Przedsiębiorstwo: pojęcie i
rodzaje przedsiębiorstw
Pojęcie przedsiębiorstwa:
Przedsiębiorstwo jest to podmiot
gospodarczy, który prowadzi
działalność produkcyjną, handlową
lub usługową w celach zarobkowych
i na własny rachunek.
 Według kryteriów przyjętych w Unii
Europejskiej do przedsiębiorstw małych
zalicza się przedsiębiorstwa zatrudniające do
50 pracowników. Do przedsiębiorstw średnich
- zatrudniające od 50 do 250 pracowników.
Natomiast przedsiębiorstwa duże zatrudniają
ponad 250 pracowników.
Przedsiębiorstwa można wyodrębnić z punktu
widzenia form własności:
" prywatne- własność pojedynczych osób lub rodzin, spółki i
spółdzielnie , oraz przedsiębiorstwa będące własnością
pracowników
" publiczne- państwowe, komunalne
" mieszane- część udziałów przedsiębiorstwa posiadają
prywatni właściciele, a pozostałą część posiada skarb państwa
" będące własnością państwa- istnieją w różnych systemach
społeczno-ekonomicznych. Często traktowano je jako ważny
element stabilizacji koniunktury i realizacji pewnych celów
społecznych (oddziaływanie na wielkości zatrudnienia,
dochodów ludności i cen podstawowych artykułów)
" spółdzielcze- powstają jako dobrowolne zrzeszenia osób
prowadzących wspólną działalność w imieniu swoich członków
 Zaletami małych prywatnych firm są m.in.
zdolność do tworzenia silnej motywacji
nakierowanej na realizowanie celów firmy,
elastyczne działanie i szybkie dostosowywanie
siÄ™ do zmian popytu.
Słabością natomiast jest ich mała możliwość
zgromadzenia dużego kapitału, będącego w
niektórych dziedzinach niezbędnym
warunkiem ekspansji. Jest to jedna z
fundamentalnych przyczyn Å‚Ä…czenia siÄ™
przedsiębiorstw i tworzenia spółek.
 Przedsiębiorstwa łączą się ze sobą z wielu
powodów. Do najważniejszy zaliczane są
zwłaszcza dwa:
" korzyści skali- pojawiają się wówczas gdy wraz
ze wzrostem produkcji jednostkowe koszty
obniżają się
" względy finansowe- mają znaczenie w tym
sensie, że do realizacji wielu przedsięwzięć
potrzebne są znacznie większe zasoby kapitału
niż będące w dyspozycji pojedynczych firm lub
osób.
Zakładanie spółek umożliwia ponadto
produkcyjnie wykorzystać oszczędności
drobnych inwestorów.
Øð Spółka jest umowÄ…, na mocy której
wspólnicy podejmują wspólną
działalność gospodarczą i dążą do
osiągnięcia wspólnego celu.
Wyodrębnia się dwa rodzaje spółek:
a) spółki osobowe, które mogą występować w
formie spółki jawnej, partnerskiej.
komandytowej lub komandytowo-akcyjnej;
istotny jest skład osobowy określony w
umowie
b) spółki kapitałowe, które przybierają formę
spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub
spółki akcyjnej; istotny jest kapitał złożony z
udziałów lub akcji; mogą występować w
formie spółek z ograniczoną
odpowiedzialnością (z o.o) i spółek
akcyjnych.
" Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (spółka z o.o.) jest
spółką kapitałową, w której wszyscy wspólnicy odpowiadają za
zobowiązania tylko do wysokości wniesionych przez nich
udziałów kapitałowych (pieniężnych lub rzeczowych); do
powstania spółki z o.o. wymagane jest zawarcie umowy w
formie aktu notarialnego, wniesienie całego kapitału
zakładowego, ustanowienie władz spółki, wpis spółki do rejestru
handlowego.
" Spółka akcyjna (SA) jest spółką kapitałową, której podstawą
finansową jest kapitał wniesiony przez wspólników w formie
akcji. Spółka akcyjna ma zazwyczaj dużą liczbę akcjonariuszy,
którzy traktują udział w spółce przede wszystkim jako inwestycję
finansową - lokatę kapitału. Udziałowcy spółki akcyjnej
odpowiadają za zobowiązania spółki tylko do wysokości
zakupionych akcji.
