20
Obecnie, w pierwszej dekadzie XXI wieku, sport kobiet
stanowi realną, ponad 40% rzeczywistoS
ć S
wiatowego sportu,
a udział kobiet w sukcesach sportowych wielu krajów
jest coraz poważniejszy.
Stanisław Socha
Sport kobiet w Polsce
 potrzeby a rzeczywistoS
ć
 Celem nauki nie jest otwieranie drzwi nieskończonej mądroS
ci,
lecz położenie kresu nieskończonym błędom.
Bertold Brecht
trzeba upatrywać w zmianach kadro-
1.
wych i przebudowie struktur zarządzania
Tuż po Igrzyskach Olimpijskich w sportem. To, co mnie dziwi i zastanawia,
Atenach rozgorzała w naszym kraju dys- to konsekwencja, z jaką uczestnicy dys-
kusja na temat kondycji sportu polskie- kusji pomijali jeden z, moim zdaniem,
go. Przewagę opinii krytycznych (poja- najistotniejszych problemów sportu
wiły się nawet głosy mówiące o kryzy- polskiego, jakim jest udział w nim ko-
sie) należy wiązać z niezbyt udanym wy- biet.
stępem olimpijskiej reprezentacji. Z dys- Problemami sportu kobiet nie wy-
kusji tej wynikało, iż poprawy sytuacji kazują zainteresowania, od wielu lat,
 Sport Wyczynowy 2005, nr 1-2/481-482
Sport kobiet w Polsce  potrzeby a rzeczywistoS
ć 21
gremia zarządzające sportem w naszym Obecnie, w pierwszej dekadzie XXI
kraju. W treS
ci tak ważnego dokumen- wieku, sport kobiet stanowi realną, po-
tu, jakim jest  Strategia rozwoju spor- nad 40% rzeczywistoS
ć S
wiatowego
tu w Polsce do 2012 roku, cele i zada- sportu, a udział kobiet w sukcesach
nia , opracowanego przez zespół eks- sportowych wielu krajów, w tym takich
pertów Ministerstwa Edukacji Narodo- S
wiatowych potęg, jak USA, Rosja i 
wej i Sportu, przyjętego przez Radę Mi- przede wszystkim  Chiny, jest jeszcze
nistrów w dniu 11.02.2003 r. i w opra- znaczniejszy. Warto zaznaczyć, iż decy-
cowaniu będącym jego wersję szczegó- zje Międzynarodowego Komitetu Olimpij-
łową, udostępnioną do dyskusji na fo- skiego od ponad 20-tu lat, po wyborze na
rum Sejmowej Komisji Kultury Fizycz- prezydenta J. A. Samarancha, który za
nej i Sportu w połowie lutego 2005 roku, najważniejszy cel swej misji uznał stymu-
nie uwzględnia się udziału kobiet. Moż- lowanie rozwoju sportu kobiet, deklarując,
na odnieS
ć wrażenie, że dokumenty że uczyni wszystko, by XXI wiek stał
opracowane zostały na przełomie XIX się erą sportu kobiet, zmierzają wyrax
nie
i XX wieku, kiedy to kobiety były po- do iloS
ciowego zrównania programu
zbawione prawa udziału w sporcie. olimpijskiego kobiet i mężczyzn (tab. 1).
Tabela 1
Dorobek medalowy kobiet w reprezentacjach państw, które zajęły
10 pierwszych miejsc na IO w Atenach, oraz reprezentacji Polski
Medale
Lp. Państwo złote srebrne brązowe
k mkmkm
1 USA 12 23 15 24 14 15
2 ChRL 19 13 11695
3 Rosja 12 15 16 11 12 16
4 Australia 8 9 7988
5 Japonia 9 7 4548
6 Niemcy 6 8 7 9 8 10
7 Francja 3 8 6376
8 Włochy 2 8 5629
9 Korea Płd. 345745
10 Wielka Brytania 3 6 2757
23 Polska 1 2 2 41
y
ródło: A. Pac-Pomarnacki, M. Szczechowicz, J. Tkaczyk,  Sport Wyczynowy 2004, nr 9-10.
22 Stanisław Socha
O braku zrozumienia znaczenia spor- polskiego. Ta propozycja za punkt wyj-
tu kobiet S
wiadczy także debata plenar- S
cia przyjmuje stworzenie równych 
na w Sejmie RP, jaka odbyła się 22 pax
- podobnych jak dla mężczyzn  szans
dziernika 2004 roku, poS
więcona roli rozwoju sportu kobiet.
sportu i ocenie jego stanu po Igrzyskach
2.
