PEDAGOGIKA I TERAPIA MONTESSORI
Pojęcie terapii Montessori jest ściśle osadzone w kontekście integracji dziecka
zdrowego z dzieckiem niepełnosprawnym. Miejsce, w którym zostało ono
sformułowane, dobrze opisane i zastosowane w opiece nad dzieckiem specjalnej
troski jest Kinderzentrum w Muenchen w Bawarii.
W pracy tej przydatne będą podstawowe informacje dotyczące pedagogiki
Montessori. Maria Montessori - lekarz psychiatra (1870 - 1952). Czas, w którym
żyła umożliwił poznanie wielu ludzi, których koncepcje pedagogiczne i
psychologiczne miały istotny wpływ na kształtowanie się współczesnej
pedagogiki. Wymieńmy najważniejszych: C. Freinet, J. Piaget, S. Freud, A.
Freud,
A. Adler, C. G. Jung. W USA Montessori spotyka siÄ™ z Deweyem, Edisonem
oraz Helen Keller.
Kluczowymi pojęciami pedagogiki Montessori są:
" przygotowane otoczenie - wspiera harmonijny rozwój dziecka, nie jest
przypadkowe, realizuje założone w pracy z dzieckiem cele
" fazy sensoryczne - okresy szczególnej gotowości dziecka do postrzegania,
przyswajania, kształtowania określonej wiedzy i umiejętności
" polaryzacja uwagi - proces tworzenia długotrwałej i głębokiej
koncentracji
Pojęcia te mają istotny wpływ na pracę z dzieckiem z materiałem
dydaktycznym.
Materiały Montessori funkcjonują jako pomoce rozwojowe w 5 obszarach:
1. życie praktyczne
2. rozwój sensoryczny
3. mowa, komunikacja
4. rozumienie i umiejętności matematyczne
5. wiedza ogólna, wszechświat.
Pedagogika Montessori funkcjonuje na każdym etapie rozwoju dziecka: we
wczesnej interwencji, w przedszkolu, w szkolnictwie podstawowym oraz
ponadpodstawowym. Wczesna interwencja
jest bardzo silnie zwiÄ…zana z terapiÄ….
Lore Anderlik w swojej książce Droga dla wszystkich. Życie z Montessori tak
formułuje cel terapii Montessori : wspólne wzrastanie, życie i nauka
upośledzonych i nie upośledzonych, niepełnosprawnych i sprawnych w pełni,
którzy wzajemnie się wspierają, poznają się, pomagają sobie, wymagają od
siebie i wspomagają się (fordern und foerdern) wzbogacając życie każdego z
osobna. Dla wszystkich tych ludzi muszą zostać odkryte i zastosowane
szczególne, właściwe dla deficytów i potrzeb środki. Kształcenie terapeutów
Montessori w monachijskim Centrum Dziecięcym obejmuje pedagogikę
Montessori, neuropsychologiÄ™, neurofizjologiÄ™ i genetykÄ™. (Anderlik, 1996)
Bardzo podobną drogą zmierza Krakowski Ośrodek Rehabilitacji Wieku
Rozwojowego. Terapia Montessori będąca elementem struktury całego Ośrodka
współpracuje z lekarzami: neurologiem i rehabilitantem oraz z psychologiem.
Od momentu postawienia diagnozy głównej współpraca dotyczy:
" włączenia terapii Montessori w proces leczenia i usprawniania
" obserwacja dziecka, diagnoza dynamiczna uwzględniająca zachodzące
zmiany
" monitorowanie postępów, deficytów, powstawania deficytów wtórnych
" obserwacja sytuacji neurologicznych
" monitorowanie wpływu leków na zachowanie i emocje
" strategie terapeutyczne np.: określanie zasobów, rozwój pojęcia JA i
budowanie podmiotowości dziecka, wyznaczanie obszarów
odpowiedzialności, przekraczanie własnego lęku i in.
Aspekt edukacyjny - poznawanie świata w sposób naturalny, ale wg ustalonego
rytuału, rytuału możliwego do odtworzenia, z wyraz
nie określonym celem
wykonywanej pracy - może być ogromnym zasobem pedagogiki Montessori
jako metody wiodÄ…cej dziecko od etapu wczesnej interwencji i wczesnej terapii
poprzez nabywanie i kształcenie umiejętności aż do etapu wczesnoszkolnego.
Podkreślając edukacyjny charakter pedaogiki Montessori, należy zaznaczyć, że
terapia Montessori nie jest psychoterapiÄ… jakkolwiek elementy psychoterapii
zawiera. Sesje terapii Montessori sÄ… towarzyszeniem dziecku przez nauczyciela
Montessori w zorganizowanym otoczeniu, które oswajamy, poznajemy,
porzÄ…dkujemy, opanowujemy je.
Chętnie cytowane jest tutaj powiedzenie popularne w integracji sensorycznej
Nie idz
przede mnÄ…
Nie mogÄ™ ciÄ…gle biec za tobÄ…
Nie idz
za mnÄ…
Nie mogę ciągle oglądać się do tyłu
Idz
obok mnie
W Krakowskim Ośrodku Wczesnej Rehabilitacji zadaniem terapii Montessori
jest również cel pragmatyczny - przygotowanie dziecka do pobytu w
przedszkolu integracyjnym.
Są to trzy etapy budowania kontaktów i zaufania społecznego dziecka:
1. współpraca z pedagogiem - terapeutą
2. poznanie, współpraca i kooperacja z drugim dzieckiem
3. wejście z "przyjacielem" w grupę, współpraca i kooperacja z grupą
Ta etapowość poznawania świata społecznego przynosi korzystne efekty. Dzieci
najpierw obserwują drugą osobę towarzyszącą ich pracy, następnie często
naśladują co robi inne dziecko. W wyniku takiego sposobu budowania relacji
pojawiają się u dzieci ostrożne próby nawiązywania kontaktów, obserwuje się
zainteresowanie drugim człowiekiem, elementy opiekuńczości. Mamy więc do
czynienia z prawdziwym rozwojem emocjonalnym i społecznym. Być może jest
to pierwszy krok w zmierzeniu się z agnozją emocjonalną dzieci, które trafiają
na zajęcia terapii Montessori. Zdarza się, że doskonałe pary tworzą dzieci
autystyczne z dziećmi z zespołem Downa. Te ostatnie łatwo przekraczają
barierÄ™ kontaktu, okazujÄ… zainteresowanie, cierpliwie znoszÄ… wycofywanie z
kontaktu i są niestrudzone w ponawianiu prób skontaktowania się z drugim
człowiekiem.
