Wprowadzenie do psychologii. Wykład 2_10: Rozwój człowieka w ciągu życia 1
Wprowadzenie do psychologii: Wykład 2_10: Rozwój człowieka w ciągu życia
Plan:
1. Co jest a co nie jest rozwojem?
2. Koncepcje rozwoju człowieka
3. Na jakie etapy można podzielić życie człowiek
1. Okres rozwojowe - przykłady
4. Sfery rozwoju: rozwój poznawczy, rozwój moralności
5. Ku czemu zmierza rozwój?
1. Co jest a co nie jest rozwojem?
Rozwój - ciąg zmian, uporządkowanych, pozostających we wzajemnym związku ze sobą.
Zmiany mogą być:
- Uniwersalne - odnoszą się do każdego człowieka i powiązane są z wiekiem
biologiczne dojrzewanie organizmu
uniwersalne zmiany społeczne
-  Zegar społeczny określa kolejność doświadczeń kulturowych
Wspólne - dotyczą pewnej grupy ludzi (np. grupy pokoleniowej)
- Indywidualne - właściwe tylko dla pojedynczych osób (np. zmiany wywołane
czynnikami traumatycznymi).
Pytania psychologii rozwojowej:
A. Brzezińska:
Co się rozwija? Po co się rozwija? Jak się rozwija? Dlaczego się rozwija?
P.E. Bryant, A.M. Colman:
Czy rzeczywiście w ciągu życia zachodzą istotne zmiany rozwojowe?
Co w zachowaniu człowieka podlega rozwojowi i kiedy zachodzą poszczególne zmiany
rozwojowe?
Jeżeli przyjąć, że wiele form ludzkiego życia zachowania rozwija się zgodnie z
określonym planem, to jaki jest mechanizm tego zjawiska?
CZYNNIKI ROZWOJU MECHANIZM ROZWOJU EFEKTY ROZWOJU
Natura Tempo zmian Kierunek zmian
" wyposażenie genetyczne " szybkie - wolne " różnicowanie/
przyspieszone - opóz
nione
" dojrzewanie " porządkowanie
" integracja /dezintegracja
" strukturyzacja/
Interakcja Dynamika zmian Sens / cel zmian
" dopasowanie " czas trwania faz " samodzielność
" osoba - środowisko " rytm zmiany faz " odpowiedzialność
" tożsamość
Kultura Charakter zmian
" środowisko materialne " płynny - skokowy
" i społeczne " ciągły - stadialny
" uczenie się " lokalne globalne
Wprowadzenie do psychologii. Wykład 2_10: Rozwój człowieka w ciągu życia 2
Modele zmiany rozwojowej
Liniowy Stadialny Cykliczno  fazowy
Zmiana Dodawanie do siebie Obecne nowe i stare Nowa całość powstaje ze starych i
elementów struktury nowych elementów
Etapy zmiany Nie ma Progres Progres
Plateau Plateau
Regres
Kryzys
Kategorie opisu Tempo zmian Rytm i dynamika zmian Domykanie się cyklu rozwojowego
Przechodzenie do następnej fazy
cyklu
Metody badawcze w psychologii rozwojowej
- Badania nieeksperymentalne
- Badania poprzeczne - przekrojowe - badanie osób w różnym wieku
- Badania podłużne - badanie tej samej grupy ludzi w różnym wieku
- Badanie ukośne - kilka grup pokoleniowych w tym samym wieku, badane w różnym
czasie
- Badania eksperymentalne
o Przykład: Jak dzieci uczą się pojęć ekonomicznych.
2. Koncepcje rozwoju człowieka
Teorie zmian rozwojowych można poklasyfikować wg dwóch kryteriów:
Czy zmiany rozwojowe mają charakter ilościowy czy jakościowy?
Wprowadzenie do psychologii. Wykład 2_10: Rozwój człowieka w ciągu życia 3
Czy zmiany rozwojowe przebiegają w sposób ciągły czy skokowy?
Teorie typu A - model fazowe.
Rozwój jest procesem kierunkowych zmian struktury i jej funkcji, zmierza ku
określonym stanom końcowym (z reguły są wartościowane pozytywnie).
Teorie typu B - modele cykliczne.
Rozwój jest cyklem zmian stadialnych, osiągnięcie kolejnego stadium ani nie jest
wartościowane pozytywnie, ani nie jest rozumiane jako bardziej pozytywne.
Teorie typu C - modele sekwencyjne
Zmiany rozwojowe nie układają się w sekwencję stadiów, ale są to raczej przekształcenia
związane głównie z doświadczeniem człowieka
Teorie typu D - modele liniowe
Rozwój to ciągły proces nabywania i kumulowania doświadczenia, podporządkowany
tym samy prawom przez cały czas (np. prawom uczenia się)
Teorie typu E - modele mieszane
Zmieniający się system jest elastyczny, zależy od wielu czynników, zmiany dokonują się
selektywnie i zmierzają w kierunku wielu możliwych punktów.
