Finanse
·ð to ogół zjawisk ekonomicznych zwiÄ…zanych z ruchem pieniÄ…dza w procesie podziaÅ‚u i
wymiany wartości
·ð To zarówno zasoby pieniężne, jak i procesy realizowane za pomocÄ… pieniÄ…dza gotówkowego i
bezgotówkowego oraz unormowania prawne w tym zakresie
·ð To cyrkulacja pomiÄ™dzy podmiotami gospodarczymi
Nauka o finansach nie ogranicza siÄ™ do analizy ruchu pieniÄ…dza.
Analiza w odniesieniu do zjawisk rzeczowych  skala, produkcja, podział dochodu narodowego,
oszczędności, inwestycji, bezrobocia, inflacji, wymiany handlowej
Przedmiot zainteresowania nauki o finansach nie różni się zasadniczo od ekonomii, jest różnica co do
szczegółowości analizy.
Finanse jako dziedzina życia, a makroekonomia  wspólny punkt widzenia na gospodarkę:
·ð Makroekonomiczna struktura przestrzeni finansowych w gospodarce rynkowej
·ð Model ruchu okrężnego (pieniÄ…dz jako krwioobieg gospodarki)
·ð System rachunkowoÅ›ci narodowej (SNA) (rachunkowość dochodu narodowego)
Podatki z gospodarstwa domowego bezpośrednio do instytucji rządowych
·ð Od nieruchomoÅ›ci
·ð Rolny od gruntu
·ð Spadki, darowizny
·ð Dochodowe od osób fizycznych
·ð Od czynnoÅ›ci cywilno prawnych
·ð Od Å›rodków transportu
Opłaty:
·ð Od Å›mieci
·ð Komunalna
·ð Miejscowa, uzdrowiskowa (klimatyczna)
·ð Koncesyjna
·ð Eksploatacyjna
·ð Od posiadania psów
Dotacje z instytucji rzÄ…dowych dla gospodarstw domowych
·ð ZasiÅ‚ki
o Stypendia
o Emerytury
o Dla bezrobotnych
Podatki płacone przez przedsiębiorstwa
1
·ð CIT
·ð VAT
·ð MajÄ…tkowe
·ð Od Å›rodków transportowych
·ð Akcyza
·ð Tonażowy (od transportu miejskiego)
·ð Od gier i zakÅ‚adów wzajemnych (pobierany przez urzÄ™dy celne)
Dotacje dla przedsiębiorstw
·ð Ulgi
·ð Zwolnienia
Struktura nauki o finansach
·ð Nauka o finansach publicznych
·ð Nauka o finansach prywatnych
·ð Relacja pomiÄ™dzy sektorem publicznym, a prywatnym i na odwrót
Prywatne:
·ð Zasoby pieniężne gospodarstw domowych
·ð Zasoby pieniężne przedsiÄ™biorstw prywatnych
·ð Zasoby pieniężne fundacji i innych instytucji prywatnych
Publiczne:
·ð Zasoby pieniężne paÅ„stwa
·ð Zasoby pieniężne organów samorzÄ…dowych
·ð Zasoby pieniężne funduszy publicznych (ubezpieczenia spoÅ‚eczne i inne)
·ð Zasoby pieniężne zwiÄ…zków zawodowych, partii politycznych, innych organizacji publicznych
Rodzaje kryteriów podziału finansów
·ð Przedmiotowe (przychody, wydatki)
·ð Podmiotowe (publiczne, prywatne)
·ð Instrumentalne
·ð Funduszowe
Przedmiotowe  przychody i wydatki, tzw. strumienie pieniężne
·ð Transakcje  przychody i wydatki regulowane przez mechanizm rynkowy (np. wynagrodzenia)
·ð Transfery  przychody i wydatki majÄ…ce cechy przepÅ‚ywów restrykcyjnych (np. socjalne:
zasiłki, renty)
·ð Pożyczki  przychody i wydatki pieniężne, kredytowe
Przychód jednego sektora jest zawsze wydatkiem drugiego
Podmiotowe:
2
·ð Finanse gospodarstw domowych
·ð Finanse banków i instytucji finansowych
prywatne
·ð Finanse ubezpieczeÅ„ lub towarzystw
·ð Finanse przedsiÄ™biorstw
·ð Finanse publiczne
Klasyfikacja podmiotów gospodarki rynkowej, wg kryteriów finansowych i rachunkowych
I. Podmioty finansowe
1. Bank Centralny
2. Krajowe instytucje finansowe (banki komercyjne, poczta, giełda, domy maklerskie,
fundusze inwestycyjne, firmy konsultingowe i ratingowe, kantory walutowe)
3. Instytucje ubezpieczeniowe
4. Zagraniczne instytucje finansowe
5. Międzynarodowe instytucje finansowe
6. Instytucje finansowe Unii Europejskiej
II. Podmioty niefinansowe
1. Podmioty gospodarcze
2. Osoby fizyczne nie prowadzące działalności gospodarczej
3. Pozostałe podmioty niefinansowe (związki zawodowe, partie polityczne)
III. Sektor budżetowy
1. Jednostki budżetowa państwa
2. Jednostki budżetowe samorządowe (lokalne)
3. Fundusze celowe budżetowe krajowe
4. Fundusze celowe budżetowe Unii Europejskiej
Funkcje finansów
·ð Alokacyjna  wykorzystywanie Å›rodków pieniężnych
·ð Redystrybucyjna  wykorzystanie Å›rodków pieniężnych na wydatki socjalne
·ð Stabilizacyjna  ulgi, np. budowlane
·ð Fiskalna  daniny publiczne
·ð Kredytowa  realizowana przez banki
·ð Informacyjna  sÅ‚uży do obliczania PKB, Å›rednich wynagrodzeÅ„
System finansowy gospodarki
·ð Mechanizm współtworzenia siÅ‚y nabywczej i jej przepÅ‚ywu miÄ™dzy niefinansowymi
podmiotami gospodarczymi
·ð Komponentami tego mechanizmu sÄ…:
o Rynki finansowe
o Instytucje
o Instrumenty finansowe
o Oraz zasady określające sposób ich funkcjonowania
Rynki:
3
·ð Rzeczowe (dóbr materialnych)
o Towarowe
o Nieruchomości
o Budowlane
o Technologii
o Inne wyspecjalizowane
·ð Finansowe
o Wartości niematerialnych (praw majątkowych)
o Instrumentów finansowych
Rynek finansowy:
·ð Pieniężny
o Cyrkulacja pieniÄ…dza
o Operacje finansowe krótkoterminowe
·ð Rynek kapitaÅ‚owy
o Zakumulowane środki pieniężne stanowiące kapitał
o Operacje kapitałowe średnioterminowe i długoterminowe
Rynki finansowe:
·ð Obszar ustawicznej wymiany kapitaÅ‚u w gospodarce, umożliwiajÄ…cy nieprzerwany przepÅ‚yw
środków pieniężnych między poszczególnymi składnikami gospodarki
·ð Funkcje:
o Umożliwiają kształtowanie w czasie w podmiotach gospodarczych struktury inwestycji i
konsumpcji
o Dostarczają informacji o sytuacji finansowej podmiotów gospodarczych w postaci
sprawozdań finansowych
o Stwarzają inwestorom możliwość dywersyfikacji portfela posiadanych aktywów, a także
ograniczajÄ… ryzyko inwestycji
o Zwiększają efektywność wykorzystywania zasobów w gospodarce
Rynek finansowy:
·ð Pieniężny
o Bankowy
o Pozabankowy
·ð KapitaÅ‚owy
o Giełdowy
o Pozagiełdowy
·ð Walutowy
o Natychmiastowy (spot)
o Terminowy (forward)
Konstytucja usług finansowych Unii Europejskiej określa:
·ð Katalog usÅ‚ug finansowych
4
·ð Rodzaje poÅ›redników finansowych
o Instytucje kredytowe
o Instytucje ubezpieczeniowe
o Instytucje płatnicze
o Instytucje finansowe (w wąskim znaczeniu to te, które nie mają statusu inwestycji
kredytowych)
Instrumenty finansowe
·ð Dla emitentów sÄ… to zobowiÄ…zania
·ð Dla nabywców skÅ‚adniki ich aktywów; noÅ›niki siÅ‚y nabywczej albo zobowiÄ…zania przybierajÄ…ce
postać pieniądza gotówkowego, papierów wartościowych, obcych walut, lokat pieniężnych,
metali szlachetnych, itp.