Tak pojawiają się pierwsze oznaki kompetencji społecznych. Do kompetencji
społecznych w Krakowskim Ośrodku Rehabilitacji Wieku Rozwojowego
przywiązuje się ogromną wagę uznając, że profil funkcjonowania dziecka musi
być wieloosiowy. Na pewno oprócz zdolności poznawczych musi uwzględniać
właśnie kompetencje społeczne.
Kompetencje społeczne to jeden z kluczowych obszarów przygotowania dziecka
niepełnosprawnego do integracji w instytucjach edukacyjnych. Ale szczególnym
obszarem pracy terapeutycznej jest:
" rozwój pojęcia JA
" motywacja
Podzielając opinię Piageta, że rozumienie obiektu przez niemowlę rodzi się
poprzez manipulację i eksperymentowanie z tymi obiektami, wiemy też, że jest
to moment kiedy oddzielamy się od obiektu i uświadamiamy sobie, że nasze
zachowanie wpływa na obiekt - JA wpływam na obiekt, JA pracuję z obiektem -
materiałem, JA osiągam sukces.
Kiedy materiał wybiera samo dziecko i samo z nim pracuje, doświadcza ono
samodzielnej aktywności w przyjaznym, dobrze znanym otoczeniu, może
wielokrotnie powtarzać ćwiczenie, manipulować, odkrywać, jest samo z
przedmiotem, pracuje i całej tej operacji przypisany jest określony cel (idealny
przykład to ćwiczenia z materiałem zmysłowym). Cel ten jest zawsze związany
z uczeniem się bez względu na nasze nadzieje jaki efekt możemy osiągnąć.
Tylko w sobie znanym środowisku dziecko czuje się bezpiecznie, łatwiej mu w
związku z tym poznawać świat, zbliżyć do niego, próbować go porządkować i
nadać mu własny sens. JA rozwija się jako aktywna część świata społecznego,
kształtując zdolność dziecka do odróżniania siebie od innych (Evans, 2001).
W pracy dziecka: manipulacji, wykonywanych złożonych czynnościach,
skupianiu uwagi na przedmiocie pokazujemy cel, który chcemy osiągnąć a wraz
z osiąganiem tego celu pojawia się "zmaterializowany" sukces, pierwsze własne
osiągnięcia, pierwsze oznaki panowania nad otaczającą nas rzeczywistością.
Problemem małych pacjentów terapii Montessori są zaburzenia emocjonalne
oraz świadomość własnej woli, bardzo słaba siła dążenia, brak wytrwałości,
cierpliwości oraz determinacji do pokonywania przeszkód.
Prawdziwe wydaje się twierdzenie McCombs'a i Pope'a, że motywacja jest
procesem wyzwalanym nie zaś kształtowanym, ponieważ jest czynnikiem
naturalnym u ludzi. Wyzwalanie motywacji może się odbywać tylko w klimacie
bezpieczeństwa i komfortu psychicznego, tak by dziecko uczyło się ryzykować,
rywalizować, znosić porażki, wielokrotnie próbować pokonać przeszkodę
(McCombs B., Pope J., 1997)
Pytaniem zasadniczym jest czy integracja społeczna to właściwa i bezpieczna
sytuacja dla dziecka? Wtedy właśnie zdarzają się odtrącenia przez rówieśników.
Dzieci niepełnosprawne są odtrącane ponieważ nie potrafią odczytywać i
wyrażać emocji. Są stale sfrustrowane. Nie badamy poziomu frustracji dziecka
niepełnosprawnego, ale te frustracje obserwujemy. S. Nowicki z Uniwersytetu
Emorry'ego tak to opisuje:
Jeżeli popełniasz błędy w wysyłanych komunikatach emocjonalnych to stale
spotykasz siÄ™ z dziwnymi reakcjami innych, odtrÄ…cajÄ… ciÄ™ a ty nie wiesz
dlaczego. Czujesz, że nie masz żadnego wpływu na to jak traktują cię inni, co ci
się przydarza. W rezultacie czujesz się bezsilny, przygnębiony i apatyczny
(Nowicki S., 1997)
Taki stan emocji często po obu stronach integrowanych grup, wyklucza dobrą,
korzystną, zachęcającą, inspirującą integrację.
By tak nie było, by przewidzieć tak wiele jak to jest możliwe, by zareagować
właściwie zawsze wtedy, gdy to jest konieczne, by ułatwić, by umocnić w
przekonaniu, by wyprostować, by pomóc w byciu razem jest założeniem terapii
Montessori.
Nasze działania wynikają z potrzeby i konieczności i muszą cechować się
umiarem
Jest to nasze słynne powiedzenie: pomóż mi to zrobić samemu.
Ale definicja terapii, którą się posługujemy jest szeroka, chcemy uniknąć
analizy subtelnych związków i różnic między kompensacją, korekcją,
rewalidacjÄ….
Terapia to proces organizowania odpowiednio do diagnozy zaplanowanych
sytuacji terapeutycznych, których wpływ na dziecko dokonuje się przede
wszystkim za pomocą metod i środków pedagogicznych. Istotą jest takie
organizowanie aktywności dziecka by wyzwalać pozytywne zmiany
motywacyjne, korygować nietypowe zachowania, kompensować braki
poszczególnych funkcji przy jednoczesnym oparciu na najmocniejszych
stronach jednostki (Kaja B., 1989)
I tak puentą stała się definicja, która być może winna była się znalez
ć na
poczÄ…tku tego tekstu. IstotÄ… tego spotkania sÄ… jednak refleksje praktyczne, aspekt
teoretyczny służy nam do porządkowania i dookreślania naszych działań.
Literatura cytowana:
1. Anderlik L., Montessori. Ein Weg fuer alle , Verlag modernes lernen,
Dortmund 1996
2. Kaja B., Zarys terapii dziecka, Wyd, WSP, Bydgoszcz 1989
3. McCombs B., Pope J., Uczeń trudny - jak skłonić go do nauki, WSiP,
Warszawa 1997
4. Nowicki S., Duke M., Helping the Child za Goleman D., Inteligencja
emocjonalna, Media Rodzina of Poznań, 1997
Evans D., Rozwój pojęcia Ja u dzieci z upośledzeniem umysłowym, Nowiny
Psychologiczne 4/2001 Pojęcie terapii Montessori jest ściśle osadzone w
kontekście integracji dziecka zdrowego z dzieckiem niepełnosprawnym.
Miejsce, w którym zostało ono sformułowane, dobrze opisane i zastosowane w
opiece nad dzieckiem specjalnej troski jest Kinderzentrum w Muenchen w
Bawarii.
