Opracowała dr Anna Mazurek-Kusiak
1.1. Podział przedsiębiorstw
Ze względu na wielkość przedsiębiorstw wyróżnia się cztery, co ma znaczenie między
innymi w przyznaniu środków pomocowych z Unii Europejskiej:
mikroprzedsiębiorstwa  do tej kategorii przedsiębiorstw zalicza się te firmy, które
przynajmniej w jednym z ostatnich dwóch lat zatrudniały średniorocznie mniej niż 10
pracowników i osiągnęły roczny obrót ze sprzedaży (lub całkowity bilans roczny) nie
większy niż 2 miliony euro;
małe przedsiębiorstwa to takie, które przynajmniej w jednym z ostatnich dwóch lat
zatrudniały średniorocznie mniej niż 50 pracowników i osiągnęły roczny obrót ze
sprzedaży (lub całkowity bilans roczny) nie większy niż 10 milionów euro;
średnie przedsiębiorstwa, to przedsiębiorstwa, które przynajmniej w jednym z
ostatnich dwóch lat zatrudniały średniorocznie mniej niż 250 pracowników i osiągnęły
roczny obrót ze sprzedaży nie większy niż 50 milionów euro lub całkowity bilans
roczny nie większy niż 43 miniony euro;
duże przedsiębiorstwa to wszystkie inne, które nie mieszczą się w kategoriach
wymienionych wyżej1.
Wobec wyżej wymienionych definicji zostało istotne ograniczenie mianowicie nie uważa
się za mikroprzedsiębiorcę, a także za małego i średniego przedsiębiorcę takiego
przedsiębiorcy, w którym inni przedsiębiorcy, Skarb Państwa oraz jednostki samorządu
terytorialnego posiadają: 25 % i więcej wkładów, udziałów lub akcji; prawa do 25 % i więcej
udziału w zysku; 25 % i więcej głosów w zgromadzeniu wspólników, walnym zgromadzeniu
akcjonariuszy albo walnym zgromadzeniu spółdzielni.
Przedsiębiorstwa mogą być zakładane są przez osoby fizyczne, prawne lub grupę osób w
celu prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek i ryzyko, założyciele sami w
pełni ponoszą koszty swoich decyzji gospodarczych. Przedsiębiorstwa mogą być
zorganizowane w formie: jednoosobowego przedsiębiorstwa osób fizycznych, spółki,
spółdzielni, przedsiębiorstwa państwowego (rys. 1.1).
1
Rozporządzenia Komisji (WE) nr 800/2008 z dnia 6 sierpnia 2008 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za
zgodne ze wspólnym rynkiem w zastosowaniu art. 87 i 88 Traktatu (ogólne rozporządzenie w sprawie wyłączeń
blokowych) (Dz. Urz. UE L 214 z 9.08.2008, str. 3), załącznik I, art. 1.
1
Opracowała dr Anna Mazurek-Kusiak
Przedsiębiorstwo
jednoosobowe
Spółdzielnie Spółki
FORMY DZIAA
ALNOŚCI
Stowarzyszenie
Fundacja Przedsiębiorstwa
państwowe
Rys. 1.1 Formy działalności gospodarczej
y
ródło: Opracowanie własne
Potencjalny przedsiębiorca musi wybrać odpowiednią formę prawną swojego
przedsięwzięcia. Decyzja ta jest bardzo istotna, gdyż niesie ze sobą konsekwencje
własnościowe, podatkowe, kosztowe czy związane z odpowiedzialnością za zobowiązania.
Nie jest możliwe wskazanie jednej, najlepszej, uniwersalnej formy prowadzenia
działalności gospodarczej. Każda z nich ma bowiem swoje zalety i wady. Przy wyborze
odpowiedniej formy prawnej należy kierować się wieloma czynnikami, należy brać pod
uwagę przede wszystkim: rodzaj działalności, skalę działalności, liczbę wspólników, zakres
odpowiedzialności majątkowej za zobowiązania firmy i ryzyka kapitałowego, formę
opodatkowania, rodzaj prowadzonej księgowości, zakres kierowania, sposoby pozyskiwania
kapitału, wymagania założycielskie, możliwości finansowania działalności, zakres kontroli
firmy2.
Jednoosobowe przedsiębiorstwo osób fizycznych może być założone przez osobę
fizyczną, posiadającą zdolność do czynności prawnych. Przedsiębiorca może zatrudniać
dowolną liczbę pracowników. Jest to najpopularniejszą forma prowadzenia działalności
gospodarczej w Polsce. Zaletą takiego przedsiębiorstwa jest przede wszystkim elastyczność i
łatwość dostosowania przedsiębiorstwa do zmiennego otoczenia oraz niewielki zakres
regulacji państwowych. Inne mocne i słabe strony przedsiębiorstwa jednoosobowego
przedstawia tab. 1.1.
2
Formy prowadzenia działalności, Ministerstwo Gospodarki i Pracy w ramach programu "Pierwsza Praca",
www.apacz.swps.pl, 28.02.2010, s .1.
2
Opracowała dr Anna Mazurek-Kusiak
Tab.1. 1. Mocne i słabe strony przedsiębiorstwa jednoosobowego
Mocne strony Słabe strony
relatywnie mały kapitał początkowy nieograniczona odpowiedzialność,
potrzebny do rozpoczęcia działalności
brak ciągłości firmy (wraz ze śmiercią
gospodarczej,
właściciela firma może przestać istnieć),
niewielki zakres regulacji rządowych,
ograniczone z
ródła pozyskiwania kapitału,
kontrola i zarządzanie z  jednej ręki ,
wąska baza zarządzania,
cały zysk jest własnością właściciela,
ograniczona możliwość ekspansji.
elastyczność w dostosowaniu się do
zmiennego otoczenia,
możliwość wyboru formy opodatkowania,
możliwość korzystania z uproszczonych
form księgowości.
y
ródło: Opracowanie własne na podstawie P. Urbaniak, Wprowadzenie do mikro i makroekonomii,
Wydawnictwo Empi, Poznań 2000, s. 53.
Z ekonomicznego punktu widzenia spółka jest to zrzeszenie osób lub kapitału w celem
prowadzenia działalności gospodarczej. W sensie prawnym spółka jest to umowa zawierana
przez wspólników celem prowadzenia wspólnego przedsiębiorstwa zarobkowego lub
osiągnięcia w innej formie wspólnego celu gospodarczego. Podział spółek na osobowe i
kapitałowe przedstawia rys. 1.2.
SPÓA
KA
OSOBOWA KAPITAA
OWA
Z OGRANICZON

CYWILNA
ODPOWIEDZIALNOŚCI

JAWNA
AKCYJNA
KOMANDYTOWA
KOMANDYTOWO-
AKCYJNA
PARTNERSKA
Rys. 1.2 Podział spółek z punktu widzenia podstawy ekonomicznej utworzenia spółki
y
ródło: opracowanie własne
W spółkach osobowych ważniejsi niż kapitał są właściciele, gdyż w razie bankructwa
spółki, właściciele solidarnie odpowiadają całym swoim majątkiem za powstałe
zobowiązania, natomiast w spółkach kapitałowych ważny jest zgromadzony majątek zarówno
wniesiony przez udziałowców, jak i wypracowany w trakcie istnienia spółki.
3
Opracowała dr Anna Mazurek-Kusiak
Podział spółek z punktu widzenia podstawy prawnej regulującej zakres działalności spółki
przedstawia rys. 1.3. Spółka cywilna jest regulowana ustawą z dnia 23 kwietnia 1964 r.
Kodeks Cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z póz
n. zm.)  art. 860-875, natomiast
spółki handlowe regulowane są ustawą z dnia 15 września 2000 r.  Kodeks Spółek
Handlowych (Dz. U. nr 94, poz. 1037 z póz
n. zm.).
SPÓA
KI
PRAWA CYWILNEGO KODEKSU HANDLOWEGO
JAWNA
CYWILNA
PARTNERSKA
Z OGRANICZON

ODPOWIEDZIALNOŚCI

KOMANDYTOWA
KOMANDYTOWO-
AKCYJNA
AKCYJNA
Rys. 1.3 Podział spółek z punktu widzenia z
ródła prawa regulującego powstanie i działalność spółki
y
ródło: opracowanie własne
Spółki osobowe to takie, które w zasadzie opierają swą działalność na osobistej pracy
wspólników w przedsiębiorstwie, przy czym wspólnicy wraz ze spółką ponoszą pełną
odpowiedzialność majątkową za zobowiązania spółki (tab. 1.4).
4
Opracowała dr Anna Mazurek-Kusiak
Tab.1.2. Mocne i słabe strony spółek osobowych
MOCNE STRONY SA
ABE STRONY
łatwość otworzenia firmy nieograniczona odpowiedzialność
małe zapotrzebowanie na kapitał brak ciągłości firmy
początkowy
podzielone kompetencje w zarządzaniu
szersza baza zarządzania niż w
ograniczona baza kapitałowa
jednoosobowym przedsiębiorstwie osób
problemy z drobnymi partnerami
fizycznych
możliwość wyboru formy opodatkowania
możliwość korzystania z uproszczonych
form księgowości
nieograniczone regulacje rządowe
y
ródło: Opracowanie własne na podstawie A. Woś (red.), Agrobiznes - mikroekonomika, Wydawnictwo Key
Text, Warszawa 1996, s. 22.
Natomiast w spółkach kapitałowych najczęściej nie ma więzi między działalnością
spółki i osobistą pracą wspólników, a ci ostatni nie odpowiadają za zobowiązania spółki
wobec wierzycieli. Podmiotem odpowiedzialności jest jedynie spółka odpowiadająca za
zobowiązania swoim (wydzielonym od majątku wspólników) kapitałem (tab. 1.5)3.
Tab.1.3. Mocne i słabe strony spółek kapitałowych
MOCNE STRONY SA
ABE STRONY
ograniczona odpowiedzialność trudna do zorganizowania
szeroka baza kapitałowa ostre regulacje rządowe
możliwość przekazania praw własności podwójne opodatkowanie
zapewniona ciągłość firmy restrykcje statutowe
podzielone kompetencje w zarządzaniu
konieczność prowadzenia pełnej księgowości
brak możliwości wyboru opodatkowania
y
ródło: Opracowanie własne na podstawie A. Woś (red.), Agrobiznes - mikroekonomika, Wydawnictwo Key
Text, Warszawa 1996, s. 22
1.2. Formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw
Spółka cywilna zaliczana jest do spółek osobowych. W obrocie gospodarczym występują
wspólnicy, a nie spółka, która nie posiada żadnej osobowości prawnej, pomimo że wpisuje się
ją do rejestru REGON oraz przydziela się jej numer identyfikacji podatkowej tzw. NIP.
Zgodnie z postanowieniami art. 43 ż 1 Kodeksu Cywilnego pod firmą działa przedsiębiorca.
Jednakże status przedsiębiorcy nie przysługuje spółce cywilnej, a jedynie jej wspólnikom.
Stąd też spółka cywilna może posługiwać się nazwą, a nie firmą. A więc nazwa spółki
3
Tamże, s. 2.