Klasyfikacje instrumentów finansowych:
Według rodzaju reprezentowanego prawa:
·ð PotwierdzajÄ…ce wierzytelnoÅ›ci pieniężne (dÅ‚użne)
o Weksle
o Obligacje
o Kredyty
o Pożyczka
o Depozyty
o Gotówka
·ð PotwierdzajÄ…ce wÅ‚asność (współwÅ‚asność) majÄ…tkowÄ…
o Akcje
o Udziały
o Księga wieczysta
·ð Emitowane przez fundusze emerytalne i inwestycyjne
o Jednostki uczestnictwa
o Certyfikaty inwestycyjne
o Jednostki rozrachunkowe
Według przenoszenia tytułu własności
·ð Na okaziciela (sposób przenoszenia wÅ‚asnoÅ›ci  przekazanie)
o Gotówka
o Akcja zwykła
o Obligacja skarbowa
o Czek na okaziciela
·ð Na zlecenie (sposób przenoszenia wÅ‚asnoÅ›ci  indos)
o Weksel
o Rachunek rozliczeniowy
o Czek imienny
·ð Imienne (sposób przenoszenia wÅ‚asnoÅ›ci  cesja)
o Rachunek oszczędnościowy
5
o Akcja imienna
o Kredyt
o Pożyczka
o Jednostka uczestnictwa
o Jednostka rozrachunkowa
Termin wymagalności  kredytodawca
Termin zapadalności  pożyczkobiorca
Według terminu wymagalności i zapadalności
·ð Instrumenty nie podlegajÄ…ce wykupowi
o Akcje
o Udziały
o Obligacje wieczyste (rentierskie)
·ð Instrumenty podlegajÄ…ce wykupowi
o Wykup na żądanie wierzyciela
żð Depozyt a vista
żð Jednostki uczestnictwa
żð Gotówka
o Wykup w jednym momencie/wykup rozłożony w czasie
żð Krótkoterminowe (zapadalność < 1 rok)
-ð Kredyt
-ð Pożyczka
-ð Bony skarbowe
-ð Weksle
żð DÅ‚ugoterminowe (zapadalność > 1 rok)
-ð Obligacje
-ð Kredyty
-ð Pożyczki
-ð Listy zastawne
Według rodzaju i sposobu ustalenia dochodu
·ð Instrumenty nie przynoszÄ…ce dochodu umownego
o Gotówka
o Rachunki rozliczeniowe
o Jednostki uczestnictwa
o Jednostki rozrachunku
·ð Instrumenty przynoszÄ…ce dochód umowny
o Przynoszące dochód stały
żð Obligacje
żð Kredyt
żð Pożyczka
o Przynoszące zmienny dochód
żð Zmienność dochodu okreÅ›lona zewnÄ™trznie
6
-ð Kredyt
-ð Obligacje depozyt a vista
żð Zmienność dochodu uzależniona od wyników emitenta
-ð Akcje
-ð UdziaÅ‚y
Rola finansów w tworzeniu, wymianie i podziale produktu społecznego. Rachunki strumieni
finansowych
Potrzeba:
·ð Uczucie braku, pragnienie o charakterze:
o Biologicznym  picie, spanie
o Społecznym  bezpieczeństwa
o Ekonomicznym  praca, zarobki, wszystkie potrzeby wydatkowania dóbr finansowych
·ð Chęć zaspokojenia potrzeb pobudza aktywność ludzi, wywoÅ‚uje dziaÅ‚ania
Piramida Maslowa:
·ð Potrzeby niższego rzÄ™du:
o Fizjologiczne
o Bezpieczeństwa
o Miłości i przynależności
·ð Potrzeby wyższego rzÄ™du
o Szacunku i uznania
o Samorealizacji
o Transcendencji
Potrzeby:
·ð Indywidualne - zbiorowe
·ð Teraz
niejsze - przyszłe
·ð Jednorazowe - powtarzalne (wszystkie niższego rzÄ™du)
·ð Materialne - niematerialne (duchowe)
Cechy potrzeb:
·ð SÄ… nieograniczone co do iloÅ›ci  zaspokojenie jednej potrzeby rodzi w przyspieszonym
tempie kolejne (akceleracja)
·ð NastÄ™pne potrzeby sÄ… ograniczone, co do pojemnoÅ›ci  okreÅ›lona ilość dobra (różna dla
różnych jednostek) zaspokaja uczucie braku, prowadząc do nasycania i satysfakcji, a często
przesycenia i przykrości
·ð Charakter odczuwanych potrzeb jest zróżnicowany geograficznie, psychologicznie,
historycznie i kulturowo
Potrzeby indywidualne:
·ð WynikajÄ… z indywidualnych potrzeb
7
·ð WynikajÄ… z indywidualnych preferencji
·ð WynikajÄ… z samej konstrukcji czÅ‚owieka
·ð Ludzie wprawdzie żyjÄ… w spoÅ‚eczeÅ„stwie, lecz każdy czÅ‚owiek z reguÅ‚y posiada poczucie
własnego ja i dąży do zachowania prywatności
Potrzeby zbiorowe:
·ð SÄ… rezultatem organizacji spoÅ‚eczeÅ„stwa, czyli spoÅ‚ecznego charakteru życia ludzi
·ð Każda zbiorowość, grupa spoÅ‚eczna czy spoÅ‚eczeÅ„stwo&
Dobra:
·ð Przedmioty materialne lub niematerialne, majÄ…ce odpowiedniÄ… użyteczność, tzn. mogÄ…ce
zaspokoić określone potrzeby człowieka
·ð PodziaÅ‚:
o Prywatne
o Publiczne
o Społeczne
Dobra:
·ð Wolne  okreÅ›lajÄ… takie dobra wystÄ™pujÄ…ce w przyrodzie z nieograniczonej iloÅ›ci, mogÄ…ce
zaspokajać potrzeby ludzkie
·ð Ekonomiczne (gospodarcze)  dzielimy na dobra konsumpcyjne oraz produkcyjne. WystÄ™pujÄ…
w ilości ograniczonej do potrzeb człowieka i są efektem jego działań produkcyjnych:
o Konsumpcyjne (ubrania, książki)
o Produkcyjne:
żð Przedmiot pracy  surowce, materiaÅ‚y, półprodukty
żð Åšrodki pracy  maszyny, narzÄ™dzia, wyposażenie
Podział dóbr:
Możliwość wyłączenia z konsumpcji
Klasyczny podział
TAK NIE
dobra prywatne, wspólne zasoby,
TAK żywność, ubrania, środowisko naturalne
komputery
Konkurencyjność w
konsumpcji
dobra klubowe, szkoły dobra publiczne,
NIE prywatne, kina, teatry obrona narodowa,
policja, straż pożarna
8
Dobro publiczne, a dobro społeczne:
Zależność pomiędzy poziomem dochodów indywidualnych, a użytecznością czystego dobra
publicznego:
Czyste dobra publiczne zawsze sÄ…
finansowane z funduszy publicznych, sÄ…
określane jako idealne, mają zerowy
koszt krańcowy użycia (udostępnienie
ich innym dodatkowym konsumentom
nie powoduje dodatkowych kosztów).
Ponadto dobra te charakteryzujÄ… siÄ™
możliwością wykluczenia. Np. obrona
narodowa, powietrze
Zależność pomiędzy poziomem dochodów indywidualnych, a użytecznością dobra publicznego
Dobro publiczne cechuje stosunkowo
niski koszt krańcowy użycia
(udostępnienia) oraz duża trudność
wykluczenia. Zalicza siÄ™ do nich: rzeki,
puszcze, wymiar sprawiedliwości,
bezpieczeństwo wewnętrzne,
administracja publiczna.
9
Zależność pomiędzy poziomem dochodów indywidualnych, a użytecznością dobra społecznego
Dobro społeczne cechuje wyższy koszt
krańcowy użycia. Udostępnienie usług
świadczonych przez publiczne zakłady
opieki zdrowotnej, wymaga
poniesienia dodatkowych kosztów
związanych z ich rozbudową. Można
łatwo wykluczyć z korzystania osoby,
jeśli wprowadzi się np. częściową
odpłatność.
Działanie finansów w skali całej gospodarki wymaga usystematyzowania tych transakcji przez
grupowanie jednostek gospodarujÄ…cych w sektorach (grupy jednostek gospodarczych jednorodnych z
punktu widzenia przedmiotów ich działalności) i pojedynczych transakcji w strumienie pieniężne
(grupy transakcji jednorodnych z punktu widzenia ich charakteru)
Sektor gospodarczy
To grupa podmiotów wyodrębnionych z gospodarki narodowej wg ściśle określonego, głównego
kryterium. Np. w odniesieniu do przedsiębiorstw, kryterium zaliczania przedmiotu do sektora
przedsiębiorstw jest prowadzenie działalności obliczonej na zysk
1. Np. Jak Czekaj i Stanisław Osiak, wyróżnili sektory:
·ð PrzedsiÄ™biorstw
·ð LudnoÅ›ci
·ð PaÅ„stwowy
·ð Zagraniczny
2. Z kolei Zdzisław Federowicz wyodrębnia 6 sektorów:
·ð PrzedsiÄ™biorstw (S)
·ð Gospodarstw domowych (C)
·ð Publiczny (G)
·ð Inwestycji (I)
·ð Bankowo  kapitaÅ‚owy (B)
·ð Zagraniczny (Z)
Sektor gospodarczy:
·ð Dla sektorów, czyli grup podmiotów, sporzÄ…dzone sÄ… odpowiednie konta zwane rachunkami,
na których rejestruje się określone transakcje ekonomiczne
·ð Transakcja
o Każde zdarzenie, które jest rejestrowane na rachunku, czyli koncie danego sektora
o Ma złożony charakter, gdyż obejmuje zarówno procesy produkcji, zużycia dóbr i
usług, jak również procesy pośrednie związane z realną stroną gospodarowania
·ð Najczęściej wyróżnia siÄ™ trzy rodzaje transakcji:
10
o Związane z produkcją dóbr i usług  wynagrodzenia
o Transferowe
o Kapitałowe  kredyty
Strumienie finansowe:
·ð SÄ… to przepÅ‚ywy w danym czasie wartoÅ›ci pieniężnych i innych wartoÅ›ci zbliżonych do
pieniężnych, tzw. quasi  pieniężnych (np. zbywalne papiery wartościowe)
·ð PrzepÅ‚yw deklaruje siÄ™ pomiÄ™dzy podmiotami gospodarczymi
·ð MajÄ… szerszy zasiÄ™g i strukturÄ™ bardziej skomplikowanÄ… niż strumienie realne
·ð PowstajÄ… w procesie tworzenia i podziaÅ‚u Dochodu Narodowego
Przepływy finansowe można przedstawić:
·ð W postaci macierzy (szachownicy, gdzie wiersze to przychody każdego sektora otrzymane od
innych sektorów, natomiast kolumny to wydatki pieniężne tych sektorów)
·ð W postaci przychodów i wydatków jako rachunki poszczególnych sektorów.
Kreacje rodzaje i funkcje pieniÄ…dza.