Erik Erikson- stadia rozwoju psychospołecznego (teoria typu A)
0 - 1;6 Ufność - Nieufność Podstawowe poczucie Niepewność, lęk
bezpieczeństwa
1;6 - 3 Autonomia - Wstyd i Osiągnięcie samokontroli i Poczucie niezdolności
zwątpienie poczucie własnej odrębności kontroli przebiegu
zdarzeń
3 - 6 Inicjatywa - Poczucie winy Zaufanie do siebie, orientacja Poczucie braku własnej
na cele wartości
6 - 12 Kompetencja - Poczucie Osiągnięcie poczucia Brak pewności siebie,
niższości kompetencji, opanowanie poczucie klęski
podst. umiejętności
13 - 18 Tożsamość - Pomieszanie Poczucie siebie jako osoby, Niejasne poczucie siebie,
ról wierność sobie fragmentacja własnego ja
Wczesna Intymność - Izolacja Zdolność do miłości bez Poczucie osamotnienia i
dorosłość utraty poczucia własnej separacji, zaprzeczanie
tożsamości potrzebie bliskości
Średnia Produktywność - Stagnacja Koncentracja troski na Troska o siebie, brak
dorosłość bliskich, społeczeństwie orientacji na przyszłość
(26 - 40)
Póz
na Integralność ego - rozpacz Podstawowa satysfakcja z Poczucie rozczarowania
dorosłość życia z życia
Daniel Levinson- okresy rozwojowe we wczesnej i średniej dorosłości (teoria typu B)
Teoria potrzeb Maslowa - może być potraktowana jako teoria rozwoju - będzie to wtedy
teoria typu C.
Rozwój jest tylko zaprogramowany jako sekwencja możliwych potencjalności
Teoria społecznego uczenia się Bandury - może również być potraktowana jako teoria
rozwoju - i wtedy będzie to teoria typu D
Wprowadzenie do psychologii. Wykład 2_10: Rozwój człowieka w ciągu życia 4
 Obserwator uczy się nie tylko określonych zachowań, obserwowanych u modela, ale
także zasad leżących u ich podstaw; określonych systemów wartości; sposobów
rozwiązywania problemów oraz standardów samooceny.
Procesy wpływające na uczenie się obserwacyjne:
uwaga, przypominanie, reprodukcja motoryczna, pobudzenie motywacyjne
Teoria typu E - Lew Wygotsky
W analizowaniu rozwoju należy brać pod uwagę kontekst społeczny
W rozwoju zachodzą zarówno zmiany ilościowe jak i jakościowe
Okresy krytyczne w rozwoju - okresy, w których organizm jest szczególnie wrażliwy na
obecność pewnego typu doświadczeń lub ich brak.
Sfera najbliższego rozwoju:  Różnica między poziomem rozwiązywania zadań
dostępnych pod kierunkiem i przy pomocy dorosłych a poziomem rozwiązywania zadań
dostępnych w samodzielnym działaniu określa sferę najbliższego rozwoju dziecka
(Wygotsky, 1971).
3. Na jakie etapy można podzielić życie człowieka?
Przykład 1: Wiek niemowlęcy
Rodzaje zabawy: Eksploracyjna Manipulacyjna Destrukcyjna
Przykład 2: Wczesna dorosłość
Eli Gunzberg - wybór zawodu:
Faza fantazjowania: 6 - 11 lat
Niepewność zainteresowania, dyskusje, rozważania - 12 - 17 lat
Realizm - powyżej 18 roku życia
Selekcjonowanie dziedzin, w których możliwe jest zrobienie kariery (Turner, Helms, s.
451)
1. Świadomość i zobowiązanie; 2. Tworzenie alternatyw; 3. Gromadzenie informacji; 4.
Badanie środowiska; 5. Analiza własnej osoby; 6. Podejmowanie decyzji; 7.
Wprowadzanie decyzji w czyn; 8. Otrzymywanie sprzężenia zwrotnego
4. Strefy rozwoju
Rozwój poznawczy - wykład poświęcony psychologii rozwojowej nie może obyć się bez
Piageta
Piaget żył w latach 1896 - 1980. Swoją pierwszą pracę naukową opublikował, gdy miał
10 lat
- Asymilacja: modyfikacja nowej informacji, by pasowała do struktur poznawczych
- Akomodacja: modyfikacja struktur poznawczych, by pasowały do nowych informacji
Etapy rozwoju poznawczego wg Piageta
Stadium sensoryczno - motoryczne (0 - 2)
Stałość obiektu
Stadium przedoperacyjne (2 - 7)
Egocentryzm, niezdolność rozróżnienia świata fizycznego i psychicznego,
centracja
Stadium operacji konkretnych (7 - 11)
Pojęcie stałości, brak abstrakcji
Stadium operacji formalnych (powyżej 11 roku życia)
Rozwój moralny - stadia wg Kohlberga
Wprowadzenie do psychologii. Wykład 2_10: Rozwój człowieka w ciągu życia 5
Poziom I: Przedkonwencjonalny (0 - 9) Stadium I: Orientacja posłuszeństwa i kary
Stadium II: Orientacja naiwnie egoistyczna
Poziom II: Stadium III: Stadium grzecznego dziecka
Konwencjonalny (9 - 15)
Stadium IV: Orientacja prawa i porządku
Poziom III: Stadium V: Orientacja umowy społecznej i
Pokonwencjonalny (pow 15) legalizmu
Stadium VI: Orientacja uniwersalnych zasad
sumienia
Bibliografia i co należy umieć
Na wykładzie podane będą wiadomości z różnych z
ródeł (m.in. A. Brzezińska, Społeczna
Psychologia Rozwoju; Turner, Helms, Rozwój człowieka). Do egzaminu jednak
wystarczą te z
ródła co zwykle. Z podręcznika Zimbardo należy umieć następujące
punkty: Badanie normatywne i podłużne (od s. 160); Ciągłość stadia i okresy krytyczne
(od s. 162); Rozdziały rozwój poznawczy (o poglądach Piageta wystarczy tyle co w
podręczniku) Rozwój społeczny i emocjonalny (na wykładzie z tej części - tylko stadia
rozwoju wg Ericksona).
Z rozdziału 6 podręcznika Zimbardo do egzaminu obowiązują wiedza na temat
przedstawionych tam faz rozwojowych: Dorosłość i Starość
Dodatkowo na wykładzie przedstawiona zostanie analiza pojęcia zmiany rozwojowej -
jest to omówione w rozdziale A. Brzezińskiej w podręczniku pod red. Strealua (punkt.
1.4).