Mgr Kinga Szulik
Rola pedagoga ulicy w systemie profilaktyki
Działalność pedagogów ulicy nie wpisuje się w kanon instytucjonalnej pomocy dziecku, toteż
wciąż mało wie się na temat pracy tzw. streetworkerów. Pedagog pracujący na ulicy stara się dotrzeć
do dzieci i młodzieży, którzy nie odnajdują się w środowisku szkolnym i stwarzają problemy
wychowawcze. Aktywność pedagogiczna streetworkerów może zatem z powodzeniem stanowić
uzupełnienie profilaktyki szkolnej, gdyż z
ródłem wielu niepowodzeń i problemów jest w dużej mierze
najbliższe środowisko, które przyczynia się do socjalizacji dziecka.
W literaturze dotyczącej tematu streetworkingu znajdziemy kilka definicji opisujących to
zagadnienie. Jedna z nich mówi, iż  streetwork stanowi formę pracy socjalnej, której specyfiką jest to,
że działania socjalne realizowane są poza miejscem funkcjonowania tradycyjnych instytucji
pomocowych. Streetworkerzy (pedagodzy ulicy) docierają do swoich podopiecznych w miejscach, w
których przebywają oni najczęściej1 .
Liczne działania wobec dzieci ulicy oraz osób wykluczonych społecznie podejmowane są
najczęściej w ramach organizacji pozarządowych. Warto zapoznać się z działalnością między innymi
następujących stowarzyszeń:
" Centrum Misji i Ewangelizacji Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego, Misja ULICA w Bytomiu,
" Fundacja ULICA w Katowicach,
" Grupa Pedagogiki i Animacji Społecznej w Warszawie,
" Stowarzyszenie Pedagogiki Alternatywnej w Częstochowie,
" Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom Rybnika Boguszowic  17-tka w Rybniku,
" Stowarzyszenie PoMOC dla Kobiet i Dzieci im. Marii Niepokalanej w Katowicach,
" Stowarzyszenie Program STACJA w Warszawie.
Profilaktyka prowadzona na ulicy to przede wszystkim praca opiekuńczo-wychowawcza,
ukierunkowana na promocję zdrowia, umiejętność efektywnego rozwiązywania konfliktów, radzenia
sobie z agresją czy wyrażanie osobistych uczuć. W środowisku lokalnym, w którym pracuje pedagog
ulicy, można zauważyć różnorakie problemy społeczne, a mianowicie: bieda, bezrobocie, zaniedbanie,
przestępczość, nadużywanie alkoholu, wąchanie kleju, przemoc, autoagresja oraz konflikty między
różnymi grupami. Podejmowane działania profilaktyczne powinny być dostosowane do potrzeb
środowiska, jak i uwzględniać lokalną specyfikę2. Każdy streetworker przed podjęciem jakichkolwiek
działań dokonuje dokładnej diagnozy danej społeczności, poprzez codzienną obserwację oraz
1
A
. Hobot, Praca socjalna w środowisku ulicznym z osobami bezdomnymi oraz młodzieżą zagrożoną
wykluczeniem i niedostosowaniem na przykładzie projektu  Streetwork  skuteczny kontakt z klientem , [w:]
Streetworking. Aspekty teoretyczne i praktyczne, [red.] M. Michel, Kraków 2011, s. 98.
2
Por. A. Kurzeja, Dzieci ulicy  profilaktyka zagrożeń, Kraków 2010, s. 85.
1
bezpośredni kontakt. Musi w pewien sposób  wtopić się w dane środowisko, zostać zauważonym
oraz zaakceptowanym.
W pracy pedagogicznej podejmowanej w środowisku ulicznym czynnikiem prymarnym jest
zaangażowanie pedagoga w sprawy i problemy dotyczące dzieci i młodzieży. Istotne jest wyjście
pedagoga ulicy do dziecka i zaistnienie w rzeczywistości podwórkowej. Szeroko rozumiana
profilaktyka ma sens tylko i wyłącznie wtedy, gdy młodzi ludzie stają się aktywni i przez to profilaktyka
staje się  przez nich i dla nich 3.