Zgodnie z teoriÄ… funkcjonalnÄ… pieniÄ…dzem jest wszystko to, co jest powszechnie stosowane jako
środek zobowiązań.
Asygnatowa teoria pieniądza mówi, iż pieniądz jest certyfikatem uprawniającym do udziału w
realnym produkcie społecznym.
Cechy:
·ð Powszechna akceptowalność
·ð Stabilna wartość
·ð Podzielność
·ð TrwaÅ‚ość
·ð Jednolitość
·ð Rozpoznawalność
Główne teorie pieniądza:
·ð Klasyczna teoria pieniÄ…dza:
o Pieniądz  środek wymiany
o Szybkość krążenia pieniądza jest stała
o Popyt na pieniądz zależy od dochodu realnego
o Podaż pieniądza nie zależy od popytu na pieniądz
o Polityka pieniężna powinna być pasywna
·ð Teoria preferencji pÅ‚ynnoÅ›ci Keynes a
o Pieniądz, środek wymiany, substytut obligacji
o Szybkość krążenia pieniądza nie jest stała, ulega dużym zmianom
o Popyt na pieniądz zależy od dochodu bieżącego, stopy procentowej
o Polityka pieniężna powinna być aktywna
·ð Monetarystyczna teoria pieniÄ…dza
11
o Pieniądz, substytut dóbr konsumpcyjnych, kapitałowych, usług
o Szybkość krążenia pieniądza jest w miarę stała, w długich okresach jej zmiany są
powolne i przewidywalne
o Popyt na pieniądz zależy od dochodu trwałego, spodziewanego poziomu cen
o Polityka pieniężna powinna być bierna
Funkcje pieniÄ…dza:
1. środek wymiany (wymiana towarów i usług)
2. środek płatniczy (zdolność do regulowania zobowiązań z różnych tytułów)
3. miernik wartości (wyrażanie wartości towarów i usług)
4. środek przechowywania wartości (formy oszczędzania)
5. międzynarodowy środek płatniczy (akceptowalność danej waluty przez państwa)
Etapy rozwoju pieniÄ…dza:
1. wymiana barterowa
2. ogólny ekwiwalent
3. pieniądz kruszcowy (bimetalizm  złoto i srebro lub monometalizm - złoto)
4. banknoty, pieniÄ…dz papierowy
5. pieniądz bezgotówkowy (dematerializacja pieniądza)
Współczesne formy pieniądza:
o gotówkowy  zmaterializowany pieniądz, którego emitentem jest bank centralny
o bankowy  pieniądz tworzony przez instytucje kredytowe: bezgotówkowy, wkładowy lub
żyrowany
Pieniądz gotówkowy i bezgotówkowy tworzy system pieniężny
Polityka pieniężna zwana inaczej monetarną, jest częścią ekonomicznej polityki państwa.
Obejmuje decyzje dotyczące kształtowania podaży pieniądza, w celu dostosowania jej do potrzeb
gospodarki, może mieć charakter:
- ekspansywny (łagodny)  zwiększanie podaży pieniądza poprzez zakup papierów
wartościowych na otwartym rynku, obniżanie stóp procentowych, obniżanie poziomu rezerw
obowiÄ…zkowych
- restrykcyjny (twardy)  zmniejszanie podaży pieniądza poprzez sprzedaż papierów
wartościowych na otwartym rynku, podwyższanie stóp procentowych, zmiany poziomu
rezerw obowiÄ…zkowych
Cele polityki pieniężnej:
o strategiczne  określane na 3-4 lata; cele finalne, do których dąży dane państwo np.
przyśpieszenie wzrostu PKB lub wzrostu cen (cele te są konkurencyjne)
o operacyjne  realizowane poprzez codzienne operacje Banku centralnego; sÄ…
przeciwieństwem celów strategicznych
o pośrednie
Podstawowe instrumenty polityki pieniężnej:
Instrumenty Istota
12
Rezerwy minimalne Bank centralny przez stopy rezerw obowiązkowych wpływa na
(obowiązkowe) wielkość podaży pieniądza w bankach komercyjnych.
Operacje finansowe Są związane ze zmiana wysokości stopy procentowej od kredytów
udzielanych przez bank centralny bankom komercyjnym.
(stopa redyskontowa)
Operacje otwartego rynku Dotyczą sprzedaży i wykupu krótkoterminowych, publicznych
papierów wartościowych
1. Refinansują sektor banków komercyjnych
2. Wpływają na łagodzenie wahań krótkoterminowych
rynkowych stóp procentowych
3. Pełnią kluczowa rolę w procesie sterowania poziomem stóp
procentowych na rynku
4. Są podstawowym instrumentem sygnalizowania kierunków
zmian polityki pieniężnej przez bank centralny
Racjonowanie i selektywna Służy przede wszystkim do administracyjnego ograniczenia akcji
kontrola kredytowej, a także do przetwarzania wybranych podmiotów
sektora bankowego
Instrumenty polityki pieniężnej:
Klasyfikacja I
- środki ilościowe kontroli kredytu
- środki jakościowej i selektywnej kontroli kredytu
Klasyfikacja II
- instrumenty klasyczne, tzn. pośrednie
- instrumenty bezpośrednie (rezerwy obowiązkowe)
Klasyfikacja III
- instrumenty kontroli ogólnej (stopa redyskontowa)
- instrumenty kontroli selektywnej (kontrola rozmiaru pożyczek)
- instrumenty oddziaływania przez perswazję (przekazywanie sugestii
polityki banków prywatnych)
Stopy wytyczające kierunek prowadzonej polityki pieniężnej:
o stopa referencyjna  stopa kredytu refinansowego; repo  to minimalna rentowność 7
dniowych bonów pieniężnych emitowanych przez NBP 3,25
o stopa lombardowa  stopa kredytu lombardowego  określa cenę, po której bank centralny
udziela bankom komercyjnym pożyczek pod zastaw papierów wartościowych 4,75
o stopa depozytowa  określa oprocentowanie jednorazowych depozytów składanych przez
banki komercyjne w banku centralnym 1,75
- ON  over night
- TN  tomorrow next
- SN  spot next
o stopa redyskontowa  stopa redyskontowa weksli  określa cenę, po jakiej bank centralny
udziela kredytów bankom komercyjnym (redyskonto weksli) 3,5
WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate)  stopa procentowa po jakiej banki są skłonne udzielać
pożyczki innym bankom
WIBID (Warsaw Interbank Bid Rate) stawka jaką banki są gotowe zapłacić za oddanie środków do ich
użytku
ZarzÄ…dzanie stopÄ… procentowÄ…:
13
 Stopy procentowe mogą być traktowane jako samodzielny instrument, bowiem poprzez sam
ich poziom bank centralny wpływa na faktyczne kształtowanie się krótkoterminowych stóp
procentowych rynku międzybankowego.
Kształtujące sie na rynku międzybankowym stopy procentowe są odzwierciedleniem
charakteru polityki pieniężnej:
- ich wzrost świadczy o restrykcyjnym nastawieniu BC, dążącego do zmniejszenia płynności
banków komercyjnych
- ich spadek jest odbiciem zwiększonej płynności sektora dzięki ekspansywnej polityce BC
Stopa rezerwy obowiÄ…zkowej:
·ð od Å›rodków uzyskanych z tytuÅ‚u operacji Rego i sell-by-back 0,00
oprocentowanie środków rezerwy obowiązkowej: 3,15
0,9 * stopa redyskontowa weksli
·ð od Å›rodków zÅ‚otowych i Å›rodków w walutach obcych zgromadzonych na rachunkach
bankowych od środków uzyskanych z tytułu emisji papierów wartościowych 3,5
W transakcjach międzybankowych rozróżnia się pojęcia:
·ð Data waluty  data rzeczywistej dostawy Å›rodków pieniężnych, których transfer wynika z
przeprowadzonej działalności
·ð Data waluty  spot  to data dostawy Å›rodków pieniężnych w dniu roboczym po dniu
zawarcia transakcji  jest to dzień, w którym rachunek kontrahenta sprzedającego pewien
instrument bankowy zostaje uznany, a rachunek strony kupującej obciążony kwotą
uzgodnioną przez obu partnerów.
Rodzaje depozytów międzybankowych:
(RYSUNEK)
Polityka rezerw obowiÄ…zkowych:
Rezerwa obowiązkowa to obowiązkowa wartość środków pieniężnych, którą banki komercyjne są
zobowiązane odprowadzić na rachunek, gdzie każdy bank komercyjny ma otwarty rachunek w
Narodowym Banku Polskim.
Utrzymanie rezerw w gotówce oraz rezerw na rachunku w banku centralnym ma na celu zapewnienie
wypłacalności banków komercyjnych.
Popyt pieniÄ…dza:
o zapotrzebowanie podmiotów spoza sektora bankowego (czyli gospodarstw domowych,
przedsiębiorstw) na pieniądz gotówkowy oraz bezgotówkowy, który natychmiast można
zamienić na gotówkę
o zaspokajany jest poprzez utrzymanie części dochodów w formie rezerw pieniężnych
Podaż pieniądza:
o Termin ten określa ilość pieniądza znajdującą się na rynku
o Całkowita wartość znajdujących się w obiegu zasobów pieniądza, traktowanego jako środek
wymiany. Obejmuje ona ilość gotówki (banknotów i bilonów), będącej w obiegu
pozabankowym oraz wkładów bankowych płatnych na każde żądanie, czyli aktywa, które są
14
płynne, a więc które bez problemu można zamienić na gotówkę (aktywa najbardziej płynne),
sprzedajÄ…c je na rynku finansowym, przy minimalnym koszcie tej operacji.
