Niepełnosprawność Niepełnosprawność Niepełnosprawność Niepełnosprawność
intelektualna w stopniu intelektualna w stopniu intelektualna w stopniu intelektualna w stopniu
lekkim umiarkowanym znacznym głębokim
Procesy orientacyjne:
spostrzeganie Zasadniczo w normie, ale Obniżona sprawność Znacznie obniżona Głęboko zaburzona, w
spostrzeżenia nieprecyzyjne spostrzegania. Spostrzega sprawność spostrzegania, niektórych wypadkach nie
z trudnością do wyróżniania cechy konkretne, ale nie spostrzeżenia są udaje się wywołać
istotnych szczegółów. odróżnia cech ważnych niedokładne, duże spoglądania w kierunku
trudności w danego przedmiotu.
rozpoznawaniu Reakcje na bodz
ce
przedmiotów i zaburzone
wyodrębnianiu elementów
stanowiących całość
uwaga Dobra koncentracja na Trudności w koncentracji Poważne trudności w W niektórych
materiale konkretnym, uwagi, dobra koncentracja koncentracji uwagi. przypadkach brak
trudności w koncentracji utrzymywana jest tylko Skupianie uwagi na przejawów koncentracji
uwagi na materiale przy wykonywaniu przedmiotach służących uwagi mimowolnej
abstrakcyjnym i trudnym do prostych czynności zaspokajaniu potrzeb lub
zrozumienia. Zakres uwagi zwłaszcza mechanicznych silnie wyróżniających się
jest ograniczony. i tych które są bardzo np. zdecydowaną barwą.
Obecność uwagi dowolnej interesujące. Dominuje Uwaga mimowolna, brak
uwaga mimowolna. uwagi dowolnej
pamięć Dobra pamięć mechaniczna, zdarzają się wypadki dobrej
pamięci fotograficznej
Słaba pamięć logiczna i Ograniczony zakres Zapamiętywanie wybitnie Zapamiętywanie i uczenie
dowolna. Uczeniu się często pamięci. Bardzo wolne utrudnione. Zakres się zniesione lub widoczne
nie towarzyszy rozumienie tempo uczenia się. Potrafi pamięci znikomy, mała jedynie w opanowywaniu
zapamiętywanego materiału. zapamiętywać proste trwałość pamięci. Potrafi prostych reakcji
Wolne tempo uczenia się. piosenki i wiersze. Osoby zapamiętać najprostsze ruchowych (np.:
Zapamiętuje wiersze i dorosłe potrafią powtórzyć układy ruchowe na odszukiwaniu
piosenki zdanie (18  16 sylab), 5 rytmice. Osoby dorosłe schowanego przedmiotu)
cyfr potrafią powtórzyć zdanie
(12 sylab), 4 cyfry, oraz
zapamiętać i wykonać
proste polecania
mowa Opóz
niony rozwój ruchowy, Znacznie opóz
niony Głębokie opóz
nienie Mowa niewykształcona,
pojedyncze wyrazy do 3 r.ż, rozwój mowy: pojedyncze rozwoju mowy: opanowuje 2-3 wyrazy i
zdania 5-6 r.ż. Trudności z wyrazy ok. 5 r.ż. zdania pojedyncze wyrazy w rozumie kilka prostych
wypowiadaniem myśli i ok. 7 r.ż. używa prostych wieku szkolnym. Często poleceń
formułowaniem wypowiedzi. zdań, liczne agramatyzmy. nie buduje zdań,
Agramatyzm, częste wady Wymowa wadliwa, wypowiada się
wymowy, mały zasób niewyraz
na, ograniczony monosylabami lub jednym
słownictwa zasób słownictwa, brak wyrazem. Niekiedy używa
pojęć abstrakcyjnych prostych zdań. Nie
odmienia przez przypadki.
Wymowa bełkotliwa.
Zasób słownictwa
minimalny
Procesy intelektualne
myślenie Dominuje myślenie konkretno Słabo rozwinięte myślenie Myślenie sensoryczno niewykształcone
 obrazowe nad pojęciowo  pojęciowo  słowne. motoryczne, w działaniu
słownym. Upośledzone Myślenie ma charakter słabo rozwinięte, głęboko
abstrahowanie, uogólnianie, konkretno  obrazowy. upośledzone myślenie
porównywanie oraz Upośledzone pojęciowo- słowne.