Najczęściej spotykane są dwa rodzaje spółek
osobowych:
" jawne- jest umownym zrzeszeniem dwu lub
więcej osób mających na celu wspólne
prowadzenie przedsięwzięcia zarobkowego
we wspólnym imieniu wspólników, na
zasadzie pełnej i solidarnej odpowiedzialności
wszystkich wspólników. Spółka jawna składa
się zwykle z niewielkiej liczby wspólników,
mających do siebie pełne zaufanie.
" komandytowe- jest odmianą spółki osobowej
jawnej. Jej istota polega na tym, że występują
dwa rodzaje wspólników: wspólnicy zwani
komplementariuszami, odpowiadajÄ…cy za
zobowiązania prawne i finansowe spółki całym
majątkiem, oraz wspólnicy bierni, zwani
komandytariuszami, którzy odpowiadają za
zobowiązania spółki tylko do wysokości
wniesionych udziałów kapitałowych, czyli do
tzw. sumy komandytowej.
Spółki akcyjne (zwane często korporacjami) mają
podobnie jak i inne przedsiębiorstwa. wiele z
ródeł
finansowania działalności. Można je podzielić na:
wewnętrzne- najważniejszym z
ródłem finansowania
jest nie rozdzielona część zysku. Istotną rolę odgrywać
też może fundusz amortyzacji. Teoretycznie jest on
przeznaczony na odtworzenie zużytego majątku, w
praktyce finansuje się z niego również nowe inwestycje.
zewnętrzne- z
ródłami finansowania działalności spółki
akcyjnej są środki finansowe pochodzące ze sprzedaży
nowych serii akcji i obligacji oraz z kredytów
zaciągniętych w bankach lub innych instytucjach
finansowych.
Øð
Akcja jest papierem wartościowym potwierdzającym
udział jej właściciela w kapitale spółki akcyjnej. Akcje
można podzielić na zwykłe (mają takie same
uprawnienia: każda akcja ma jeden głos i jednakowe
prawa do dywidendy) i uprzywilejowane (mogą mieć
prawo do więcej niż jednego głosu na walny
zgromadzeniu akcjonariuszy, prawo do większej
dywidendy lub nadzwyczajne uprawnienia w przypadku
podziału majątku likwidowania spółki); Akcje
odzwierciedlają współudział w kapitale spółki i dają
prawo do udziału w jej zyskach (czyli do pobierania
dywidend z rozdzielonej części zysku) oraz prawo głosu
na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy.
Øð
Obligacja jest formą pożyczki. Jest to papier
wartościowy emitowany przez państwo lub
niektóre przedsiębiorstwa, przynoszący jego
posiadaczowi stały, z góry określony dochód.
Właściciel obligacji jest pożyczkodawcą, a nie
współwłaścicielem firmy i ma prawo do
stałych odsetek do momentu likwidacji
pożyczki, czyli jej spłaty. Okres spłaty obligacji
może być różny (w praktyce od jednego roku
do czterdziestu lat).
Specyficzną formą przedsiębiorstwa prywatnego jest
spółka pracownicza, w tym tzw. akcjonariat
pracowniczy. Przedsiębiorstwo może być własnością
pracowników w całości lub częściowo. Akcje
pracownicze mogą jednak występować także w
takich przedsiębiorstwach państwowych i
prywatnych, które trudno byłoby uznać za własność
pracowniczą. Akcje pracownicze dosyć często
traktuje się jako sposób ułatwiający ograniczanie
żądań płacowych pracowników, wzmacniający przy
tym motywacjÄ™ nastawionÄ… na wzrost indywidualnej
wydajności pracy i poprawę efektywności
przedsiębiorstwa jako całości.
Cele działalności
przedsiębiorstwa
Maksymalizacja zysku całkowitego
Dążąc do realizacji tego celu, przedsiębiorstwa
określają rozmiary produkcji, decydują o jej
strukturze asortymentowej, podejmujÄ… decyzje
inwestycyjne itp. KlasycznÄ… teoriÄ™ maksymalizacji
zysku najlepiej można wyjaśnić na przykładzie
przedsiębiorstw prywatnych, których właściciele
równocześnie nimi zarządzają. Posiadanie kapitału i
zarządzanie jest wówczas skupione w rękach
właściciela, który ponosi pełną odpowiedzialność za
podejmowane decyzje oraz stara się osiągnąć
możliwie największe korzyści finansowe.