W pracy tej przydatne będą podstawowe informacje dotyczące pedagogiki
Montessori. Maria Montessori - lekarz psychiatra (1870 - 1952). Czas, w którym
żyła umożliwił poznanie wielu ludzi, których koncepcje pedagogiczne i
psychologiczne miały istotny wpływ na kształtowanie się współczesnej
pedagogiki. Wymieńmy najważniejszych: C. Freinet, J. Piaget, S. Freud, A.
Freud,
A. Adler, C. G. Jung. W USA Montessori spotyka siÄ™ z Deweyem, Edisonem
oraz Helen Keller.
Kluczowymi pojęciami pedagogiki Montessori są:
" przygotowane otoczenie - wspiera harmonijny rozwój dziecka, nie jest
przypadkowe, realizuje założone w pracy z dzieckiem cele
" fazy sensoryczne - okresy szczególnej gotowości dziecka do postrzegania,
przyswajania, kształtowania określonej wiedzy i umiejętności
" polaryzacja uwagi - proces tworzenia długotrwałej i głębokiej
koncentracji
Pojęcia te mają istotny wpływ na pracę z dzieckiem z materiałem
dydaktycznym.
Materiały Montessori funkcjonują jako pomoce rozwojowe w 5 obszarach:
6. życie praktyczne
7. rozwój sensoryczny
8. mowa, komunikacja
9. rozumienie i umiejętności matematyczne
10.wiedza ogólna, wszechświat.
Pedagogika Montessori funkcjonuje na każdym etapie rozwoju dziecka: we
wczesnej interwencji, w przedszkolu, w szkolnictwie podstawowym oraz
ponadpodstawowym. Wczesna interwencja
jest bardzo silnie zwiÄ…zana z terapiÄ….
Lore Anderlik w swojej książce Droga dla wszystkich. Życie z Montessori tak
formułuje cel terapii Montessori : wspólne wzrastanie, życie i nauka
upośledzonych i nie upośledzonych, niepełnosprawnych i sprawnych w pełni,
którzy wzajemnie się wspierają, poznają się, pomagają sobie, wymagają od
siebie i wspomagają się (fordern und foerdern) wzbogacając życie każdego z
osobna. Dla wszystkich tych ludzi muszą zostać odkryte i zastosowane
szczególne, właściwe dla deficytów i potrzeb środki. Kształcenie terapeutów
Montessori w monachijskim Centrum Dziecięcym obejmuje pedagogikę
Montessori, neuropsychologiÄ™, neurofizjologiÄ™ i genetykÄ™. (Anderlik, 1996)
Bardzo podobną drogą zmierza Krakowski Ośrodek Rehabilitacji Wieku
Rozwojowego. Terapia Montessori będąca elementem struktury całego Ośrodka
współpracuje z lekarzami: neurologiem i rehabilitantem oraz z psychologiem.
Od momentu postawienia diagnozy głównej współpraca dotyczy:
" włączenia terapii Montessori w proces leczenia i usprawniania
" obserwacja dziecka, diagnoza dynamiczna uwzględniająca zachodzące
zmiany
" monitorowanie postępów, deficytów, powstawania deficytów wtórnych
" obserwacja sytuacji neurologicznych
" monitorowanie wpływu leków na zachowanie i emocje
" strategie terapeutyczne np.: określanie zasobów, rozwój pojęcia JA i
budowanie podmiotowości dziecka, wyznaczanie obszarów
odpowiedzialności, przekraczanie własnego lęku i in.
Aspekt edukacyjny - poznawanie świata w sposób naturalny, ale wg ustalonego
rytuału, rytuału możliwego do odtworzenia, z wyraz
nie określonym celem
wykonywanej pracy - może być ogromnym zasobem pedagogiki Montessori
jako metody wiodÄ…cej dziecko od etapu wczesnej interwencji i wczesnej terapii
poprzez nabywanie i kształcenie umiejętności aż do etapu wczesnoszkolnego.
Podkreślając edukacyjny charakter pedaogiki Montessori, należy zaznaczyć, że
terapia Montessori nie jest psychoterapiÄ… jakkolwiek elementy psychoterapii
zawiera. Sesje terapii Montessori sÄ… towarzyszeniem dziecku przez nauczyciela
Montessori w zorganizowanym otoczeniu, które oswajamy, poznajemy,
porzÄ…dkujemy, opanowujemy je.
Chętnie cytowane jest tutaj powiedzenie popularne w integracji sensorycznej
Nie idz
przede mnÄ…
Nie mogÄ™ ciÄ…gle biec za tobÄ…
Nie idz
za mnÄ…
Nie mogę ciągle oglądać się do tyłu
Idz
obok mnie
W Krakowskim Ośrodku Wczesnej Rehabilitacji zadaniem terapii Montessori
jest również cel pragmatyczny - przygotowanie dziecka do pobytu w
przedszkolu integracyjnym.
Są to trzy etapy budowania kontaktów i zaufania społecznego dziecka:
4. współpraca z pedagogiem - terapeutą
5. poznanie, współpraca i kooperacja z drugim dzieckiem
6. wejście z "przyjacielem" w grupę, współpraca i kooperacja z grupą
Ta etapowość poznawania świata społecznego przynosi korzystne efekty. Dzieci
najpierw obserwują drugą osobę towarzyszącą ich pracy, następnie często
naśladują co robi inne dziecko. W wyniku takiego sposobu budowania relacji
pojawiają się u dzieci ostrożne próby nawiązywania kontaktów, obserwuje się
zainteresowanie drugim człowiekiem, elementy opiekuńczości. Mamy więc do
czynienia z prawdziwym rozwojem emocjonalnym i społecznym. Być może jest
to pierwszy krok w zmierzeniu się z agnozją emocjonalną dzieci, które trafiają
na zajęcia terapii Montessori. Zdarza się, że doskonałe pary tworzą dzieci
autystyczne z dziećmi z zespołem Downa. Te ostatnie łatwo przekraczają
barierÄ™ kontaktu, okazujÄ… zainteresowanie, cierpliwie znoszÄ… wycofywanie z
kontaktu i są niestrudzone w ponawianiu prób skontaktowania się z drugim
człowiekiem.
Tak pojawiają się pierwsze oznaki kompetencji społecznych. Do kompetencji
społecznych w Krakowskim Ośrodku Rehabilitacji Wieku Rozwojowego
przywiązuje się ogromną wagę uznając, że profil funkcjonowania dziecka musi
być wieloosiowy. Na pewno oprócz zdolności poznawczych musi uwzględniać
właśnie kompetencje społeczne.