Ważną rolą pedagoga ulicy jest wywieranie wpływu mającego na celu zmniejszenie
różnorodnych zagrożeń. Znaczące w tym zakresie jest ukazanie dziecku kreatywnych form spędzania
wolnego czasu, rozwijanie pasji oraz zainteresowań. Głównym zadaniem pedagoga ulicy jako
profilaktyka jest motywowanie młodych ludzi do twórczego wykorzystywania czasu, oderwanie od
uzależnień i biernego, nastawionego na konsumpcję stylu życia. Niewątpliwym atutem jest posiadanie
pasji oraz wszechstronnych zainteresowań przez streetworkera, dzięki czemu będzie mógł
zainteresować swoją osobą dzieci i stanowić dla nich ciekawą alternatywę.
Aktywność pedagoga ulicy nastawiona jest także na pracę ze środowiskiem, w którym
funkcjonuje dziecko. W obszarze tym należy wymienić m.in. współpracę z rodzicami, szkołą
(wychowawca, pedagog szkolny, nauczyciele), sąsiadami, grupą rówieśniczą itp. Niezwykle ważne
jest aby nauczyciele, wychowawcy, pedagodzy dostrzegli działalność pedagogów ulicy oraz
zaakceptowali ich metody pracy, gdyż jest to podstawa do efektywnej koordynacji działań
wychowawczych. Dzięki wieloaspektowemu wsparciu młody człowiek objęty jest opieką nie tylko w
murach szkolnych, ale przede wszystkim w swoim środowisku lokalnym. Należy podkreślić, iż
streetworker ma niejako ułatwione zadanie, ponieważ przebywając bezpośrednio w miejscu
zamieszkania dziecka potrafi określić potrzeby i zaobserwować problemy, z którymi dziecko się
boryka, a często jest to niemożliwe podczas standardowych zajęć lekcyjnych.
W ramach oddziaływań profilaktycznych pedagog ulicy przede wszystkim propaguje
i motywuje dzieci do aktywnego spędzania wolnego czasu, ukazuje ośrodki kulturalne działające w
danej okolicy (Domy Kultury, biblioteki, świetlice, kluby młodzieżowe), rozpowszechnia wiedzę na
temat konsekwencji niepożądanych zachowań, pomaga w odrabianiu zadań domowych, motywuje do
nauki, angażuje w sprawy środowiska lokalnego itp. Jeśli zachodzi taka potrzeba to zapewnia
dzieciom możliwość spożycia posiłku, stanowi oparcie oraz fachową i doraz
ną pomoc w trudnych
sytuacjach życiowych. Pedagog ulicy występuje także w roli mediatora w konfliktach powstających
pomiędzy dzieckiem a szkołą, rodziną bądz
policją.
Współcześnie prowadzenie działań profilaktyczno-wychowawczych na ulicy staje się
koniecznością, gdyż młodzi ludzie większość swojego wolnego czasu spędzają właśnie na
3
Por. Tamże, s. 87.
2
podwórkach, przed blokiem, w parkach itp. Takowy stan rzeczy spowodowany jest brakiem
zainteresowań, obojętnością i zapracowaniem rodziców, dewaluacją autorytetów, dysfunkcjonalnością
rodzin, jak i niedostosowaniem społecznym. Pedagog ulicy dzięki szerokiemu wachlarzowi propozycji
zajęć oraz swoją obecnością może stać się wzorem do naśladowania, inspiratorem, a często także
przyjacielem, któremu można zaufać.
Warto zastanowić się nad wychowaniem i działaniami profilaktycznymi prowadzonymi w
ramach pedagogiki ulicy, albowiem mogą stanowić świetne uzupełnienie istniejących już szkolnych
programów profilaktycznych. Ważna jest koalicja na linii pedagog ulicy  pedagog szkolny. Chodzi
tutaj o wymianę informacji na temat danego dziecka czy grupy, zaistniałych problemów, zagrożeń oraz
bieżących potrzeb. W moim przekonaniu taka współpraca zwiększy efektywność i jakość programów
profilaktycznych, oraz może mieć istotne znaczenie w diagnozie, która jest punktem wyjścia dla
konstruowania wszelkich pedagogicznych przedsięwzięć. Poza tym profilaktyka realizowana w
środowisku ulicznym zapewnia ciągłość działań zapobiegawczych zapoczątkowanych w murach
szkolnych, oraz jest szansą na realną poprawę losu dziecka w każdej sytuacji.
BIBLIOGRAFIA:
1. Kurzeja A., Dzieci ulicy  profilaktyka zagrożeń, Kraków 2010.
2. Michel M. [red.], Streetworking. Aspekty teoretyczne i praktyczne, Kraków 2011.
3