Opracował: Tadeusz TANIEWSKI tel. [phone] - dla potrzeb kształcenia kandydatów na licencje pracownika ochrony fizycznej osób i mienia
w Pomorskiej Niepublicznej Placówce Kształcenia Gustaw Securitas System w Szczecinie
TEMAT IV: TEORIA I ZASADY STRZELANIA
BALISTYKA
Jest naukÄ… o ruchu pocisku
Ruch pocisku dzielimy na dwa etapy:
1) ruch pocisku w przewodzie lufy pod wpływem działania gazów prochowych
powstałych podczas palenia się ładunku prochowego;
2) ruch pocisku w powietrzu, od chwili jego wylotu z przewodu lufy do spotkania
z celem.
W zależności od sił (czynników) działających na pocisk dzielimy balistykę na wewnętrzną
i zewnętrzną.
Balistyka wewnętrzna
- zajmuje się ruchem pocisku w przewodzie lufy pad działaniem gazów
prochowych powstajÄ…cych podczas spalania Å‚adunku prochowego i innych
pozostałych zjawisk wpływających dodatnio lub ujemnie na ten ruch. Jej
głównym zadaniem jest rozwiązanie zagadnienia osiągnięcia jak największej
prędkości pocisków określonego ciężaru i kalibru, bez przekroczenia
dopuszczalnej granicy ciśnienia gazów w przewodzie lufy.
Balistyka zewnętrzna
- rozpatruje ruch pocisku w powietrzu po ustaniu działania gazów prochowych
na dno pocisku, tj. po wylocie pocisku z przewodu lufy. Zadaniem jej jest
określenie wielkości kąta podniesienia i prędkości początkowej, z jaką po-
winien być wystrzelony pocisk określonego kalibru, ciężaru i kształtu, aby
osiągnął żądaną odległość lub trafił w cel. W balistyce zewnętrznej wyróżnia
się jeszcze balistykę celu i balistykę pośrednią.
Balistyka pośrednia
- bada ruch pocisku w pewnej odległości po opuszczeniu przewodu lufy (dla
broni strzeleckiej 5-50 cm), gdy gazy wywierają jeszcze pewien wpływ na
pocisk nadajÄ…c mu niewielkie dodatkowe przyspieszenie.
Balistyka celu
- bada ruch pocisku w strefie celu (przeszkody), co jest bardzo ważne przy
obliczeniach wytrzymałości celu.
Balistyka w szerszym ujęciu jest nauką badającą ruch pocisku i w tym ujęciu znajduje
ona zastosowanie w teorii strzału.
55
Opracował: Tadeusz TANIEWSKI tel. [phone] - dla potrzeb kształcenia kandydatów na licencje pracownika ochrony fizycznej osób i mienia
w Pomorskiej Niepublicznej Placówce Kształcenia Gustaw Securitas System w Szczecinie
BALISTYKA WEWN
TRZNA
STRZAA

Wyrzucenie pocisku z przewodu lufy spowodowane ciśnieniem
gazów powstających podczas spalania się ładunku
prochowego.
ZJAWISKO STRZAA
U
Wyjaśnienie:
A
adunek prochowy spalając się przekształca się w gazy prochowe o bardzo wysokim
ciśnieniu i wysokiej temperaturze.
Po osiągnięciu odpowiedniej wielkości ciśnienia, pocisk rozpoczyna ruch ze stale
wzrastającą prędkością. Po wylocie z
przewodu lufy, pocisk porusza się siłą inercji,
zachowując nadaną mu prędkość.
Zjawisko strzału charakteryzuje się:
bardzo dużym ciśnieniem (2  3 tysiące atmosfer i więcej),
wysokÄ… temperaturÄ… gazów prochowych (2500º - 3500ºC),
krótkim okresem zjawiska (0,001  0,06 sekundy),
szybko zmieniającą się objętością gazów prochowych.
Należy zastanowić się obecnie jak odbywa się strzał w broni strzeleckiej.
W celu oddania (spowodowania) strzału należy:
:& wprowadzić do komory nabojowej nabój, zaryglować przewód lufy
zamkiem i nacisnąć na język spustowy.