Czynniki wpływające na podaż pieniądza:
1. wartość wyemitowanych przez bank centralny znaków pieniężnych (baza monetarna)
2. wartość udzielonych przez banki komercyjne kredytów w formie gotówkowej lub
bezgotówkowej
Metody wpływania na podaż pieniądza przez bank centralny:
1. w celu zwiększenia podaży
o obniżenie stopy redyskontowej celem zwiększenia pożyczek dla banków
komercyjnych
o zakup rządowych papierów wartościowych na otwartym rynku
o obniżenie poziomu rezerw obowiązkowych
o zakup dewiz
2. w celu zmniejszenia podaży
o podwyższenie stopy redyskontowej celem zwiększenia pożyczek dla banków
komercyjnych
o sprzedaż posiadanych rządowych papierów wartościowych
o podwyższenie poziomu rezerw obowiązkowych
o sprzedaż dewiz
Agregaty pieniÄ…dza:
W celu analizy ilości  podaży pieniądza używa się pojęcia tzw. agregatów pieniądza tj. M0, M1, M2 i
M3. Od marca 2002r. oficjalnym miernikiem podaży pieniądza w Polsce jest agregat pieniężny M3 
tzw. najszersze pojęcie pieniądza
" M0  baza monetarna  M0 = R + C
" M1 = C + D
" M2  obejmuje M1 a dodatkowo wysoce płynne wkłady finansowe takie jak wkłady
oszczędnościowe i niewielkie wkłady terminowe
" M3  suma podaży M2 oraz pozostałych wkładów, czyli dużych wkładów terminowych sektora
prywatnego
Kreacja pieniÄ…dza:
o Podaż pieniądza jest kreowana przez system bankowy
o Charakter pierwotny realizowany jest poprzez emisję pieniądza gotówkowego oraz poprzez
udzielanie kredytów bankom komercyjnym
o Charakter wtórny realizują banki komercyjne, kreują dodatkowy pieniądz poprzez udzielanie
kredytów.
Wskaz
nik kreacji pieniÄ…dza
" inaczej mnożnik pieniądza, mówi nam o ile zmieni się podaż pieniądza przy określonej
zmianie bazy monetarnej. Mnożnik ten wyraża wpływ, innych niż baza monetarna, czynników
kształtujących podaż pieniądza
" podaż pieniądza = wskaz
nik kreacji pieniÄ…dza * baza monetarna
15
Mnożnik kreacji pieniądza: Granice kreacji pieniądza
gdzie:
r  wskaz
nik rezerw obowiÄ…zkowych
Rw  wartość wolnych rezerw gotówkowych
Czynniki wpływające na podaż pieniądza bankowego i mnożnika pieniądza:
- Stopa rezerw gotówkowych
- Wskaz
nik gotówkowy  wskaz
nik skłonności do utrzymania gotówki
- Stopa rezerw nadobowiązkowych (nadwyżkowych)
- Stopa depozytów terminowych  wskaz
nik skłonności do utrzymania depozytów
terminowych
- Stopa dyskontowa
-
Temat: Sektor finansów publicznych
Wg art. 3 ustawy z dn. 27 sierpnia 2009r. o finansach publicznych:
Finanse publiczne obejmujÄ… procesy i instytucje publicznoprawne zwiÄ…zane z gromadzeniem
środków publicznych oraz ich rozdysponowywaniem, w szczególności:
- z pobieraniem i gromadzenie dochodów i przychodów publicznych
- wydatkowanie środków publicznych; finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa
- z finansowaniem pożyczkowych potrzeb budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu
terytorialnego oraz sektora finansów publicznych jak i całości.
- zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne
- zarządzanie środkami publicznymi
- zarządzanie długiem publicznym
- rozliczenia z budżetem Unii Europejskiej.
Finanse publiczne:
o To ekonomiczne, prawne i polityczne procesy oraz zjawiska odnoszÄ…ce siÄ™ do gromadzenia i
wydatkowania publicznych środków pieniężnych
o Gromadzenie rozdzielanie zasobów pieniężnych przez instytucje publiczno-prawne (państwo,
związki państw, organizacje międzynarodowe, samorządowe, instytucje ubezpieczeniowe i inne)
o Stąd przedmiotem finansów publicznych są zjawiska, procesy oraz instytucje publiczne i prawne
związane z prowadzeniem i rozdysponowaniem pieniężnych środków publicznych
zapewniajÄ…cych funkcjonowanie sektora publicznego
Podstawy prawne finansów publicznych w Polsce:
·ð Konstytucja RP
·ð Ustawa o finansach publicznych
·ð Ustawy budżetowe  coroczne plany budżetu paÅ„stwa (sÄ… aktem prawnym)
·ð Ustawy kompetencyjne
·ð Ustawy powoÅ‚ujÄ…ce paÅ„stwowe fundusze celowe i agencje Skarbu PaÅ„stwa
16
·ð Ustawa o porÄ™czeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb PaÅ„stwa
·ð Ustawa o dochodach jednostek samorzÄ…du terytorialnego
·ð Ustawa o dziaÅ‚aniach administracji rzÄ…dowej
·ð Ustawa o ksztaÅ‚towaniu wynagrodzeÅ„ w paÅ„stwowej sferze budżetowej
·ð RozporzÄ…dzenie o szczegółowych zasadach finansowania inwestycji z budżetu paÅ„stwa
·ð Ustawa o warunkach dopuszczalnoÅ›ci i nadzorowania pomocy publicznej dla przedsiÄ™biorców
·ð Ustawa o Najwyższej Izbie Kontroli
·ð Inne (np. ustawa o zamówieniach publicznych)
Zakres podmiotowy sektora finansów publicznych wg art. 9 ustawy o finansach publicznych. Do
sektora finansów publicznych zalicza się:
- organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i
ochrony prawa oraz sądy i trybunały
- jednostki samorzÄ…du terytorialnego oraz ich zwiÄ…zki
- jednostki budżetowe
- samorządowe zakłady budżetowe
- agencje wykonawcze
- instytucje gospodarki budżetowej
- państwowe fundusze celowe
- uczelnie publiczne
- państwowe i samorządowe instytucje kultury oraz państwowe instytucje filmowe
- Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i zarządzane przez
nie fundusze
- Narodowy Fundusz Zdrowia
- PolskÄ… AkademiÄ™ Nauk i tworzone przez niÄ… jednostki organizacyjne
- inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w
celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, instytutów badawczych,
banków i spółek prawa handlowego
SEKTOR PUBLICZNY
Podsektor samorzÄ…dowy Podsektor rzÄ…dowy
Samorząd Województwo Jednostki organizacyjne
SamorzÄ…d gminny
powiatowy samorzÄ…dowe sektora rzÄ…dowego
Jednostki organizacyjne sektora samorzÄ…dowego niemajÄ…ce
osobowości prawnej, będące podmiotami zależnymi (np.
jednostki budżetowe, zakłady budżetowe, gospodarstwa
pomocnicze)
Jednostki organizacyjne mające osobowość prawną, dla Jednostki organizacyjne mające osobowość
których jednostki samorządu terytorialnego są organami prawną, dla których skarb państwa jest
założycielskimi (zaliczane do sektora finansów publicznych) organem założycielskim
Sektor komercyjny Sektor komercyjny
Jednostki mające osobowość praną, dla których jednostki Jednostki mające osobowość prawną, dla
samorządu terytorialnego są organami założycielskimi lub których skarb państwa jest organem
właścicielskimi (niezaliczane do sektora publicznego) założycielskim lub właścicielskim (niezaliczane
do sektora publicznego)
PODSEKTOR UBEZPIECZEC
SPOA
ECZNYCH
17
System finansów publicznych
- w przekroju podmiotowym
o władze ustawodawcze
o władze wykonawcze
o władze kontrolne
o aparat skarbowy  zbieranie zobowiązań podatkowych od podatników, np. Urzędy
Skarbowe
o podmioty otrzymujące środki finansowe z funduszy publicznych
- w przekroju prawnym
o konstytucja
o prawo budżetowe
o coroczne ustawy budżetowe i uchwały budżetowe samorządów
o ustawy o finansach samorzÄ…dowych
o ustawy regulujące działalność ministra finansów
o ustawy regulujÄ…ce funkcjonowanie aparatu skarbowego
o ustawy o zobowiÄ…zaniach podatkowych
Budżet państwa  ustawa budżetowa
Budżety samorządów terytorialnych  uchwała budżetowa
- w przekroju instytucjonalnym
o budżet państwa
o budżet organizacji samorządu terytorialnego szczebla gminnego, powiatowego i
wojewódzkiego
o fundusze ubezpieczeń społecznych
o fundusze publiczne
o fundusze fundacji
- w aspekcie instrumentalnym (podatki to > 65% bużetu państwa)
o podatki centralne i lokalne
o cła (nie jest podatkiem, mamy świadczenie zwrotne w zamian za cło  możliwość
wwiezienia towaru na teren RP) i opłaty
o dochody z majÄ…tku publicznego
o składki na ubezpieczenia społeczne
o subwencje i dotacje
o kredyty państwowe i pożyczki publiczne
Formy organizacyjno  prawne jednostek sektora finansów publicznych wyodrębnione przez ustawę
o finansach publicznych z 2009r.:
·ð jednostki budżetowe (art. 11-13); wydatki sÄ… pokrywane bezpoÅ›rednio z budżetu, dziaÅ‚ajÄ… na
podstawie statutów, gospodarkę finansową prowadzą na zasadach zapisanych w ustawie, np.
