Materiały szkoleniowe projektu Centrum Zielonych
Technologii
w temacie Odnawialne y
ródła Energii
Technologie przetwarzania biomasy
Projekt jest finansowany ze środków publicznych.
Projekt jest realizowany przy udziale środków Europejskiego
Funduszu Społecznego w ramach Inicjatywy Wspólnotowej EQUAL.
1
Roman Hejft
Produkcja granulatu (pellet) i
brykietów
2
WPROWADZENIE
Szacuje się, \
e polskie zasoby węgla kamiennego i brunatnego
wystarczają na jego eksploatację do 2035 roku.
Nowym nośnikiem energii stają się odpady pochodzenia roślinnego (słoma,
odpady drzewne, kora, papier, odpady przemysłu spo\
ywczego itd).
Według analiz krajowych wynika, \
e roczny zasób energii, który mo\
na
uzyskać z produktów odpadowych wynosi ok. 300 PJ (1PJ=1015J).
Zwiększenie zasobów biomasy pochodzenia roślinnego na cele energetyczne
(uprawa rzepaku na nieu\
ytkach, uprawa drzew szybko rosnących, itp.) jest
racjonalnym i ekologicznym kierunkiem pozyskiwania energii.
Bardzo często bezpośrednie wykorzystanie odpadów do celów
energetycznych jest niemo\
liwe ze względu na du\
e zawilgocenie,
niewłaściwy stan skupienia lub niewłaściwe (niewygodne) rozmiary.
Trudności te mogą być pokonane przez przetworzenie odpadów roślinnych w
biopaliwa.
Do najczęściej stosowanych operacji przetwarzania odpadów roślinnych na
biopaliwa stałe zalicza się: suszenie, rozdrabnianie, granulowanie oraz
brykietowanie.
3
Granulowanie (pelletowanie) i brykietowanie to najczęściej występujące
w praktyce przemysłowej rodzaje ciśnieniowej aglomeracji materiałów
pochodzenia roślinnego.
Podczas granulowania i brykietownia, rozdrobniony materiał roślinny pod
działaniem sił zewnętrznych i wewnętrznych, ulega zagęszczeniu, a
otrzymany produkt (aglomerat) uzyskuje określoną, stałą formę
geometryczną.
Granulowanie materiałów roślinnych znalazło powszechne
zastosowanie:
" w produkcji pasz przemysłowych,
" w produkcji ekologicznego paliwa stałego ,
" w przemyśle spo\
ywczym, farmaceutycznym i innych.
Zalety nowopowstałych paliw:
" zwiększenie ich wartości opałowej
" znaczne zwiększenie gęstości
" brak emisji CO2, mniejsza emisja NOX i SO2 do atmosfery,
" przychylne ustawodawstwo w UE
4
SCHEMATY UKA
ADÓW GRANULUJ
CO -BRYKIETUJ
CYCH
a) z zamkniętą komorą zagęszczania, 1-mimośrod, 2-tłok, 3-
ślimak podający materiał, 4-komora zagęszczania, 5-zamnkniecie
komory,
b) z otwartą komorą zagęszczania: 1-tłok, 2-korbowód, 3-komora
zagęszczania, 4-brykiety, 5-grzałki, 6-ślimak podający materiał, 7-
trociny,
c) ze ślimakowym układem roboczym, 1-ślimak zagęszczający, 2-
matryca, 3-trzpień sto\
kowy,
d) układ roboczy  płaska matryca-rolki zagęszczające : 1-rolka
zagęszczająca, 2 materiał, 3-matryca, 4-aglomerat
e) układ roboczy  pierścieniowa matryca-rolki zagęszczające
5
WIDOK PIERŚCIENIOWEGO UKA
ADU ROBOCZEGO GRANULATORA PD-1
WIDOK WIDOK BRYKIECIARKI ŚLIMAKOWEJ
6
a) Urządzenie granulująco-brykietujące: 1-matryca płaska, 2-rolka zagęszczająca,
3-przekładnia pasowa, 4-silnik elektryczny, 5-dozownik ślimakowy, 6-nó\
obcinający,
7-podstawa, 8-przekładnia pasowa, 9-zasyp, 10-wał stały, 11-tuleja, 12-kierownica
b) Widok urządzenia (bez osłony)
7
Proces granulowania i brykietownia jest procesem wysokoenergochłonnym
(energochłonność procesu w zale\
ności od przetworzonego materiału mo\
e
wynosić od ok. 10-15 do ok. 80-100 kWh/t produktu,
Układy robocze granulujące:  matryca-rolki zagęszczające urządzenia do
granulowania (brykietowania) zu\
ywa się po krótkim okresie pracy (ok. 1/10-
1/15 czasu eksploatacji całego urządzenia)
Koszt układu roboczego  matryca  rolki zagęszczające ze względu na
materiały konstrukcyjne, pracochłonność jego wykonania, stanowi około 10-
20%kosztu pozostałych zespołów urządzenia.