Alternatywne teorie wyjaśniające zachowanie
przedsiębiorstw prywatnych starają się
uwzględniać skomplikowany system powiązań
występujący np. w wielkich spółkach
akcyjnych, a także omawiany już wcześniej
proces oddzielania się własności od
zarzÄ…dzania (proces profesjonalizacji
zarządzania). Analizuje się w nich inne niż zysk
cele działania przedsiębiorstw, ewentualne
rozbieżności interesów akcjonariuszy i
menedżerów itp.
Przedsiębiorstwa w praktyce realizują wiele różnych celów i zadań
ekonomicznych, to jednak wszystkie one z reguły należą do grupy celów
pokrewnych, w dużym stopniu zbieżnych z maksymalizacją zysku.
Zysk całkowity stanowi nadwyżkę przychodów ze sprzedaży nad kosztami
całkowitymi związanymi z ich uzyskaniem. W celu obliczenia wielkości
zysku całkowitego osiągniętego przez przedsiębiorstwo należy od
przychodów całkowitych, zwanych też utargiem całkowitym, odjąć
koszty całkowite ponoszone przez przedsiębiorstwo.
Utarg całkowity (Uc) można przedstawić jako iloczyn ilości sprzedanych
produktów (Q) i ich ceny (c). czyli: U = Q * c.
Na wysokość utargu całkowitego osiąganego przez przedsiębiorstwo w
poważnym stopniu wpływa popyt na produkty, jakie wytwarza, oraz
jego pozycja na rynku (udział firmy w rynku). Zależność między
rozmiarami produkcji, ceną i utargami należy więc rozpatrywać, biorąc
pod uwagę przede wszystkim to. w jakim stopniu przedsiębiorstwo
może wpływać na cenę.
Utarg przeciętny (Up) obliczamy, dzieląc utarg
całkowity przez ilość sprzedanych dóbr. Inaczej
mówiąc, utarg przeciętny jest ceną, po której te
dobra zostały sprzedane:
Up = Uc/ Q= c.
Utarg krańcowy (Uk) jest to dodatkowy utarg osiągany
przez przedsiębiorstwo dzięki sprzedaży dodatkowej
jednostki dobra. Utarg krańcowy można więc zapisać
jako:
Uk = "Uc / "Q
 Koszty są przedmiotem zainteresowania księgowych
i ekonomistów, chociaż definiują oni koszty nieco
odmiennie, a ponadto różnią się cele dokonywanych
przez nich analiz.
Koszty księgowe obejmują wszystkie faktycznie
poniesione i udokumentowane wydatki pieniężne
związane z prowadzeniem działalności gospodarczej,
takie jak koszty zakupu surowców i materiałów,
płace, amortyzacja, opłaty za energię, dzierżawę
lokalu, ziemi itp. Księgowych interesuje głównie to,
jak i dlaczego zmienia się poziom i struktura kosztów
w badanym okresie oraz w jaki sposób można
rozliczyć różne rodzaje kosztów na poszczególne
produkty wytwarzane w przedsiębiorstwie.
 Koszt alternatywny, zwany też kosztem
utraconych możliwości (opportunity cost), to
równowartość dochodów, które dany czynnik
produkcji mógłby przynieść, gdyby wykorzystano go
w innym, możliwie najlepszym zastosowaniu.
Koszty ekonomiczne oprócz wydatków faktycznie
ponoszonych przez przedsiębiorstwo, obejmują
także koszty alternatywne (inaczej koszty
domniemane), a więc koszty, których
przedsiębiorstwo faktycznie nie ponosi. Do kosztów
prowadzenia określonej działalności należałoby
bowiem dodać potencjalne straty wynikające z
rezygnacji z dochodów, jakie przyniosłyby czynniki
produkcji wykorzystane w innym zastosowaniu.
Oprócz ewentualnych zasobów własnego kapitału
przedsiębiorca angażuje w działalność gospodarczą
swoje unikalne umiejętności i zdolności, zwane
przedsiębiorczością, którą możemy potraktować jako
specyficzny czynnik produkcji. Aby przedsiębiorca
pozostał przy danej działalności gospodarczej i nic
przeniósł będących w jego dyspozycji zasobów
czynników produkcji do innej, alternatywnej
działalności, musi być odpowiednio wynagradzany, a
jego przedsiębiorstwo musi osiągać pewne minimum
zysku. Tego rodzaju zysk określa się zazwyczaj jako zysk
normalny. Jest on tzw. zyskiem imputowanym,
wliczanym w koszty ekonomiczne.
