WYCENA W RACHUNKOWOŚCI

Wycena aktywów i pasywów w jednostkach prowadzących księgi

rachunkowe w Polsce

Podstawy prawne wyceny

Ponieważ wycena opiera się na kategorii ceny, która ma z natury swojej charakter subiektywny, w celu zapewnienia porównywalności wyników wyceny, ogólne zasady wyceny normowane są przepisami prawa.

W Polsce, jednostki prowadzące księgi rachunkowe, dokonując wyceny składników aktywów i pasywów, zobowiązane są do przestrzegania przepisów rachunkowości (ale nie tylko). Przepisy, o których mowa zawarte są:

w ustawie z 29.09.1994 r. o rachunkowości (głównie art. 7 oraz rozdział 4 „Wycena aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku finansowego” i rozdział 4a „Łączenie się spółek”),

w MSR (MSR + MSSF + związane z MSR i MSSF interpretacje, ogłoszone w formie rozporządzeń Komisji Europejskiej),

w rozporządzeniach MF stanowiących akty wykonawcze do ustawy z 29.09.1994 r. o rachunkowości (np. rozporządzenie MF z rozporządzeniu Ministra Finansów z 12.12.2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych ).

Ważne pojęcia związane z wyceną aktywów i pasywów

Rodzaj ceny

Definicja ceny

Cena nabycia

cena zakupu składnika aktywów, obejmująca kwotę należną sprzedającemu, bez podlegających odliczeniu podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego, a w przypadku importu powiększona o obciążenia o charakterze publicznoprawnym oraz powiększona o koszty bezpośrednio związane z zakupem i przystosowaniem składnika aktywów do stanu zdatnego do używania lub wprowadzenia do obrotu, łącznie z kosztami transportu, jak też załadunku, wyładunku, składowania lub wprowadzenia do obrotu, a obniżona o rabaty, opusty, inne podobne zmniejszenia i odzyski

Koszt

koszty pozostające w bezpośrednim związku z danym produktem oraz uzasadniona część kosztów

wytworzenia

pośrednio związanych z wytworzeniem tego produkt;

− koszty bezpośrednie obejmują wartość zużytych materiałów bezpośrednich, koszty pozyskania i przetworzenia związane bezpośrednio z produkcją i inne koszty poniesione w związku z doprowadzeniem produktu do postaci i miejsca, w jakich się znajduje w dniu wyceny,

− do uzasadnionej, odpowiedniej do okresu wytwarzania produktu, części kosztów pośrednich zalicza się zmienne pośrednie koszty produkcji oraz tę część stałych, pośrednich kosztów produkcji, które odpowiadają poziomowi tych kosztów przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych,

− za normalny poziom wykorzystania zdolności produkcyjnych uznaje się przeciętną, zgodną z oczekiwaniami w typowych warunkach, wielkość produkcji za daną liczbę okresów lub sezonów, przy uwzględnieniu planowych remontów,

− jeżeli nie jest możliwe ustalenie kosztu wytworzenia produktu, jego wyceny dokonuje się według ceny sprzedaży netto takiego samego lub podobnego produktu, pomniejszonej o przeciętnie osiągany przy sprzedaży produktów zysk brutto ze sprzedaży, a w przypadku produktu w toku -

także z uwzględnieniem stopnia jego przetworzenia,

− do kosztów wytworzenia produktu nie zalicza się kosztów:

1. będących konsekwencją niewykorzystanych zdolności produkcyjnych i strat produkcyjnych, 2. ogólnego zarządu, które nie są związane z doprowadzaniem produktu do postaci i miejsca, w jakich się znajduje na dzień wyceny,

3. magazynowania wyrobów gotowych i półproduktów, chyba że poniesienie tych kosztów jest niezbędne w procesie produkcji,

4. kosztów sprzedaży produktów;

Koszty te wpływają na wynik finansowy okresu sprawozdawczego, w którym zostały poniesione.

