa gatunkowego rejonu z
ródłowego
" Życie na wyspach jest bardziej ryzykowne niż na lądzie: efekty
lokalnych katastrof mają znacznie większe znaczenie na wyspach,
mogą łatwo doprowadzić do całkowitej ekstynkcji wielu gatunków
 rejony z
ródłowe są zawsze bogatsze w gatunki, nawet gdy
środowiska są identyczne jak na wyspie: np. spośród 171 gat.
ptaków, jakie wyginęły od roku 1600, 90% ekstynkcji miało
miejsce na wyspach, z czego 75% na najmniejszych z nich
Biologiczne podstawy ochrony przyrody
ZNACZENIE WIELKOÅšCI POPULACJI NA WYSPACH
" Efekt założyciela:
üðmaÅ‚a populacja = maÅ‚a pula genowa ðð duże
prawdopodobieństwo ekstynkcji
üðmaÅ‚a populacja = maÅ‚a pula genowa ðð dryf
genetyczny ðð szybka specjacja
" Fluktuacje liczebnoÅ›ci ðð przy maÅ‚ych populacjach duże
prawdopodobieństwo ekstynkcji
" MaÅ‚o skomplikowane zespoÅ‚y ðð mniejsza odporność na
chwilowe zmiany (np. wyginięcie jednego gatunku pociąga
za sobą poważniejsze konsekwencje niż w rejonie
z
ródłowym)
Biologiczne podstawy ochrony przyrody
OD CZEGO ZALEŻY LICZBA GATUNKÓW
ZAMIESZKUJ
CYCH  WYSPY ?
" wielkość powierzchni wyspy
" topografia (zróżnicowanie zasobów)
" odległość od obszarów z
ródłowych
" bogactwo gatunkowe obszarów z
ródłowych
" równowaga między tempem imigracji i tempem ekstynkcji
Biologiczne podstawy ochrony przyrody
BIOGEOGRAFIA WYSP  NAUKI DLA OCHRONY PRZYRODY
żð Im wiÄ™kszy rezerwat, tym lepiej: wiÄ™kszy rezerwat zapewnia wyższy
poziom równowagowej liczby gatunków, wolniejszą ekstynkcję,
minimalizuje efekty brzegowe
żð Jeden duży rezerwat jest lepszy od wielu maÅ‚ych o tej samej Å‚Ä…cznej
powierzchni (przy założeniu takiej samej heterogeniczności środowiska)
żð Znaczenie heterogenicznoÅ›ci Å›rodowiska:
üðwiele maÅ‚ych rezerwatów zamiast jednego dużego może być
korzystnym rozwiązaniem, gdy zapewniają heterogeniczność
niemożliwą do zapewnienia w pojedynczym rezerwacie
üðorganizacja przestrzenna zapewniajÄ…ca możliwość migracji miÄ™dzy
rezerwatami
żð Znaczenie ksztaÅ‚tu: jak najbardziej okrÄ…gÅ‚e
Biologiczne podstawy ochrony przyrody
Klasyczna ekologia: ekosystemy są systemami równowagowymi
 są strukturalnie i funkcjonalnie kompletne,  dążą do
utrzymania siÄ™ w niezmienionym stanie.
Implikacje:
żðnależy dążyć do zachowania przyrody bez zmian, ponieważ
ekosystemy sÄ… funkcjonalnie i strukturalnie kompletne
żðwybrane fragmenty przyrody w rezerwatach bÄ™dÄ… same siÄ™
utrzymywać w stanie równowagi
żðpo zaburzeniu ukÅ‚ad wróci do poprzedniego,
zrównoważonego stanu
Biologiczne podstawy ochrony przyrody
Nowa ekologia: przyroda nie dąży do równowagi; jest systemem
złożonym, kompleksowym, charakteryzującym się dynamiką
nieliniowÄ…, zdolnym do adaptacji; podatnym na zmiany,
wielorakie stany stabilne.
Implikacje:
żð zdolność prognozowania przyszÅ‚ych stanów ekosystemu i
planowania dopuszczalnych sposobów ich użytkowania jest
ograniczona
żð rezerwaty nie utrzymajÄ… siÄ™ same w niezmienionym stanie
żð rezerwaty sÄ… narażone na naturalne i antropogeniczne zaburzenia
żð nie jest Å‚atwo chronić wyizolowany obszar  trzeba chronić
przyrodę w krajobrazowym kontekście