Olimpijskich w Atenach. W przyjętym
na jej zakończenie projekcie Uchwały Za podjęciem takich działań przema-
nie wspomina się o problemach sportu wia wiele argumentów, z których wymie-
kobiet. Obliguje się natomiast Radę nię tu najważniejsze.
Ministrów (art. 4) do przedłożenia zmian Pierwszy to  aktualna sytuacja w spo-
w zarządzaniu sportem w Polsce, w tym rcie S
wiatowym, w którym ponad 40%
powołania Ministerstwa Sportu, które potencjału stanowią kobiety. Oznacza to,
ma przejąć zadania PKS. Apeluje się że żaden kraj nie może liczyć na wy-
do Rady Ministrów i Samorządu Teryto- soką pozycję w olimpijskiej rywaliza-
rialnego (art. 3) o zwiększenie wysiłków cji bez znaczących sukcesów w sporcie
na rzecz skutecznej realizacji przyjętej kobiet. Znajduje to potwierdzenie nie
 Strategii rozwoju sportu w Polsce do tylko w sytuacji sportu w takich krajach,
2012 roku . potęgach S
wiatowego sportu, jak USA,
Na spotkaniu z  ludx
mi sportu w Rosja, a szczególnie Chiny, ale również
dniu 18 listopada 2004 roku Premier RP w krajach o zbliżonym do naszego po-
Marek Belka uznał za konieczną zmia- ziomie gospodarczym i ludnoS
ciowym
nę strategii rozwoju sportu w Polsce do (tab. 2).
2012 r.1 W tym kontekS
cie interesujący Po drugie  za celowoS
cią szybkie-
wydaje się końcowy fragment informa- go podejmowania działań stymulują-
cji przedstawionej przez Polską Konfe- cych rozwój sportu kobiet przemawia
derację Sportu na posiedzeniu Komisji fakt, że obecnie i w najbliższej per-
Sejmowej w dniu 3 listopada 2004 roku, spektywie czasowej łatwiej będzie
w którym wyrażono pogląd, że  gorz- osiągać S
wiatowy poziom i odnosić
ka lekcja, jaką otrzymaliS
my na Igrzy- sukcesy kobietom niż mężczyznom.
skach Olimpijskich w Atenach, może za- Udział kobiet w rywalizacji S
wiatowej
kończyć się sukcesem, jeS
li potrafimy z takich kontynentów, jak Afryka, Azja
wyciągnąć wnioski i mądrze wprowa- czy Ameryka Południowa, jest jeszcze
dzić je w życie .2 znikomy. Ale taka sytuacja nie potrwa
Posiłkując się treS
cią tego zapisu, a długo. Jak utalentowane są to nacje,
także wyrażoną przez Premiera Marka dowodzą osiągnięcia mężczyzn; wielu
Belkę opinią, przedstawiam propozy- odgrywa znaczącą, a nawet dominują-
cję poprawy obecnej sytuacji sportu cą, rolę w niektórych dyscyplinach
sportu.
1
Baczewski A.: O stanie i perspektywach roz-
Za podjęciem działań ukierunkowa-
woju sportu.  Sport Wyczynowy 2004, nr
nych na stymulowanie rozwoju sportu
11-12, s. 108.
2
kobiet przemawiają  po trzecie 
Tamże, s. 110.
Sport kobiet w Polsce  potrzeby a rzeczywistoS
ć 23
Tabela 2
Dorobek medalowy reprezentantek Polski na igrzyskach olimpijskich
w latach 1996-2004 na tle dorobku kobiet z reprezentacji innych państw
Medale
Państwo Razem
złote srebrne brązowe
Polska 4 5 7 16
Rumunia 20 11 13 44
Korea Płd. 11 12 11 34
Ukraina 11 7 13 31
Węgry 9 6 5 20
y
ródło: Sikora D., Sikora Z.:  Sport Wyczynowy 2004, nr 9-10.
względy ekonomiczne, tak istotne przy padku mężczyzn. Skutkiem tego nakła-
niedoborze S
rodków przeznaczanych na dy finansowe ponoszone na szkolenie
sport w budżecie naszego państwa. Do- kobiet rekompensowane są w dłuższym
konywane przez nas wieloletnie analizy czasie.