Cena

możliwa do uzyskania na dzień bilansowy cena sprzedaży, bez podatku od towarów i usług i

(wartość)

podatku akcyzowego, pomniejszona o rabaty, opusty i inne podobne zmniejszenia oraz koszty

sprzedaży

związane z przystosowaniem składnika aktywów do sprzedaży i dokonaniem tej sprzedaży, a

netto na dzień powiększona o należną dotację przedmiotową;

bilansowy

jeżeli nie jest możliwe ustalenie ceny sprzedaży netto danego składnika aktywów, należy w inny sposób określić jego wartość godziwą na dzień bilansowy

Wartość

cena sprzedaży netto pomniejszona o wszystkie koszty bezpośrednie doprowadzające do tej

likwidacyjna

sprzedaży, stosowana w transakcjach specjalnych (np. likwidacja jednostki)

Wartość

kwota, za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązanie uregulowane na

godziwa

warunkach transakcji rynkowej, pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą stronami..

Cena rynkowa bieżąca cena takiego samego lub podobnego składnika majątkowego na rynku właściwym dla danej jednostki

Kwota

kwota należności lub zobowiązań, obejmująca niespłacony kapitał i należne odsetki od kapitału

wymagająca

(ustawowe lub umowne), ustalona na określony dzień

zapłaty

Wartość

wartość wyrażona najczęściej w pieniądzu i wyznaczana przez ceny bieżące, bez uwzględnienia

nominalna

wpływu innych czynników, np. inflacji;

wartość wymieniona (uwidoczniona) na dokumencie (np. banknocie pieniężnym, papierze wartościowym, itp.)

Trwała utrata zachodzi wtedy, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo, że kontrolowany przez jednostkę składnik

wartości

aktywów nie przyniesie w przyszłości w znaczącej części lub w całości przewidywanych korzyści ekonomicznych. Uzasadnia to dokonanie odpisu aktualizującego doprowadzającego wartość składnika aktywów wynikającą z ksiąg rachunkowych do ceny sprzedaży netto, a w przypadku jej braku - do ustalonej w inny sposób wartości godziwej.

Bilansowa wycena aktywów i pasywów

Zasady wyceny

Przedmiot wyceny

(art. 28 ust. 1 ustawy z 29.091994 r. o rachunkowości)

środki trwałe oraz wartości

według cen nabycia lub kosztów wytworzenia, lub wartości przeszacowanej

niematerialne i prawne

(po aktualizacji wyceny środków trwałych), pomniejszonych o odpisy

amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także o odpisy z tytułu trwałej utraty

wartości

środki trwałe w budowie

w wysokości ogółu kosztów pozostających w bezpośrednim związku z ich

nabyciem lub wytworzeniem, pomniejszonych o odpisy z tytułu trwałej

utraty wartości

udziały w innych jednostkach według ceny nabycia pomniejszonej o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości oraz inne inwestycje zaliczone lub według wartości godziwej lub według ceny rynkowej

do aktywów trwałych

inwestycje krótkoterminowe według ceny (wartości) rynkowej albo według ceny nabycia lub ceny (wartości) rynkowej, zależnie od tego, która z nich jest niższa;

krótkoterminowe inwestycje, dla których nie istnieje aktywny rynek –

według w inny sposób określonej wartości godziwej

rzeczowe składniki aktywów według cen nabycia lub kosztów wytworzenia nie wyższych od cen ich obrotowych

sprzedaży netto na dzień bilansowy

należności i udzielone

w kwocie wymaganej zapłaty, z zachowaniem ostrożności

pożyczki

zobowiązania

w kwocie wymagającej zapłaty; zobowiązania finansowe, których

uregulowanie zgodnie z umową następuje drogą wydania aktywów

finansowych innych niż środki pieniężne lub wymiany na instrumenty

finansowe – według wartości godziwej

rezerwy

w uzasadnionej, wiarygodnie oszacowanej wartości

kapitały (fundusze) własne

w wartości nominalnej

oraz pozostałe aktywa i

pasywa

składniki aktywów, dla

według ceny sprzedaży takiego samego lub podobnego składnika

których nie jest możliwe

ustalenie ceny nabycia, w

szczególności przyjęte

nieodpłatnie, w tym w drodze

darowizny

składniki aktywów – jeżeli

po cenach sprzedaży netto możliwych do uzyskania, nie wyższych od cen

założenie kontynuacji

ich nabycia albo kosztów wytworzenia, pomniejszonych o dotychczasowe

działalności nie jest zasadne

odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także odpisy z tytułu trwałej

utraty wartości.