PRAKSEOLOGIA
OGÓLNA TEORIA
ORGANIZACJI
Istota organizacji, modele
organizacji, formy
organizacyjne, funkcjonowanie
organizacji w otoczeniu
TEORIA ORGANIZACJI I
ZARZ
DZANIA
Istota zarządzania, zarządzanie
organizacją, systemy i koncepcje
zarządzania, przedsiębiorstwo jako
obiekt zarządzania, zarządzanie jako
proces kierowania ludz
mi, zarządzanie
jako proces informacyjno-decyzyjny,
funkcje zarządzania
Literatura
1. Griffin R.W.: Podstawy zarządzania organizacjami.
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.
2. Zarządzanie. Teoria i praktyka. Praca zbiorowa pod red.
A.Koz
mińskiego i W. Piotrowskiego, Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa 1999.
3. Stoner J.A.F., Freeman R.E., Gilbert D.R. Jr.: Kierowanie.
PWE, Warszawa 2000.
ZNACZENIE POJ
CIA ORGANIZACJA
" ATRYBUTOWE UJ
CIE  cecha rzeczy zorganizowanych np.  organizacja
przedsiębiorstwa wymaga usprawnień, bo jest zła . Mówimy wówczas o
atrybucie organizacji, określona cecha organizacji. Organizacja to
cecha przedmiotów złożonych, nazywaną zorganizowaniem.
" RZECZOWE UJ
CIE   sama rzecz , którą uważamy za zorganizowaną. Np.
 Uniwersytet Śląski jest organizacją świadczącą usługi edukacyjne .
Organizacja to pewien obiekt, który można odróżnić od innych ze
względu na jego cechy charakterystyczne.
" CZYNNOŚCIOWE UJ
CIE  oznacza tworzenie organizacji, zwane
organizowaniem. Np.  dzielnicowy powinien zorganizować odśnieżanie
ulicy na osiedlu .
ZNACZENIE POJ
CIA ORGANIZACJA
" KONKRETNE  jeśli uwzględniamy jakie one są w rzeczywistości,  konkretnie
to musimy uwzględnić zarówno to jakie są, jakie mają cechy, jakie
stosunki zachodzą między ich częściami oraz co się w nich dzieje, jakie
procesy zachodzą w ich wnętrzu.
" ABSTRAKCYJNE:
 statyczne  polega na abstrahowaniu od czasowego następstwa
zdarzeń. Przykładem może być przestrzenne rozmieszczenie miejsc
pracy, budynków, itp.
 dynamiczne  polega na abstrahowaniu od stosunków poza-
czasowych. Przykładem może być opis kolejności operacji składających
się na dany proces, harmonogram robót przygotowawczych, itp.
DEFINICJE POJ
CIA ORGANIZACJA
" ORGANIZACJA  to racjonalne współdziałanie pewnej liczby osób, z myślą o
uzyskaniu jasno określonego celu, dzięki specjalizacji wykonywanych funkcji
oraz ustalenie hierarchii znaczenia i odpowiedzialności,
" ORGANIZACJA  to całość, której składniki współprzyczyniają się do
powodzenia całości. Powodzenie to realizacja misji, jaką organizacja ma do
spełnienia wobec otoczenia.
" ORGANIZACJA musi charakteryzować się określonym stopniem spójności i
wzajemnego dostosowania części. Innymi słowy organizacja jest systemem.
Każde działanie jednego z elementów systemu wywołuje reakcję pozostałych.
Społeczeństwo jako całość tworzy system kompleksowy, natomiast
przedsiębiorstwo uważać można za podsystem większej całości, który ma swoją
dynamikę zarówno wewnętrzną jak i zewnętrzną w odpowiedzi na zmiany relacji
z otoczeniem.