5
Opracowała dr Anna Mazurek-Kusiak
cywilnej powinna zawierać co najmniej imiona i nazwiska wszystkich wspólników, ze
wskazaniem, że zawarli oni spółkę cywilną. Dopuszczano również możliwość zamieszczenia
jedynie pierwszych liter imion wspólników. Poza imionami i nazwiskami członkowie spółki
mogą w jej nazwie umieścić określenie wskazujące na przedmiot działalności, miejsce jej
prowadzenia czy inne dowolnie dobrane elementy. Natomiast wskazanie formy prawnej
powinno być wyrażone przez słowa  Spółka cywilna" lub ewentualnie przez skróty utrwalone
w praktyce:  spółka cyw. ,  s-ka cyw. bądz
 S.C 4.
Cechą charakterystyczną spółki jest to, że za zobowiązania spółki odpowiadają solidarnie
wszyscy wspólnicy całym swoim majątkiem. Solidarna odpowiedzialność polega na tym, iż
wierzyciele spółki mogą dochodzić spłaty długu w całości lub części, od wszystkich
wspólników razem, niektórych ze wspólników lub nawet tylko od jednego wspólnika.
Wspólnik, który samodzielnie spłacił cały dług spółki może dochodzić rozliczenia z
pozostałymi wspólnikami w drodze roszczenia regresowego.
Umowa spółki powinna być zawarta w formie pisemnej i powinna zawierać cel istnienia
spółki, czas trwania oraz rodzaj i przedmiot działalności, sposób reprezentowania spółki przez
wspólników. Ponadto w umowie należy także określić rodzaj i wysokość wkładów
wnoszonych przez wspólników, udział w zyskach oraz stratach, w przeciwnym razie
przyjmuje się, że wkłady są równe. Wkład może być pieniężny lub rzeczowy, jak również
wkładem może być świadczenie pracy (usług) przez wspólnika spółki5. W razie braku
odmiennego zapisu w umowie, każdy wspólnik ma prawo i obowiązek reprezentacji spółki w
takich granicach, w jakich jest uprawniony do prowadzenia jej spraw. Każdy wspólnik może
prowadzić sprawy spółki, które nie przekraczają zakresu zwykłych czynności spółki. Jednak
jeżeli przed zakończeniem takiej sprawy wspólnicy, lub chociaż jeden wspólnik sprzeciwi się
jej dokonaniu potrzebna jest uchwała wspólników. Każdy wspólnik może wykonać czynność
nagłą, jeżeli zaniechanie jej mogłoby narazić wspólników na straty, bez uprzedniej uchwały
wspólników.
Spółka ulega rozwiązaniu z dniem ogłoszenia upadłości wspólnika. Z ważnych powodów
każdy wspólnik może żądać rozwiązania spółki przez sąd. Jeżeli spółka została zawarta na
czas nieoznaczony, każdy wspólnik może z niej wystąpić wypowiadając swój udział na trzy
miesiące naprzód na koniec roku obrachunkowego6.
4
Ustawa z dnia 23.04.1964 r., Kodeks cywilny, art. 860-875.
5
P. Urbaniak, Wprowadzenie do mikro i makroekonomii, Wydawnictwo Empi2, Poznań 2000, s. 57.
6
B. Sawicki, A. Mazurek-Kusiak, Agroturystyka w teorii i praktyce, Wydawnictwo WUP. Lublin 2010, s.
6
Opracowała dr Anna Mazurek-Kusiak
Należy też pamiętać o tym, że jeżeli przychody netto spółki cywilnej w każdym z dwóch
ostatnich lat obrotowych, osiągnęły kwotę, która powoduje obowiązek prowadzenia ksiąg
rachunkowych, czyli 1 200 000 euro spółka cywilna powinna być przekształcona w spółkę
jawną7.
Spółka jawna jest w swoim charakterze podobna do spółki cywilnej, jednak jest
regulowana kodeksem spółek handlowych i jej założenia wymaga wpisu do Krajowego
Rejestru Sądowego. Przeznaczona jest do prowadzenia przedsiębiorstwa zarobkowego w
większym rozmiarze Firma spółki jawnej powinna zawierać nazwiska lub firmy (nazwy)
wszystkich wspólników albo nazwisko albo firmę (nazwę) jednego albo kilku wspólników
oraz dodatkowe oznaczenie  spółka jawna lub skrótu  sp. j . Za zobowiązania spółki
odpowiadają solidarnie wszyscy wspólnicy całym swoim majątkiem. W razie zadłużenia
spółki wierzyciele mogą dochodzić swoich należności od każdego ze wspólników. Umowa
spółki powinna być sporządzona na piśmie i powinna zawierać, podobnie jak w spółce
cywilnej, cel istnienia spółki, czas trwania oraz rodzaj i przedmiot działalności, rodzaj i
wysokość wkładów wnoszonych przez wspólników, udział w zyskach oraz stratach oraz
sposób reprezentowania spółki przez wspólników. Majątek spółki stanowi wszelkie mienie
wniesione jako wkład lub nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia.
Każdy wspólnik ma prawo reprezentować spółkę. Prawo wspólnika do reprezentowania
spółki dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych spółki. Prawa
reprezentowania spółki nie można ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich. Umowa
spółki może przewidywać, że wspólnik jest pozbawiony prawa reprezentowania spółki albo,
że jest uprawniony do jej reprezentowania tylko łącznie z innym wspólnikiem lub
prokurentem. Pozbawienie wspólnika prawa reprezentowania spółki może nastąpić wyłącznie
z ważnych powodów na mocy prawomocnego orzeczenia sądu.
Rozwiązanie spółki mogą spowodować następujące sytuacje:
przyczyny przewidziane w umowie spółki,
jednomyślna uchwała wszystkich wspólników,
ogłoszenie upadłości spółki,
śmierć wspólnika lub ogłoszenie jego upadłości,
wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika lub wierzyciela wspólnika,
prawomocne orzeczenie sądu8.
7
http://spolki.wieszjak.pl/spolka-cywilna/301587,4,Spolka-cywilna.html (23-07-2013)
8
Ustawa z dnia 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych, art. 22-85.
7
Opracowała dr Anna Mazurek-Kusiak
Spółka partnerska zarezerwowana jest do przedsiębiorców wykonujących wolny
zawód, np. partnerami w spółce mogą być osoby uprawnione do wykonywania następujących
zawodów: adwokata, aptekarza, architekta, inżyniera budownictwa, biegłego rewidenta,
brokera ubezpieczeniowego, doradcy podatkowego, maklera papierów wartościowych,
doradcy inwestycyjnego, księgowego, lekarza, lekarza dentysty, lekarza weterynarii,
notariusza, pielęgniarki, położnej, radcy prawnego, rzecznika patentowego, rzeczoznawcy
majątkowego itp. Spółkę partnerską mogą założyć tylko osoby fizyczne. Pierwotnie musi się
składać z co najmniej dwóch wspólników. Zaliczana jest do spółek osobowych, jednak
partner nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki powstałe w związku z
wykonywaniem przez pozostałych partnerów wolnego zawodu w spółce, jak również za
zobowiązania spółki będące następstwem działania lub zaniechania osób zatrudnionych przez
spółkę na podstawie umowy o pracę lub innego stosunku prawnego, które podlegały
kierownictwu innego partnera przy świadczeniu usług związanych z przedmiotem
działalności spółki. Umowa spółki może przewidywać, że jeden albo większa liczba
partnerów godzą się na ponoszenie odpowiedzialności tak jak wspólnik spółki jawnej. Firma
spółki partnerskiej powinna zawierać nazwisko co najmniej jednego partnera oraz dodatkowe
oznaczenie  i partner , bądz
 i partnerzy albo  spółka partnerska oraz określenie wolonego
zawodu wykonywanego w spółce. Dopuszczalne jest używanie skrótu  sp. p. Umowa spółki
wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności. Umowa spółki partnerskiej powinna
zawierać: określenie wolnego zawodu wykonywanego przez partnerów w ramach spółki, przedmiot
działalności spółki, nazwiska i imiona partnerów, którzy ponoszą nieograniczoną odpowiedzialność za
zobowiązania spółki, w przypadku, gdy spółkę reprezentują tylko niektórzy partnerzy, nazwiska i
imiona tych partnerów, firmę i siedzibę spółki, czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony, określenie
wkładów wnoszonych przez każdego partnera i ich wartość. Rejestracja spółki wymaga wpisu do
Krajowego Rejestru Sądowego. Rozwiązanie spółki powodują:
przyczyny przewidziane w umowie spółki,
jednomyślna uchwała wszystkich partnerów,
ogłoszenie upadłości spółki,
utrata przez wszystkich partnerów prawa do wykonywania wolnego zawodu,
prawomocne orzeczenie sądu9.
Spółka komandytowa stała się w ostatnich czasach bardzo popularną formą
podejmowania działalności gospodarczej. Dzieje się tak, ponieważ spółka komandytowa, jako
9
Ustawa z dnia 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych, art. 86-101.
8
Opracowała dr Anna Mazurek-Kusiak
spółka osobowa pozwala na uniknięcie opodatkowania zysków z działalności spółki.
Opodatkowani pozostają jedynie jej wspólnicy. Spółka komandytowa zaliczana jest także do
spółek osobowych. Spółkę zakładają dwie kategorie wspólników: komplementariusze i
komandytariusze. Komplementariusz odpowiada za zobowiązania spółki całym swoim
majątkiem i prowadzi wszystkie sprawy związane z działalności spółki. Natomiast
komandytariusz odpowiada tylko do określonej w umowie sumy komandytowej, w związku z
tym spełnia on rolę wspólnika biernego, może reprezentować spółkę na zasadzie
pełnomocnictwa10. Firma spółki komandytowej powinna zawierać nazwiska jednego lub kilku
komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie  spółka komandytowa . Dopuszczalne jest
używanie w obrocie skrótu  sp. k. . Umowa spółki komandytowej powinna być zawarta pod
rygorem nieważności w formie aktu notarialnego. Przy zakładaniu spółki komandytowej nie
ma potrzeby składania deklaracji, iż wkłady wspólników zostały już wniesione przed
zarejestrowaniem. O terminie wniesienia wkładów decydują wspólnicy w umowie spółki.
Spółkę reprezentują komplementariusze, których z mocy umowy spółki albo
prawomocnego orzeczenia sądu nie pozbawiono prawa reprezentowania spółki. Jeżeli
komandytariusz dokona w imieniu spółki czynności prawnej, nie ujawniając swojego
pełnomocnictwa, odpowiada za skutki tej czynności wobec osób trzecich bez ograniczenia;
dotyczy to także reprezentowania spółki przez komandytariusza, który nie ma umocowania
albo przekroczy jego zakres. Spółka musi prowadzić pełną księgowość. Śmierć
komandytariusza nie stanowi przyczyny rozwiązania spółki. Spadkobiercy komandytariusza
powinni wskazać spółce jedną osobę do wykonywania ich praw. Czynności dokonane przez
pozostałych wspólników przed takim wskazaniem wiążą spadkobierców komandytariusza11.