Zysk księgowy jest różnicą między przychodami ze sprzedaży dóbr i
usług a faktycznie poniesionymi przez firmę kosztami.
Zysk ekonomiczny (nadzwyczajny) możemy określić jako nadwyżkę
jaką uzyskamy jeżeli od całkowitych przychodów firmy odejmiemy
wszystkie koszty związane z prowadzeniem działalności
gospodarczej (tj. koszty księgowe i koszty alternatywne wraz z
zyskiem normalnym). Zysk ekonomiczny informuje np. o tym, czy
istniejÄ… bodz
ce do dalszego utrzymywania czynników produkcji w
danym zastosowaniu, czy też należy je wycofać i ulokować w
innych przedsięwzięciach, gdzie można oczekiwać większych
zysków.
W analizach ekonomicznych to właśnie zysk ekonomiczny, a nic
księgowy (bilansowy), jest rzeczywistą miarą efektywności
wykorzystania poszczególnych czynników produkcji.
Warto podkreślić, że zysk jest specyficzną formą
dochodu, ponieważ m.in.:
1)nic może być negocjowany lub ustalany
wcześniej, lecz jest wartością wynikową (w
przeciwieństwie do innych form dochodu, takich
jak renta, procent czy place):
2)może być nic tylko dodatni (jak wyżej
wymienione formy dochodów), lecz także
ujemny (gdy przedsiębiorstwo ponosi straty).
 Duża rola zysku w przedsiębiorstwie wynika z następujących
względów:
1) wielkość osiąganego zysku decyduje o możliwościach
rozwojowych firmy, o tym jakie środki można przeznaczyć na
postęp techniczny i inwestycje zwiększające moce produkcyjne
przedsiębiorstwa;
2) wielkość zysku przesądza o stopniu samofinansowania bieżącej
działalności przedsiębiorstwa; zyski regularnie napływające do
kasy przedsiębiorstwa umożliwiają pokrywanie bieżących kosztów
związanych z zakupem surowców i materiałów, opłaceniem usług
energetycznych i transportowych, wypłatą wynagrodzeń i
pokrywaniem podatków z własnych środków bez konieczności
zaciągania kredytów;
3) od wielkości zysku, a także od sposobu jego podziału, zależy
wysokość dywidendy i rynkowa wartość akcji (w spółkach
akcyjnych) oraz wysokość dochodów właścicieli kapitału (w
innych formach własności);
4) zysk pełni funkcję motywacyjną także w szerszym aspekcie:
wzrostem zysku zainteresowani są nie tylko właściciele firmy, lecz
także zarząd i pracownicy; dobrze prosperująca firma stwarza
trwałe perspektywy zatrudnienia i możliwości wzrostu płac,
udziału w zyskach i powiększenia świadczeń socjalnych;
5) zysk, określając możliwości rozwojowe firmy, wpływa
równocześnie na wielkość zatrudnienia; firmy nie osiągające zysku
lub działające na granicy opłacalności muszą redukować
zatrudnienie; przedsiębiorstwa dobrze prosperujące, inwestujące
i powiększające moce produkcyjne tworzą nowe miejsca pracy i
zatrudniają dodatkowych pracowników; na korzyści płynące z
zysku należy więc patrzeć również poprzez pryzmat korzyści
społecznych, zatrudnienie nowych pracowników zmniejsza
bowiem bezrobocie i wydatki socjalne budżetu Państwa.
MajÄ…tek, fundusze i wynik finansowy
przedsiębiorstwa
Podmioty prowadzące działalność gospodarczą
muszą posiadać środki gospodarcze, które są
poprzez nie wykorzystywane do prowadzenia
działalności. Do środków gospodarczych należą
np.: budynki, maszyny, surowce czy środki
pieniężne.
Środki gospodarcze są określane również jako
majątek lub jako aktywa. W rachunkowości dla
określenia posiadanego przez jednostkę majątku
używa się słowa  aktywa .
Øð
Aktywa sÄ… to kontrolowane przez jednostkÄ™ zasoby
majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe
w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w
przyszłości wpływ do tej jednostki korzyści
ekonomicznych.