Naciśnięcie na język spustowy uruchamia mechanizm uderzeniowo-spustowy, wskutek
czego iglica grotem iglicznym zbija spłonkę naboju. Pod wpływem tego uderzenia
(impulsu zewnętrznego) spłonka zapala się, a jej płomień przez otwory zapałowe
przenika do wewnÄ…trz Å‚uski, do Å‚adunku prochowego, zapalajÄ…c wszystkie ziarna prochu.
A
adunek prochowy zapala się jednocześnie, wydzielając dużą ilość sprężonych gazów
prochowych.
W czasie palenia, się ładunku prochowego ilość gazów wzrasta, a tym samym zwiększa
się i ciśnienie. Gazy rozprzestrzeniają się (cisną) na wszystkie strony z jednakową siłą
i chcÄ…c znalez
ć ujście wywierają ciśnienie również na ścianki i dno łuski oraz na
pocisk.
56
Opracował: Tadeusz TANIEWSKI tel. [phone] - dla potrzeb kształcenia kandydatów na licencje pracownika ochrony fizycznej osób i mienia
w Pomorskiej Niepublicznej Placówce Kształcenia Gustaw Securitas System w Szczecinie
Ciśnienie gazów na dno łuski powoduje wciśnięcie dna w czółko zamka. Pod wpływem
ciśnienia na ścianki łuski następuje ścisłe przyleganie ich do ścianek komory
nabojowej, zapobiegające przerwaniu się gazów do tyłu.
Gazy prochowe rozprzestrzeniajÄ…, siÄ™ w stronÄ™ najmniejszego oporu, tzn. dna pocisku,
wprawiajÄ…c pocisk w ruch. Pocisk wskutek ruchu do przodu wrzyna siÄ™ w gwinty,
otrzymując ruch wirowy i zostaje wyrzucony z przewodu lufy w kierunku przedłużenia osi
przewodu lufy.
Na tym polega zjawisko strzału.
PR
DKOŚĆ POCZ
TKOWA POCISKU
Prędkość pocisku w momencie jego wylotu z przewodu lufy.
Wyjaśnienie:
Pocisk pod działaniem, ciśnienia gazów prochowych porusza się w przewodzie
lufy coraz prędzej, osiągając swoją maksymalną prędkość na przestrzeni kilkunastu
centymetrów od wylotu lufy. Poruszając się następnie pod wpływem inercji i napotykając
na opór powietrza, zaczyna powoli zatracać otrzymaną prędkość w miarę upływu czasu
lotu. Biorąc to pod uwagę wielkość prędkości lotu pocisku przyjęto oznaczać tylko na
niektórych odległościach jego lotu. Zwykle oznacza się wielkość prędkości lotu pocisku
przy wylocie jego z przewodu lufy.
PR
DKOŚĆ POCZ
TKOWA ZALEŻY OD:
- długości przewodu lufy,
- ciężaru pocisku (czym pocisk cięższy, tym prędkość mniejsza),
- ciężaru ładunku prochowego i prędkości jego palenia się.
Prędkość początkowa jest jedną z ważniejszych właściwości broni, gdyż to od niej zależy
zdolność przebijania i rażenia oraz płaskość toru lotu pocisku, a tym samym donośność.
57
Opracował: Tadeusz TANIEWSKI tel. [phone] - dla potrzeb kształcenia kandydatów na licencje pracownika ochrony fizycznej osób i mienia
w Pomorskiej Niepublicznej Placówce Kształcenia Gustaw Securitas System w Szczecinie
ODRZUT BRONI
Ruch broni w tył spowodowany działaniem gazów prochowych
na dno Å‚uski i zamek.
Odrzut broni wpływa zwłaszcza na celność strzelania, nie mówiąc już o tym, że
jest on jedną z przyczyn powodujących zrywanie spustu przez niektórych strzelających.
Odrzut w czasie strzału powoduje znaczne przemieszczenie lufy broni w stosunku do
pierwotnego położenia, które nadano jej w czasie celowania.