NIEZB
DNE WARUNKI ISTNIENIA ORGANIZACJI 
ORGANIZACJA JAKO SYSTEM
- niepustość zbioru oznaczająca, że organizacja zawiera co
najmniej jeden element, tworzący zręby jej struktury,
- uporządkowanie elementów systemu (organizacji), które
prowadzi do ich zorganizowania według pewnych zasad,
- spójność systemu (organizacji) oznaczająca, że zmiana
jednego elementu powoduje zmianę (bądz
zmiany) w innym
elemencie (lub elementach). Ten element organizacji, który
nie reaguje na zmiany innych, ani sam takich zmian nie
wywołuje, nie może być do niej zaliczony,
NIEZB
DNE WARUNKI ISTNIENIA ORGANIZACJI 
ORGANIZACJA JAKO SYSTEM
 zdolność organizacji do spełniania wybranej funkcji lub
osiągania ustalonego celu  ich koniecznym warunkiem jest
spójność i uporządkowanie elementów zapewniające okre-
ślony stopień i poziom wewnętrznego zorganizowania.
Organizacja musi mieć wewnętrzną, odpowiednio funkcjo-
nalnie i teleologicznie ukształtowaną strukturę, która wyłoni
się z możliwej liczby dopuszczalnych jej stanów,
 pozostawanie organizacji w pewnej współzależności w
stosunku do otoczenia. Między organizacją, a otoczeniem
istnieje zawsze pewna redukcja złożoności. Zaletą jej
konstrukcji jest pewne uproszczenie, a nie odtworzenie
złożoności otoczenia  organizacja w pełni odpowiadająca
otoczeniu uległaby bowiem dezintegracji,
NIEZB
DNE WARUNKI ISTNIENIA ORGANIZACJI 
ORGANIZACJA JAKO SYSTEM
 budowa hierarchiczna, przez którą rozumie się taką strukturę
organizacji, w którym każdy rozpatrywany jej przedział
można traktować jako części przedziału szerszego złożo-
nego z kolei z mniejszych części,
 organizacje to systemy otwarte, które dokonują wymiany
wejść i wyjść z otoczeniem i potrafią dostosować się do
zmian w nim zachodzących,
 organizacje są homeostatami - przysługuje jej efekt homeo-
stazy. Oznacza to, że organizacja potrafi zachować w pe-
wnym przedziale pewien stan równowagi pomimo zmian
zachodzących w otoczeniu.
PI
CIOCZA
ONOWY MODEL ORGANIZACJI
PODSYSTEM
CELÓW
PODSYSTEM PODSYSTEM
PODSYSTEM
SPOA
ECZNY MATERIALNO-
ZARZ
DZANIA
TECHNICZNY
PODSYSTEM STRUKTURY
PODSYSTEM CELÓW I WARTOŚCI określający misję, jaką organizacja
spełnia na zewnątrz, czyli w otoczeniu, w którym działa i do wewnątrz czyli
wobec swych uczestników,
PODSYSTEM SPOA
ECZNY  zawiera uczestników organizacji, ich
motywacje, postawy, wartości, kulturę oraz więzi społeczne występujące
między nimi,
PODSYSTEM STRUKTURY  obejmuje formalne zasady podziału zadań,
uprawnień, informacji oraz władzy i odpowiedzialności w organizacji,
PODSYSTEM TECHNICZNY  w jego skład wchodzą stosowane w
organizacji technologie, umiejętności techniczne, maszyny, urządzenia,
budynki i ich wyposażenie,
PODSYSTEM ZARZ
DZANIA  obejmuje mechanizmy koordynacji i
uzgodnienia pozostałych podsystemów w procesach podejmowania decyzji.
ORGANIZACJE NIE ISTNIEJ
SAME DLA SIEBIE, LECZ S

ŚRODKAMI, ORGANAMI SPOA
ECZEC
ŚTWA SA
UŻ
CYMI
REALIZACJI OKREŚLONYCH CELÓW DZIAA
ALNOŚCI
LUDZKIEJ
Typy organizacji:
" administracyjne  militarne, policyjne, lokalne, ogólnopaństwowe, globalne,
" gospodarcze  działające w oparciu o zaspokojenie potrzeb materialnych,
" społeczne  stowarzyszenia, partie polityczne, związki zawodowe,
" religijne  związki wyznaniowe,
" typunon-profit  służące zaspokajaniu potrzeb społeczeństwa, np. szkoły,
szpitale, organizacje komunalne, itp.