Pierwszą cechą aktywów jest kontrolowanie ich przez
jednostkę  oznacza to, że jest ona właścicielem tych
zasobów lub, że dysponuje nimi w inny sposób (np. na
podstawie umowy leasingu*)
* Leasing  forma udostępniania do użytkowania, za
odpłatnością, dóbr służących do prowadzenia
działalności gospodarczej;
Inną cechą aktywów jest wiarygodne określenie ich
wartości.
Najczęściej wartość składników majątku określa się na
podstawie ceny ich nabycia lub kosztów wytworzenia.
Aktywa powstają w wyniku przeszłych zdarzeń, np.:
zakupu, otrzymania w drodze darowizny czy wytworzenia
we własnym zakresie. Składniki majątku, które nie
przyniosą w przyszłości żadnych korzyści ekonomicznych,
nie powinny być zaliczane do aktywów.
Kryterium podstawowego podziału aktywów jest okres ich
wykorzystywania. Na podstawie tego kryterium aktywa
dzieli siÄ™ na:
aktywa trwałe i aktywa obrotowe.
Øð
Aktywa trwałe są również nazywane majątkiem
trwałym. Do aktywów trwałych należą te składniki
majątku jednostki, które są przeznaczone do
trwałego (dłuższego niż 12m-cy) posiadania i
użytkowania przez tę jednostkę. Większość ze
składników majątku należących do aktywów trwałych
zużywa się stopniowo w toku prowadzonej
działalności;
Aktywa trwałe podlegają dalszemu podziałowi.
Kryterium tego podziału jest postać, w jakiej one
występują. Mogą mieć postać:
Aktywa trwałe podlegają dalszemu podziałowi.
Kryterium tego podziału jest postać, w jakiej one
występują. Mogą mieć postać:
wartości niematerialnych i prawnych;
rzeczowych aktywów trwałych;
należności długoterminowych;
długoterminowe aktywa finansowe;
długoterminowych rozliczeń międzyokresowych;
üð
Wartości niematerialne i prawne obejmują prawa majątkowe
nadajÄ…ce siÄ™ do gospodarczego wykorzystania, o przewidywanym
okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone
do używania przez jednostkę, np.: koszty zakończonych prac
rozwojowych, wartość firmy, licencje do programów
komputerowych, prawa do wynalazków, patentów, znaków
towarowych czy wzorów użytkowych;
üð
Rzeczowe aktywa trwałe obejmują środki trwałe oraz środki
trwałe w budowie i zaliczki na środki trwałe w budowie. Środki
trwałe obejmują rzeczowe aktywa trwałe o przewidywanym
okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne,
zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki. Do
środków trwałych należą m. in.: nieruchomości (grunty, prawo
użytkowania wieczystego gruntu, budowle i budynki, będące
odrębną własnością lokale, spółdzielcze własnościowe prawo do
lokalu mieszkalnego oraz spółdzielcze prawo do lokalu
użytkowego), maszyny, urządzenia, środki transportu i inne rzeczy,
inwentarz żywy oraz poczynione przez jednostkę ulepszenia w
obcych środkach trwałych;
üð
Należności długoterminowych obejmują należności, które
powstały z innych tytułów niż sprzedaż wyrobów, towarów i usług
i które wymagają zapłaty przez dłużników w terminie dłuższym niż
12 miesięcy;
üð
Inwestycje długoterminowe obejmują te składniki majątku, które
zostały nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych w
okresie dłuższym niż 12 miesięcy. Mogą obejmować aktywa
finansowe (np.: środki zgromadzone na długoterminowych
rachunkach bankowych czy papiery wartościowe, które jednostka
zamierza posiadać w okresie dłuższym niż 12 m-cy) oraz
nieruchomości i wartości niematerialne i prawne, które nie są
użytkowane przez jednostkę, lecz zostały nabyte w celu
osiągnięcia korzyści ze wzrostu ich wartości;
üð
Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe obejmują aktywa z
tytułu odroczonego podatku dochodowego oraz inne rozliczenia
międzyokresowe.
Øð
Aktywa obrotowe (majÄ…tek obrotowy) obejmujÄ… te
składniki majątku, które ulegają ciągłym
przekształceniom w skutek tego, że są one
wykorzystywane w procesie gospodarczym. Jednostka
posiada i zużywa aktywa obrotowe w okresie krótszym
niż 12 m-cy.