porównawcze osiągnięć sportowych ko-
3.
biet i mężczyzn w niektórych dyscypli-
nach sportu (przede wszystkim w lekko- Niestety, ze względu na politykę spor-
atletyce i pływaniu) wskazują, że kobie- tową w naszym kraju, zasięg sportu ko-
ty osiągają porównywalny z mężczy- biet wciąż pozostaje znacznie węższy
znami poziom wyników sportowych niż sportu mężczyzn. W sposób oczywi-
(pozycje medalowe oraz finałowe na sty ogranicza to iloS
ciowy udział kobiet
igrzyskach olimpijskich i mistrzo- w reprezentacji na igrzyska olimpijskie
stwach S
wiata) w młodszym wieku i po i inne ważne zawody o międzynarodo-
krótszym okresie szkolenia,3 co spra- wym zasięgu.
wia, że ponoszone koszty na osiąganie Na Zimowych Igrzyskach Olimpij-
przez nie wysokich rezultatów sporto- skich w 2002 roku w 30-osobowej re-
wych są niższe. prezentacji Polski było tylko 5 kobiet.
KorzyS
ci ekonomiczne z rozwijania W 202-osobowym składzie reprezenta-
sportu kobiet wynikają również z tego, cji ma Igrzyska Olimpijskie w Atenach
że coraz wyrax
niej zarysowują się ten- kobiety stanowiły około 25%. Mimo
dencje do utrzymywania przez ko- tak skromnego udziału ich osiągnię-
biety wysokiego poziomu sportowego cia stanowiły aż 70% dorobku meda-
w dłuższym okresie czasu niż w przy- lowego naszej reprezentacji.
Gdyby ktoS
zechciał podjąć trud, na-
3 wet szacunkowego, wyliczenia, oddziel-
Socha T.: Sport kobiet  historia, teoria, prak-
nie dla kobiet i mężczyzn, nakładów fi-
tyka. Warszawa 2002. COS.
24 Stanisław Socha
nansowych poniesionych na przygoto- cej obecnie praktyki sportu z udzia-
wanie do Igrzysk Olimpijskich w Ate- łem kobiet nie przynoszą efektów na
nach, to zapewne koszty przygotowań miarę oczekiwań i potrzeb. Taka sy-
kobiet byłyby wielokrotnie niższe. To tuacja to przejaw słaboS
ci nauki, która
kolejny argument natury ekonomicznej, nie potrafi obiektywnie ocenić funkcjo-
uzasadniający potrzebę rozwoju sportu nalnych możliwoS
ci i adaptacyjnych
kobiet. granic organizmu kobiet podejmujących
W obecnej sytuacji sportu polskiego, tak intensywny, a często ekstremalny
za jedną z ważnych i pilnych do podję- wysiłek, jakiego wymagają współczesny
cia decyzji należałoby uznać wydziele- trening i rywalizacja sportowa. Gdy
nie S
rodków finansowych na sport mowa o kobietach, nie chodzi przecież
kobiet. Ich wielkoS
ć powinna, co naj- tylko o rekordy, ale równoczeS
nie o ochro-
mniej, odpowiadać proporcji, w jakiej nę zdrowia i zapobieżenie negatywnym
osiągnięcia kobiet stanowią o pozycji skutkom przeciążeń, przetrenowania,
sportu polskiego na arenie międzyna- oraz urazom. Poznawcza, a zatem i prak-
rodowej (z uwzględnieniem wyników tyczna, wartoS
ć wielu badań jest ograni-
z Igrzysk Olimpijskich w Salt Lake City czona, bowiem prowadzone są one za-
i w Atenach). Taka decyzja sprzyjać zwyczaj w warunkach laboratoryjnych
będzie racjonalizacji nakładów finan- i ukierunkowane na poznawanie odpo-
sowych na sport w naszym kraju. Przy- wiedzi na wybiórcze, cząstkowe pytania.