Spółka komandytowo-akcyjna to odpowiednia forma dla przedsiębiorców, którzy
zamierzają dokapitalizować swoją firmę, a obawiają się wrogiego przejęcia. Spółka
komandytowo-akcyjna jest spółką osobową, ale posiadającą osobowość prawną. Jest to
najbardziej skomplikowana forma działalności ze wszystkich spółek osobowych. Spółkę
zakładają dwa rodzaje wspólników: komplementariusz, który jest wspólnikiem aktywnym
oraz akcjonariusz, który jest wspólnikiem biernym.
Firma spółki komandytowo-akcyjnej powinna zawierać nazwiska jednego lub kilku
komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie  spółka komandytowo-akcyjna .
Dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu  S.K.A. . Nazwisko albo nazwa akcjonariusza
10
P. Urbaniak, & , wyd. cyt. s. 56.
11
Ustawa z dnia 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych, art. 102-124
9
Opracowała dr Anna Mazurek-Kusiak
nie może być zamieszczane w firmie spółki. W przypadku zamieszczenia nazwiska albo
nazwy akcjonariusza w firmie spółki akcjonariusz ten odpowiada wobec osób trzecich tak jak
komplementariusz. Utworzenie i póz
niejsze prowadzenie spółki komandytowo-akcyjnej jest
stosunkowo drogie. Minimalny kapitał potrzebny do zawiązania tej spółki wynosi 50 000 zł.
Spółka komandytowo-akcyjna może być odpowiednim rozwiązaniem dla osób z pomysłem
na biznes szukających kapitału dla swojego projektu.
Każdy komplementariusz ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki.
Komplementariuszowi nie przysługuje prawo do prowadzenia spraw spółki, przekazanych do
kompetencji walnego zgromadzenia albo rady nadzorczej. Komplementariusz albo jego
pracownik nie może być członkiem rady nadzorczej. Akcjonariusz może reprezentować
spółkę jedynie jako pełnomocnik. Jeżeli akcjonariusz dokona czynności prawnej w imieniu
spółki, nie ujawniając swojego pełnomocnictwa, odpowiada za skutki tej czynności wobec
osób trzecich bez ograniczenia; dotyczy to także reprezentowania spółki przez akcjonariusza,
który nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres. W spółce komandytowo-akcyjnej
można ustanowić radę nadzorczą. Jeżeli liczba akcjonariuszy przekracza dwadzieścia pięć
osób, ustanowienie rady nadzorczej jest obowiązkowe.
Wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik
(komplementariusz), odpowiada bez ograniczenia a co najmniej jeden wspólnik jest
akcjonariuszem, który nie odpowiada za zobowiązania spółki. Należy pamiętać o tym, że
każda akcja objęta lub nabyta przez osobę, która nie jest komplementariuszem, daje prawo do
jednego głosu chyba, że statut stanowi inaczej. Nie można całkowicie pozbawić akcjonariusza
prawa głosu.
Aby utworzyć spółkę komandytowo-akcyjną, trzeba przyjąć statut, wnieść wkłady oraz
wpisać nową spółkę do Krajowego Rejestru Sądowego. Statut powinien być sporządzony w
formie aktu notarialnego i podpisany przez założycieli spółki. Natomiast wniosek o wpis do
rejestru powinni złożyć komplementariusze, ponieważ to oni reprezentują spółkę. Statut
spółki powinien zawierać: nazwę i siedzibę spółki, przedmiot działalności spółki, czas trwania
spółki, jeżeli jest określony, określenie wysokości wkładów wnoszonych przez każdego
komplementariusza, wysokość kapitału zakładowego, sposób jego zebrania, wartość
nominalną akcji i ich liczbę ze wskazaniem, czy akcje są imienne, czy na okaziciela, liczbę
akcji poszczególnych rodzajów i związane z nimi uprawnienia, jeżeli mają być wprowadzone
akcje różnego rodzaju, nazwiska i imiona albo firmy komplementariuszy oraz ich siedziby i
adresy, organizacje walnego zgromadzenia i rady nadzorczej, jeżeli ustawa lub statut
przewidują ustanowienie rady nadzorczej. Spółka musi prowadzić pełną księgowość.
10
Opracowała dr Anna Mazurek-Kusiak
Rozwiązanie spółki powodują:
przyczyny przewidziane w statucie lub w prawie,
uchwała walnego zgromadzenia o rozwiązaniu spółki,
ogłoszenie upadłości spółki,
śmierć, ogłoszenie upadłości lub wystąpienie jedynego komplementariusza chyba, że
statut stanowi inaczej,
inne przyczyny przewidziane prawem12.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest samodzielnym podmiotem posiadającym
osobowość prawną. Jest to najczęściej występująca forma spółki kapitałowej. Dla
przedsiębiorców planujących przedsięwzięcia gospodarcze w większym rozmiarze lub
wiążące się z wysokim ryzykiem, forma spółki kapitałowej jest dużo bardziej korzystna od
spółki osobowej. Sp. z o.o. może posiadać jednego lub większą liczbę wspólników, którymi
mogą zostać osoby fizyczne lub osoby prawne, czyli np. inne spółki. Kapitał zakładowy tej
spółki powinien wynosić co najmniej 5 000 zł. Umowa spółki oraz akt założycielski muszą
być sporządzone przez notariusza w formie aktu notarialnego. Przed zarejestrowaniem spółki
musi być wniesiony cały kapitał zakładowy w postaci wkładów rzeczowych (aport) lub
pieniężnych (wniesienie wkładów rzeczowych może nastąpić po rejestracji spółki). Następnie
spółka musi powołać zarząd. Zarząd jest jednym z organów spółki. Uprawniony jest on do
prowadzenia spraw i reprezentowania spółki. Zarząd składa się z jednego lub większej ilości
wspólników. Członek zarządu jest powoływany i odwoływany uchwałą wspólników, ale
umowa spółki może wprowadzić inny sposób powoływania i odwoływania tego organu. Do
zarządu mogą być powoływani zarówno wspólnicy, jak i inne osoby z poza ich grona.
Ponadto musi być ustanowiona rada nadzorcza lub komisja rewizyjna, jeżeli wymaga tego
ustawa lub przepisy umowy spółki. Umowa spółki może bowiem przewidywać, że w spółce
będzie działać jako organ nadzoru rada nadzorcza lub komisja rewizyjna albo oba te organy.
Po wykonaniu tych czynności dopiero można dokonać wpisu do Krajowego Rejestru
Sądowego. Spółka musi prowadzić pełną księgowość. Rozwiązanie spółki powodują:
" przyczyny przewidziane w umowie spółki,
" uchwała wspólników o rozwiązaniu spółki albo o przeniesieniu siedziby, spółki za
granicę, stwierdzona protokołem sporządzonym przez notariusza,
" ogłoszenie upadłości spółki,
inne przyczyny przewidziane prawem13.
12
Ustawa z dnia 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych, art. 125-150.
11
Opracowała dr Anna Mazurek-Kusiak
Spółka akcyjna to najbardziej złożona forma spółki handlowej, przeznaczona do
prowadzenia średnich i dużych przedsiębiorstw. Spółka akcyjna jest spółką kapitałową,
posiadającą osobowość prawną i kumulującą kapitały wielu osób lub firm. Co prawda do
założenia spółki akcyjnej wymagana jest tylko jedna osoba (z wyłączeniem jednoosobowej
spółki z ograniczoną odpowiedzialnością) to jest ona przeznaczona zdecydowanie do zebrania
kapitału od wielu akcjonariuszy. Kapitał akcyjny dzieli się na akcje o równej wartości
nominalnej, które zaliczane są do papierów wartościowych, nominalna wartość akcji nie może
być niższa niż 1 grosz. Akcja stanowi podstawę nabycia praw wspólnika (akcjonariusza),
może mieć charakter imienny lub na okaziciela, zwykły lub uprzywilejowany, akcja daje
prawo głosu, dywidendy bądz
podziału majątku w razie likwidacji spółki akcyjnej.
Firma spółki może być obrana dowolnie, powinna jednak zawierać dodatkowe oznaczenie
 Spółka Akcyjna . Dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu  S.A.
Spółka akcyjna wymaga zaangażowania dużego kapitału  minimum 100 000 zł. Kapitał
zakładowy składa się z wkładów założycieli, którzy stają się współwłaścicielami spółki,
zwanymi akcjonariuszami. Spółka odpowiada za zobowiązania do wysokości kapitału
akcyjnego; akcjonariusze nie są odpowiedzialni za zobowiązania spółki. Władzami spółki
akcyjnej są: zgromadzenie wspólników (zwyczajne lub nadzwyczajne), zarząd oraz rada
nadzorcza. W celu założenia spółki akcyjnej należy zawiązać umowę spółki, w tym
podpisanie statutu przez założycieli. Statut spółki akcyjnej powinien być sporządzony w
formie aktu notarialnego. Zawiązanie spółki akcyjnej następuje z chwilą objęcia wszystkich
akcji. Następnie należy ustanowić zarząd i radę nadzorczą oraz dokonać wpisu do Krajowego
Rejestru Sądowego. Założenie spółki akcyjnej może nastąpić przez samych założycieli
(ewentualnie łącznie z osobami trzecimi) lub w drodze publicznej subskrypcji (ogłoszeń o
zapisach na akcje). Spółka musi prowadzić pełną księgowość. Rozwiązanie spółki powodują:
przyczyny przewidziane w statucie,
uchwała walnego zgromadzenia o rozwiązaniu spółki albo o przeniesieniu siedziby
spółki za granicę,
ogłoszenie upadłości spółki,
inne przyczyny przewidziane prawem14.
Spółdzielnia  jest to podmiot gospodarczy, czyli osoba prawna prowadząca
przedsiębiorstwo, ustanowiona na zasadach prawa spółdzielczego (Ustawa z dnia 16 września
1982 roku prawo spółdzielcze, Dz. U. z 2003 r. Nr 188, poz.1848 z póz
ń. zm.). W celu
13
Ustawa z dnia 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych, art. 151-300.
14
Ustawa z dnia 15.09.2000 r. Kodeks spółek handlowych, art. 301-633.
12
Opracowała dr Anna Mazurek-Kusiak
utworzenia spółdzielni, wymagane jest dobrowolne zrzeszenie nieograniczonej liczby osób,
tzw. członków spółdzielni. W ustawie określona jest minimalna liczba członków  nie mniej
niż dziesięć osób fizycznych lub nie mniej niż trzy podmioty posiadające osobowość prawną,
a w przypadku spółdzielni produkcji rolnej liczba zrzeszonych członków nie może być
mniejsza niż 5 osób. Liczba członków może być zmienna, jednak nie może spaść poniżej
ustawowego limitu. Spółdzielnia nabywa osobowość prawną z chwilą wpisu do Krajowego
Rejestru Sądowego. Minimalnym kapitałem założycielski nie jest wymagany przez przepisy
prawne.