Ze względu na postać, w jakiej występują aktywa obrotowe
,dzielÄ… siÄ™ one na cztery grupy:
üð
Zapasy
üð
Należności krótkoterminowe
üð
Inwestycje krótkoterminowe
üð
Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe
Na zapasy składają się:
" Materiały  składniki majątku, które są zużywane w
procesie produkcyjnym, np.: mąka i drożdże w cukierni;
" Produkty w toku  produkty, które nie zostały;
zakończone i znajdują się w trakcie procesu
technologicznego, np.: w piekarni (chleb piekÄ…cy siÄ™ w
piecu);
" Półprodukty  występują w tych jednostkach, w których
proces technologiczny jest realizowany w kilku etapach,
np.: jeżeli jednostka produkuje telefony stacjonarne, to
półproduktem są słuchawki telefoniczne, które następnie
będą montowane do aparatów telefonicznych;
" Produkty gotowe  przeznaczone do sprzedaży
dobra lub usługi wytworzone przez daną
jednostkÄ™ np.: wytworzone w piekarni
pieczywo;
" Towary  wyroby wytworzone przez inne
podmioty, które zostały nabyte przez jednostkę
i są przeznaczone do dalszej sprzedaży, np.:
chleb, który w piekarni jest wyrobem gotowym,
w sklepie spożywczym będzie towarem;
" Zaliczki na dostawy  przekazane dostawcom
kwoty, przeznaczone na zakup materiałów lub
towarów;
üð
Należności krótkoterminowe .
Należności to kwoty pieniężne, które jednostka
otrzyma od innych podmiotów (np.: od
kontrahentów, pracowników, urzędów
skarbowych) w przyszłości. Należności
krótkoterminowe obejmują wszystkie należności
z tytułu dostaw produktów gotowych, towarów i
usług (nawet jeżeli termin ich zapłaty jest
dłuższy niż 12 m-cy) oraz pozostałe należności,
których termin zapłaty nie przekracza 12 m-cy.
üð
Inwestycje krótkoterminowe obejmują przede
wszystkim krótkoterminowe aktywa finansowe
(np.: posiadane udziały, akcje, czeki, weksle),
które będą w posiadaniu jednostki przez okres
krótszy niż 12 m-cy;
üð
Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe
obejmują koszty dotyczące przyszłych okresów,
które są rozliczane w czasie okresie krótszym niż
12 m-cy;
Øð
Wynik finansowy  różnica pomiędzy przychodami a
kosztami ich uzyskania obliczona dla określonego
przedsiębiorstwa w wybranym okresie
sprawozdawczym. Dodatni wynik finansowy jest
nazywany zyskiem, zaÅ› ujemny stratÄ…. Wynik
finansowy podzielony przez wartość przychodu lub
zaangażowanego kapitału jest nazywany
rentownością. Wynik finansowy przedsiębiorstwa
obliczony na podstawie rachunku zysków i strat
tworzonego zgodnie z ustawą o rachunkowości oraz z
uwzględnieniem ustaw podatkowych stanowi
podstawÄ™ naliczenia podatku dochodowego (wynik
finansowy brutto) oraz w przypadku spółek
kapitałowych podstawę określenia wysokości
dywidendy.
Majątek, jakim dysponuje jednostka, ma określoną
wartość. Nabycie majątku jest możliwe, jeżeli
jednostka posiada potrzebne do tego z
ródła
finansowania (pasywa-fundusze, kapitały).
Pasywa można podzielić na dwie grupy:
üð
Kapitały (fundusze) własne :
a)Kapitał podstawowy
b)Kapitał zapasowy
c)Inne kapitały rezerwowe
d)Zysk/Strata z lat ubiegłych
e)Zysk/Strata netto za okres bieżący
üð
ZobowiÄ…zania i rezerwy na zobowiÄ…zania
(fundusze obce) :
a) Rezerwy na zobowiÄ…zania
b) Zobowiązania długoterminowe
c) Zobowiązania krótkoterminowe
d) Rozliczenia międzyokresowe
Udział funduszy własnych oraz zobowiązań i
rezerw na zobowiązania w ogólnej sumie
pasywów jednostki określa ryzyko finansowe
działalności jednostki. Im większy jest udział
funduszy tym mniejsze jest to ryzyko. Oblicza
się je dzieląc wartość zobowiązań i rezerw na
zobowiązania przez wartość pasywów.