kładem mogą być osiągnięcia sportowe Często też rodzaj i zakres badań wa-
kobiet z krajów o podobnym do nasze- runkują możliwoS
ci dostępu czy posia-
go potencjale ludzkim i ekonomicznym, danie odpowiedniej aparatury, a nie
np. reprezentantek Rumunii, które od potrzeby poznawczo-utylitarne, jakie
Atlanty do Aten zdobyły 20 złotych miałyby wpływ na jakoS
ć procesu
medali, a łącznie 44 (tab. 2). Dodajmy szkolenia kobiet oraz, w konsekwencji,
przy tym, bez obawy popełnienia błędu, na tempo wzrostu poziomu ich osią-
że w Polsce nakłady finansowe w tym gnięć sportowych.
okresie były znacznie większe od nakła- Jak dotąd istnieje doS
ć specyficzne
dów na sport kobiet w Rumunii. podejS
cie do tej tematyki, mianowicie
uczeni o wiele chętniej i częS
ciej kon-
4.
centrują się na eksponowaniu  praw-
Sport kobiet jako swoisty fenomen dziwych i rzekomych  zagrożeń, jakie
nie znajduje oczekiwanego wsparcia miałyby towarzyszyć uprawianiu przez
ze strony przedstawicieli polskiej nauki kobiety niektórych dyscyplin sportu.
i nauk o kulturze fizycznej.4 Podejmo- Mniejszym zainteresowaniem, zapewne
wane przez niektórych uczonych pró- dlatego, że są o wiele trudniejsze, cieszą
by naukowej penetracji funkcjonują- się zagadnienia, których wyjaS
nienie
miałoby korzystny wpływ na doskonale-
4 nie metodyki treningu sprzyjającego
Socha S.: Sport kobiet  wyzwanie dla nauki.
osiąganiu wysokich rezultatów sporto-
 Sport Wyczynowy 2001, nr 3-4.
Sport kobiet w Polsce  potrzeby a rzeczywistoS
ć 25
wych przez kobiety, bez zagrożeń dla ich pracowana dla potrzeb treningu męż-
zdrowia. Moim zdaniem, eksponowane czyzn, nie znajduje w znacznym stop-
przez niemal cały XX wiek zagrożenia, niu zastosowania w procesie treningu
związane z dążeniem kobiet do uprawia- sportowego kobiet.
nia kolejnych dyscyplin sportu, wynika- SpoS
ród wszystkich odmiennoS
ci
ły z braku wiedzy o specyficznych wła- ustroju kobiet wskazanie tylko na funk-
S
ciwoS
ciach i możliwoS
ciach organizmu cje macierzyńskie wystarczająco uza-
kobiet. Kobiety uprawiające sport sadnia taki pogląd. Różnice w tempie
oczekują wsparcia od nauki, by mogły i poziomie osiągnięć sportowych kobiet
osiągać wysokie rezultaty bez zagro- i mężczyzn również wskazują na specy-
żeń dla zdrowia, przede wszystkim ich fikę metodycznych podstaw treningu
macierzyńskich funkcji. sportowego kobiet, warunkując zakres
odmiennoS
ci czasowej i rzeczowej struk-
5.
tury treningu kobiet i mężczyzn.
Jednym z czynników ograniczających Analiza osiągnięć sportowych kobiet
dalszy postęp osiągnięć sportowych ko- i mężczyzn wskazuje także na odmien-
biet jest obowiązujący w naszym kraju noS
ci przebiegu procesów adaptacyjnych
od lat system kształcenia i doskonale- do wysiłków treningowych i startowych.
nia zawodowego trenerów. W progra- Kobiety w młodszym wieku i w krót-
mach ich kształcenia, a także w pod- szym okresie szkolenia osiągają rela-
ręcznikach z zakresu teorii treningu tywnie wyższy poziom wyników spor-
sportowego, nie wspomina się nawet towych. Nawet tej jeszcze niepełnej
o specyfice treningu sportowego kobiet. wiedzy i skromnych doS
wiadczeń prak-
Rodzi się więc pytanie, czy współczeS
nie tycznych nie przekazuje się przyszłym
wykładana trenerom w czasie studiów trenerom, ani w obecnie realizowanych
teoria treningu sportowego uznaje proce- programach kształcenia, ani też nie jest
sy szkolenia sportowego kobiet i męż- ona przewidziana w programie nowego
czyzn za jednakowe? Nie podejmujemy kierunku studiów  Sport , na którym
tu szczegółowych rozważań, ale uza- kształceni mają być trenerzy. To jedno
sadnione wydaje się twierdzenie, że z istotnych ograniczeń rozwoju sportu
obecna teoria treningu sportowego, wy- kobiet.