rozumowanie przyczynowo  rozumowanie Pojęcia definiuje poprzez
skutkowe, wnioskowanie i przyczynowo  skutkowe. sposób ich
tworzenie pojęć. Mała Bardzo wolne tempo i wykorzystywania
samodzielność myślenia, sztywność myślenia. Brak
zwolnione tempo, mała samodzielności,
płynność i giętkość. Słaby krytycyzmu, zdolności do
krytycyzm, ograniczona samokontroli. Pojęcia
zdolność do samokontroli. definiuje poprzez opis
Dobrze definiuje pojęcia przedmiotu i materiały, z
konkretne, nie potrafi podać którego jest zrobiony lub
definicji pojęć abstrakcyjnych sposób użycia
maksymalny poziom W wieku 15-21 lat osiąga W wieku 15 lat osiąga W wieku 8-10 lat osiąga
rozwoju umysłowego wiek inteligencji równy 8-12 wiek inteligencji równy 7-8 wiek inteligencji do 3 lat.
lat lat Osoby dorosłe nie
przekraczają poziomu
intelektualnego dziecka w
wieku 5-6 lat
Motoryka
motoryka Opóz
niony rozwój mowy: Poważnie opóz
niony Głęboko opóz
niony rozwój Zdolne do opanowania
siadanie w końcu 1 r. ż., rozwój ruchowy: siadanie ruchowy: siadanie i chodzenia. Ruchy
chodzenie pod koniec 2 r. ż. w 2 r. ż., chodzenie w 3. r. chodzenie opanowuje w automatyczne,
Brak precyzji ruchów, ruchy ż. Dość dobrze radzi sobie wieku przedszkolnym, stereotypowe, nie służące
słabo skoordynowane. Pełny z samoobsługą. Ruchy może przyswoić sobie wykonywaniu czynności
zakres samoobsługi mało precyzyjne i ruchy niezbędne do
niezgrabne. Wolne tempo wykonywania prostych
wykonywania czynności czynności
ruchowych samoobsługowych, ale
wymaga to dłuższego
ćwiczenia.
Procesy emocjonalno - motywacyjne
dojrzałość społeczna Osłabiona kontrola emocji, Ujawniają wrażliwość Zdolne do okazywania Zdolne do wyrażania
popędów, dążeń. Zdolne do emocjonalną, głębokie uczyć, przywiązania, choć prostych emocji.
uczuć wyższych, utrudnione przywiązanie do sposób i wyrażania na
przystosowanie społeczne. wychowawców. Niski ogół jest dość prymitywny.
Niektóre dzieci osiągają poziom kontroli emocji, Brak kontroli emocji i
znaczny poziom popędów i dążeń popędów. Mało
uspołecznienia samodzielne, realizuje
proste potrzeby
maksymalny poziom 17 lat 10 lat 7-8 lat 4 lata
dojrzałości społecznej
y
ródło: Bobkowicz  Lewartowska, L. (2011). Niepełnosprawność intelektualna. Diagnozowanie, edukacja i wychowanie. Gdańsk: Wyd.
Harmonia Unversalis, s. 49-51
Kryteria diagnostyczne upośledzenia umysłowego
DSM-IV-TR ICD-10
A. funkcjonowanie intelektualne istotnie niższe od A. obniżony poziom funkcjonowania intelektualnego, który
przeciętnego: w indywidualnie dobranych testach inteligencji prowadzi do:
IQ około 70 lub mniej (w przypadku niemowląt  w ocenie B. obniżenia zdolności adaptacyjnych do codziennych wymagań
klinicznej funkcjonowanie intelektualne istotnie niższe od normalnego środowiska społecznego. Ocena poziomu
przeciętnego) funkcjonowania intelektualnego powinna być oparta o: obserwację
B. współwystępowanie deficytów i upośledzenia zdolności kliniczną, wystandaryzowane skale zachowań adaptacyjnych i
przystosowania się (tzn. efektywności spełniania standardów pomiar psychometryczny funkcjonowania poznawczego.
wyznaczonych dla wieku lub grupy kulturowej) w co najmniej
dwóch z następujących obszarów: komunikacja, zaradność
osobista, prowadzenie domu, umiejętności społeczne i
interpersonalne, korzystanie z zasobów środowiskowych,
samostanowienie, umiejętność uczenia się, pracowania,
wypoczywania, dbania o zdrowie i bezpieczeństwo
C. początek przed 18 rokiem życia.
Poziomy upośledzenia umysłowego Poziomy upośledzenia umysłowego
poziomy przedziały kody poziomy przedziały kody wiek umysłowy
lekki 50-55 do 70 317 lekki 50-69 F 70 9-12 lat
umiarkowany 35-40 do 50-55 318.0 umiarkowany 35-49 F 71 6-9 lat
znaczny 20-25 do 35-40 318.1 znaczny 20-34 F 72 3-6 lat
głęboki poniżej 20-25 318.2 głęboki poniżej 20 F 23 poniżej 3 lat
y
ródło: opracowanie na podstawie: ICD-10, 1998, s. 129; ICD-10, 2000, s. 188-193; DSM-IV-TR, 2008, s. 40; Carr et al., 2007.