Biorąc pod uwagę, \
e mo\
liwe jest realizowanie procesu granulowania i
brykietowania w tym samym urządzeniu nale\
y zwrócić szczególną uwagę na
uniwersalne konstrukcje matryc.
Rozwiązania konstrukcyjne uniwersalnych matryc powinny zapewniać
częściowe usunięcie powy\
szych wad urządzeń granulująco-brykietujących.
8
PODSTAWOWE PARAMETRY MATRYC URZ
DZEC
GRANULUJ
CO-
BRYKIETUJ
CYCH
Do podstawowych parametrów matryc do granulowania i brykietowania
nale\
y zaliczyć:
" współczynnik prześwitu (perforacji) matrycy  wyra\
ą stosunek pola
powierzchni otworów matrycy do jej powierzchni roboczej,
" średnica i długość otworów w matrycy. Do utrzymania granulatu stosuje
się matryce o otworach od 2 do 12-15 mm, natomiast do otrzymania
brykietów matryce z otworami od 15-20mm do 60-80 mm. Przyjmuje
się, \
e stosunek długości otworu do jego średnicy wynosi os 2 do 10.
Dobór średnic otworów uzale\
niony jest od potrzeb odbiorcy granulatu
(brykietów). Na długość otworów wpływ mają właściwości u\
ytego
materiału oraz gęstość i wytrzymałość produktu,
" kształt i geometria otworów. O kształcie i geometrii otworów decydują
przede wszystkim właściwości zagęszczanego materiału oraz analiza
kosztów wykonaia matrycy.
9
WYNIKI BADAC
CIEPA
A SPALANIA I WARTOŚCI OPAA
OWEJ BADANYCH
MATERIAA
ÓW (DLA SUCHEJ MASY PALIWA)
WARTOŚĆ OPAA
OWA
BADANY MATERIAA
CIEPA
O SPALANIA [MJ/KG]
[MJ/KG]
Trociny świerkowe 18,89 17,58
\
ytnia 17,78 17,12
Słoma: rzepakowa 19,14 17,82
łuska gryki 20,12 18,76
Papier (makulatura) 17,05 16,39
Węgiel drzewny 31,5 30,23
Kora 19,05 17,51
Dębowa 23,37 21,86
Brzozowa 23,37 21,86
Olchowa 21,73 20,31
Wierzbowa 18,19 16,76
Sosnowa 21,08 19,66
10
JAKOŚĆ PELLETU I BRYKIETU
Jednym z podstawowych kryteriów oceny granulatu jest ich trwałość
tzn. zachowanie kształtu podczas transportu, przechowywania, składowania.
Znajomość trwałości granulatu (twardości, wytrzymałości kinetycznej,
wytrzymałości na zrzut, wytrzymałości na ścinanie itp.) jest niezwykle
istotna, chocia\
bywa niedoceniana przez polskich producentów.
Test wytrzymałości granulatu daje odpowiedz
na pytanie: czy granulat jest
dostatecznie dobry i czy po skierowaniu go do sprzeda\
y nie narazimy się na
póz
niejsze reklamacje oraz wynikające z tego tytułu obcią\
enia finansowe.