Typologia według podziału tradycyjnego:
" produkcyjne  dostarczają dóbr i usług społeczeństwu,
" polityczne  spełniają w społeczeństwie rolę podobną do kierowników
przedsiębiorstw
" adaptacyjne  zapewniają rozwój społeczeństwa poprzez edukację,
kulturę, np. placówki badawcze, kulturalne, itp.
Podział organizacji z uwagi na typ relacji między ludz
mi a organizacja-
mi w procesie pracy:
" przymusowe  władza oparta na przymusie, niekiedy nawet fizycznym,
uczestnicy nie utożsamiają się z organizacją,
" utylitarne  władza pochodzi z prawa dysponowania środkami
motywowania (typu premia, płaca), a relacja podporządkowania ma
charakter kalkulacji,
" normatywne  władza opiera się na przekonaniach ludzi.
CYKL ŻYCIA ORGANIZACJI
" FAZA PRZEDSI
BIORCZOŚCI  podstawowym celem jest
przekroczenie progu przetrwania poprzez szybki wzrost i pozyskiwa-
nie nowych zasobów. Organizacja w fazie przedsiębiorczości
zorientowana jest na zewnątrz, na rynek, na klientów, na występujące
w otoczeniu wolne zasoby, które można pozyskać. Cechuje je elasty-
czność działania, innowacyjność i kreatywność uczestników.
" FAZA ZASPOA
OWOŚCI  następuje stopniowa reorientacja
organizacji do wewnątrz, a podstawowym celem doskonalenie
umiejętności pracy w zespole i współdziałania uczestników.
Organizację charakteryzuje wysokie morale pracowników, którzy
silnie utożsamiają się z nią i wspólnie realizują misję i cele
strategiczne.
CYKL ŻYCIA ORGANIZACJI
" FAZA FORMALIZACJI  zaczyna dominować orientacja wewnę-
trzna i podstawowymi celami stają się stabilność i przewidywalność
oraz sterowność i wydajność. Pojawiają się wyspecjalizowane i
sformalizowane struktury realizujące precyzyjnie określone zadania.
" FAZA ODNOWY  organizacja przełamuje inercję i rutynę nabytą w
fazie formalizacji i ponownie otwiera się na zewnątrz. Podstawowym
celem staje się przyspieszenie rozwoju poprzez zwiększanie zakresu
ekspansji i dywersyfikację działalności. Następuje decentralizacja
oraz rozluz
nianie i spłaszczanie struktur organizacyjnych.
KIEROWANIE a ZARZ
DZANIE
" J. Zieleniewski  definiowanie procesu kierowania w szer-
szym i węższym ujęciu:
" kierowanie w szerszym ujęciu  działanie zmierzające
do spowodowania funkcjonowania innych rzeczy,
zgodnie z celem tego, kto nimi kieruje,
" kierowanie w węższym ujęciu  działanie zmierzające
do spowodowania działania innych ludzi, zgodnie z
celem kto nimi kieruje.
KIEROWANIE a ZARZ
DZANIE
" J. Kurnal  kierowanie to oddziaływanie jednego obiektu
(kierującego) na drugi (kierowany) zmierzające do tego, aby
obiekt kierowany zachowywał się (działał, funkcjonował) z
kierunku osiągania postawionego przed nim celu,
" A. Stabryła  kierowanie to proces oddziaływania podmiotu
kierującego (z racji władzy organizacyjnej lub przymusu) na
obiekt kierowany, powodujący osiąganie zamierzonych celów,
" H. Steinmann, G. Schreyogg  kierowanie to proces
oddziaływania na ludzi podejmowany dla osiągnięcia zamie-
rzonych celów lub zrealizowania wytyczonych zespołowi zadań,
OGÓLNE UJ
CIE PROBLEMATYKI KIEROWANIA
(wg J. Kurnala)
ODDZIAA
YWANIE
WYJŚCIE
WEJŚCIE
OBIEKT OBIEKT
(Pożądany
(Regulacje
KIERUJ
CY KIEROWANY
cel)
zewnętrzne)
KIEROWANIE - podsumowanie
" L. Krzyżanowski  kierowanie to oddziaływanie informa-
cyjno-decyzyjne podmiotu kierowania, przekazywane kanałami
informacyjnymi ukształtowanymi przez stosunki (reguły) orga-
nizacyjne na przedmioty kierowania (ludzi, rzeczy) zmierzające
do spowodowania funkcjonowania ich tak, aby kierujący mógł
osiągnąć zamierzony cel przy pomocy dostępnych instru-
mentów, reguł i procedur. Możliwość oddziaływania w procesie
kierowania wynika z uprawnień:
" formalnych,
" materialnych,
" intelektualnych.