Kompetencje społeczne to jeden z kluczowych obszarów przygotowania dziecka
niepełnosprawnego do integracji w instytucjach edukacyjnych. Ale szczególnym
obszarem pracy terapeutycznej jest:
" rozwój pojęcia JA
" motywacja
Podzielając opinię Piageta, że rozumienie obiektu przez niemowlę rodzi się
poprzez manipulację i eksperymentowanie z tymi obiektami, wiemy też, że jest
to moment kiedy oddzielamy się od obiektu i uświadamiamy sobie, że nasze
zachowanie wpływa na obiekt - JA wpływam na obiekt, JA pracuję z obiektem -
materiałem, JA osiągam sukces.
Kiedy materiał wybiera samo dziecko i samo z nim pracuje, doświadcza ono
samodzielnej aktywności w przyjaznym, dobrze znanym otoczeniu, może
wielokrotnie powtarzać ćwiczenie, manipulować, odkrywać, jest samo z
przedmiotem, pracuje i całej tej operacji przypisany jest określony cel (idealny
przykład to ćwiczenia z materiałem zmysłowym). Cel ten jest zawsze związany
z uczeniem się bez względu na nasze nadzieje jaki efekt możemy osiągnąć.
Tylko w sobie znanym środowisku dziecko czuje się bezpiecznie, łatwiej mu w
związku z tym poznawać świat, zbliżyć do niego, próbować go porządkować i
nadać mu własny sens. JA rozwija się jako aktywna część świata społecznego,
kształtując zdolność dziecka do odróżniania siebie od innych (Evans, 2001).
W pracy dziecka: manipulacji, wykonywanych złożonych czynnościach,
skupianiu uwagi na przedmiocie pokazujemy cel, który chcemy osiągnąć a wraz
z osiąganiem tego celu pojawia się "zmaterializowany" sukces, pierwsze własne
osiągnięcia, pierwsze oznaki panowania nad otaczającą nas rzeczywistością.
Problemem małych pacjentów terapii Montessori są zaburzenia emocjonalne
oraz świadomość własnej woli, bardzo słaba siła dążenia, brak wytrwałości,
cierpliwości oraz determinacji do pokonywania przeszkód.
Prawdziwe wydaje się twierdzenie McCombs'a i Pope'a, że motywacja jest
procesem wyzwalanym nie zaś kształtowanym, ponieważ jest czynnikiem
naturalnym u ludzi. Wyzwalanie motywacji może się odbywać tylko w klimacie
bezpieczeństwa i komfortu psychicznego, tak by dziecko uczyło się ryzykować,
rywalizować, znosić porażki, wielokrotnie próbować pokonać przeszkodę
(McCombs B., Pope J., 1997)
Pytaniem zasadniczym jest czy integracja społeczna to właściwa i bezpieczna
sytuacja dla dziecka? Wtedy właśnie zdarzają się odtrącenia przez rówieśników.
Dzieci niepełnosprawne są odtrącane ponieważ nie potrafią odczytywać i
wyrażać emocji. Są stale sfrustrowane. Nie badamy poziomu frustracji dziecka
niepełnosprawnego, ale te frustracje obserwujemy. S. Nowicki z Uniwersytetu
Emorry'ego tak to opisuje:
Jeżeli popełniasz błędy w wysyłanych komunikatach emocjonalnych to stale
spotykasz siÄ™ z dziwnymi reakcjami innych, odtrÄ…cajÄ… ciÄ™ a ty nie wiesz
dlaczego. Czujesz, że nie masz żadnego wpływu na to jak traktują cię inni, co ci
się przydarza. W rezultacie czujesz się bezsilny, przygnębiony i apatyczny
(Nowicki S., 1997)
Taki stan emocji często po obu stronach integrowanych grup, wyklucza dobrą,
korzystną, zachęcającą, inspirującą integrację.
By tak nie było, by przewidzieć tak wiele jak to jest możliwe, by zareagować
właściwie zawsze wtedy, gdy to jest konieczne, by ułatwić, by umocnić w
przekonaniu, by wyprostować, by pomóc w byciu razem jest założeniem terapii
Montessori.
Nasze działania wynikają z potrzeby i konieczności i muszą cechować się
umiarem
Jest to nasze słynne powiedzenie: pomóż mi to zrobić samemu.
Ale definicja terapii, którą się posługujemy jest szeroka, chcemy uniknąć
analizy subtelnych związków i różnic między kompensacją, korekcją,
rewalidacjÄ….
Terapia to proces organizowania odpowiednio do diagnozy zaplanowanych
sytuacji terapeutycznych, których wpływ na dziecko dokonuje się przede
wszystkim za pomocą metod i środków pedagogicznych. Istotą jest takie
organizowanie aktywności dziecka by wyzwalać pozytywne zmiany
motywacyjne, korygować nietypowe zachowania, kompensować braki
poszczególnych funkcji przy jednoczesnym oparciu na najmocniejszych
stronach jednostki (Kaja B., 1989)
I tak puentą stała się definicja, która być może winna była się znalez
ć na
poczÄ…tku tego tekstu. IstotÄ… tego spotkania sÄ… jednak refleksje praktyczne, aspekt
teoretyczny służy nam do porządkowania i dookreślania naszych działań.
Literatura cytowana:
5. Anderlik L., Montessori. Ein Weg fuer alle , Verlag modernes lernen,
Dortmund 1996
6. Kaja B., Zarys terapii dziecka, Wyd, WSP, Bydgoszcz 1989
7. McCombs B., Pope J., Uczeń trudny - jak skłonić go do nauki, WSiP,
Warszawa 1997
8. Nowicki S., Duke M., Helping the Child za Goleman D., Inteligencja
emocjonalna, Media Rodzina of Poznań, 1997
Evans D., Rozwój pojęcia Ja u dzieci z upośledzeniem umysłowym, Nowiny
Psychologiczne 4/2001
TECHNIKI FREINETOWSKIE
Ekspresja muzyczna i ruchowa
Ogromną rolę we wszechstronnym rozwoju osobowości dziecka w
młodszym wieku szkolnym odgrywają: ekspresja muzyczna i ruchowa.
Rozwijają bowiem jednostkę nie tylko pod względem intelektualnym,
dydaktycznym, ale posiadają także olbrzymie znaczenie wychowawcze i
estetyczne.
 Z punktu widzenia psychologii żadna ze sztuk nie daje tyle możliwości
twórczych jak właśnie muzyka. Korzyści z aktywności twórczej w tej dziedzinie
są nieocenione, jeśli chodzi o kształtowanie charakteru dzieci i sięgają daleko
poza sprawy czysto muzyczne. Zdolność twórcza kształtowana na materiale
muzycznym zostaje potem wykorzystana w innych dziedzinach życia,
niezwiązanych ze sztuką 1. Tak więc dziecko uczy się umiejętności
postępowania z ludz
mi, zaradności i pomysłowości.