Wysoka jakość granulatu gwarantuje:
" niezawodną pracę urządzenia do spalania,
" polepszenie warunków transportu,
" łatwość magazynowania i składowania,
" polepszenie warunków przy operacjach przeładunkowych
11
Mo\
liwości finansowania
Mo\
liwości finansowania
Mo\
liwości finansowania
inwestycji związanych z
inwestycji związanych z
inwestycji związanych z
wytwarzaniem materiałów
wytwarzaniem materiałów
wytwarzaniem materiałów
energetycznych z biomasy
energetycznych z biomasy
energetycznych z biomasy
lata 2007-2013
lata 2007-2013
lata 2007-2013
12
I. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich
(PROW) na lata 2007-2013
I.1. Działanie OSI 1 : Modernizacja gospodarstw
rolnych
Pomocy udziela się z tytułu podjęcia lub rozwoju działalności
w zakresie m.in.:
" Zakup lub instalację nowych maszyn, urządzeń
lub narzędzi do produkcji rolnej, w tym
oprogramowania,
" Zakładanie i modernizację sadów lub plantacji
wieloletnich,
" Zakup, instalację lub budowę elementów
infrastruktury technicznej wpływających
bezpośrednio na warunki prowadzenia
działalności rolniczej
Beneficjent: Osoba fizyczna: rolnik, osoba prawna albo
jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości
prawnej, prowadząca działalność rolniczą w zakresie
produkcji roślinnej lub zwierzęcej
Forma i wysokość pomocy:
Pomoc ma formę refundacji części kosztów
kwalifikowalnych projektu.
Maksymalna wysokość pomocy udzielonej jednemu
beneficjentowi i na jedno gospodarstwo rolne nie mo\
e
przekroczyć 500 tys. zł.
Poziom pomocy finansowej wynosi od 40 do 75% kosztów
kwalifikowanych projektu.
13
I.2. Działanie OSI 3: Ró\
nicowanie w kierunku
działalności nierolniczej
Pomocy udziela się z tytułu podjęcia lub rozwoju działalności
w zakresie m.in.:
" Wytwarzania materiałów energetycznych z
biomasy.
Beneficjent: Osoba fizyczna: rolnik, mał\
onek rolnika lub
domownik  w rozumieniu ustawy o ubezpieczeniu
społecznym rolników
Forma i wysokość pomocy:
Pomoc ma formę zwrotu części kosztów kwalifikowalnych
projektu.
Maksymalna wysokość pomocy udzielonej jednemu
benficjentowi i na jedno gospodarstwo rolne nie mo\
e
przekroczyć 100 tys. zł.
Poziom pomocy finansowej wynosi maksymalnie 50%
kosztów kwalifikowanych projektu.
14
I.3. Działanie OSI 3: Tworzenie i rozwój
mikroprzedsiębiorstw
Pomocy udziela się z tytułu inwestycji związanych z
tworzeniem lub rozwojem mikroprzedsiębiorstw działających
m. in. w zakresie:
" Wytwarzania materiałów energetycznych z
biomasy
Beneficjent: Osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka
organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, która
prowadzi działalność jako mikroprzedsiębiorstwo
zatrudniające poni\
ej 10 osób, i mające obrót
nieprzekraczający równowartości w zł  2 mln. euro.
Forma i wysokość pomocy:
Pomoc ma formę zwrotu części kosztów kwalifikowalnych
projektu.
Maksymalna wysokość pomocy udzielonej jednemu
benficjentowi nie mo\
e przekroczyć 500 tys. zł.
W przypadku przetwórstwa produktów rolnych lub jadalnych
produktów leśnych maksymalna wysokość pomocy
jednemu beneficjentowi wynosi 100 tys. zł.
Poziom pomocy finansowej wynosi maksymalnie 50%
kosztów kwalifikowanych projektu.
15
1.4 Działanie OSI 1: Zwiększanie wartości dodanej
podstawowej produkcji rolnej i leśnej
Cel działania:
- poprawa ogólnych wyników przedsiębiorstw przez
wzrost wartości dodanej produkcji, modernizację
istniejących technologii produkcji, wprowadzanie
nowych produktów, procesów, tworzenie nowych i
racjonalizacji istniejących kanałów zbytu oraz
ulepszenie struktury logistycznej;
- poprawa warunków ochrony środowiska
- dostosowanie do nowoprowadzonych norm
wspólnotowych  dotyczy mikroprzedsiębiorstw
Beneficjent:
Osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna
nieposiadająca osobowości prawnej, która:
- wykonuje działalność w zakresie przetwórstwa lub
wprowadzania do obrotu produktów rolnych;
- działa jako przedsiębiorca wykonujący działalność
jako małe lub średnie przedsiębiorstwo zatrudniające
mniej ni\
750 pracowników, lub przedsiębiorstwo,
którego obrót nie przekracza równowartości w złotych
200 mln euro
Poziom wsparcia i wysokość pomocy:
W przypadku małych i średnich przedsiębiorstw pomoc
finansowa mo\
e stanowić nie więcej ni\
40% kosztów
inwestycji kwalifikującej się do objęcia pomocą lub 50%
je\
eli zaopatrują się w surowce na podstawie umów
długoterminowych, zwieranych z grupami producentów
rolnych lub wstępnie uznanymi grupami owoców i warzyw.