ministerstwa, szkoły wyższe, jednostki wojskowe
·ð samorzÄ…dowe zakÅ‚ady budżetowe (art. 15-16); wyodrÄ™bnione po to, żeby realizować
konkretne zadania, koszty działalności z dochodów własnych, mogą otrzymywać dotacje
przedmiotowe albo podmiotowe z jednostek budżetowych (nie mogą przekroczyć one 50%
kosztów działalności tych zakładów budżetowych), np. ZTM
·ð fundusze celowe (art. 29)  mogÄ… być powoÅ‚ywane tylko na podstawie ustawy, przychody ze
środków publicznych, koszty na realizacje wyodrębnionych zadań państwowych, np. NFZ
·ð agencje wykonawcze (art. 18-21)
·ð instytucje gospodarki budżetowej (art. 26)
18
Ustawa o finansach publicznych z 2005r. wyróżniała trzy jednostki sektora finansów:
o jednostki budżetowe
- gospodarstwa pomocnicze np. stołówka pracownicza
- środki specjalne
o zakłady budżetowe
o fundusze celowe
Jednostki sektora finansowego:
·ð Å›rodki celowe
·ð zakÅ‚ady budżetowe
·ð jednostki budżetowe
o gospodarstwa pomocnicze
o środki specjalne
Funkcje finansów publicznych:
·ð funkcje realizowane przez finanse publiczne majÄ… charakter pieniężny i sÅ‚użebny wobec
państwa
·ð do podstawowych funkcji finansów publicznych zaliczamy:
o funkcję redystrybucyjną  redystrybucja dochodów poprzez pobieranie wszelkich
danin publicznych
o funkcję alokacyjną  przyczyniają się do alokacji czynników wytwórczych i
wytworzonych dóbr materialnych, przyczynia się do rozmieszczenia zasobów w
gospodarce między sektorem prywatnym a sektorem publicznym
o funkcjÄ™ stabilizacyjnÄ…  hamowanie ekspansji gospodarki w okresie jej wzrostu lub
pobudzanie jej w czasie recesji, najważniejszym elementem są podatki
Temat: System budżetowy
SYSTEM BUDŻETOWY  zespół norm prawnych, który reguluje organizacje finansowych organów
państwa i instytucji objętych gospodarką budżetową oraz zasady pobierania dochodów pieniężnych
na rzecz budżetu państwa i zasady ich wydatkowania.
GOSPODARKA BUDŻETOWA polega na:
·ð planowaniu budżetowym
·ð gromadzeniu dochodów budżetowych
·ð dokonywaniu wydatków budżetowych
·ð kontroli przestrzegania dyscypliny finansowej
Gospodarka budżetowa: obejmuje ona budżet i sferę życia społecznego; budżet jest
regulatorem działań gospodarki; reguluje poziom i strukturę kosztów, którego ten budżet dotyczy
Zalety gospodarki budżetowej: pewność i stabilność z
ródeł dochodów (regulowane poprzez
przymusowość); środki budżetowe są oparciem do realizacji funkcji redystrybucyjnej
Wady budżetu państwa: mała elastyczność na wszelkiego rodzaju zmiany na rynku; kredyty
budżetowe są zawsze roczne; brak możliwości oddziaływania na jednostki
19
BUDŻET PAC
STWA  roczny plan dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów administracji
rządowej, organów kontroli i ochrony prawa oraz sądów i trybunałów, uchwalany w formie ustawy
budżetowej na okres roku kalendarzowego, czyli tzw. roku budżetowego (art. 95 ust. 1 i 2 ufp) [zob.
ust 3]
Przepisy prawne:
·ð Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
·ð Ustawy:
o o finansach publicznych
o budżetowe
o podatkowe
o okołobudżetowe
Elementy budżetu państwa:
·ð plan finansowy paÅ„stwa
·ð plan roczny
·ð zawiera dochody i wydatki paÅ„stwa
·ð przyszÅ‚e dochody i wydatki paÅ„stwa
·ð nie odzwierciedla operacji dokonanych
·ð charakter dyrektywny
o zespół zadań adresowanych do organów państwowych
o obowiązek realizowania dochodów w zaplanowanej wysokości
Aspekty definiowania budżetu państwa:
·ð polityczny
o Akt zaufania publicznego
·ð Ekonomiczny
o Pieniężny zasób publiczny
·ð Proceduralny
o SporzÄ…dzony w formie planu
·ð Prawny
o Ranga ustawy
Zasady budżetowe:
·ð zasada równowagi: nazywana również zÅ‚otÄ…, jest najważniejszÄ… zasadÄ… polegajÄ…cÄ… na
zrównoważeniu wydatków budżetu państwa z jego dochodami
·ð zasada jednorocznoÅ›ci: ma charakter techniczny i polega na Å›cisÅ‚ym poszanowaniu rocznego
czasu trwania budżetu
·ð zasada jednoÅ›ci formalnej: polega na tworzeniu bilansu obejmujÄ…cego budżet wÅ‚adz
centralnych i samorzÄ…dowych
·ð zasada jednoÅ›ci materialnej: oznacza, że wszystkie dochody budżetu sÄ… przeznaczone na
pokrycie wszystkich jego wydatków
·ð zasada zupeÅ‚noÅ›ci: oznacza, iż w budżecie powinny zostać uwzglÄ™dnione wszystkie dochody i
wszystkie wydatki budżetu państwa
20
·ð zasada szczegółowoÅ›ci: oznacza takie usystematyzowanie dochodów i wydatków
budżetowych, aby właściwie wyrażały działalność rządu, pozwalając na pełną jej ocenę przez
parlament
·ð zasada jawnoÅ›ci i przejrzystoÅ›ci: dotyczy poinformowania spoÅ‚eczeÅ„stwa o planowanych
dochodach i wydatkach państwa. Jest realizowana poprzez jawność prac nad budżetem,
sama ustawą jak i wykonaniem budżetu. Równocześnie przejrzystość budżetu jest
realizowana poprzez stosowanie się do wymogów klasyfikacji budżetowej
Funkcje budżetu państwa
·ð Funkcje ekonomiczne
o Alokacyjna
o Redystrybucyjna
o Stabilizacyjna
o Fiskalna
o Kredytowa
o transferowa
·ð Funkcje polityczne
o Ustrojowa
o Demokratyczna
Åšrodki publiczne (art. 5 ustawy o finansach publicznych z 2009r.):
·ð dochody publiczne
o daniny publiczne
o dochody ze sprzedaży wyrobów i świadczonych usług
o dochody z mienia jednostek sektora finansów publicznych
o dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw
o spadki, zapisy, darowizny w postaci pieniężnej
o inne
·ð Å›rodki pochodzÄ…ce ze z
ródeł zagranicznych
o z budżetu UE
o niepodlegające zwrotowi inne niż z budżetu UE
·ð przychody jednostek sektora finansów publicznych
o ze sprzedaży papierów wartościowych i innych operacji finansowych
o z prywatyzacji majątku (skarbu Państwa, JST)
o ze spłaty pożyczek udzielanych ze środków publicznych
o z pożyczanych pożyczek i kredytów
·ð przychody jednostek sektora finansów publicznych z prowadzonej przez nie dziaÅ‚alnoÅ›ci oraz
innych z
ródeł
Dochody publiczne  bezzwrotne daniny na rzecz budżetu państwa lub jednostek
samorzÄ…dowych
Dochody budżetowe  trzy podstawowe kryteria klasyfikacji:
21
1. ekonomiczne  oznacza grupowanie dochodów wg z
ródła pochodzenia
2. prawne:
o bezzwrotne i zwrotne (podatki, cła świadczenia przymusowe/pożyczki, lokaty budżetowe)
o odpłatne i nieodpłatne (opłaty, składki/podatki)
o przymusowe i dobrowolne (większość danin  opłaty, składki, cła podatki etc./spadki,
darowizny)
o zasadnicze i uboczne (podatki w szczególności VAT i akcyza/ darowizny, spadki, grzywny,
mandaty)
3. organizacyjne  dokonuje podziału na dochody poszczególnych rodzajów budżetu, dochody
budżetu państwa oraz gminy
Wydatki publiczne
Wydatkowanie środków pieniężnych przez państwo i inne związki publicznoprawne w celu
zaspokojenia potrzeb publicznych. ObejmujÄ…:
o wydatki budżetu państwa
o wydatki budżetów lokalnych
o wydatki funduszy publicznych
DOTACJA  dofinansowanie z kasy państwa wydatków podmiotów innych niż państwowe jednostki
budżetowe oraz ich zadań ( jest celowa, podlega zwrotowi jeśli nie została wykorzystana)
SUBWENCJA  środki przekazane z budżetu państwa na finansowanie jednostek samorządu
terytorialnego bez wskazania celu na jaki mają zostać przeznaczone
WYDATKI ZDETERMINOWANE  (większość wydatków budżetu państwa) wydatki, które budżet
państwa musi ponieść ze względu na obowiązujące prawo, rząd natomiast nie może dowolnie
regulować ich wysokości
WYDATKI ELASTYCZNE  wydatki, których wysokość może być regulowana przez rząd
Klasyfikacja budżetowa
·ð To sposób grupowania poszczególnych rodzajów dochodów i wydatków budżetowych
stosowanych w planowaniu i ewidencji wykonywania budżetu państwa
·ð Opiera siÄ™ ona na kryterium: podmiotowym, przedmiotowym i rodzajowym
·ð W Polsce stosowane sÄ… cztery główne podziaÅ‚ki klasyfikacji wydatków budżetu paÅ„stwa, tj.:
części, działy, rozdziały i paragrafy.
Budżet zadaniowy:
·ð IstotÄ… budżetu zadaniowego&
·ð Budżetowanie zadaniowe stanowi alternatywny w stosunku do ukÅ‚adu tradycyjnego podziaÅ‚u
klasyfikacji budżetowej (dział  rozdział - paragraf) sposób opracowywania i wykonywania
budżetu
Filary budżetu zadaniowego:
·ð Zadania - muszÄ… być
·ð Cele - powinny być
·ð Mierniki - muszÄ… być
22
Deficyt budżetowy
o Definiuje się jako nadwyżkę wydatków nad dochodami danego budżetu albo jako tę część
wydatków budżetu która nie znajduje pokrycia w dochodach
o Bezpieczna granica deficytu budżetowego w Polsce wynosi 3% PKB (poziom ustalony w Pakcie
Stabilności i Wzrostu)
o Rozróżnia się najczęściej trzy rodzaje deficytów
- Deficyt rzeczywisty
- Deficyt strukturalny
- Deficyt cykliczny (różnica między rzeczywisty)
y
ródło pokrycia potrzeb pożyczkowych budżetu państwa i deficytu budżetu jednostek samorządu
terytorialnego.