Celem istnienia spółdzielni jest prowadzenie wspólnej działalności gospodarczej w
interesie zrzeszonych członków, a więc celem nie jest maksymalizacja zysku czy wielkości
sprzedaży produktów i usług, lecz zaspokojenie potrzeb członków spółdzielni. W razie
wystąpienia straty członkowie spółdzielni uczestniczą w jej pokrywaniu tylko do wysokości
zadeklarowanych udziałów i nie odpowiadają wobec wierzycieli spółdzielni za jej
zobowiązania. Zysk z działalności spółdzielni nazywany jest nadwyżką bilansową i na koniec
roku obrachunkowego wypłacany jest członkom spółdzielni proporcjonalnie do posiadanych
przez nich udziałów oraz przeznaczony jest na zwiększenie funduszu zasobowego.
Majątek spółdzielni powstaje z:
1. Funduszu udziałowego, który powstaje z wpłat udziałów członkowskich. W razie
likwidacji spółdzielni, bądz
ustania członkostwa, podlega on zwrotowi byłemu
członkowi chyba, że został przeznaczony na pokrycie strat spółdzielni.
2. Funduszu zasobowego, który powstaje z wpłat członkowskich, części
wygospodarowanego zysku i z innych z
ródeł. Jest on niepodzielny i bezzwrotny.
3. Funduszu wkładów  istnieje tylko w niektórych spółdzielniach, które wymagają
wniesienia wkładu (budowlanego, ziemi). Fundusz ten nie uczestniczy w pokryciu
strat, lecz w momencie likwidacji spółdzielni podlega zwrotowi członkowi, który
niósł ten wkład.
Organami spółdzielni są: zarząd, który reprezentuje spółdzielnie na zewnątrz, rada
nadzorcza  kontroluje pracę zarządu oraz walne zgromadzenie członków, które podejmuje
wszelkie decyzję15.
W tab. 1.4 przedstawiono mocne i słabe strony przedsiębiorstwa zorganizowanego
w formie spółdzielni.
15
E. Cyrson (red.), Kompendium wiedzy o gospodarce, Wydawnictwa Naukowe PWN, Warszawa-Poznań 2000,
s. 222
13
Opracowała dr Anna Mazurek-Kusiak
Tab.1. 4. Mocne i słabe strony spółdzielni
MOCNE STRONY SA
ABE STRONY
ograniczona odpowiedzialność , ostre wymagania statutowe,
szeroka baza kapitałowa, brak członków gotowych pracować w strukturach
spółdzielczych,
zaspokajanie potrzeb członków
spółdzielni. podzielone kompetencje w zarządzaniu,
nieprzyjazne nastawienie wielkiego biznesu do
spółdzielni,
konieczność prowadzenia pełnej księgowości,
brak możliwości wyboru opodatkowania.
y
ródło: Opracowanie własne na podstawie: A. Woś (red.), Agrobiznes - mikroekonomika, Wydawnictwo Key
Text, Warszawa 1996, s. 22
Przedsiębiorstwo państwowe jest samodzielnym, samorządnym i samofinansującym się
podmiotem gospodarczym. Posiada osobowość prawną, a więc jest zobowiązane do płacenia
podatku dochodowego od osób prawnych. Działalność przedsiębiorstw państwowych reguluje
ustawa o przedsiębiorstwach państwowych z 1981 r. (Dz. U. z 2002 r. Nr 112, poz. 981 z
póz
ń. zm) oraz ustawa z dnia 25 września 1981 r. o samorządzie załogi przedsiębiorstwa
państwowego (Dz. U. z dnia 30 września 1981 r. z póz
ń. zm). Ustawy te były wielokrotnie
nowelizowane16.
Utworzenie przedsiębiorstwa państwowego następuje w wyniku wydania aktu
administracyjnego zwanego aktem o utworzeniu przedsiębiorstwa. Przed wydaniem tego aktu
przeprowadzane jest postępowanie przygotowawcze oceniające potrzeby oraz warunki
utworzenia przedsiębiorstwa. Przedsiębiorstwa państwowe tworzyć mogą naczelne, centralne
lub terenowe organy administracji państwowej; Narodowy Bank Polski, bank państwowy.
Jednostki, które tworzą przedsiębiorstwo państwowe, nazywane są organami założycielskimi.
Założenie przedsiębiorstwa państwowego wymaga wydania aktu administracyjnego.
Osobowość prawną przedsiębiorstwa te nabywają z chwilą rejestracji w Krajowym Rejestrze
Sądowym. Organy przedsiębiorstwa to: ogólne zebranie pracowników (delegatów), rada
pracownicza, dyrektor przedsiębiorstwa17.
Fundacja  jest organizacją pozarządową posiadającą kapitał przeznaczony na określony
cel. Fundacja zakładana jest dla celów społecznie i gospodarczo użytecznych, do których
należy między innymi: ochrona zdrowia ludności, rozwój gospodarki i nauki, szerzenie
oświaty i wychowanie młodego pokolenia, łatwiejszy dostęp oraz promowanie kultury i
sztuki, ochrona środowiska naturalnego oraz opieka nad zabytkami kultury. Założyć fundację
może dowolna osoba fizyczna lub prawna, która ustala statut fundacji, określa
16
Tamże, s. 214.
17
T Fijałkowski, Kodeks spółek handlowych oraz prawo działalności gospodarczej, Wydawnictwo WGP,
Warszawa 2001, s. 395.
14
Opracowała dr Anna Mazurek-Kusiak
funkcjonowanie i uprawnienia zarządu fundacji. Fundacja nie może istnieć bez majątku, który
fundator przeznacza na określony w statucie cel, przy czym fundator zobowiązany jest
określić kwotę przeznaczoną na fundację np. w akcie fundacyjnym (jest to oświadczenie woli
mówiące o ustanowieniu fundacji). Składnikiem majątkowym może być zarówno gotówka jak
i papiery wartościowe czy nieruchomości. Fundacja może prowadzić działalność
gospodarczą, a uzyskane zyski przeznacza na swoją działalność statutową. W fundacji pracują
osoby, które starają się osiągnąć wspólny cel założony w statucie ustalony przez fundatora.
Fundacja posiada osobowość prawną18.
Stowarzyszenie  jest dobrowolnym, trwałym i samorządnym zrzeszeniem o celach
niezarobkowych, które samodzielnie określa swoje cele, programy działania i struktury
organizacyjne oraz uchwala akty wewnętrzne dotyczące jego działalności, opierając ją na
pracy społecznej członków. Stowarzyszenie posiada osobowość prawną, może zakładać
terenowe jednostki organizacyjne, łączyć się w związki stowarzyszeń, przyjmować w poczet
swych członków oraz korzystać z ofiarności publicznej i przyjmować dotacje od organów
władzy państwowej i innych instytucji. Cechami stowarzyszenia jest:
dobrowolność, która polega na swobodzie tworzenia stowarzyszeń, dobrowolności
przystąpienia do istniejącego stowarzyszenia oraz na nieograniczonej swobodzie
wystąpienia ze stowarzyszenia;
trwałość, która oznacza, że istnieje ono niezależnie od konkretnego składu swoich
członków (pod warunkiem, że jest ich ponad 15);
niezarobkowy cel  oznacza, że celem stowarzyszenia nie może być prowadzenie
działalności gospodarczej i osiąganie zysków ani przysporzenie korzyści majątkowych
członkom stowarzyszenia19.
1.4 Rejestracja działalności gospodarczej przez małe przedsiębiorstwa
turystyczne
Rejestracja w Centralnej Ewidencji Informacji o Działalności Gospodarczej
Osoba fizyczna, czy przedsiębiorca chcący prowadzić działalność gospodarczą w formie
spółki cywilnej lub w formie jednoosobowego przedsiębiorstwa musi dokonać rejestracji w
18
Ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (Dz. U. z 1991 r., nr 46, poz. 203 z póz
n. zm.).
19
Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855).
15
Opracowała dr Anna Mazurek-Kusiak
Centralnej Ewidencji Informacji o Działalności Gospodarczej20. Od dnia 1 lipca 2011 roku
obowiązują nowe przepisy ustawy o swobodzie działalności gospodarczej oraz nowy
formularz CEIDG-1 wniosku do rejestracji działalności gospodarczej osób fizycznych.
Wniosek ten stanowi jednocześnie zgłoszenie do ZUS, GUS oraz naczelnika urzędu
skarbowego. Rejestracja w CEIDG jest zwolniona z wszelkich opłat. Wpis jest wykonywany
od ręki tzn. że w dniu złożenia wniosku o wpis przedsiębiorstw może podjąć działalność
gospodarczą. Wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej można
dokonać w dwojaki sposób:
1. Osoba fizyczna może złożyć wniosek o wpis do CEIDG za pośrednictwem formularza
elektronicznego dostępnego na stronie internetowej CEIDG, Biuletynie Informacji
Publicznej Ministra Gospodarki oraz za pośrednictwem elektronicznej platformy usług
administracji publicznej (e-PUAP). System teleinformatyczny CEIDG przesyła
wnioskodawcy na wskazany adres poczty elektronicznej potwierdzenie złożenia
wniosku.
2. Wniosek o wpis do CEIDG może być złożony w wybranym przez przedsiębiorcę
urzędzie gminy: osobiście lub wysłany listem poleconym (wówczas własnoręczność
podpisu musi być potwierdzona przez notariusza).
Nadanie numeru REGON dla przedsiębiorcy dokonuje się automatycznie przez Urząd
Statystyczny. Numer ten pojawia się na wpisie widocznym na stronie CEIDG. Jeśli
przedsiębiorca chce posiadać dokument w wersji papierowej o nadaniu numeru REGON,
powinien zgłosić się do Urzędu Statystycznego. Dane przedsiębiorcy zawarte we wniosku o
wpis są weryfikowane przez CEIDG, a informacja o niezgodności danych jest wysyłana do
przedsiębiorcy drogą elektroniczną, dlatego ważne jest wskazanie we wniosku adresu poczty
elektronicznej. Pojawienie się wpisu na stronie internetowej CEIDG jest równoznaczne z
formalnym zakończeniem procesu rejestracji działalności gospodarczej. W ciągu 7 dni od
daty rozpoczęcia działalności należy zgłosić się do oddziału ZUS lub KRUS, celem
zgłoszenia do ubezpieczeń. Jeśli przedsiębiorca chce być płatnikiem VAT lub zarejestrować
kasę fiskalną, bez zbędnej zwłoki winien zgłosić się do właściwego Urzędu Skarbowego.
Przedsiębiorca może zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej na okres od 30 dni
do 24 miesięcy. Jeżeli przedsiębiorca nie wznowi działalności przed upływem okresu 24
miesięcy, wpis zostanie wykreślony z urzędu. Zarówno data rozpoczęcia, zawieszenia jak i
wznowienia działalności gospodarczej nie może być wcześniejsza niż dzień złożenia wniosku.
20
Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej jest spisem przedsiębiorców, będących
osobami fizycznymi, działających na terenie Polski.
16
Opracowała dr Anna Mazurek-Kusiak
Przedsiębiorca jest zobowiązany złożyć wniosek o zmianę wpisu w terminie najpóz
niej 7 dniu
od dnia zmiany danych oraz wniosek o wykreślenie wpisu w terminie 7 dniu od dnia trwałego
zaprzestania wykonywania działalności gospodarczej21.