W muzyce jest coś, co głęboko oddziałuje na podświadomość, wyostrza zmysły,
nasila koncentracjÄ™ uwagi, wzbogaca wyobraz
nię, pobudza ogólną aktywność, a
szczególnie aktywność emocjonalną. Dlatego elementy ekspresji muzycznej
powinny być wprowadzane w szkole każdego dnia.
Zajęcia muzyczno-ruchowe pomagają uczniom zaadaptować się w klasie,
nawiązać przyjaz
nie, sprzyjajÄ… integracji grupy.
Dzieci cechuje silna potrzeba ruchu, stąd też chętnie wyrażają swoje stany
emocjonalne z jego wykorzystaniem, jeśli zostaną odpowiednio zachęcone przez
nauczyciela. Wiele takich momentów występuje w dramie.
Ekspresja ruchowa pomaga wprowadzić uczniów w pogodny nastrój, co sprzyja
pozytywnemu myśleniu i przyswajaniu wiedzy. Ponadto podczas operowania
własnym ciałem dziecko zaczyna dbać o prawidłową postawę, estetykę ruchów,
doskonali ich koordynację i płynność. Uczy się tzw.  mowy ciała . Ten rodzaj
ekspresji pobudza inicjatywę nawet uczniów nieśmiałych. Pomaga im odkryć,
że nauka w szkole może być przyjemna. Dla dzieci nadpobudliwych jest zaś
okazjÄ… do uwolnienia nadmiaru energii i swoistÄ… terapiÄ…, przynoszÄ…cÄ…
wyciszenie.
Podsumowując należy stwierdzić, że częste stwarzanie sytuacji
sprzyjajÄ…cych ekspresji muzycznej i ruchowej inspiruje dziecko, rozwija jego
wyobraz
nię oraz pozwala odnieść sukces, co ma duże znaczenie w
kształtowaniu poczucia własnej wartości i umacnianiu wiary we własne siły.
Rozwijanie twórczej aktywności muzycznej
Proces rozwijania zainteresowań muzycznych, kształcenia zdolności
rozumienia muzyki oraz potrzeby doznań estetycznych w tej dziedzinie trwać
może przez całe życie. Realizacja tego procesu powinna rozpocząć się jak
najwcześniej. Młodszy wiek szkolny  to okres determinujący w pewnym
stopniu dalszy jego rozwój. To, w jaki sposób dziecko zostanie zachęcone w
klasach początkowych do śpiewania, słuchania, tworzenia łatwych melodii i gry
na prostych instrumentach muzycznych, wreszcie, w jaki sposób zostanie
wyzwolona w nim potrzeba doznań estetycznych i rozbudzone zainteresowania
muzyczne w znacznym stopniu decydować będzie o dalszym jego twórczym
rozwoju w tym kierunku. W szkole dziecko poznaje  tajemnice muzyki oraz
kształtuje i rozwija elementarne predyspozycje muzyczne jak: poczucie rytmu,
pamięć muzyczną, słuchową i walory głosowe. Zdobywa umiejętność
posługiwania się językiem muzyki, uczy się jej rozumienia i przeżywania, a
także podejmuje próby samodzielnej twórczości, które chyba najbardziej je
inspirujÄ….
Nauczyciel, chcąc efektywnie rozwijać twórczą aktywność muzyczną
uczniów powinien jak najczęściej zachęcać ich do tworzenia własnych
kompozycji melodii czy tekstów. Uczeń poszukując i błądząc w swych
poczynaniach zdobywa znacznie większą wiedzę, aniżeli poprzez wykonywanie
dyrektyw nauczyciela, bowiem niezmienna prawda pedagogiczna C. Freineta
brzmi:  Pozwólcie zakwitnąć młodym kwiatom, nawet - jeśli czasem zmoczy je
deszcz. Całą resztę otrzymacie w nadmiarze .
Codzienna praktyka pedagogiczna potwierdza ogromnÄ… potrzebÄ™ dziecka w
zakresie odkrywania dz
więku, jak również radość i satysfakcję wynikającą z
uczestnictwa w wykonywaniu muzyki. Dzieci potrafią cieszyć się każdym
wydobytym dz
więkiem, dlatego to naturalne zainteresowanie muzyką,
instrumentami powinno być odpowiednio ukierunkowane i wykorzystane.
Formy ekspresji muzyczno-ruchowej uczniów-propozycje i przykłady
Nauczyciel podczas swoich oddziaływań dydaktyczno-wychowawczych
powinien zapewnić uczniowi warunki do swobodnej ekspresji twórczej oraz
umiejętnie służyć mu pomocą, gdy staje przed nowymi zadaniami. Sposób, w
jaki dziecko upora się z zadaniem, jakie wykaże przy tym pomysły, jest
przejawem jego samodzielnej, twórczej aktywności.
Jako zwolenniczka wartości tkwiących w pedagogice Freineta często
staram się wprowadzać następujące formy ekspresji muzyczno-ruchowej
uczniów:
·ð  Å›piewane rozmowy prowadzone na dowolne tematy( np. w formie pytaÅ„
i odpowiedzi);
·ð przedstawianie za pomocÄ… gestów, mimiki, ruchów ciaÅ‚a aktualnego
nastroju:  Pokaż w jakim jesteś nastroju ;
·ð wygrywanie na prostych instrumentach muzycznych(bÄ™benki, tamburyna,
talerze, klawesy, kastaniety, trójkąty, marakasy, dzwonki, ksylofony,
metalofony, flety) rytmów wyrażających emocje i doznania, o których
chcieliby zakomunikować innym;
·ð inscenizacje z elementami improwizowanego Å›piewu, muzykowania i
ruchu;
·ð ukÅ‚adanie melodii do swobodnych tekstów;
·ð tworzenie swobodnych tekstów inspirowanych wysÅ‚uchanÄ… melodiÄ…, co
stanowi próbę integracji twórczości poetyckiej z muzyką.
Wymienione formy ekspresji posiadajÄ… wielkie walory wychowawcze.
Przysposabiają do samodzielnej pracy, ujawniają doznania, myśli oraz fantazję
dziecka. Rozwijają wrażliwość i percepcję muzyczną, zaspakajają potrzeby
estetyczne. Ponadto wnoszą do szkoły radość i pozwalają pozbyć się napięć
zwiÄ…zanych z naukÄ….