Zjawisko odrzutu broni można zmniejszyć poprzez:
właściwe ułożenie broni w ręku (przy broni krótkiej - pistolet) lub w
dołku strzeleckim (przy broni długiej  Glauberyt, strzelba
powtarzalna),
płynne ściąganie języka spustowego,
oddanie każdego strzału na tzw.  półwydechu .
PODRZUT BRONI
Podrzucenie części wylotowej broni w górę podczas strzału
spowodowane działaniem dwóch sił:
- siły odrzutu broni,
- siły przeciwdziałania temu odrzutowi przez strzelca.
Wyjaśnienie:
Siła ciśnienia gazów prochowych powodując odrzut, działa wzdłuż osi przewodu
lufy w kierunku odwrotnym do ruchu pocisku. Odrzut broni jest przyjmowany przez ramiÄ™
strzelca (strzelba, pistolet maszynowy) lub usztywnioną rękę (pistolet krótki) w punkcie
położonym niżej osi przewodu lufy. Przeciwdziałanie ramienia lub usztywnionej ręki jest
reakcją, działającą w przeciwnym kierunku do odrzutu z siłą równą sile odrzutu. Powstała
para sił powoduje w czasie strzału podrzut do góry części wylotowej lufy. Moment
podrzutu zmniejsza odrzut broni, który odczuwa strzelec.
Podrzut lufy w górę zaczyna się jeszcze, gdy pocisk znajduje się w przewodzie lufy.
A więc oś przewodu lufy w momencie strzału przemieszcza się o pewien kąt. Kąt powstały
między kierunkiem osi przewodu lufy przed strzałem i w momencie strzału nazywamy
kÄ…tem wylotu.
58
Opracował: Tadeusz TANIEWSKI tel. [phone] - dla potrzeb kształcenia kandydatów na licencje pracownika ochrony fizycznej osób i mienia
w Pomorskiej Niepublicznej Placówce Kształcenia Gustaw Securitas System w Szczecinie
Kąt wylotu - jest wielkością zmienną zależną w znacznym stopniu od umiejętności
strzelającego; jeżeli strzelający w czasie strzelania trzyma silnie broń, kąt wylotu będzie
mały.
Wniosek:
Broń podczas strzału pod działaniem odrzutu i reakcji ramienia (usztywnionej ręki) nie
tylko cofa się, ale również zostaje podrzucona częścią wylotową w górę.
BALISTYKA ZEWN
TRZNA
TOR POCISKU
Linia krzywa zakreślona w powietrzu środkiem ciężkości
poruszajÄ…cego siÄ™ pocisku.
Wyjaśnienie:
Pocisk otrzymując podczas wylotu z przewodu lufy określoną prędkość początkową,
porusza się siłą bezwładności zachowując wielkość i kierunek tej prędkości.
Jeżeliby na poruszający się pocisk nie działała siła ciężkości i siła oporu powietrza
(w próżni), pocisk poruszałby się po linii prostej w nieskończoność z prędkością
jednostajną. Jednakże na pocisk poruszający się w powietrzu działają siły, które
wpływają na zmianę prędkości i kierunku jego lotu. Tymi siłami są: siła ciężkości i siła
oporu powietrza.
59
Opracował: Tadeusz TANIEWSKI tel. [phone] - dla potrzeb kształcenia kandydatów na licencje pracownika ochrony fizycznej osób i mienia
w Pomorskiej Niepublicznej Placówce Kształcenia Gustaw Securitas System w Szczecinie
Głównym celem balistyki zewnętrznej jest badanie kształtowania się toru pocisku pod
działaniem tych dwóch sił.
Wskutek działania tych sił pocisk traci prędkość lotu i zmienia kierunek ruchu zakreślając
w powietrzu linię krzywą przechodzącą poniżej przedłużonej osi przewodu lufy zwaną
torem pocisku.
Wielkość siły oporu powietrza zależy od:
- kształtu pocisku i jego kalibru,
- gęstości powietrza,
- prędkości pocisku.