Obowiązki przedsiębiorcy wobec Urzędu Skarbowego przy rozpoczynaniu działalności
gospodarczej
Dane z wniosku CEIDG-1 organ ewidencyjny nie póz
niej niż w ciągu 3 dni od dnia
dokonania wpisu przesyła do wskazanego przez przedsiębiorcę naczelnika urzędu
skarbowego, a więc przedsiębiorcy nie muszą osobiści składać wniosku w Urzędzie
Skarbowym o wyborze formy opodatkowania. Jedynie podatnicy, którzy chcą być
podatnikami VAT, są obowiązani przed dniem wykonania pierwszej czynności
opodatkowanej VAT-em złożyć właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego zgłoszenie
rejestracyjne VAT-R.
W przypadku przedsiębiorcy, który rozpoczyna działalność gospodarczą, a nie posiada
jeszcze numeru NIP, organ gminy przesyła wniosek do właściwego naczelnika urzędu
skarbowego. A następnie Urząd Skarbowy w terminie 3 dni roboczych w drodze decyzji nada
numer identyfikacji podatkowej przedsiębiorcy.
Zakładający działalność gospodarczą w składanym wniosku rejestracyjnym CEIDG-1
wybiera się również formę zapłaty zaliczki. Przy tej pozycji podatnik ma do wyboru zaliczki:
kwartalne,
miesięczne,
uproszczone.
Zaliczki płacą podatnicy, którzy wybrali rozliczanie podatku na zasadach ogólnych lub
podatkiem liniowym. Ryczałtowcy także mają obowiązek, co miesięcznego/kwartalnego
rozliczania się z podatku ryczałtowego.
Z kwartalnych zaliczek może skorzystać przedsiębiorca będący małym podatnikiem,
czyli taki, którego przychody ze sprzedaży (łącznie z VAT) za poprzedni rok nie przekroczyły
kwoty 1.200.000 euro. Warunkiem do bycia małym podatnikiem jest również brak
prowadzenia działalności samodzielnie lub jako wspólnik spółki niemającej osobowości
prawnej w okresie dwóch lat od roku rozpoczęcia (a dokładniej od końca roku
poprzedzającego rok rozpoczęcia działalności).
21
M. Wiktorowicz, Bądz
sobie szefem, WUP, Lublin 2012, s. 10-11.
17
Opracowała dr Anna Mazurek-Kusiak
Uproszczony tryb opłaty zaliczek polega na comiesięcznym wpłacaniu zaliczek na
podatek dochodowy wyliczanej jednak nie na podstawie bieżących skumulowanych
przychodów i kosztów, a na podstawie dochodów uzyskiwanych dwa lub trzy lata temu. W
związku z taka konstrukcją zaliczki uproszczonej nie mogą wybrać przedsiębiorcy, którzy
założyli dopiero działalność oraz ci, którzy przez ostatnie dwa, trzy lata wykazywali same
straty lub nie osiągnęli dochodu powodującego zapłatę podatku. Zaliczka w formie
uproszczonej wynosi 1/12 obliczonej kwoty podatku na podstawie danych z zeznania
podatkowego za dwa lub trzy lata wstecz obliczonej przy zastosowaniu odpowiedniej stawki.
Termin wpłaty zaliczek za dany miesiąc/kwartał to 20 dzień miesiąca następującego po
miesiącu/kwartale dla którego wyliczono zaliczkę. Zaliczka za ostatni miesiąc/kwartał roku
podatkowego płacona będzie za ten rok w terminie do 20 stycznia kolejnego roku lub nie
będzie podlegała opłacie w przypadku, gdy przedsiębiorca przed upływem tego terminu
rozliczy się za cały rok składając podatkowe zeznanie roczne, opłacając równocześnie
wyliczony na tej podstawie podatek.
W przypadku ryczałtowców ryczałt wpłacany jest w terminie do 20 dnia następnego
miesiąca. Natomiast za ostatni miesiąc ryczałt płaci się w terminie złożenia zeznania
rocznego. Niektórzy podatnicy mogą wybrać kwartalne rozliczenie ryczałtu. Warunkiem jest
otrzymanie przychodów z prowadzonej działalności samodzielnie lub przychodów spółki w
roku poprzednim nieprzekraczających kwoty 25.000 euro.
W przypadku rozliczania karty podatkowej ustaloną przez naczelnika kwotę podatku
pomniejsza się o zapłaconą składkę na ubezpieczenie zdrowotne (w wysokości 7,75%
podstawy wymiaru), a następnie wpłaca do dnia 7 każdego miesiąca za miesiąc poprzedni. Za
grudzień podatek opłaca się wyjątkowo do dnia 28 grudnia22.
Podatnicy będący  vatowcami są zobowiązani składać w urzędzie skarbowym
deklaracje podatkowe za okresy miesięczne w terminie do 25 dnia miesiąca następującego po
każdym kolejnym miesiącu z tytułu podatku VAT. Podatnicy mogą również składać
deklaracje podatkowe za okresy kwartalne po uprzednim pisemnym zawiadomieniu
naczelnika urzędu skarbowego, najpóz
niej do 25 dnia drugiego miesiąca kwartału, za który
będzie po raz pierwszy złożona kwartalna deklaracja podatkowa. Mali podatnicy składają w
urzędzie skarbowym deklaracje podatkowe za okresy kwartalne w terminie do 25 dnia
miesiąca następującego po każdym kolejnym kwartale.
Obowiązki roczne przedsiębiorcy:
22
http://poradnik.wfirma.pl/-rozliczenia-z-urzedem-skarbowym-czesc-i
18
Opracowała dr Anna Mazurek-Kusiak
zeznanie podatkowe PIT-36 o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty)
w roku podatkowym podatnik jest zobowiązany złożyć w terminie do 30 kwietnia
roku następującego po roku podatkowym,
w terminie do 31 stycznia następnego roku ryczałtowiec ma obowiązek złożenia, w
urzędzie skarbowym właściwym według jego miejsca zamieszkania, zeznania PIT-28
o wysokości uzyskanego przychodu, wysokości dokonanych odliczeń i należnego
ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych;
po zakończeniu roku podatkowego w terminie do 31 stycznia roku następnego,
podatnicy opłacający podatek w formie karty podatkowej składają w urzędzie
skarbowym roczną deklarację PIT-16A o wysokości składki na ubezpieczenie
zdrowotne, zapłaconej i odliczonej od karty podatkowej w poszczególnych
miesiącach23.
Obowiązki przedsiębiorcy wobec ZUS przy rozpoczynaniu działalności gospodarczej
Zgłoszenie siebie, jako płatnika składek można dokonać w formie wniosku o wpis do
ewidencji działalności gospodarczej na formularzu CEIDG-1, składanym w organie
ewidencyjnym przy rejestracji pozarolniczej działalności gospodarczej. ZUS na podstawie
danych przekazanych przez organ ewidencyjny z urzędu sporządzi dokumenty zgłoszeniowe
płatnika składek. Odpowiednio do zakresu informacji podanych we wniosku CEIDG-ZUS
sporządzi:
zgłoszenie płatnika składek na formularzu ZUS ZFA,
informację numerach rachunków bankowych płatnika składek  na formularzu ZUS
ZBA,
informację dotyczącą adresów prowadzenia działalności gospodarczej na formularzu
ZUS ZAA.
Ponadto przedsiębiorca ma obowiązek zgłosić siebie, jako osobę ubezpieczoną do
ubezpieczenia zdrowotnego (na formularzu ZUS ZZA) lub zdrowotnego i społecznego (ZUS
ZUA) przekazując do ZUS te dokumenty w terminie 7 dniu od dnia rozpoczęcia prowadzenia
działalności gospodarczej24.
Inne deklarację zgłoszeniowe, które pracownik wypełnia za siebie i za pracowników
przedstawia poniższe zestawienie:
23
http://www.zakladamyfirme.pl/artykul_narzedziowa,721,721,729,rozliczanie-miesieczne-i-roczne-8211-
zestawienie-tabelaryczne.html (15-07-2013)
24 24
M. Wiktorowicz, Bądz
sobie szefem, wyd. cyt., s. 25-26.
19
Opracowała dr Anna Mazurek-Kusiak
ZUS ZUA  zgłoszenie do ubezpieczenia/zgłoszenie zmian danych osoby
ubezpieczeniowej
ZUS ZZA  zgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego/zgłoszenie zmiany danych
ZUS ZIUA  zgłoszenie zmiany danych identyfikacyjnych osoby ubezpieczonej
ZUS ZCNA  zgłoszenie danych o członkach rodziny dla celów ubezpieczenia
zdrowotnego
ZUS ZWUA  wyrejestrowanie z ubezpieczeń/kontynuowanie ubezpieczeń
ZUS ZPA  zgłoszenie/zmiana danych płatnika składek  osoby prawnej lub
jednostki organizacyjnej nie posiadającej osobowości prawnej
ZUS ZFA  Zgłoszenie /zmiana danych płatnika składek  osoby fizycznej
ZUS ZIPA- zgłoszenie zmiany danych identyfikacyjnych płatnika składek
ZUS ZWPA  wyrejestrowanie płatnika składek
Natomiast deklaracjami rozliczeniowymi w ZUS-ie są:
ZUS RCA  raport imienny dla płatników uprawionych do wypłaty świadczeń z
ubezpieczenia chorobowego
ZUS RZA  raport imienny o należnych składkach na ubezpieczenie zdrowotne
ZUS RSA- raport imienny o wypłaconych świadczeniach i przerwach w opłacaniu
składek
ZUS DRA  deklaracja rozliczeniowa25.
Jeżeli przy prowadzeniu działalności gospodarczej przedsiębiorca nie zatrudnia żadnych
pracowników, to rozlicza składki na własne ubezpieczenie, składając deklarację
rozliczeniowa ZUS DRA w terminie do 10 dnia miesiąca za poprzedni miesiąc. Jeżeli nic się
nie zmienia w stosunku do danych wykazanych w ostatnio złożonej deklaracji, następuje
tylko zmiana minimalnego wynagrodzenia lub przeciętnego wynagrodzenia, a tym samym
zmiana minimalnej podstawy wymiaru składek to przedsiębiorca tylko opłaca składki bez
składania deklaracji rozliczeniowej.
Kwotę B opłacają osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą na
podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych, które:
nie prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem
rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej nie prowadziły pozarolniczej
działalności,
25
A. Radzisław. Instrukcja opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz
Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Wydawnictwo oddk, gdańska 2002, s .178-184.
20
Opracowała dr Anna Mazurek-Kusiak
nie wykonują działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego
przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub poprzednim roku
kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku
pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej
(tab.1.5).