Opracowała:
Małgorzata Bandura
Literatura:
1) Z. Burowska  SÅ‚uchanie i tworzenie muzyki w szkole WSiP Warszawa
1980
2) C.Freinet  O szkołę ludową [W:]  Pisma wybrane Ossolineum
Wrocław 1986
3) B. Kollek  Ponad ćwierćwiecze z pedagogiką Freineta Wrocławska
Oficyna Wydawnicza Wrocław 1995
4) U. Strzelczyk, G. Gulik  Techniki Celestyna Freineta w edukacji
wczesnoszkolnej WOM w Katowicach, Katowice 1998
5)  Życie szkoły [W:]  Twórcza aktywność muzyczna dzieci w młodszym
wieku szkolnym nr 5 1989 WSiP Warszawa
6)  Wychowawca nr 12 2003 Kraków.
1Z.Burowska  SÅ‚uchanie i tworzenie muzyki w szkole Warszawa 1980, WSiP
s. 31, 32.
Zabawy Celestyna Freineta
i zabawy z klockami LOGO
  Bronisława Rocławskiego
w chorzowskim przedszkolu
Opracowała
mgr Anna Orlińska
Przedszkole nr 1
Ul. Obrońców Chorzowa 14
41- 506 Chorzów
tel.[phone]
Chorzów 2003
 (...)I to właśnie odróżnia freinetowskie przedszkole
od przedszkola tradycyjnego.
Dzieci żyją w nim pełnią życia
na miarę swych sił rozwojowych, poznają świat.
Nawiązują naturalny dialog z bliższym i dalszym otoczeniem,
wypowiadają się słowem, kształtem barwą,
gestem, melodiÄ… w sprzyjajÄ…cej,
bezpiecznej atmosferze stworzonej im
przez rozumne serca i życzliwe ręce wychowawczyń .
H. Semenowicz
Przedszkole spełnia zadania opiekuńczo  wychowawczo-
dydaktyczno, stymulując i wspomagając różnorodną aktywność
wychowanków. Nauczyciel kieruje sytuacją zgodnie z możliwościami
i potrzebami dzieci. Skłania to do poszukiwania innych rozwiązań, w tym celu
wzbogaciłam koncepcję C. Freineta, realizując dotychczasowy program
 Nauki czytana i pisania za pomocą klocków LOGO. B. Rocławskiego.
Koncepcja przedszkola freinetowskiego wykorzystała to, co było
najwartościowsze w różnych kierunkach Nowego Wychowania.
Rozwój dziecka, jego naturalny sposób bycia, poznanie dziecka na tle jego
warunków, to sedno koncepcji  Pozwól dziecku się wypowiedzieć  pozwól
mu się wyrazić , stąd swobodna twórczość dziecka to dominujące zagadnienie
tej koncepcji.
Podstawowy cel wychowania został tu sprecyzowany jako dążenie do
najpełniejszego rozwoju osobowości dziecka w łonie rozumnie pojętej
wspólnoty, której służy i która jemu służy .
W koncepcji pedagogicznej C. Freineta zabawa stanowi podstawÄ™ wszelkiej
działalności dziecka. Jest ona nie tylko naturalną potrzebą, ale również
koniecznością gwarantującą pełny rozwój dziecka.. Ułatwia to wszechstronny
rozwój poznawczy, zaspakaja naturalne potrzeby na miarę możliwości każdego
dziecka.
C. Freinet uczynił z ekspresji punkt wyjściowy poprzedzający obserwację
i kojarzenie twierdząc, że ekspresja dziecka może stać się w sprzyjających
warunkach czynnikiem pobudzajÄ…cym, intensyfikujÄ…cym procesy poznawcze
i kontakty społeczne, a jednocześnie stanowi najbardziej bezpośrednie z
ródło
poznania wychowanków. Dzieje się to w zabawach podczas działania, kiedy
dziecko podejmuje, zamierzony cel lub osiąga określony efekt.
C. Freinet był pierwszym, który wśród różnorodnych dziedzin
ekspresji wysunął na czoło ekspresję słowną dziecka,widząc w niej skuteczny
oraz nowoczesny środek nauczania i wychowania. Swobodne teksty
przedszkolaków to wypowiedzi komponowane samodzielnie przez dzieci,
zawierają neologizmy dziecięce, często są to rymowanki, wyliczanki lub
korespondencja międzyprzedszkolna tzw. listy rysowane.
Teksty wiernie zapisuje nauczyciel, uświadamiając swym wychowankom rolę
pisma, co daje możliwość utrwalenia i wielokrotnego powtarzania ułożonej
kompozycji słownej. Zainteresowania, przeżycia i doświadczenia w środowisku
przedszkolnym inspirują dzieci do tworzenia tekstów na różne tematy.
Niektóre teksty powstają z myślą o chorym koledze. Inne są podyktowane
chęcią przekazania swoich uczuć i pragnień np. Mikołaj itp.
Zabawa inspiruje dzieci do wyrażania przeżyć poprzez swobodną
ekspresjÄ™ werbalnÄ…, plastycznÄ…, technicznÄ… i ruchowÄ…. Odbywa siÄ™ ona
w sposób atrakcyjny ze względu na stosowaną formę i daje możliwość
poznania wszystkimi zmysłami. Dziecko bawiąc się przeżywa, działa,
eksperymentuje i uczy się, oznajmia własne pomysły i pragnienie. Dąży przez to
do samodoskonalenia i zaangażowania w podejmowaniu coraz nowych
trudniejszych zadań i ról społecznych stając się  małym aktorem 
odpowiedzialnym za siebie i innych. np. występ w teatrzyku. Dziecko wyraża
swoje myśli i uczucia poprzez różnorodne stosowane zabawy twórcze lub
naśladowcze, wtedy to spontaniczne zabawy przekształcają się w  żywy teatr
przekazując poprzez gesty i minkę lub wypowiadanie kilku prostych słów,
dzieci lubi się upodabniać się z osobą czy zjawiskiem. Żywy teatr powstaje
spontanicznie z doświadczeń, wówczas zabawa staje się jedną z
atrakcyjniejszych sposobów uaktywnienia dzieci w procesie dydaktyczno-
wychowawczym.
Tematyka w żywym teatrze zależy od inwencji i pomysłu dzieci, inspiracją
może być bajeczka, opowiadanie, utwór literacki lub znany utwór muzyczny 
mający możliwość odtwarzania i tworzenia ( stosując przedmioty
niekonwencjonalne). Zabawa wzbogaca wiedzę dziecka o świecie, a przede
wszystkim przyczynia się do wyzwolenia ekspresji twórczej. Ich ekspresja ma
nie zawsze charakter poznawczy i służy kontaktom społecznym.