W przypadku pozostałych przedsiębiorców poziom pomocy
mo\
e wynieść nie więcej ni\
25% kosztów kwalifikującej się
inwestycji.
Maksymalna wysokość pomocy przyznana w okresie
realizacji PROW jednemu beneficjentowi, wynosi 20 mln zł.
Wielkość pomocy przyznanej na realizację jednego projektu
nie mo\
e być ni\
sza ni\
100 tys. zł
16
II. Program Operacyjny Infrastruktura i
Środowisko
Priorytet 10 : Infrastruktura energetyczna przyjazna
środowisku
II.1. Działanie 10.2. Zwiększenie wytwarzanie energii ze
z
ródeł odnawialnych, w tym biopaliw
Pomocy udziela się m.in. na następujące projekty:
- wytwarzanie energii elektrycznej i ciepła z
OZE
- wdra\
anie produkcji urządzeń dla
energetyki odnawialnej
w tym:
- budowa jednostek wytwórczych energii
elektrycznej wykorzystujących biomasę,
biogaz, energię wiatru oraz wody małych
elektrowni wodnych do 10 MW
- budowa jednostek wytwórczych ciepła przy
wykorzystaniu biomasy i energii
geotermalnej
Rodzaje beneficjentów:
- małe i średnie przedsiębiorstwa zajmujące
się produkcją urządzeń na potrzeby OZE, w
tym biokomponentów
- przedsiębiorstwa gospodarki komunalnej i
u\
yteczności publicznej
Forma i wysokość pomocy:
Minimalna wartość projektu 5 mln euro
Poziom dofinansowania ustalany będzie zgodnie z
dopuszczalnymi pułapami pomocy publicznej.
17
II.2. Działanie 10.1. Zwiększenie stopnia wykorzystania energii
pierwotnej w sektorze energetycznym i obni\
enie
energochłonności sektora publicznego
Pomocy udziela się m.in. na następujące projekty:
" Termomodernizacja obiektów u\
yteczności
publicznej, wymiana wyposa\
enia na
energooszczędne,
" Budowa nowych oraz modernizacja istniejących
sieci ciepłowniczych poprzez stosowanie rur
preizolowanych
Rodzaje beneficjentów:
- przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące
się wytwarzaniem, przesyłaniem i
dystrybucją energii elektrycznej,
- przedsiębiorstwa gospodarki komunalnej i
u\
yteczności publicznej
- jednostki samorządu terytorialnego,
- jednostki administracji rządowej
Forma i wysokość pomocy:
Minimalna wartość projektu 5 mln euro
Poziom dofinansowania wynosi maksymalnie 85%
kwalifikujących się wydatków. Jeśli udzielone wsparcie
będzie miało charakter pomocy publicznej, to poziom
dofinansowania zostanie ustalony zgoni z jej dopuszczalnymi
pułapami.
18
III. Fundusze Regionalne
III.1. Regionalny Program Operacyjny Województwa
Podlaskiego na lata 2007  2013
Priorytet I: wzrost innowacyjności i wspieranie
przedsiębiorczości w regionie
Wsparcie otrzymają m.in. działania inwestycyjne słu\
ące
dostosowaniu infrastruktury przedsiębiorstw do wymogów
ochrony środowiska
Wsparcie w ramach Priorytetu ma się przyczynić do
zwiększenia pozytywnych efektów społeczno 
gospodarczych i poprawy atrakcyjności i konkurencyjności
regionu.
Beneficjenci: m.in. przedsiębiorstwa prowadzące
działalność na terytorium województwa podlaskiego, osoby
rozpoczynające działalność gospodarczą.
Wartość projektu:
- Projekt inwestycyjny  całkowita wartość co
najwy\
ej 5 mln Euro,
- Kompleksowe przygotowanie terenu pod
inwestycje  całkowita wartość projektu
wyniesie co najwy\
ej 2 mln Euro.
