Prowadzenie nauczania w zakładach karnych
Dodany 2009-10-22 14:01:58 przez beata
Przeobrażenia, jakie mają miejsce w odniesieniu do systemu oświaty,
nie są tylko udziałem MEN, bowiem w Dzienniku Ustaw Nr 169 pod poz.
1331 opublikowane zostało rozporządzenie MS z dn. 18.09.2009 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad i trybu
prowadzenia nauczania w zakładach karnych. Powołany akt
normatywny modyfikuje regulacje rozporządzenia podstawowego z dn.
13.02.2004 r.
Odnosząc się do modyfikacji zaproponowanych we wskazanym rozporządzeniu zmieniającym,
zaznaczyć należy, że ich przyczyną była konieczność dostosowania przepisów do zmian, jakie
nastąpiły w prawie oświatowym oraz organizacji nauczania w szkolnych i pozaszkolnych
formach kształcenia osób dorosłych. W związku z tym postanowienia ż 2 rozporządzenia
podstawowego uległy podziałowi na ustępy, a ust. 1 otrzymał brzmienie: w zakładach karnych i
aresztach śledczych, zwanych dalej „zakładami”, prowadzi się nauczanie
skazanych i tymczasowo aresztowanych, zwanych dalej „osadzonymi”, w celu
zapewnienia im możliwości: uzyskania wykształcenia podstawowego i gimnazjalnego,
zdobycia wiedzy ogólnej i kwalifikacji zawodowych. Logiczną konsekwencją zmian we
wskazanym zakresie jest wprowadzenie do wymienionej wyżej normy prawnej ustępu 2,
zgodnie z którym cele dotyczące kwestii zdobycia wiedzy ogólnej i kwalifikacji zawodowych
realizuje się w szkołach ponadgimnazjalnych, a także w formie kursów lub kursów
zawodowych, zwanych dalej „szkoleniami kursowymi”. Istotne znaczenie ma
również dodanie ż 3a, w którym zaznaczono, że szkolenia kursowe mogą prowadzić centra
kształcenia ustawicznego, ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego funkcjonujące przy
zakładach – dalej określane mianem „ośrodków”, lub zewnętrzne osoby
prawne i fizyczne. Warto również podkreślić, że szkolenia kursowe realizowane są jako zadania
zlecone przez dyrektorów zakładów. Z kolei odnosząc się do kwestii związanych z organizacją
nauczania, trzeba zwrócić uwagę na nowelizację ż 6 rozporządzenia podstawowego. Otóż
zgodnie z nowym brzmieniem ust. 1 wspomnianego przepisu, tymczasowo aresztowany może
uczestniczyć w nauczaniu, o którym mowa w ż 2, jeżeli jest prowadzone w wyodrębnionym
oddziale zakładu, a nie sprzeciwiają się temu względy porządku i bezpieczeństwa; ż 12 pkt 1
stosuje się odpowiednio. Ponadto dodany został ust. 3 odnoszący się do niepełnoletniego
tymczasowo aresztowanego, który nie ukończył 18 roku życia. Przepis ten stanowi, że
niepełnoletniego można czasowo zwolnić z obowiązku nauczania, jeżeli wynika to z decyzji
organu, do dyspozycji którego osoba ta pozostaje, albo jeżeli realizacji tego obowiązku
sprzeciwiają się względy porządku i bezpieczeństwa. Niebagatelne znaczenie ma również fakt
umożliwienia powstania i funkcjonowania ośrodków przy zakładach karnych. W związku z tym
konieczna była nowelizacja postanowień m.in. ż 8 i 11 rozporządzenia podstawowego. Pierwszy
z wymienionych przepisów obecnie stanowi, iż dyrektor zakładu, przy którym funkcjonuje
szkoła lub ośrodek, stwarza warunki i zapewnia odpowiednie środki finansowe do ich
funkcjonowania. W drugim z ww. przepisów ustalono, że odrębnie określa się organizację
nauczania w szkołach i ośrodkach: odpowiednio w arkuszu organizacji nauczania i arkuszu
szkoleń kursowych. Są one sporządzane przez dyrektorów szkół i ośrodków w uzgodnieniu z
dyrektorami zakładów i zatwierdzane przez Dyrektora Generalnego Służby Więziennej. Warto
także nadmienić, że nowelizacja ż 33 rozporządzenia podstawowego ma na celu przeniesienie
dotychczasowych kompetencji Dyrektora Generalnego Służby Więziennej w zakresie
zatwierdzania planów szkoleń kursowych na dyrektorów okręgowych Służby Więziennej, którzy
od dnia 27.10.2009 r. będą zatwierdzać plany szkoleń kursowych na dany rok kalendarzowy dla
zakładów im podległych. Zgodnie z nowymi zasadami, wprowadzonymi przez wymienione na
wstępie rozporządzenie zmieniające, dyrektor zakładu może organizować dla osadzonych
szkolenia kursowe, w całości lub częściowo odpłatne, przy czym wysokość odpłatności za udział
Strona 1/2
w takim szkoleniu określa dyrektor zakładu. Zasady te nie obowiązują niepełnoletnich
osadzonych, którzy zobowiązani sa realizować obowiązek nauki na podstawie u.s.o.