OGÓLNY MODEL SYSTEMU ZARZ
DZANIA
zakłócenia
Normy
sterujące
Wy
We
SYSTEM OBIEKT
ZARZ
DZAJ
CY ZARZ
DZANIA
SYSTEM ZARZ
DZANIA
ZARZ
DZANIE  PODSTAWOWE DEFINICJE
J. Zieleniewski  o zarządzaniu mówić można, gdy władza
nad ludz
mi wynika z własności rzeczy stanowiących dla nich
niezbędne przedmioty i narzędzia pracy lub z upoważnienia
otrzymanego od właściciela tych rzeczy,
" T. Pszczołowski  prezentuje stanowisko wedle którego za-
rządzanie to działanie polegające na dysponowaniu zasobami.
Za nadrzędne traktuje się pojęcie stosunki organizacyjne, wśród
których wymienia się: kierowanie, zarządzanie, dowodzenie,
wpływanie, wychowanie. Z kierowaniem mamy do czynienia w
układzie międzyosobowym: kierownik  podwładny, w relacji
kierownik  zasoby występuje zarządzanie, w układzie rodzice
 dzieci  wychowanie, pomiędzy dowódcą i żołnierzem 
dowodzenie, natomiast między przywódcą a członkiem
organizacji nieformalnej  wpływanie.
Nie ma zarządzania bez kierowania
" zarządzanie jest formą kierowania, w której występują możliwości
bezpośredniego jak i pośredniego koordynowania zbiorowych
wysiłków na pożądanym poziomie,
" zarządzający jest kierownikiem o szczególnym zakresie
uprawnień i odpowiedzialności. Jego zachowania koordynujące
odnoszą się nie tylko do zachowań ludzi, lecz także do zachowań
organizacji, rozumianej jako twór złożony z ludzi oraz technicznych
środków działania.
Zarządzanie jako rodzaj kierowania
" kierujący (zarządzający) ma uprawnienia zwierzchnie w
stosunku do podległych mu pracowników lub instytucji,
wynikające bezpośrednio z własności środków produkcji lub
nadane przez organy reprezentujące właściciela środków
produkcji,
" warunkiem koniecznym, choć nie wystarczającym
utrzymania ciągłości funkcji zarządzania i spełniających ją
organów jest to, by istniał wyodrębniony z otoczenia obiekt
zarządzania (organizacja lub jej część) i by elementy tego
obiektu odpowiadały na impulsy ośrodka kierowniczego.
Warunek ten spełniony jest wówczas, gdy organizacja
zdolna jest do formułowania celów i powodowania ich
realizacji.
Zarządzanie w organizacjach
Nakłady z
Cele
otoczenia:
osiągnięte:
Planowanie i
-Zasoby Organizowanie
podejmowanie
- sprawnie,
ludzkie,
decyzji
- skutecznie
-Zasoby
finansowe,
-Zasoby
fizyczne,
Przewodzenie
Kontrolowanie
-Zasoby
informacyjne
Planowanie i podejmowanie decyzji
Planowanie to wytyczanie celów organizacji i określanie sposobu ich najlepszej
realizacji. Podejmowanie decyzji to część procesu planowania i obejmuje wybór
trybu działania spośród zestawu dostępnych możliwości. Planowanie i
podejmowanie decyzji pomagają utrzymać sprawność zarządzania, dostarczając
wskazówek do przyszłych działań.
Planowanie  wytyczanie celów organizacji i okreśłanie sposobu ich najlepszej
realizacji,
Podejmowanie decyzji  część procesu planowania obejmująca wybór trybu
działania spośród zestawu dostępnych możliwości.