1. Budżet państwa  przychody pochodzące z:
- sprzedaży skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i zagranicznym
- kredytów zaciąganych w bankach krajowych i zagranicznych
- pożyczek
- prywatyzacji majątku Skarbu Państwa
- nadwyżki
2. Budżet jednostek samorządu terytorialnego  przychody pochodzące z:
- sprzedaży papierów wartościowych wyemitowanych przez JST
- kredytów
- pożyczek
- prywatyzacji majÄ…tku JST
- nadwyżki budżetu JST z lat ubiegłych
- wolnych środków jako nadwyżki środków pieniężnych na rachunku budżetu JST, w tym
wynikających z rozliczeń kredytów i pożyczek z ubiegłych lat
Limit ogólny wielkości długu
Limit łącznego poziomu Limit wielkości rocznej spłaty
publicznego (rzÄ…dowego i
zadłużenia kredytów
samorzÄ…dowego)
Do 2013 15% rocznych
Do 2013 r. 60% rocznych dochodów
60 % PKB
dochodów Od 2014  w zależności od
wielkości nadwyżki operacyjnej
DÅ‚ug publiczny
o Zobowiązania sektora publicznego względem podmiotów gospodarczych i osób prywatnych oraz
zagranicy. Dług publiczny jest ściśle związany z deficytem budżetowym.
o Państwowy dług publiczny oblicza się jako wartość nominalną zobowiązań jednostek sektora
finansów publicznych po wyeliminowaniu wzajemnych zobowiązań między jednostkami tego
sektora
o Państwowy dług publiczny nie może przekraczać 60% wartości rocznego PKB
o Cel zaciÄ…gania:
- Wywiązanie się z zobowiązań
23
- Sfinansowanie w danym roku niezbędnych wydatków (np. powódz
)
- Sfinansowanie inwestycji
CA
O NIE JEST PODATKIEM. CA
O JEST OPA
AT
.
System podatkowy:
·ð Zbiór wszystkich podatków i zwiÄ…zanych z nimi przepisów obowiÄ…zujÄ…cych w kraju
·ð KsztaÅ‚t tego systemu, a zatem liczba podatków i ich konstrukcja oraz wzajemne powiÄ…zania
mają duży wpływ na warunki prowadzenia działalności gospodarczej, możliwości rozwoju&
Czynniki kształtujące systemy podatkowe:
·ð Tradycyjne, historyczne
o Przyzwyczajenie i akceptacja obowiÄ…zujÄ…cego systemu podatkowego
o Opór przeciw zmianom
·ð Struktury administracyjne
o Podział administracyjny państwa i jego wewnętrzna organizacja
o Organizacja służb skarbowych
o Kwalifikacje zawodowe i moralne pracowników służb skarbowych
o Wyposażenie w nowoczesne środki techniczne służb skarbowych
·ð Struktury polityczne
o Nastrój społeczno-polityczny państwa
o Orientacja polityczna grup sprawujących władzę w państwie
o Możliwość wykonywania pozagotówkowych z
ródeł zasilania budżetu
·ð Struktury ekonomiczne
o Poziom rozwoju gospodarczego państwa
o Struktura działowa gospodarki
Zasady podatkowe:
·ð A. Smith
o Równość
o Pewność
o Dogodność
o Taniość
·ð A. Wagner
o Fiskalne
żð Wydajność
żð Elastyczność
o Gospodarcze
żð Nienaruszalność substancji majÄ…tkowej
żð Przerzucalność podatków
o Sprawiedliwość
żð Powszechność
żð Równość
o Techniczne
24
żð Pewność
żð Dogodność
żð Taniość
Klasyfikacje podatków:
·ð Przerzucalność
o Bezpośrednie
o Pośrednie (VAT, akcyza, podatek od gier (pobierany przez Organizatora gier losowych
i zakładów wzajemnych, nadzorowanych przez Urząd Celny))
·ð Przedmiot opodatkowania
o Przychodowe  od przychodów ewidencyjnych
o Dochodowe  PIT, CIT
o Majątkowe  od nieruchomości, leśny, rolny
o Konsumpcyjne  VAT, akcyza
·ð Ze wzglÄ™du na budżet, który zasilajÄ…
o Państwowe (centralne)  VAT, akcyza, od gier, PIT, CIT, tonażowy
o Samorządowe  karta podatkowa, majątkowe, od spadku i darowizn, od czynności
cywilno  prawnych
żð *podatki lokalne  od nieruchomoÅ›ci, od Å›rodków transportowych
Funkcje podatków:
·ð Fiskalna
·ð Redystrybucyjna
·ð Stymulacyjna
·ð Kontrolna podatków
·ð Kosztowa
T  dochód
t  wysokość podatku
t* - może być gdziekolwiek,
niekoniecznie w najwyższym punkcie
t1, t3  dają takie same wpływy
(dochody)
POJ
CIA
Podatek Opłata
o Publicznoprawny o Powszechne
o Nieodpłatny o Odpłatne
o Przymusowy o Przymusowe
o Bezzwrotny o Bezzwrotne
25
o Świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu o Świadczenie pieniężne
Państwa, województwa, powiatu lub gminy, o Nakładane jednostronnie przez związek
wynikające z ustawy podatkowej publicznoprawny (państwo lub organy
samorzÄ…dowe)
Elementy konstrukcji podatku:
1. Podmiot opodatkowania
·ð Czynny  jest to podatkobiorca, czyli zwiÄ…zek publicznoprawny, na rzecz którego
świadczenie podatkowe jest wykonywane
·ð Bierny  osoby fizyczne i prawne, na których mocy prawa ciąży obowiÄ…zek
podatkowy, krąg osób, na których spoczywa obowiązek płacenia podatku
o Podatnik
o PÅ‚atnik
o Inkasent  pobierający podatek (np. sołtys)
2. Przedmiot opodatkowania
·ð rzecz lub zdarzenie prawne, z którym zwiÄ…zany jest obowiÄ…zek podatkowy:
nieruchomości, sprzedać ziemi itp.
3. Podstawa wymiaru (opodatkowania)
·ð IloÅ›ciowo lub wartoÅ›ciowo okreÅ›lany przedmiot podatku, np. podatek dochodowy 
podstawą opodatkowania jest suma dochodów uzyskanych przez podatnika& .
4. Stawka podatkowa  relacja kwoty podatku do podstawy opodatkowania
·ð Kwotowa  okreÅ›la poÅ›rednio wielkość podatku, np. podatek rolny  równowartość
2,5q żyta; podatek leśny  0,223 m3 drzewa
·ð Procentowa  okreÅ›la jakÄ… część podstawy opodatkowania stanowi zobowiÄ…zanie
podatkowe
o Stała  proporcjonalna lub liniowa  np. CIT 19%
o Zmienna  progresywna (podatek rośnie szybciej niż podstawa
opodatkowania) np. PIT 19% 30% 40% ; regresywna (maleje ze wzrostem
podstawy)
5. Skala podatkowa
·ð JakÄ… stawkÄ™ należy zastosować dla danej podstawy opodatkowania
6. Ulgi
·ð W przypadku speÅ‚nienia przewidzianych prawem podatkowym warunków nastÄ™puje
zmniejszenie obciążenia podatkowego, najczęściej odnoszą się do podstawy
opodatkowania lub do należności podatkowej, mogą mieć charakter systemowy lub
indywidualny
7. Zwolnienia
·ð polegajÄ… na wyÅ‚Ä…czeniu pewnej grupy podatników lub pewnej części przedmiotu
opodatkowania z obowiÄ…zku podatkowego
o Zwolnienia podmiotowe
o Zwolnienia przedmiotowe
8. Terminy płatności  kontrolne, miesięczne, w momencie zaistnienia obowiązku podatkowego
26
System ubezpieczeń
UBEZPIECZENIE
o Instrument finansowy nabywany w celu zabezpieczenia przed niekorzystnymi skutkami zdarzeń
losowych, którym jednostka nie mogła zapobiec.
o Rodzaj określonej umowy prawa prywatnego regulowanej prawem cywilnym
Według E.J. Vanghan, 1997, ubezpieczeniem jest:
- Transferem ryzyka z jednostki na grupÄ™
- Podziałem ciężaru strat/potrzeb finansowych na członków grupy-
Własności charakteryzujące ubezpieczalność ryzyka: losowość, definiowalność i mierzalność,
powtarzalność i brak szkód katastroficznych.