Swobodna twórczość dziecka we wszystkich formach ekspresji,stosowanej, na
co dzień ( każdy dzień zaczyna się od tego typu zajęć) jest czynnikiem
wyzwalajÄ…cym zainteresowania, zaspokaja wiele potrzeb psychicznych dziecka,
podnosi poczucie własnej wartości, pozwala na uzyskanie sukcesu każdemu
dziecku, umożliwia zrealizowanie fantastycznych marzeń. Ogromne
zainteresowanie wzbudzają przedstawienia teatralne wykonaniu artystów
zewnątrz. Przygoda z teatrem pomaga dzieciom w rozwijaniu wrażliwości
estetycznej, rozbudza zainteresowanie bajeczkami.
Swobodna ekspresja artystyczna stwarza w dziecku możliwość
uzewnętrznienia swych myśli, odczuć poprzez rysunek lub inną formę
plastyczną. Świat zabaw dzieci jest bardzo różnorodny pod względem barw
i kształtów. Dominujący w działaniu jest rysunek często ukazujący się
w  Galeriach dziecięcych ,  Wernisażach i  Konkursach . Dzieci komponują
pracę według własnego pomysłu, bardzo chętnie korzystają z różnorodnych
materiałów, rekwizytów, sztuki origami, wtedy to wypowiadają się z ochotą
na temat wykonanej pracy.
Przedszkolaki chętnie wyrażają swoje myśli, uczucia i emocje w formie
ekspresji plastycznej, technicznej oraz w doświadczeniach poszukujących
w zakresie edukacji zdrowotnej i ekologicznej. Powodem, dla którego
nauczyciel wdraża techniki Freineta w swojej pracy jest głównie preferencja
samodzielnego i twórczego myślenia oraz działania dziecka.
 Są to techniki wypowiadania się wyłącznie instynktownie i syntetycznie, mają
one wartość kształcącą i stanowią cenne narzędzie zdobycia poczucia własnej
siły na drodze twórczej pracy ( C. Freinet)
Prowadzona  Księga przedszkola jest odzwierciedleniem ich
działalności dotycząca wydarzeń z życia grupy lub przedszkola.
Za pomocą stosowanych technik C. Freineta - doświadczenia poszukujące,
wychowankowie zdobywają określone umiejętności wynikające z naturalnych
potrzeb rozwoju dziecka. Dzieci podejmują chętnie zadania, jeśli wynikają one
z ich zainteresowań i potrzeb poznawczych. Inną zabawą jest tzw. popularna
technika - fiszki autokorektywne. Fiszki sÄ… elementem pomocniczym dla
innych technik. Występują w formie: kartek zawierających zadania lub
ćwiczenia do wykonania i kartek autokorektynych z prawidłowymi
rozwiązaniami zadania. Stosując fiszki autokorektywne dziecko pracuje według
własnego tempa i możliwości, uzupełnia indywidualnie braki i trudności,,
przyzwyczaja się do oszczędnego gospodarowania czasem, a co najważniejsze
 ma szansę na sukces,. Są to zadania z poleceniami różnego typu i różnych
dziedzin. Wdrażanie do samokontroli i samooceny pomaga przekonać dzieci, że
pracują po to, aby nauczyć się tego, co im będzie potrzebne do wykonywania
następnych zadań. Rozwija się tym sposobem uczciwość, ich pełne
zrozumienie dla celowości ćwiczeń, naucza krytycznej oceny własnej pracy
i poprawy swych błędów. Dzieci pracują według swojego tempa, własnej
możliwości i wykonują to, co sami zaplanowali. Samodzielnie uczą się,
poprzez szukaie odpowiedzi na zadane pytanie odkrywajÄ… i rozwiÄ…zujÄ…
problemy stosując jedną z podstawowych form pracy współpracę z rodzicami
i z środowiskiem. Dzieci biorą czynny udział w życiu społeczno  kulturalnym.
Wynikiem aktywnego kontaktu ze sztuką jest pogłębianie na przykład
zainteresowań muzycznych. Myśli, uczucia i emocje inspirowane utworami
muzycznymi mają swoje odzwierciedlenie w próbach odtwarzania,
przetwarzania i tworzenia. Różnorodność form tych przekazów zależy od bazy
przedmiotów i narzędzi dostępnych dziecku oraz warunków, w jakich następuje
zaciekawienie i kontakt z muzyką. Doświadczenia poszukujące są podstawą do
samodzielnej pracy poprzez rozmowy, prowadzone doświadczenia, obserwacje
roślin (z możliwością korzystania z mikroskopu i preparatów), pielęgnowania
kwiatów i dokarmiania zwierząt w ogrodzie przedszkolnym. Również wyjazdy
do  zielonego przedszkola umożliwiły dzieciom przeprowadzenie
w naturalnych warunkach wielu doświadczeń i obserwacji. Walory poznawcze
i wychowawcze stosowanych długoletnich wyjazdów były przebogate. Każda
chwila przynosiła dzieciom nowe doznania, wróciły bogatsze o doświadczenie,
wiadomości i przeżycia.
W miejsce tradycyjnego nauczania podręcznikowego wprowadzono
zabawy z klockami LOGO  B. Rocławskiego. Zabawy dydaktyczne, których
zadaniem jest przygotowanie dziecka do nauki czytania i pisania, można
prowadzić już w najmłodszej grupie przedszkolnej. Klocki LOGO do nauki
wymowy, czytania pisania, ortografii i matematyki mają ułatwić nauczycielom
i rodzicom organizowanie różnorodnych zabaw, których celem jest
doskonalenie mowy. Sposób i czas przeprowadzenia takich zajęć zależy od
pomysłów nauczyciela, warunków środowiskowych, planu zajęć i od wieku
dzieci. Metoda  Nauki czytania i pisania według prof. B. Rocławskiego daje
ogromną szansę indywidualnego podejścia do dziecka.
W dzieciństwie niewiele zależy od nas, wiele zaś od tych, którzy są z nami!
(B. Rocławski)
Radość z czytania powinni dzieciom ukazać niemal od urodzenia rodzice, a od
najmłodszej grupy przedszkolnej  nauczyciele. Bez rozbudzenia
zainteresowania otaczającym światem, bez rozbudzenia myślenia o otaczającym
świecie nie będzie sukcesu w realizacji programu, nawet najlepszego.
Zdania w programie dają możliwość rozpoczynania właściwych ćwiczeń
mających na celu przygotowanie dzieci do nauki czytania i pisania już
w najmłodszej grupie przedszkolnej, tj. w wieku 3 lat. Program obejmuje
wszystkie zagadnienia związane z wychowaniem językowym dzieci. Nowa
metoda  Edukacja językowa dzieci jest właściwa do potrzeb każdego
dziecka,wydłużenia czasu na przygotowanie do nauki czytania i pisania oraz
skrócenia w miarę możliwości do minimum czasu opanowywania względnie
płynnego pisania i sprawnego czytania ze zrozumieniem.