Tab.1. 5. Stawki ubezpieczenia społecznego dla przedsiębiorców w 2013 roku
Wyszczególnienie Wysokość składki Kwota A Kwota B (obniżona)
Emerytalne 19,52% 434,87 zł 93,70 zł
Rentowe 8,00% 178,22 zł 38,40 zł
Chorobowe 2,45% 54,58 zł 11,76 zł
(dobrowolne)
A - Podstawę wymiaru składek stanowi kwota zadeklarowana, nie niższa niż 2227,80 zł (60% prognozowanego
przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego)
B - Podstawę wymiaru składek stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa niż 480,00 zł (30% kwoty minimalnego
wynagrodzenia w 2013 r.).
y
ródło: Opracowanie własne na podstawie www.zus.pl
W 2013 r. podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne dla przedsiębiorców
stanowi kwota zadeklarowana, nie niższa niż 2908,13 zł (75% przeciętnego miesięcznego
wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale 2012 r., włącznie z
wypłatami z zysku). Składka na ubezpieczenie zdrowotne w 2013 r., począwszy od składek
należnych od dnia 1 stycznia 2013 r., nie może być niższa niż 261,73 zł (tj. 9,00% podstawy
wymiaru). Składka na ubezpieczenie zdrowotne jest miesięczna i niepodzielna.
Natomiast składka na Fundusz Pracy w 2013 r. nie może być niższa niż 54,58 zł (tj.
2,45%). Składkę na Fundusz Pracy przedsiębiorca opłaca wówczas, gdy podstawa wymiaru
składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne i rentowe, w przeliczeniu na okres
miesiąca, wynosi co najmniej tyle, ile wynosi minimalne wynagrodzenie za pracę. Oznacza
to, że opłacając składki na obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne i rentowe od kwoty
stanowiącej 30% minimalnego wynagrodzenie, przedsiębiorca nie opłaca za siebie składki na
Fundusz Pracy.
W czerwcu, lipcu i sierpniu 2013 r. dla przedsiębiorców podstawa wymiaru składek na
dobrowolne ubezpieczenie chorobowe nie może przekraczać miesięcznie kwoty 9350,13
zł (tj. 250% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w pierwszym kwartale 2013 r.).
O wysokości stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe obowiązującej w
danym roku składkowym ZUS powiadamia do 20 kwietnia danego roku płatników składek,
21
Opracowała dr Anna Mazurek-Kusiak
którzy przekazali informację ZUS IWA za trzy kolejne lata kalendarzowe. Pozostali płatnicy
składek zobowiązani są do samodzielnego ustalenia stopy procentowej składki na ten rok
składkowy, tj.:
płatnicy składek zgłaszający do ubezpieczenia wypadkowego, co najmniej 10
ubezpieczonych, którzy nie mieli obowiązku przekazywania informacji ZUS IWA
przez trzy kolejne, ostatnie lata kalendarzowe ustalają stopę procentową składki na to
ubezpieczenie w wysokości stopy procentowej określonej dla grupy działalności, do
której należą.
płatnicy zgłaszający do ubezpieczenia wypadkowego nie więcej niż 9
ubezpieczonych ustalają stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe w
wysokości 50 % najwyższej stopy procentowej ustalonej na dany rok składkowy dla
grup działalności26.
Składki na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz na fundusze poza
ubezpieczeniowe (Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych) za
dany miesiąc kalendarzowy należy rozliczać i opłacać w następujących terminach:
do 5 dnia następnego miesiąca - jednostki budżetowe i samorządowe zakłady
budżetowe,
do 10 dnia następnego miesiąca - osoby fizyczne opłacające składkę wyłącznie za
siebie,
do 15 dnia następnego miesiąca - pozostali płatnicy27.
Obowiązki przedsiębiorcy wobec Państwowej Inspekcji Pracy i Państwowej Inspekcji
Sanitarnej przy rozpoczynaniu działalności gospodarczej
Kontroli Państwowej Inspekcji Pracy - PIP podlegają wszyscy pracodawcy i
przedsiębiorcy nie będący pracodawcami, na rzecz których świadczona jest praca przez osoby
fizyczne, bez względu na podstawę świadczenia pracy (umowa o pracę, umowa
cywilnoprawna). Celem kontroli jest przede wszystkim ustalenie stanu faktycznego w
zakresie przestrzegania prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i
higieny pracy, zbadanie przestrzegania przepisów o legalności zatrudnienia,
udokumentowanie dokonanych ustaleń.
26
Ustawa z dnia 30 paz
dziernika 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób
zawodowych (Dz. U. z 2009 nr 167, poz. 1322), art. 32 ust. 1.
27
www.zus.pl (24-07-2013)
22
Opracowała dr Anna Mazurek-Kusiak
Państwowa Inspekcja Sanitarna - PIS jest to instytucja, która czuwa nad higieną w
zakładach pracy.
Jednak od 17 stycznia 2013 roku pracodawcy rozpoczynający działalność nie muszą już
zgłaszać faktu zatrudniania pracowników do Państwowej Inspekcji Pracy i Państwowej
Inspekcji Sanitarnej28. Także podmioty działające od dawna, już nie muszą dokonywać
zgłoszeń aktualizacyjnych w przypadku, gdy pracodawca zmienił miejsce, rodzaj i zakres
prowadzonej działalności, a przede wszystkim technologię lub profil produkcji. W zamian
PIP i PIS mają otrzymywać od urzędów statystycznych kwartalnie zgromadzone w rejestrze
REGON informacje o podmiotach deklarujących zatrudnienie pracowników wraz z nadanym
im numerem identyfikacyjnym i zakodowanym opisem informacji objętych rejestrem. Dostęp
do tych danych przekazywanych między urzędami ma zapewnić PIP i PIS wiedzę o nowo
powstających firmach, zatrudniających pracowników, które potencjalnie mogą być
podmiotami kontroli tychże urzędów. W wyniku wprowadzanych zmian szersze uprawnienia
otrzymał PIS, który otrzymał możliwość nieodpłatnego korzystania z danych zgromadzonych
w rejestrze REGON prowadzonym przez Prezesa GUS oraz do danych gromadzonych przez
ZUS na kontach płatników składek.
Ponadto od 2013 r. grożą pracodawcom połączone kontrole przeprowadzane przez PIP i
GIODO29. Z zawartego w dniu 14 grudnia 2012 r. porozumienia pomiędzy tymi dwiema
instytucjami wynika kilka ważnych dla pracodawców informacji:
wzajemne informowanie się przez PIP i GIODO o naruszeniach interesujących drugi
urząd stwierdzanych w trakcie przeprowadzanych czynności kontrolnych,
wymiana doświadczeń z kontroli pomiędzy urzędami i współpraca szkoleniowa
pomiędzy dwoma instytucjami kontrolnymi, co ma spowodować podniesienie
kwalifikacji inspektorów obu urzędów,
wspólne kontrole PIP i GIODO w uzgodnionym wcześniej zakresie tematycznym,
udzielanie przez GIODO opinii z zakresu ochrony danych osobowych, które będą
niezbędne od przeprowadzenie przez PIP kontroli30.
Inne wymagania
Przygotowanie pieczątki i tablicy informacyjnej
28
zmiana ta wynika z ustawy z 9 listopada 2012 r. o zmianie ustawy  Kodeks pracy oraz niektórych innych
ustaw (Dz.U z 2013 r. poz. 2).
29
Państwowa Inspekcja Pracy i Biuro Generalnego Inspektora Ochrony Danych
30
A
. Prasołek, Zmiany obowiązków pracodawcy wobec PIP, praca.pl 23-07-2013.
23
Opracowała dr Anna Mazurek-Kusiak
W zakładzie świadczącym usługi w zakresie wyrobu pieczątek lub szyldów
przedsiębiorca musi wyrobić sobie pieczątkę firmową oraz tablicę informacyjną. Na pieczątce
powinno się znalez
ć jak najwięcej informacji czyli: pełna nazwa przedsiębiorstwa, adres,
telefon, e-mail, NIP, REGON, strona internetowa. Wówczas podczas wystawiania
rachunków, faktur, podpisywania umów przedsiębiorca nie musi uzupełniać tych informacji
ręcznie. Tablice informacyjne powinny być umieszczone w widocznym miejscu.
Otwarcie konta bankowego
Zgodnie z przepisami ustawy o swobodzie działalności gospodarczej przedsiębiorca
zobowiązany jest do dokonywania lub przyjmowania płatności za pośrednictwem rachunku
bankowego. W przypadku spółek i średnich oraz dużych firm, rachunek bankowy jest
wymagany, a w przypadku małych przedsiębiorstw nie koniecznie musi być to rachunek
firmowy. Ordynacja podatkowa nakłada na przedsiębiorcę obowiązek rozliczania się z
urzędem skarbowym za pomocą przelewu bankowego, ale taki przelew można wykonać z
konta prywatnego. Ustawodawca narzuca konieczność korzystania z konta firmowego w
sytuacji, kiedy jednorazowa wartość transakcji z innym przedsiębiorcą przekracza 15 000
euro w przeliczeniu na polskie złote31.
Najtańszym i najwygodniejszym bankiem jest dowolnie wybrany bank internetowy, gdyż
opłaty za prowadzenie rachunku i dokonywanie przelewów są średnio tańsze o dwa razy niż
w banku tradycyjnym. W każdym momencie można też sprawdzić stan konta, otrzymane i
dokonane płatności. Jeżeli jednak przedsiębiorca decyduje się na bank tradycyjny wówczas
należy wybrać bank zlokalizowany blisko prowadzenia działalności gospodarczej, gdyż
wizyty w tej instytucji są dość częste32.
Dodatkowe obowiązkowe rejestracje przez przedsiębiorstwa turystyczne
1) Biura podróży
W celu założenia biura podróży przedsiębiorcy powinni zapoznać się z następującymi
ustawami i rozporządzeniami:
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. o usługach turystycznych  tekst jednolity Dz. U.
z 2004r Nr 223, poz. 2268 z póz
niejszymi zmianami
Ustawa z dnia 2 lipca 2004r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z
2004r. Nr 173, poz. 1807 z póz
niejszymi zmianami)
31
M. Wiktorowicz, Bądz
sobie szefem, wyd. cyt., s. 42
32
B. Sawicki, A. Mazurek-Kusiak, Agroturystyka& , wyd. cyt., s.
24
Opracowała dr Anna Mazurek-Kusiak
Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2010 r. w sprawie
minimalnej wysokości sumy gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej
wymaganej w związku z działalnością wykonywaną przez organizatorów turystyki
i pośredników turystycznych (Dz. U. z 2010 Nr 238, poz. 1584)
Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 21 grudnia 2010r. w sprawie
obowiązkowego ubezpieczenia na rzecz klientów w związku z działalnością
wykonywaną przez organizatorów turystyki i pośredników turystycznych (Dz. U. z
2010 Nr 252, poz. 1690),
Rozporządzenie Ministra Sportu i Turystyki z dnia 21 kwietnia 2011r. w sprawie
wzorów formularzy umowy gwarancji bankowej, umowy gwarancji
ubezpieczeniowej oraz umowy ubezpieczenia na rzecz klientów, wymaganych w
związku z działalnością wykonywaną przez organizatorów i pośredników
turystycznych (Dz. U. z 2011 Nr 88 poz. 499).