Funkcje ubezpieczeń:
o Funkcja kompensacyjna  ochrona przed skutkami zdarzeń losowych
o Funkcja finansowa  gromadzenie środków finansowych w postaci składek
o Funkcja redystrybucyjna  związana ze zmniejszaniem napięć w funkcjonowaniu gospodarki
o Funkcja prewencyjna  stosowanie sposobów zmierzających do zmniejszenia zagrożeń
poniesienia strat
o Funkcja kontrolna  ubezpieczenia dostarczają informacji, które umożliwią ocenę procesów
zachodzÄ…cych na rynku
Metody klasyfikacji ubezpieczeń:
1. Społeczne
o ZUS
o KRUS
2. Gospodarcze
o osobowe działu I: życiowe, wypadkowe, chorobowe
o majątkowe działu II: mienia, prawa i zobowiązań
Różnice między ubezpieczeniami społecznymi a gospodarczymi
Charakterystyka Społeczne Gospodarcze
Podmioty prowadzÄ…ce
ZUS, KRUS itp. S.A. oraz TUW
ubezpieczenia
Relacje prawne Ustawa o funkcjonowaniu ZUS itp. Ustawa o działalności ubezpieczeniowej
Rodzaj ubezpieczeń tylko osobowe osobowe i majątkowe
Przymus ubezpieczeń obowiązkowe obowiązkowe i nieobowiązkowe
Sposób powstania stosunku
z mocy ustawy umowa
ubezpieczenia
Świadczenie pieniężne i rzeczowe pieniężne
27
Składka ustalone przepisami zależy od ryzyka i sumy ubezpieczenia
Finanse ubezpieczyciela gwarantowane przez państwo równowaga składek i świadczeń
Technika finansowania
metoda repartycyjna metoda kapitalizacji
świadczeń
Urzędowa klasyfikacja ubezpieczeń
1. Dział I  Ubezpieczenia na życie (Life) (5 grup ubezpieczeń)
- Ubezpieczenia na życie
- Ubezpieczenia posagowe, zaopatrzenie dzieci
- Ubezpieczenia życiowe, jeśli są związane z funduszem inwestycyjnym
- Ubezpieczenia rentowe
- Ubezpieczenia wypadowe i chorobowe
2. Dział II  Pozostałe ubezpieczenia majątkowe i osobowe (non life) (18 grup ubezpieczeń)
Podział ryzyka wg działów, grup i rodzajów ubezpieczeń  Ustawa o działalności ubezpieczeniowej z
dn. 22.05.2003
(W Polsce: Polska Izba Ubezpieczeń  ubezpieczenia gospodarcze i komercyjne)
Klasyfikacje ubezpieczeń wg kryterium:
1. regulacji prawnych funkcjonowania instytucji ubezpieczeniowej
2. przedmiotu ubezpieczenia  osobowe lub majÄ…tkowe
3. swobody decyzji o posiadaniu ubezpieczenia  przymusowe lub dobrowolne
4. liczby przedmiotów lub podmiotów objętych ochroną z tytułu jednej umowy
ubezpieczeniowej  indywidualne lub grupowe
5. formy organizacyjno-prawnej oraz celu zakładu ubezpieczeń  komercyjne (ubezpieczenia
oferowane w formie spółek akcyjnych) i wzajemne (towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych na
zasadzie non-profit  nie osiąga zysku, ale ochrania członków)
Produkt ubezpieczeniowy  to system zapewniający pokrycie przyszłych potrzeb
finansowych podmiotu, spowodowanych zdarzeniami niedajÄ…cymi siÄ™ przez niego
przewidzieć, ale dającymi się ocenić (statystycznie) w skali większej populacji.
Produkt ubezpieczeniowy = usługa
·ð to system zapewniajÄ…cy pokrycie przyszÅ‚ych potrzeb finansowych podmiotów,
spowodowanych zdarzeniami nie dającymi się przez niego przewidzieć, ale dającymi się
ocenić w skali (& ) populacji
Przedsiębiorstwo ubezpieczeniowe = zakład ubezpieczeniowy
·ð podmiot prowadzÄ…cy dziaÅ‚alność polegajÄ… na (& )
Formy prawne przedsiębiorstw ubezpieczeniowych
Komercyjne
Na świecie W Polsce
28
Spółka lub towarzystwo akcyjne Spółka akcyjna (S.A.)
Spółka lub towarzystwo z ograniczoną
odpowiedzialnością
Spółka komandytowa
Non profit
Na świecie W Polsce
Spółdzielnia Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych (TUW)
(w 2006  9 TUW)
Zrzeszenie
Towarzystwo ubezpieczeń wzajemnych
Podmioty rynku ubezpieczeniowego w Polsce:
Podaż Instytucje usługowe i pomocnicze Popyt
- ubezpieczeniowe spółki akcyjne - pośrednicy ubezpieczeniowi: - osoby fizyczne
- TUW brokerzy, - osoby prawne i inne
-Ubezpieczeniowy Fundusz - specjalistyczne: komisarze awaryjni, podmioty
Gwarancyjny specjaliści, rzeczoznawcy - organizacje
- Polskie biuro ubezpieczycieli - Stowarzyszenie Brokerów konsumenckie
komunikacyjnych - Stowarzyszenie Agentów -rzecznik ubezpieczonych
- Ubezpieczeniowy SamorzÄ…d - Stowarzyszenie Aktuariuszy
Gospodarczy PIU
KNF
Minister
Prezes Rady
Finansów
Ministrów
Ubezpieczenia społeczne
Przymusowo tworzone organizacje przezorności społecznej, oparte o wzajemność, dające swym
członkom, poszkodowanym przez losowe wypadki, prawo do odszkodowania
Zespół urządzeń i instytucji mających na celu zapewnienie ochrony przed niedostatkiem i
zagwarantowanie poczucia bezpieczeństwa socjalnego z reguły na poziomie wyznaczonym przez
minimum socjalne lub minimum egzystencji. Ryzyko socjalne: chorobowe, macierzyńskie,
wielodzietność, starość, śmierć, itp.
Składka na ubezpieczenie społeczne:
- Swojego rodzaju opłata publiczna, może być definiowana jako świadczenie pieniężne o
charakterze przymusowym, celowym, odpłatnym i bezzwrotnym
- Jest ceną gwarancji ubezpieczeniowej oraz za opłaconą składkę ubezpieczony otrzyma w
razie zajścia wypadku ubezpieczeniowego należne z tego tytułu świadczenie
o świadczenie  otrzyma w przypadku ubezpieczeń osobowych
29
o odszkodowania  otrzyma w przypadku ubezpieczeń majątkowych
Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS)
o ZUS powstał 24.10.1934
o Ustawa z dn. 13.10.1998 o systemie ubezpieczeń społecznych
o Grudzień 2009  liczba ubezpieczonych 14,5 mln
o y
ródłami przychodów są:
- składki na ubezpieczenia społeczne
- dotacje z budżetu państwa  30,5 mld zł
o Dysponentami środków jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych
o Wypłatę świadczeń z FUS gwarantuje państwo.
Zakres podmiotowy:
o Ubezpieczenie obejmuje:
- pracowników najemnych
- wszystkie osoby żyjące z własnej pracy
o Dobrowolnie można przystąpić do ubezpieczenia emerytalnego, rentowego i chorobowego
Zakres przedmiotowy:
o Odrębne składki na ubezpieczenia wg rodzaju chronionego ryzyka tj. na:
- ubezpieczenia emerytalne
- ubezpieczenia rentowe
- ubezpieczenia chorobowe
- ubezpieczenia wypadkowe
Wysokość składek na ubezpieczenia społeczne
Składka (w %) przychodu brutto
Rodzaj ubezpieczenia
Pracownik Pracodawca
Emerytalne 9,76 9,76
Rentowe (od 01.02.2012) 1,5 6,5
Chorobowe 2,45 -
Wypadkowe (od 01.04.2012) - 0,67-3,86
Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS)
o Ustawa z dn. 20.12.1990 o ubezpieczeniach społecznych rolników.
o Finansują go składki z następujących funduszy:
- Fundusz emerytalno-rentowy (FER)
- Fundusz prewencji i rehabilitacji (FPiR)
- Fundusz administracyjny (FA)
30
- Fundusz Składkowy Ubezpieczenia Społecznego Rolników (FS)
o W 2009 roku dotacje z budżetu państwa wyniosły 15,7 mld zł
o Grudzień 2009  liczba ubezpieczonych 1,425 mln
Zakres podmiotowy:
o Ubezpieczenie obowiÄ…zkowe z mocy ustawy dotyczy:
- rolnik
- małżonek rolnika
- domownik
o Ubezpieczenie dobrowolne (na wniosek)
- Rolnik prowadzący działalność rolniczą w gospodarstwie o powierzchni 1h
przeliczeniowego, a także jego małżonek i domownik
- Osoba, która będąc rolnikiem, przeznaczyła grunty prowadzonego przez siebie
gospodarstwa do zalesienia
Zakres przedmiotowy:
o Dwa rodzaje ubezpieczeń finansowanych na odrębnych zasadach:
- Ubezpieczenie emerytalno-rentowe
- Ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie.
Składki w KRUS liczone są miesięcznie, ale płacone kwartalnie.
