ASTMA OSKRZELOWA
Astma oskrzelowa, dychawica oskrzelowa  przewlekła, zapalna choroba dróg oddechowych,
wywołująca nadreaktywność oskrzeli, która prowadzi do nawracających napadów duszności i
kaszlu , występujących szczególnie w nocy i nad ranem. U podłoża tych napadów leży wydzielanie
przez komórki układu oddechowego licznych mediatorów doprowadzających do rozlanego,
zmiennego ograniczenia przepływu powietrza w drogach oddechowych, które często ustępuje
samoistnie lub pod wpływem leczenia.
"' Etiologia :
Kluczowe znaczenie w etiopatogenezie astmy ma przewlekłe zapalenie, co ukierunkowuje
podstawowe kierunki leczenia na szeroko pojętą terapię przeciwzapalną.
W przypadku astmy atopowej objawy choroby sÄ… wynikiem reakcji alergicznej typu
natychmiastowego. W procesie tym biorą udział trzy zasadnicze składniki: alergen, swoiste
przeciwciała IgE oraz komórki układu odpornościowego. Najczęstszymi alergenami w astmie
oskrzelowej są: roztocze kurzu domowego, sierść i naskórek zwierząt, pióra ptaków domowych,
pyłki traw, drzew, chwastów, zarodniki grzybów i inne. Jednym z najsilniejszych czynników ryzyka
wystÄ…pienia astmy oskrzelowej jest atopia tzn reakcja organizmu na pewnÄ… dawkÄ™ alergenu.
Komórki układu odpornościowego biorące udział w procesie reakcji alergicznej to mastocyty,
monocyty, limfocyty, bazofile, makrofagi pęcherzyków płucnych, komórki nabłonka oskrzeli.
"' Klasyfikacja :
Wytyczne Åšwiatowej Inicjatywy Zwalczania Astmy (GINA 2006)
W celu ułatwienia postępowania klinicznego wprowadzono - w miejsce podziału astmy na
sporadyczną oraz przewlekłą lekką, umiarkowaną i ciężką - nową klasyfikację astmy, opartą na
stopniu jej kontroli, czyli opanowania objawów choroby.
Na podstawie następujących kryteriów:
1. występowanie objawów astmy w ciągu dnia
2. objawy astmy ograniczające aktywność życiową
3. występowanie objawów astmy w nocy (w tym przebudzenie z powodu astmy)
4. potrzeba stosowania leków doraz
nych w celu opanowania objawów astmy
5. upośledzenie czynności płuc wyrażone zmniejszeniem szczytowego przepływu
wydechowego (PEF) lub natężonej pierwszosekundowej objętości wydechowej (FEV1) do
<80% wartości należnej lub maksymalnej u danego chorego
6. występowanie zaostrzeń astmy
Wyróżniamy:
1. astmÄ™ kontrolowanÄ…
2. astmę częściowo kontrolowaną
3. astmÄ™ niekontrolowanÄ….
"' Czynniki promujące rozwój astmy :
"' palenie papierosów,
"' pływanie pod wodą,
"' klimatyzacja,
"' odżywianie,
"' wilgoć,
"' lekarstwa,
"' pyłki kwiatowe, alergeny,
"' zakażenie dróg oddechowych,
"' infekcje bakteryjne i wirusowe,
"' czynniki zawodowe.
"' Zanieczyszczenie powietrza,
"' Objawy i przebieg :
Typowe objawy to:
" napady duszności spowodowane skurczem oskrzeli
" świszczący oddech
" kaszel,
Objawy mogą cofać się częściowo lub całkowicie, spontanicznie lub pod wpływem leków.
Występuje nadreaktywność oskrzeli na różnego rodzaju czynniki środowiska zewnętrznego.
Napady astmy pojawiają się w wyniku kontaktu z alergenem (kurz, pyłki roślin, sierść zwierząt,
pierze, niektóre pokarmy i in.), w trakcie wysiłku fizycznego, podczas oddychania mroz
nym
powietrzem, w trakcie infekcji (bakteryjnych, wirusowych) układu oddechowego.
Chorzy na astmę oskrzelową skarżą się często na ucisk w klatce piersiowej, nadmierną produkcję
plwociny, zaburzenia snu i częste napady duszności w godzinach nocnych.