Biuro podróży może być rozumiane na wiele sposobów. Wyróżnia się trzy formy
prowadzenia tego typu przedsiębiorstwa: organizator turystyki, pośrednik turystyczny i agent
turystyczny.
Organizator turystyki zwany też touroperatorem  to ten, który tworzy i promuje
swój własny produkt turystyczny w postaci gotowego pakietu usług. Może to być wycieczka,
całkowicie zorganizowany pobyt turystyczny, pielgrzymka, wyjazd na konferencję.
Touroperator działa w miejscu zamieszkania klientów, skąd rozpoczyna się podróż
turystyczna. W pracy touroperatora można wyróżnić cztery elementy składowe: pomysł,
przygotowanie produktu, realizacja idei, kreowanie produktu w świadomości nabywców,
zapewnienie możliwie szerokiej sieci dystrybucji33.
Pośrednik turystyczny  przedsiębiorca, którego działalność polega na wykonywaniu,
na zlecenie klienta, czynności faktycznych i prawnych związanych z zawieraniem umów o
świadczenie usług turystycznych34.
Agencja turystyczna  przedsiębiorca, którego działalność polega na stałym
pośredniczeniu w zawieraniu umów o świadczenie usług turystycznych na rzecz
organizatorów turystyki posiadających zezwolenia w kraju lub na rzecz innych
usługodawców posiadających siedzibę w kraju; reprezentuje interesy różnych wytwórców i
33
A. Konieczna-Domańska, Biura podróży na rynku turystycznym, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
2008, s. 18.
34
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 223, poz. 2268), art. 3.
25
Opracowała dr Anna Mazurek-Kusiak
sprzedają ich usługi. Niezależnie od pośredników komponują także własne produkty (np.
wycieczki objazdowe z bogatym programem kulturalnym).
Agent lokalny  jest to biuro podróży, specjalizujące się w organizowaniu na
zlecenie touroperatora, usług turystycznych w miejscu swojego usytuowania
(wynajem miejsc noclegowych, organizacja wyżywienia, rezerwacja wejść do
muzeum, rezerwacja lokalnych przewodników itp.).
Agent regionalny  jest to biuro organizujące dla touroperatora pakietu usług o
większym przestrzennym zasięgu oddziaływania. Przygotowuje i realizuje program
wycieczek turystycznych, zawiera umowy bezpośrednio z wytwórcami, posiada
własnego pilota wycieczek, może nawet sam przygotować koncepcje produktu35.
Działalność gospodarcza w zakresie organizowania imprez turystycznych oraz
pośredniczenia na zlecenie klientów w zawieraniu umów o świadczenie usług turystycznych
jest działalnością regulowaną w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o
swobodzie działalności gospodarczej i wymaga uzyskania wpisu w rejestrze
organizatorów turystyki i pośredników turystycznych. Organem właściwym do
prowadzenia rejestru jest marszałek województwa właściwy ze względu na siedzibę
przedsiębiorcy. W przypadku przedsiębiorcy zagranicznego, który utworzył oddział na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej zgodnie z przepisami ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o
swobodzie działalności gospodarczej, organem właściwym do prowadzenia rejestru jest
marszałek województwa właściwy ze względu na siedzibę oddziału. Wpisu do rejestru
dokonuje się na wniosek przedsiębiorcy. Dodatkowo należy przedłożyć umowę dotyczącą
zabezpieczenia finansowego na wypadek niewypłacalności spółki. Zabezpieczenie może
przyjąć różne formy, ale najczęściej wybieraną jest gwarancja bankowa lub ubezpieczeniowa
(nie jest to wymagane przy zakładaniu agencji turystycznej).
Natomiast działalnością regulowaną nie jest działalność gospodarcza agentów
turystycznych, polegająca na stałym pośredniczeniu w zawieraniu umów o świadczenie
usług turystycznych na rzecz organizatorów turystyki posiadających wpis do rejestru, lub na
rzecz innych usługodawców posiadających siedzibę w kraju. A więc agencje nie wymagają
wpisu w rejestrze organizatorów turystyki i pośredników turystycznych.
Na przedsiębiorcy prowadzącym biuro podróży, jako organizator lub pośrednik spoczywa
obowiązek:
35
G. Gołembski, Kompendium wiedzy o turystyce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006, s. 245-246.
26
Opracowała dr Anna Mazurek-Kusiak
przedkładania Marszałkowi Województwa Lubelskiego oryginału dokumentu
potwierdzającego zawarcie kolejnej umowy gwarancji lub umowy
odpowiedzialności cywilnej organizatora i pośrednika turystycznego przed upływem
terminu obowiązywania umowy poprzedniej, zgodnie z art. 5 ust. 2 pkt 3 ustawy o
usługach turystycznych,
zgłaszania w ciągu 14 dni zmian stanu faktycznego i prawnego, zgodnie z art. 66
ustawy z dnia 2 lipca 2004r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 173,
poz. 1807 z póz
n. zm.).
Rejestr organizatorów turystyki i pośredników turystycznych jest jawny. Marszałek
województwa udziela informacji o danych zawartych w rejestrze na zasadach ustalonych dla
Centralnej Ewidencji Organizatorów i Pośredników Turystycznych. Każdy może żądać
udzielenia informacji objętych wpisem do rejestru przez złożenie zapytania w dowolnej
formie w odniesieniu do konkretnych przedsiębiorców. Informacje zawarte w rejestrze mogą
być udostępniane także w formie elektronicznej. Dane ewidencyjne mogą być udostępniane
jednostkom turystycznego samorządu gospodarczego oraz organizacjom zajmującym się
ochroną praw konsumenta. Dopuszcza się udzielanie informacji zbiorczych dla celów
naukowo-badawczych, pod warunkiem zachowania ich anonimowości.
Marszałek województwa przesyła kopię zaświadczenia o wpisie do rejestru oraz kopie
ostatecznych decyzji o zakazie wykonywania działalności gospodarczej organizatorów i
pośredników turystycznych lub o stwierdzeniu wykonywania działalności bez wymaganego
wpisu do rejestru. Minister właściwy do spraw turystyki, na podstawie kopii ww.
dokumentów prowadzi Centralną Ewidencję Organizatorów Turystyki i Pośredników
Turystycznych.
Rejestr zawiera m.in. dane:
firmę przedsiębiorcy, jego siedzibę, adres i numery telefonów oraz adres do
doręczeń, w przypadku gdy przedsiębiorca jest osobą fizyczną  adres zamieszkania,
numer identyfikacji podatkowej NIP, oznaczenie formy prawnej przedsiębiorcy,
określenie przedmiotu działalności i zasięgu terytorialnego wykonywanej
działalności;
informacje o formie zabezpieczenia finansowego oraz o podmiocie udzielającym
zabezpieczenia finansowego, a także o wysokości sumy zabezpieczenia
finansowego, dacie upływu ważności zabezpieczenia finansowego;
27
Opracowała dr Anna Mazurek-Kusiak
informacje o zakazie prowadzenia działalności objętej wpisem oraz informacje o
wykreśleniu wpisu z rejestru organizatorów turystyki i pośredników turystycznych
na wniosek przedsiębiorcy36
Podsumowują, aby założyć biuro podróży jako organizator lub pośrednik turystyczny
przedsiębiorca powinien złożyć w Urzędzie Marszałkowskim wniosek druk
F-PT/01(28.04.2011)37 wraz z następującymi załącznikami:
oryginał umowy gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej lub umowy ubezpieczenia
na rzecz klientów, albo
oryginał oświadczenia o treści zawartej w art. 7 ust. 5a ustawy o usługach
turystycznych38 (dotyczy przedsiębiorców zamierzających wykonywać usługi
turystyczne wyłącznie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej), albo
zabezpieczenie finansowe, o którym mowa w art. 5 ust. 1a ustawy o usługach
turystycznych wraz z jego tłumaczeniem dokonanym przez tłumacza przysięgłego
(dotyczy przedsiębiorców zagranicznych posiadających siedzibę na terytorium
państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego
Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA)  strony umowy o Europejskim Obszarze
Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej, którzy nie utworzyli oddziału na
terytoriom Rzeczypospolitej Polskiej),
oświadczenie o treści określonej art.7 ust 4 i 5 ustawy o usługach turystycznych
druk F-PT/01/01(17.10.2010)39;
dowód wpłaty kwoty 514 zł za wpis do rejestru.
Organ prowadzący rejestr działalności regulowanej jest obowiązany dokonać wpisu
przedsiębiorcy do tego rejestru w terminie 7 dni od dnia wpływu do tego organu wniosku o
wpis wraz z oświadczeniem o spełnieniu warunków wymaganych do wykonywania
36
http://www.um.bip.lub lin.pl/index.php?id=63&w=11 (25-07-2013)
37
patrz aneks
38
Oświadczam, że imprezy turystyczne będę świadczył wyłącznie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a
wszelkie wpłaty klientów tytułem wynagrodzenia za wykonane usługi będę przyjmował wyłącznie na rachunek
powierniczy . Wzór oświadczenia znajduje się w aneksie.
39
 Oświadczam, że:
1) dane zawarte we wniosku o wpis do rejestru organizatorów turystyki i pośredników turystycznych są
kompletne i zgodne z prawdą;
2) znane mi są i spełniam warunki wykonywania działalności w zakresie organizowania imprez turystycznych
oraz pośredniczenia na zlecenie klientów w zawieraniu umów o świadczenie usług turystycznych, określone w
ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych.
Ponadto oświadczenie to powinno również zawierać: firmę przedsiębiorcy oraz jego siedzibę i adres;
oznaczenie miejsca i datę złożenia oświadczenia; podpis osoby uprawnionej do reprezentowania przedsiębiorcy,
ze wskazaniem. Wzór oświadczenia znajduje się w aneksie.
28
Opracowała dr Anna Mazurek-Kusiak
działalności gospodarczej, dla której rejestr jest prowadzony (art. 67 ust. 1 ustawy o
swobodzie działalności gospodarczej).
W przypadku, kiedy przedsiębiorca chce dokonać zmiany wpisu to musi złożyć druk
wniosku F-PT/02(28.04.2011)40 wraz z dowodem dokonania opłaty skarbowej. Opłata
skarbowa za dokonanie zmiany wpisu do rejestru działalności regulowanej, jeżeli dotyczy ona
rozszerzenia zakresu działalności wynosi 50% stawek określonych od wpisu tj. 257 zł. Opłata
skarbowa za wydanie zaświadczenia zmieniającego w innym zakresie niż ww. wynosi 17 zł.
Przy wykreślaniu wpisu z rejestru działalności regulowanej organizatorów i pośredników
turystycznych przedsiębiorca składa druk wniosku F-PT/03(18.10.2007)41 wraz z dowodem
dokonania opłaty skarbowej w wysokości 10 zł.