Poziom dofinansowania:
Maksymalnie 65% kwalifikujących się wydatków
Przewiduje się udzielenie dotacji z Regionalnego Programu
Operacyjnego dla:
- mikroprzedsiębiorstw (zatrudniających do 9
osób) prowadzących działalność
19
gospodarczą nie dłu\
ej ni\
1 rok  wartość
dofinansowania do 50 tys. zł
- mikroprzedsiębiorstw prowadzących
działalność gospodarczą ponad 1 rok 
wartość dofinansowania od 50 tys. do 1 mln
zł.
- małych i średnich przedsiębiorstw - wartość
dofinansowania do 4 mln zł
Przedsiębiorstwa nie mogą rozpocząć inwestycji przed
zło\
eniem wniosku o dofinansowanie.
20
IV. Narodowy Fundusz Ochrony
Środowiska i Gospodarki Wodnej
Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko  nie został
jak dotąd oficjalnie przekazany do NFOŚ. Obecnie NFOŚ
proponuje korzystanie ze środków krajowych.
4.2. Wzrost wytwarzania energii ze z
ródeł odnawialnych, w
tym biopaliw
- budowa lub modernizacja elektrowni wodnych o
mocy poni\
ej 10 MWe,
- budowa elektrowni wiatrowych,
- budowa lub modernizacja instalacji wytwarzania
energii elektrycznej i ciepła z wykorzystaniem biomasy
lub związanej ze współspalaniem,
- budowa lub modernizacja instalacji wytwarzania
energii elektrycznej i ciepła z wykorzystaniem biogazu
uzyskiwanego w procesie fermentacji metanowej
osadów ściekowych oraz odpadów komunalnych na
składowiskach,
- budowa lub modernizacja instalacji pozyskiwania
energii z wód geotermalnych,
- budowa kolektorów słonecznych i ogniw
fotowoltaicznych,
- budowa nowych lub przystosowanie istniejących
instalacji energetycznych do wykorzystywania metanu
pochodzącego z odmetanowania kopalń węgla
kamiennego i szybów wydobywczych ropy naftowej,
- zastosowanie pomp ciepła wykorzystujących ciepło
ziemi lub ciepło z otoczenia,
- inwestycje dotyczące produkcji i stosowania w
transporcie biopaliw lub innych paliw odnawialnych,
- opracowanie dokumentacji niezbędnej do
wnioskowania o dofinansowanie i realizacji
przedsięwzięcia
21
Formy wsparcia:
" po\
yczki preferencyjne  w wysokości 80% planowanej
inwestycji, kwota minimalna 2 mln PLN
" dotacje pochodzące wyłącznie ze środków
Narodowego Funduszu mogą być udzielane m.in. na
ochronę lasów i zasobów leśnych,
programy ochrony powietrza  do 50% kosztów
przedsięwzięcia
22
V. EkoFundusz
Plantacje roślin do celów energetycznych (wnioski
dotyczące zało\
enia plantacji w 2007 r. mo\
na nadsyłać do
EkoFunduszu do 15 listopada 2007 r.).
Wniosek mo\
e dotyczyć wyłącznie plantacji zało\
onych w
roku zło\
enia wniosku.
W listopadzie EkoFundusz dokona oceny kompletności i
poprawności merytorycznej wniosków. Jeśli ocena ta będzie
pozytywna, wnioskodawca otrzyma promesę udzielenia
przez EkoFundusz dotacji z określonymi warunkami jej
uzyskania. Podstawowym warunkiem jest uzyskanie
wymaganego stopnia udatności plantacji, która będzie
oceniona w czerwcu następnego roku przez niezale\
nego
eksperta działającego na zlecenie EkoFunduszu.
Wielkość dotacji EkoFunduszu wynosi 1000 zł/ha plantacji i
jest realizowana w formie dopłaty do plantacji z
potwierdzonym właściwym stopniem rozwoju (udatnością),
ocenionym w czerwcu roku następnego po jej zało\
eniu.
Wypłata dotacji EkoFunduszu nastąpi po podpisaniu umowy
we wrześniu następnego roku po zało\
eniu plantacji, po
stwierdzeniu wypełnienia wszystkich warunków zawartych w
promesie dofinansowania.
23
Bio-Wat sp. z o.o., partner projektu Centrum Zielonych Technologii
ul. Św. Rocha 5, lok. 206, 15-879 Białystok
tel. [phone], faks 0857401521
[e-mail]
www.biowat.pl
www.zielonetechnologie.pl
24