Podkreślenia wymaga również fakt, że – w pierwszej kolejności – do szkolenia
kursowego kwalifikowani są osadzeni dorośli bez zawodu lub wymagający przekwalifikowania
zawodowego, gdy czas pozostały do końca kary nie jest krótszy niż okres trwania tego
szkolenia kursowego. Następstwem zmian w zakresie organizacji nauczania w zakładach
karnych oraz konieczności dostosowania unormowań omawianego aktu wykonawczego do
przepisów rozporządzenia MEN z dn. 03.02.2006 r. w sprawie uzyskiwania i uzupełniania przez
osoby dorosłe wiedzy ogólnej, umiejętności i kwalifikacji zawodowych w formach pozaszkolnych
(Dz.U. Nr 31, poz. 216 ) jest uchylenie ż 37–39 oraz modyfikacja treści ż 40
rozporządzenia podstawowego. Zmieniony paragraf przewiduje, że osadzony, który ukończył
szkolenie kursowe, otrzymuje zaświadczenie o jego ukończeniu. Komentarza wymaga również
zmiana wprowadzona w ż 41 rozporządzenia podstawowego. Przepis ten wskazuje na
obowiązek nauczania osadzonego do chwili uzyskania pełnoletności, zgodnie z wymogami
Konstytucji oraz u.s.o. w zakresie obowiązku nauki do 18 roku życia. Dotychczas obowiązek ten
realizowany był przez szkoły podstawowe, gimnazja, a także szkoły ponadpodstawowe
(ponadgimnazjalne). Obecnie obowiązkowe nauczanie, o którym mowa, prowadzą szkoły
podstawowe i gimnazja, natomiast sposób realizacji obowiązku nauki przez osadzonego po
ukończeniu gimnazjum będzie ustalany odrębnie, na podstawie art. 16 ust. 5a u.s.o. Ostatnim
z ważnych zagadnień, jakie zostało zmodyfikowane przepisami wymienionego na wstępie aktu
wykonawczego, jest kwestia zlecania nauczania osadzonego nieletniego szkole prowadzonej
przy zakładzie bądz
odpowiedniej szkole prowadzonej przez j.s.t., jeśli przy zakładzie szkoła nie
funkcjonuje. Zmodyfikowana treść ż 42 ust. 3 rozporządzenia podstawowego rozszerza zakres
regulacji o sytuację, w której tymczasowo aresztowany nieletni przebywa w oddziale aresztu,
przy którym funkcjonuje szkoła przywięzienna. W takim przypadku obowiązkowe nauczanie
organizowane jest przez szkołę prowadzoną przy tym zakładzie. Dotychczas nie było takich
możliwości i nauczanie było zlecane wyłącznie szkołom prowadzonym przez j.s.t. Nauczanie
nieletnich odbywa się w warunkach izolacji, co oznacza, że niemożliwym jest, by realizowane
było na zasadach nauczania określonych w ramowych planach nauczania dla dzieci i młodzieży.
W związku z tym konieczne było dodanie w ż 43 rozporządzenia podstawowego ustępu 3, który
przewiduje możliwość nauczania nieletnich osadzonych na podstawie ramowych planów
nauczania szkół dla dorosłych. Przepisy omawianego rozporządzenia zmieniającego wchodzą w
życie po 14 dniach od dnia ogłoszenia, tj. dnia 27.10.2009 r. W. Chalota
Strona 2/2