Wstępne rozpoznanie można często ustalić na podstawie dolegliwości zgłaszanych przez chorego.
Jednak do ustalenia diagnozy niezbędne są badania dodatkowe. Najistotniejsze to spirometria z
próbą rozkurczową, prowokacyjne testy wziewne, testy skórne, poziom swoistych przeciwciał w
surowicy krwi (całkowite i swoiste IgE).
"' Leczenie :
Leczenie w astmie oskrzelowej jest ściśle uwarunkowane stopniem ciężkości choroby. Jest to
leczenie, którego najważniejszym składnikiem są różnorodne metody leczenia przeciwzapalnego.
W większości metody lecznicze mają charakter objawowy i ze względu na przewlekły charakter
choroby zwykle muszą być stosowane systematycznie przez długi czas. Opanowanie objawów
chorobowych określa się mianem kontroli astmy.
Zasadnicze znaczenie w procesie leczenia astmy ma unikanie kontaktu z czynnikami wywołującymi
napad astmy u chorego. Ponieważ zwykle nie jest to wykonalne, w niektórych, wybranych
przypadkach stosuje siÄ™ leczenie odczulajÄ…ce, jednÄ… z metod immunoterapii.
Jedną z zalecanych metod ochrony przez rozwojem lub nasileniem astmy było stosowanie procedur
zmniejszających stężenie alergenów, kurzu domowego. Zalecano zarówno mechaniczne
(stosowanie specjalnych pokrowców, filtrów powietrza, jonizatorów, wietrzenia, odkurzania, prania,
prasowania, ścierania na wilgotno, usuwania tapicerowanych mebli, dywanów) jak i chemiczne
metody eliminacji alergenów kurzu domowego.
Z uwagi na utrudnienia w leczeniu przyczynowym, stosuje siÄ™ zazwyczaj leczenie objawowe. W
leczeniu napadów astmy stosuje się leki rozkurczające oskrzela, a w długotrwałej, profilaktycznej
terapii, leki przeciwzapalne.
Obecnie dominującą metodą podawania leków jest metoda wziewna  bezpośrednio do drzewa
oskrzelowego. Ma ona tę istotną zaletę, że minimalizuje negatywne, ogólnoustrojowe działania
niepożądane. Stosowane są inhalatory dozowane, turbuhalery, a niektórzy chorzy wykorzystują
metodę podawania leków w nebulizacji. W ciężkich postaciach choroby niezbędne jest także
zastosowanie leków o działaniu ogólnoustrojowym, podawanych w postaci tabletek, iniekcji
(zastrzyków) lub kroplówek.
Główne grupy leków o działaniu rozszerzającym oskrzela, stosowane w astmie oskrzelowej, to:
" Leki ²-mimetyczne (agoniÅ›ci receptorów ²-adrenergicznych)
Pobudzenie receptorów ²-adrenergicznych w oskrzelach powoduje bezpoÅ›rednio rozkurcz mięśni
gładkich oskrzeli.
" Pochodne ksantyny
Są inhibitorami fosfodiesterazy - enzymu odpowiedzialnego za rozkładanie cyklicznych
nukleotydów.
"' Leki cholinolityczne,
"' kortykosterydy,
"' leki o działaniu antyhistaminowym,
"' leki wykrztuśne,
"' Różne postacie astmy :
Astma wysiłkowa: napady duszności występują przede wszystkim lub wyłącznie po wysiłku lub po
kilku minutach jego trwania i ustępują wkrótce po jego zaprzestaniu.
Astma aspirynowa: postać astmy, w której ciężkie napady duszności rozwijają się po zażyciu
kwasu acetylosalicylowego (aspiryna, polopiryna) lub innego niesterydowego leku
przeciwzapalnego.
Astma zawodowa: postać astmy ujawniająca się w wyniku zadziałania szkodliwego czynnika
zawodowego u pracownika, który do tej pory był zdrowy. U tych chorych objawy choroby mogą
ustępować w dni wolne od pracy, w trakcie urlopu.
Stan astmatyczny: ciężki, przedłużający się napad astmy oskrzelowej, który w części przypadków
może stać się bezpośrednim zagrożeniem życia. Zwykle wymaga leczenia w szpitalu, na OIOM-ie.