Wpływ kształtu pocisku na wielkość siły oporu powietrza
Rysunek przedstawia działanie fali czołowej powietrza w czasie lotu pocisków różnych
kształtów:
Zapamiętaj:
1. Ciśnienie na przednią część pocisku jest tym mniejsze,
im pocisk jest bardziej ostry (inaczej: im jest bardziej
opływowy pocisk, tym jest mniejsza siła oporu powietrza
oporu działająca na pocisk).
2. Siła oporu powietrza zmienia się wprost proporcjonalnie
do kwadratu kalibru pocisku. Oznacza to, że jeżeli
dwukrotnie powiększymy kaliber zachowując kształt
pocisku, to w analogicznych warunkach siła oporu
powietrza wzrośnie czterokrotnie.
3. Im mniejsza jest gęstość powietrza, tym mniejsza jest
wielkość siły oporu powietrza działającej na pocisk.
4. Jeżeli pod tym samym kątem rzutu wystrzelimy dwa
jednakowe pociski nadając im różną prędkość
początkową, to tor pocisku o większej prędkości
początkowej będzie znajdował się powyżej toru pocisku
o mniejszej prędkości początkowej.
Tor pocisku dla pistoletów P-64 i P-83
60
Opracował: Tadeusz TANIEWSKI tel. [phone] - dla potrzeb kształcenia kandydatów na licencje pracownika ochrony fizycznej osób i mienia
w Pomorskiej Niepublicznej Placówce Kształcenia Gustaw Securitas System w Szczecinie
ELEMENTY TORU POCISKU DZIEL
SI
NA ELEMENTY PRZED STRZAA
EM
I NA ELEMENTY W MOMENCIE STRZAA
U.
Do elementów toru pocisku przed strzałem zaliczamy:
- punkt wylotu i poziom wylotu,
- linię strzału i płaszczyznę strzału,
- kÄ…t podniesienia,
- liniÄ™ celowania i punkt celowania,
- kąt celowania i kąt położenia celu.
Wyjaśnienie pojęć:
Punkt wylotu jest to środek wylotu lufy.
Poziom wylotu płaszczyzna pozioma przechodząca przez punkt wylotu.
Linia strzału prostą będąca przedłużeniem osi przewodu lufy.
Płaszczyzna strzału płaszczyzna pionowa przechodząca przez linię strzału.
Kąt podniesienia kąt zawarty między linią strzału, a poziomem wylotu.
Linia celowania linia prosta przechodzÄ…ca od oka strzelca przez elementy
przyrządów celowniczych (szczerbinkę i muszkę) do punktu
celowania.
Punkt celowania punkt, do którego wcelowuje się broń.
Kąt celownika kąt zawarty między linią celowania, a linią strzału.
Kąt położenia celu kąt zawarty między linią celowania, a poziomem wylotu.
Powiększenie kąta podniesienia:
- wpływa na tor pocisku,
- powoduje zwiększenie wysokości wierzchołkowej toru pocisku i poziomej odległości
lotu pocisku, jednak tylko do określonej granicy. Przekroczenie tej granicy
powodować będzie wzrost wysokości wierzchołkowej, ale zmniejszać się będzie
odległość pozioma, a więc donośność.
Im bardziej płaski jest tor lotu, tym na większym odcinku cel może być rażony przy jednym
nastawieniu celownika.
61
Opracował: Tadeusz TANIEWSKI tel. [phone] - dla potrzeb kształcenia kandydatów na licencje pracownika ochrony fizycznej osób i mienia
w Pomorskiej Niepublicznej Placówce Kształcenia Gustaw Securitas System w Szczecinie
Do elementów toru pocisku w momencie strzału zaliczamy:
- liniÄ™ rzutu, kÄ…t rzutu i wylotu,
- tor pocisku (część wznosząca, wierzchołek i część opadająca),
- wysokość toru pocisku,
- punkt upadku i kÄ…t upadku,
- odległość pozioma i celowania,
- przewyższenie toru pocisku nad linią celowania.
Wyjaśnienie pojęć:
Linia rzutu chwilowe położenie osi przewodu lufy w momencie wylotu
pocisku zaistniałe w wyniku ruchu broni pod wpływem
działających na nią sił po strzale (podrzut). Z reguły nie
pokrywa się z linią strzału.