2. Obiekty hotelarskie
Do obiektów hotelowych można zaliczyć:
" hotele - obiekty posiadające co najmniej 10 pokoi, w tym większość miejsc w
pokojach jedno- i dwuosobowych, świadczące szeroki zakres usług związanych z
pobytem klientów,
" motele - obiekty położone przy drogach, dysponujące parkingiem, posiadające co
najmniej 10 pokoi, w tym większość miejsc w pokojach jedno- i dwuosobowych,
" pensjonaty - obiekty posiadające co najmniej 7 pokoi, świadczące dla swoich
klientów całodzienne wyżywienie,
" kempingi (campingi) - obiekty strzeżone, umożliwiające nocleg w namiotach,
samochodach mieszkalnych i przyczepach samochodowych, przyrządzanie posiłków,
parkowanie samochodów, a także świadczące usługi związane z pobytem klientów;
obiekty te mogą dodatkowo umożliwiać nocleg w domkach turystycznych lub innych
obiektach stałych,
" domy wycieczkowe - obiekty posiadające co najmniej 30 miejsc noclegowych,
dostosowane do samoobsługi klientów oraz świadczące minimalny zakres usług
związanych z pobytem klientów,
" schroniska młodzieżowe - obiekty przeznaczone do indywidualnej i grupowej
turystyki młodzieżowej, dostosowane do samoobsługi klientów,
" schroniska - obiekty zlokalizowane poza obszarami zabudowanymi, przy szlakach
turystycznych, świadczące minimalny zakres usług związanych z pobytem klientów,
40
Patrz aneks
41
Patrz ankes
29
Opracowała dr Anna Mazurek-Kusiak
" pola biwakowe - obiekty nie strzeżone, umożliwiające nocleg w namiotach.
Ustalono dla:
" hoteli, moteli i pensjonatów  pięć kategorii oznaczonych gwiazdkami,
" kempingów (campingów)  cztery kategorie oznaczone gwiazdkami,
" domów wycieczkowych i schronisk młodzieżowych  trzy kategorie oznaczone
cyframi rzymskimi42.
W celu zaszeregowanie obiektu do określonego rodzaju obiektów hotelarskich i kategorii
przedsiębiorcy powinni zapoznać się z następującymi ustawami i rozporządzeniami:
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. o usługach turystycznych  tekst jednolity Dz. U. z
2004r Nr 223, poz. 2268 z póz
niejszymi zmianami
Ustawa z dnia 2 lipca 2004r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2004r.
Nr 173, poz. 1807 z póz
niejszymi zmianami)
Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 19 sierpnia 2004r. w sprawie
obiektów hotelarskich i innych obiektów, w których są świadczone usługi hotelarskie
(tekst jednolity  Dz. U. z 2006r. Nr 22, poz. 169)
Rozporządzenie Ministra Sportu i Turystyki z dnia 29 grudnia 2010 r. (Dz. U. z 2010 r
Nr 10 Poz. 54) w sprawie opłat związanych z zaszeregowaniem obiektu hotelarskiego
Marszałek województwa właściwy ze względu na miejsce położenia obiektu
hotelarskiego dokonuje zaszeregowania obiektów hotelarskich do poszczególnych rodzajów,
nadaje kategorię oraz prowadzi ich ewidencję. Zaszeregowania pól biwakowych dokonuje i
prowadzi ich ewidencję wójt (burmistrz, prezydent miasta) właściwy ze względu na miejsce
ich położenia. Ewidencję gospodarstw agroturystycznych prowadzi wójt właściwy ze
względu na miejsce ich położenia.
Przed wydaniem decyzji w zakresie rodzajów i kategorii obiektów hotelarskich organy
województwa mogą zwracać się o opinię do wyspecjalizowanych stowarzyszeń. Marszałek
województwa powołuje zespół oceniający obiekty hotelarskie w zakresie spełniania
wymagań. W skład zespołu powołuje się przedstawicieli marszałka województwa, ponadto
mogą być powołane:
osoby posiadające kwalifikacje zawodowe i praktykę w świadczeniu usług
hotelarskich lub turystycznych, wskazane przez jednostki samorządu gospodarczego
i stowarzyszenia działające w zakresie turystyki i hotelarstwa;
42
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o usługach turystycznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 223, poz. 2268), art. 36, 37.
30
Opracowała dr Anna Mazurek-Kusiak
osoby będące przedstawicielami Państwowej Straży Pożarnej, Państwowej Inspekcji
Sanitarnej, administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego.
Przedsiębiorca, który zamierza rozpocząć świadczenie usług w obiekcie hotelarskim,
może ubiegać się o przyrzeczenie zaszeregowania obiektu hotelarskiego do odpowiedniego
rodzaju i kategorii (promesa). Jest ono wydawane, na wniosek przedsiębiorcy, przez
właściwego marszałka województwa w formie decyzji administracyjnej, na okres nie dłuższy
niż dwa lata. Instytucja promesy ma na celu zabezpieczenie interesu przedsiębiorcy, który aby
świadczyć usługi hotelarskie, musi ponieść znaczne koszty i powinien mieć pewność, że po
wydaniu pieniędzy będzie mógł prowadzić działalność.
W celu zaszeregowanie obiektu do określonego rodzaju obiektów hotelarskich i kategorii
przedsiębiorca powinien złożyć druk wniosku F-PT/06(15.12.2011) wraz z następującymi
załącznikami:
dokumenty potwierdzające spełnienie warunków budowlanych
- decyzja pozwalająca na budowę wraz z potwierdzonym zawiadomieniem
właściwego organu o przystąpieniu do użytkowania obiektu, lub
- decyzja pozwalająca na użytkowanie obiektu, lub
- decyzja pozwalająca na zmianę sposobu użytkowania obiektu, lub
- w przypadku obiektów wzniesionych przed 1 kwietnia 1995 r., które utraciły
wyżej wymienione dokumenty  opinia rzeczoznawcy budowlanego
stwierdzająca bezpieczeństwo użytkowania obiektu, oraz
- książka obiektu z wpisami potwierdzającymi przeprowadzenie okresowych
kontroli wymaganych ustawą z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U.
Nr 89, poz. 414 z póz
n. zm.)  do wglądu;
dokumenty potwierdzające spełnienie warunków przeciwpożarowych  opinia
właściwej miejscowo komendy powiatowej (miejskiej) Państwowej Straży Pożarnej,
dokumenty potwierdzające spełnienie warunków sanitarnych  opinia właściwego
miejscowo państwowego powiatowego inspektora sanitarnego.
Opłata za dokonanie oceny spełnienia przez obiekt hotelarski wymagań niezbędnych do
zaszeregowania obiektu do określonego rodzaju i kategorii wynosi:
1 500 zł  dla oceny hoteli i moteli kategorii oznaczonej czterema i pięcioma
gwiazdkami;
1 000 zł  dla oceny hoteli i moteli kategorii oznaczonej trzema gwiazdkami;
600 zł  dla oceny hoteli i moteli oznaczonej jedną i dwiema gwiazdkami oraz
pensjonatów powyżej 20 pokoi;
31
Opracowała dr Anna Mazurek-Kusiak
500 zł  dla oceny domów wycieczkowych;
400 zł  dla oceny pensjonatów do 20 pokoi;
300 zł  dla oceny kempingów (campingów) i schronisk;
100 zł  dla oceny schronisk młodzieżowych i pól biwakowych.
Marszałkowie województw oraz wójtowie (burmistrzowie, prezydenci miast) mają prawo
kontrolować, w zakresie swojej właściwości miejscowej, przestrzeganie wymagań, które
stawia ustawa, w stosunku do wszystkich obiektów hotelarskich i innych obiektów, w których
są świadczone usługi hotelarskie. Organy kontrolne mogą wykonywać następujące czynności
kontrolne:
dokonywać kontroli wszystkich pomieszczeń i urządzeń wchodzących w skład
kontrolowanych obiektów;
żądać od kierownika obiektu oraz od wszystkich osób, które są w nim zatrudnione,
pisemnych i ustnych informacji w sprawach objętych kontrolą;
żądać okazania dokumentów potwierdzających spełnienie przez obiekt wymagań
sanitarnych i przeciwpożarowych.
Minister właściwy do spraw turystyki może dokonywać kontroli w zakresie spełniania
przez obiekt hotelarski wymagań przewidzianych dla rodzaju i kategorii, do których został
zaszeregowany.
W razie stwierdzenia, że obiekt hotelarski nie spełnia wymagań przewidzianych dla
rodzaju i kategorii, do których został zaszeregowany, minister właściwy do spraw turystyki
występuje do właściwego organu o dokonanie zmiany rodzaju lub kategorii obiektu. Jeżeli
obiekt hotelarski przestał spełniać wymagania określone dla rodzaju i kategorii, właściwy
organ dokonuje z urzędu zmiany rodzaju lub kategorii obiektu bądz
uchyla decyzję o
zaszeregowaniu obiektu do określonego rodzaju.
Natomiast w przypadku gdy obiekt, w którym są świadczone usługi hotelarskie, nie
spełnia wymagań dotyczących bezpieczeństwa pożarowego i sanitarnego, organ prowadzący
ewidencję obiektu może nakazać wstrzymanie świadczenia usług hotelarskich do czasu
usunięcia stwierdzonych uchybień43.
Zgodnie z art. 44 ustawy o usługach turystycznych właściciel lub dzierżawca obiektu, w
którym znajduje się hotel, musi umieścić w widocznym miejscu jego nazwę, tablicę określającą
rodzaj i kategorię świadczonych usług wraz z podstawowymi cenami, a także informację o
przystosowaniu obiektu do obsługi osób niepełnosprawnych.
43
http://www.um.bip.lublin.pl/index.php?id=63&w=11
32
Opracowała dr Anna Mazurek-Kusiak
3. Gospodarstwo agroturystyczne
Ustawą z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych tekst
jednolity (Dz. U. z 1993 r. nr 90, poz. 416 z póz
niejszymi zmianami) w zwolnieniach
przedmiotowych w ust. 1. pkt. 43 określa, że zwolnione z podatku dochodowego są
 dochody uzyskane z tytułu wynajmu pokoi gościnnych, w budynkach mieszkalnych
położonych na terenach wiejskich w gospodarstwie rolnym, osobom przebywającym na
wypoczynku oraz dochody uzyskane z tytułu wyżywienia tych osób, jeżeli liczba
wynajmowanych pokoi nie przekracza 5 . Jeżeli rolnicy spełniają te warunki nie muszą
rejestrować działalności gospodarczej, tylko prowadzą działalność w ramach istniejącego
gospodarstwa rolnego. Jednak gospodarstwo agroturystyczne powinno być zgłoszone w
urzędzie gminy. W pozostałych przypadkach rolnicy muszą utworzyć przedsiębiorstwo
prywatne oraz zarejestrować je.
Kwaterodawcy agroturystyczni zwolnieni z podatku od wartości dodanej oraz z
podatków dochodowych (wynajem do 5 pokoi) mają prawny obowiązek prowadzenia
ewidencji za każdy dzień pracy, w celi uchwycenia przychodu ponad 150 000 zł, gdyż od tego
momentu będą musieli płacić podatek VAT44.
44
B. Sawicki, Agroturystyka w aktywizacji obszarów wiejskich, Usługowy Zakład Poligraficzny Inter Graf,
Lublin 2007, s. 158-159.
33