Organizowanie to koordynacja działań i zasobów.
Podstawowe składowe organizowania:
" projektowanie stanowisk pracy,
" podział na wydziały,
" stosunki władzy,
" zakres kontroli, role liniowe i sztabowe  ogólny schemat organizacyjny,
" zmiany organizacyjne,
" nabór kadry i przypisywanie im określonych ról.
Przewodzenie to zespół procesów wykorzystywanych w celu skłonienia ludzi do
współpracy na rzecz interesów organizacji. Kierowanie ludz
mi to inaczej
przewodzenie obejmuje zespół procesów wykorzystywanych w celu sprawienia,
by członkowie organizacji współpracowali ze sobą w interesie organizacji.
Przewodzenie obejmuje szereg procesów i czynności:
" motywowanie pracowników,
" kierowanie działaniami ludzkimi,
" zarządzanie procesami interorganizacyjnymi,
" komunikowanie się.
Kontrolowanie  jest końcową fazą procesu zarządzania. Pozwala zapewnić
sprawność niezbędną do skutecznego zarządzania. Jest to obserwowanie postępów
organizacji w realizowaniu jej celów.
Funkcje kontrolne obejmują:
" zarządzanie operacjami, wydajnością i jakością,
" zarządzanie techniką i innowacją,
" zarządzanie informacją.
Zarządzanie to zestaw działań (obejmujący planowanie
i podejmowanie decyzji, organizowanie, przewodzenie tj.
kierowanie ludz
mi i kontrolowanie) skierowanych na
zasoby organizacji (ludzkie, finansowe, rzeczowe
i informacyjne) i wykonywanych z zamiarem osiągnięcia
celów organizacji w sposób sprawny i skuteczny.
" sprawny  wykorzystujący zasoby mądrze i bez
zbędnego marnotrawstwa,
" skuteczny  działający z powodzeniem,
" menadżer (kierownik)  osoba, której podstawowym
zadaniem jest realizacja procesu zarządzania.
Ustalenie celów jest częścią planowania, budowanie
organizacji jest częścią organizowania,
motywowanie ludzi jest częścią przewodzenia,
obserwacja wyników należy do funkcji kontrolnej.
Charakterystyka zarządzania:
1. Zarządzanie dotyczy przede wszystkim ludzi. Jego
celem jest takie współdziałanie wielu osób, które
pozwala zneutralizować słabości oraz maksymalnie
wykorzystać talenty i silne strony uczestników.
2. Zarządzanie jest głęboko osadzone w kulturze, co
oznacza że musi uwzględniać uznawane przez
daną społeczność normy właściwego zarządzania,
wartości, które pozwalają odróżnić zło od dobra,
symbole, mity i legendy.
3. Zarządzanie wymaga prostych i zrozumiałych
wartości, celów działania i zadań, jednoczących
wszystkich uczestników organizacji.
Charakterystyka zarządzania:
4. Zarządzanie powinno doprowadzić do tego, by
organizacja była zdolna do uczenia się, czyli
adaptacji do zmiennych warunków oraz stałego
doskonalenia się uczestników.
5. Zarządzanie wymaga komunikowania się, czyli
obiegu informacji wewnątrz organizacji oraz
wymiany informacji z otoczeniem.
6. Zarządzanie wymaga rozbudowanego systemu
wskaz
ników pozwalających stale i wszechstronnie
monitorować, oceniać i poprawiać efektywność
działania.
Charakterystyka zarządzania:
7. Zarządzanie musi być jednoznacznie zorientowane
na podstawowy i najważniejszy ostateczny rezultat,
jakim jest zadowolony klient. Wymaga to spełnienia
co najmniej dwóch warunków:
- stałego kontaktu i dobrej komunikacji z klientami,
co zapewnia wiedzę o ich potrzebach i kryteriach
oceny produktu oferowanego przez firmę,
- odpowiedniego nastawienia pracowników, którzy
skłonni są  wejść w buty klienta , postawić się na
jego miejscu i zrobić to, czego życzyłby sobie.