Kąt rzutu kąt zawarty między poziomem wylotu, a linią rzutu (inaczej
jest to suma dwóch kątów; kąta podniesienia i kąta wylotu).
Kąt wylotu kąt zawarty między linią strzału, a linią rzutu.
Tor pocisku linia krzywa zakreślona w powietrzu środkiem ciężkości
poruszającego się pocisku (składa się z części wznoszącej,
wierzchołka i części opadającej).
Wznosząca część toru część toru od wierzchołka toru do jego punktu
poczÄ…tkowego.
Wierzchołek toru najwyższy punkt toru.
Opadająca część toru część toru od wierzchołka toru do punktu upadku lub
uderzenia.
Punkt upadku punkt przecięcia się toru pocisku z poziomem wylotu
(ukazuje nam największą donośność).
Kąt upadku kąt zawarty między poziomem wylotu, a styczną do toru w
punkcie upadku.
Odległość strzału odległość od punktu wylotu do punktu spotkania pocisku z
celem.
Odległość celowania odległość od broni do celu w linii prostej.
62
Opracował: Tadeusz TANIEWSKI tel. [phone] - dla potrzeb kształcenia kandydatów na licencje pracownika ochrony fizycznej osób i mienia
w Pomorskiej Niepublicznej Placówce Kształcenia Gustaw Securitas System w Szczecinie
W balistyce występuje jeszcze wiele innych pojęć, a oto niektóre z nich:
Punkt uderzenia punkt przecięcia się toru pocisku z powierzchnią celu.
Linia celu prosta Å‚Ä…czÄ…ca punkt wylotu z celem.
Kąt uderzenia kąt zawarty między styczną do toru pocisku w punkcie
uderzenia, a stycznÄ… do powierzchni celu w punkcie
uderzenia.
Czas lotu czas od momentu wylotu pocisku do chwili osiągnięcia przez
pocisk żądanego punktu na torze.
Całkowity czas lotu czas lotu pocisku do punktu upadku.
Prędkość końcowa prędkość pocisku w punkcie upadku.
Wierzchołkowa toru odległość pionowa od wierzchołka toru do poziomu wylotu.
Obniżenie toru w danym punkcie odcinek pionowy od linii rzutu do danego punktu
na torze.
CELOWANIE
Nadanie osi przewodu lufy takiego położenia w płaszczyz
nie
poziomej i pionowej, które zapewnia przejście toru pocisku
przez cel, bÄ…dz
określony punkt w celu.
- nadanie osi przewodu lufy określonego położenia w płaszczyz
nie poziomej nazywa
siÄ™ celowaniem poziomym,
- nadanie osi przewodu lufy określonego położenia w płaszczyz
nie pionowej nazywa
siÄ™ celowaniem pionowym.
Celowanie, podczas którego wykorzystuje się widoczność celu do nadania osi przewodu
lufy określonego położenia w płaszczyz
nie poziomej i pionowej nazywa siÄ™ celowaniem
bezpośrednim.
Elementy celowania
- muszka i szczerbinka,
- linia strzału,
- linia celowania,
- poziom wylotu,
- kąt celownika (wysokość celownika),
- kÄ…t podniesienia.
63
Opracował: Tadeusz TANIEWSKI tel. [phone] - dla potrzeb kształcenia kandydatów na licencje pracownika ochrony fizycznej osób i mienia
w Pomorskiej Niepublicznej Placówce Kształcenia Gustaw Securitas System w Szczecinie
Do przyczyn, które zmniejszają celność strzelania zaliczamy:
- błędy popełniane przez strzelającego w doborze celownika (Glauberyt) i punktu
celowania,
- skręcenie broni,
- złe ułożenie broni w ręku (pistolet),
- złe podparcie broni w dołku strzeleckim (Glauberyt, strzelba powtarzalna),
- złe zgrywanie przyrządów celowniczych,
- nieprawidłowe ściąganie języka spustowego,
- nieuwzględnienie warunków meteorologicznych i oświetlenia (słońce).
Możliwe odchylenie się pocisków spowodowane błędami w celowaniu:
64