Stopa składki ubezpieczeniowej zależy od:
·ð Liczby ubezpieczonych
·ð Podlegania wpisowi do rejestru REGON
·ð Indywidualnego wskaz
nika korygujÄ…cego
·ð Grupowych kategorii ryzyka
·ð Indywidualnych kategorii ryzyka
SYSTEM EMERYTALNY
Historia:
·ð Cesarz Oktawian August
·ð Anglia  koniec XVI w
·ð XVIII / XIX  emerytury militarne wprowadzone w GB, Francji, Hiszpanii, Prusach
·ð Emerytury niemilitarne wprowadzono dopiero w 1889 roku w Niemczech za rzÄ…dów
kanclerza Otto von Bismarcka
·ð 1942  Wiliam Beveridge zaproponowaÅ‚ kompletny plan ubezpieczeÅ„ emerytalnych
System emerytalny można zdefiniować jako istniejące rozwiązania instytucjonalne, zmierzające na&
Rodzaje systemu emerytalnego
·ð System repartycyjny
31
·ð System kapitaÅ‚owy
·ð System mieszany
System repartycyjny:
·ð WystÄ™puje wymiana Å›wiadczeÅ„ pomiÄ™dzy generacjami  osoby pracujÄ…ce wpÅ‚acajÄ… skÅ‚adki,
które następnie są przeznaczane na finansowanie bieżących emerytur
·ð Solidaryzm spoÅ‚eczny
·ð Problem starzenia siÄ™ spoÅ‚eczeÅ„stwa
System kapitałowy:
·ð Każdy pracownik wpÅ‚aca skÅ‚adki na wÅ‚asne konto w funduszu emerytalnym, który póz
niej
będzie wypłacał świadczenia (emerytury)
·ð SkÅ‚adki wpÅ‚acone przez ubezpieczonych sÄ… inwestowane w celu ochrony przed utratÄ…
wartości (inflacji)
·ð ZaletÄ… tego systemu jest to, że wysokość emerytury zależy od aktywnoÅ›ci zawodowej
Typ zagrożenia System repartycyjny System kapitałowy
starzenie się społeczeństwa nieodporny odporny
wzrost bezrobocia nieodporny odporny
spadek płac i produkcji nieodporny odporny
przetargi polityczne nieodporny odporny
załamanie rynku finansowego odporny nieodporny
wysoka inflacja odporny nieodporny
Podział ubezpieczonych:
1. Osoby urodzone przed 1.01.1949
·ð Osoby te ukoÅ„czyÅ‚y 50 rok życia w chwili uruchomienia nowego systemu
emerytalnego
·ð NabywajÄ… prawo na starych zasadach (odpowiedni wiek emerytalny i staż
ubezpieczeniowy)
·ð MajÄ… możliwość przejÅ›cia na wczeÅ›niejszÄ… emeryturÄ™
·ð Nie mogÄ… przystÄ…pić do OFE
2. Osoby urodzone po 31.12.1948, przed 1.01.1969
·ð Osoby te ukoÅ„czyÅ‚y już 30 lat, ale nie przekroczyÅ‚y 50 roku życia i gdyby nie byÅ‚o
reformy, nabyłyby prawo do emerytury do 31.12.2006
·ð MiaÅ‚y prawo wyboru czy zostajÄ… w starym systemie emerytalnym, czy też przechodzÄ…
do nowego
·ð Ubezpieczony może, ale nie musi przystÄ…pić do jednego z OFE
3. Osoby urodzone po 31.12.1968
·ð Osoby te nie ukoÅ„czyÅ‚y 30 roku życia
·ð ZostaÅ‚y automatycznie wÅ‚Ä…czone do nowego systemu emerytalnego
·ð MusiaÅ‚y przystÄ…pić d OFE w ciÄ…gu 7 dni od powstania obowiÄ…zku ubezpieczenia
32
Emerytura (renta starcza)  świadczenie pieniężne służące jako zabezpieczenie bytu na starość dla
osób, które ze względu na wiek, nie posiadają już zdolności do pracy zarobkowej (jako pracownicy,
przedsiębiorcy, rolnicy i inni) lub utracili ją w znacznym stopniu
Emerytura = kapitał zgromadzony na koncie / średnia życia dla danego wieku
Wiek emerytalny dla kobiet wynosi 60 lat, średnia życia dla tego wieku wynosi obecnie wg GUS ok. 18
lat. Wiek emerytalny mężczyzn to 65 lat, a średnia życia dla tego wieku do 14,6 lat.
Filary w systemie emerytalnym:
·ð I Filar  ZUS
·ð II Filar  OFE
·ð III Filar  indywidualne oszczÄ™dzanie
I Filar  ZUS
·ð zreformowany ZakÅ‚ad UbezpieczeÅ„ SpoÅ‚ecznych
·ð przynależność do niego jest powszechna i obowiÄ…zkowa
·ð skÅ‚adka na nowy ZUS wynosiÅ‚a 12,22% wynagrodzenia. Od 1.05.2011 wynosi 17,22%
·ð nadal dziaÅ‚a na zasadzie repartycyjnej  osoby pracujÄ…ce opÅ‚acajÄ… skÅ‚adki, z których
finansowana jest wypłata bieżących emerytur. Z tą tylko różnicą, że emerytura otrzymywana
z I Filaru jest ściśle uzależniona od wielkości wpłacanych składek System ten jest nazywany
Międzypokoleniowym Kapitałem Uprawnień Emerytalnych (MKUE)
·ð jest wypÅ‚acana przez ZUS. Jej wypÅ‚ata jest w caÅ‚oÅ›ci gwarantowana przez paÅ„stwo
II Filar  OFE
·ð stanowiÄ… go Otwarte Fundusze Emerytalne
·ð przynależność do niego jest obowiÄ…zkowa lub dobrowolna (zależy od wieku)
·ð jeÅ›li pracownik zdecyduje siÄ™ na nowy system emerytalny, wybiera fundusz emerytalny i
zawiera umowę o wpłacenie składki
·ð skÅ‚adka bÄ™dzie rejestrowana na indywidualnym koncie pracownika
·ð Å›rodki pieniężne trafiajÄ… do OFE poprzez ZUS w postaci części skÅ‚adki na ubezpieczenia
emerytalne (od 1.05.2011 wynosi 2,3%)
W ujęciu ustawy, OFE jest wyposażoną w osobowość prawną i powołaną na czas nieograniczony,
wyodrębnioną masą majątkową, powstałą ze składek członków funduszu, gromadzącą i inwestującą
środki pieniężne z przeznaczeniem na wypłaty dla członków, po osiągnięciu przez nich wieku
emerytalnego. W tym celu zakłada się dla każdego członka OFE indywidualny rachunek, którym
ewidencjonuje się wpłacane składki i pobrane opłaty, a zgromadzone na tym koncie środki przelicza
siÄ™ na jednostki rozrachunkowe.
Podmioty obsługujące OFE:
·ð Powszechne Towarzystwo Emerytalne
·ð Depozytariusze
·ð Agent transferowy
33
·ð Krajowy Depozyt Papierów WartoÅ›ciowych
Powszechne Towarzystwo Emerytalne
·ð DziaÅ‚a jako spółka akcyjna
·ð Tworzy, reprezentuje i zarzÄ…dza OFE
·ð Obecnie może zarzÄ…dzać tylko jednym OFE
·ð Minimalna wymagana wysokość kapitaÅ‚u zakÅ‚adowego PTE wynosi 5? mln euro
·ð PTE zarzÄ…dzajÄ…ce odpÅ‚atnie skÅ‚adkami ubezpieczonych zgromadzonymi w OFE, podlegajÄ…
nadzorowi państw. Konstytucją, która realizuje to zadanie jest KNF
Depozytariusz
·ð Bank lub KDPW przechowuje niezainwestowane skÅ‚adki czÅ‚onków funduszu, kontroluje
poprawność inwestycji, zapewnia terminowe rozliczanie umów z członkami funduszu
·ð Bankiem depozytariuszem może być jedynie bank krajowy, posiadajÄ…cy fundusze wÅ‚asne w
wysokości co najmniej 100 mln euro, niepowiązany w jakikolwiek sposób, majątkowo czy
personalnie, z funduszem, którego jest depozytariuszem
Agent transferowy
·ð Fundusz ma obowiÄ…zek prowadzenia rejestru czÅ‚onków. Może to powierzyć osobie trzeciej,
tzw. agentowi transferowemu. Agentem może być każdy podmiot, który posiada system
informatyczny przygotowany do prowadzenia indywidualnych kont i zapewniający poufność i
tajność danych.
Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych
·ð W ujÄ™ciu ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, instytucja KDPW
odgrywa rolÄ™ izby rozliczeniowej do funduszy emerytalnych
·ð Na KDPW spoczywa rozliczanie sald transferów miÄ™dzy otwartymi funduszami
·ð KDPW musi zebrać informacjÄ™ od funduszy, które opuszczajÄ… czÅ‚onkowie i przyjmujÄ…
członków, zweryfikować je z pomocą ZUS, przekazać zweryfikowane informacje do funduszu,
obliczyć jego zobowiązania, pobrać na wydzielone konta transferowe środki, i dokonać
przelewu. KDPW pobiera za to opłaty
III Filar  indywidualne oszczędzanie
·ð Ubezpieczenie dodatkowe, stanowiÄ…ce uzupeÅ‚nienie obowiÄ…zkowych filarów
·ð W ramach tego filaru można wykupić dodatkowe ubezpieczenie, które w przyszÅ‚oÅ›ci uzupeÅ‚ni
wypłacaną emeryturę
·ð Filar ten tworzÄ…:
o Formy indywidualnego i długoterminowego oszczędzania na starość
o Pracownicze Programy Emerytalne
o Indywidualne Konta Emerytalne
Pracownicze Programy Emerytalne:
·ð SÄ… formÄ… zorganizowanego, grupowego oszczÄ™dzania na przyszÅ‚Ä… emeryturÄ™
34
·ð CechÄ… charakterystycznÄ… PPE jest to, że sÄ… tworzone dobrowolnie przez pracodawcÄ™, który
chce zapewnić swoim pracownikom wyższą emeryturę
·ð WpÅ‚acana w ramach PPE skÅ‚adka powiÄ™kszona o osiÄ…gniÄ™te zyski, stanowić bÄ™dzie w
przyszłości świadczenie emerytalne pracownika
Indywidualne Konta Emerytalne
·ð 1.09.2004  Ustawa o Indywidualnych Kontach Emerytalnych
·ð IKE jest to indywidualny plan oszczÄ™dnoÅ›ciowy, oferowany zgodnie z ustawÄ… przez różne
instytucje finansowe, w formie określonej przez ustawę i instytucje oferujące produkty IKE
·ð Główna korzyść z posiadania IKE polega na tym, że zyskami z naszych oszczÄ™dnoÅ›ci nie
musimy dzielić się z fiskusem. Nasze zyski pozostaną tylko nasze, ponieważ zwolnione są z
podatku dochodowego od zysków kapitałowych, tzw. podatku Belki
·ð Ustawa przewiduje, że na swoje konto w IKE można wpÅ‚acić rocznie maksymalnie 150%
średniej miesięcznej pensji krajowej
35