Øð
Kapitał własny obejmuje zarówno równowartość
składników majątku wniesionych na trwale do jednostki
przez jej właścicieli, jak i część zysku wygospodarowaną
przez jednostkę, która została przeznaczona na
finansowanie jej działalności, lub która nie została
podzielona przez właścicieli;
a) Kapitał podstawowy decyduje o tym, kto jest
właścicielem jednostki. Jest wnoszony przez założycieli
w momencie zakładania przedsiębiorstwa. Póz
niej może
być podwyższony zarówno przez założycieli, jak i przez
inne podmioty. Właściciele mogą dokonywać obrotu
tym kapitałem. W wyniku takiej transakcji zmienia się
struktura własności przedsiębiorstwa;
W zależności od formy prawnej przedsiębiorstwa kapitał
podstawowy określany jest jako:
" Kapitał zakładowy
" Kapitał wspólników
" Wkład właściciela
" Fundusz założycielski
" Fundusz udziałowy
a) Kapitał zapasowy tworzony jest w trakcie działalności
jednostki. y
ródłem zasilającym ten kapitał jest
wypracowany zysk oraz nadwyżka powstająca gdy cena
emisyjna akcji jest wyższa od ich wartości nominalnej;
b) Kapitał rezerwowy sposób tworzenia i wykorzystywania
jest zapisany w dokumentach założycielskich, np.:
statucie, umowie spółki;
d) Zysk/strata z lat ubiegłych oraz zysk/strata
netto  zysk zwiększa wartość kapitału
własnego, a strata powoduje jego
zmniejszenie. Zysk lub strata z lat ubiegłych są
elementem z
ródeł finansowania majątku do
czasu podjęcia decyzji o przeznaczeniu zysku
lub sposobie pokrycia straty.
" Cena emisyjna cena akcji nabywanych
bezpośrednio od emitenta  jest ono zazwyczaj
wyższe od wartości nominalnej;
" Wartość nominalna jest wspólna dla
wszystkich akcji i wynika z podzielenia kapitału
akcyjnego przez liczbÄ™ akcji;
Zobowiązania wynikające z przeszłych zdarzeń
obowiązki wykonania świadczeń o wiarygodnie
określonej wartości;
" zobowiązania wynikają z przeszłych zdarzeń
" każde zobowiązanie ma wiarygodnie określoną
wartość
" zobowiÄ…zania spowodujÄ… wykorzystanie
posiadanych lub przyszłych aktywów
Zobowiązania długoterminowe obejmują
zobowiązania, które będą musiały być spłacone
przez jednostkę w terminie dłuższym niż 12 m-cy
(kredyty, pożyczki, emisja dłużnych papierów
wartościowych);
Zobowiązania krótkoterminowe zobowiązania z
tytułu dostaw i usług oraz których termin
spłaty jest krótszy niż 12 m-cy (otrzymane
kredyty, pożyczki, zobowiązania z tytułu
podatków, ceł, ubezpieczeń i innych
świadczeń), w ramach zobowiązań
krótkoterminowych wyróżnia się też fundusze
specjalne tworzone na specjalne cele;
Rezerwy na zobowiązania przyszłe zobowiązania
jednostki. Tworzenie ich ma na celu urealnienie
wyników finansowych. Podlegają podziałowi na
długoterminowe i krótkoterminowe.
Jednostki tworzą następujące rezerwy na zobowiązania:
" z tytułu odroczonego podatku dochodowego kwota
podatku dochodowego, która będzie musiała być
zapłacona w przyszłości;
" na świadczenia emerytalne i podobne tworzone w
związku z obowiązkiem wypłacania pracownikom
odchodzącym na emeryturę świadczenia emerytalnego;
" pozostałe rezerwy dotyczą przyszłych lub bardzo
prawdopodobnych zobowiązań z tytułu strat z
transakcji gospodarczych w toku, udzielanych
gwarancji, poręczeń, operacji kredytowych, skutków
toczącego się postępowania sądowego lub
zobowiązań spowodowanych restrukturyzacją
jednostki;
Rozliczenia międzyokresowe obejmują:
" ujemną wartość firmy powstającą w związku z
nabyciem jednostki lub jej zorganizowanej części
" inne rozliczenia międzyokresowe obejmują
przychody dotyczące przyszłych okresów oraz
przypadające na okres sprawozdawczy koszty, które
jeszcze nie zostały poniesione;