Swobodna zabawa nie oznacza zatrzymywania siÄ™ na poziomie
spontanicznego rozwoju. Pomagając dziecku doskonalić jego środki zabawowe,
nauczyciel powinien wdrożyć je do pogłębienia tego, co przyczynia się do
rozwoju osobowości. Chodzi tu o preferowanie twórczego działania, a nie bierne
reprodukowanie. Twórcze działanie wychowanka daje możliwość pełniejszego
wyrażania siebie, odtwarzania i przekazywania wiedzy o otaczającym świecie,
uświadamiając dziecku, że potrafi zrozumieć, otaczający świat i wypowiadać się
słowem, kształtem, barwą, gestem, melodią. Przygotowanie do twórczego stylu
życia ,traktować można jako nadrzędny cel koncepcji pedagogicznej Celestyna
Freineta. Osiągnięcie tego celu wymaga kształtowania takich cech dziecka,
które stworzą mu w przyszłości warunki twórczej adaptacji, dynamicznego
przystosowania się do wymagań sytuacji.  Ożywiona działalność artystyczna
dzieci jest nie tylko skutecznym środkiem rozwijania ich osobowości, ale.
z
ródłem nieustającej radości, która jest tak samo konieczna w życiu dziecka ,
jak słońce jest potrzebne do rozbudzenia przyrody ( Semenowicz H.).
Koncepcja freinetowska, w odróżnieniu od nowych, jest koncepcją
otwartą: jest w niej miejsce na nowe pomysły, nowe środki dydaktyczne. Może
być wykorzystywana przez nauczyciela w rożnym środowisku dydaktycznym,
mogą być wykorzystywane jej elementy. Nie musi być realizowana w całości
Przykład choćby tego przygotowania do nauki czytania i pisania pokazuje, że
można pracować inaczej, a owoce tego są wyraz
nie pozytywne.
Dzieci chętnie podejmują zabawy są otwarte na różne propozycje, czują się
gospodarzami sali, stają się członkami społeczności.. Postawy wyniesione
z przedszkola ułatwiają im dalszą naukę w szkole i przygotowują do życia
w społeczeństwie. Dużą rolę w tym działaniu odgrywa nauczyciel  animator,
który rozbudza zaciekawienie i zachęca dziecko do podejmowania własnych
poszukiwań, służy pomocą, radą  jest przyjacielem i powiernikiem.
W przedszkolu dzieci czują się dobrze i bezpiecznie, są otwarte, życzliwe
i pomocne. Cieszą się z tego, że same coś odkryły, stworzyły. Chętnie
podejmują rozmowy na określone tematy, wciąż mają jakieś pytania są
spontaniczne. Lubią przedszkole swoją grupę. Czują się tutaj ważne
i dowartościowane, ponieważ biorą udział w życiu placówki.
Literatura:
Semenowicz H, (1980) Freinet w Polsce, WSiP, Warszwa
Rocławski B, (1998). ABC Nauka czytania i pisania, Glottispol, Gdańsk
Staniczek B., (2003) Materiały metodyczne C. Freineta  Okręg Katowice
PSAPCF
Cognitive development according to Jean Piaget.
1)Three key components of Piaget's approach to cognitive development. a.
schemes - sucking, looking, grasping and pushing.
Babies begin life unable to distinguish between their own bodies and things in
the world around them. They have no understanding of the objects (and people)
that make up their world, nor do they have any idea of how their own actions
affect those objects. But they soon start to acquire this knowledge through a
process exploration and experimentation in which they use recurrent action
patterns. These action patterns, which Piaget called schems, include such actions
as grasping, sucking or throwing. They are the infant's form of ---
and they contain organised repeated elements that the infant can generalise to
other situations. A baby girl learns, e.g., that she can grasp a toy, suck and lift it
in her hand, but that a wall cannot be grasped. As the children grow older, their
schemes are internalised, and they can carry them out mentally.
b. assimilation & c. accommodation
According to Piaget, children's thinking is at first isolated into separate schemes.
But it becomes increasingly organised, so that related behaviour or thought is
clustered into systems. The schems of grasping and looking become co-
ordinated, e.g. so that the baby can do both at the same time. as this process
continues, the child's thinking steadily becomes more adaptive. The adaptation
involves two processes: assimilation & accommodation. # Through assimilation,
the child incorporates new information into old ways of thinking or behaving.
It's a process when the NEW is changed to fit the KNOWN. Assimilation adds
to what exist already in the schemes of child activities, connecting the presence
with the past. # Through accommodation, the child either modifies old ways of
thinking and behaving, or learns new ways that allow him or her to adopt to new
objects in the world. The KNOWN is changed to fit the NEW. It reconstructs or
modifies the child existing schemes, so that the new information can fit better.
Four qualitatively different stages of cognitive growth.
Piaget proposed four increasingly complex stages that children always reach in
the same order. Whatever labels are attached to them, these periods closely
correspond to infancy, the pre-school years, later childhood, and adolescence. +
Through most of the sensorimotor period, which encompasses the first two years
of life, infants rely on action schemes. + After they internalise these schemes,
children move into the preoperational period which covers the pre-school years.
This period is characterised by development of language and elaborate symbolic
play; the children can think, but their thought often proceeds in a seemingly
illogical way. + The concrete - operational period begins to appear about the
time children start school. This period is characterised by logical thought, but
only in regard to concrete objects. + The formal - operational period begins
around adolescence; this period may continue to develop throughout adulthood,
and it represents the culmination of cognitive development. Formal operational
thought is characterised by abstract, hypothetical reasoning, including the ability
to assume artificial premises that are know to be false.
Autor: Jakub Drybs
[e-mail]
Carl Gustav Jung
Carl Gustav Jung - urodził się 26 lipca 1875 r. w Kesswil koło Bazylei
(Szwajcaria) w rodzinie pastora protestanckiego. Studia ukończył w 1900 r. na
uniwersytecie w Bazylei, otrzymując stopień doktora medycyny (psychiatrii). W
latach 1900 -1909 pracował w klinikach i szpitalach w Zurychu, Paryżu (pod
kierunkiem Janeta) i w Burghlozli (pod kierunkiem Bleulera). Od pierwszych lat
aktywności zawodowej Jung badał nieświadome procesy psyche. Po
przeprowadzonych w latach 1904 -1906 badaniach wprowadził do psychologii
pojęcie kompleksu oraz tzw. metodę skojarzeń słownych. W latach 1900 -1903
Jung zetknął się po raz pierwszy z pracami Freuda. Do ich spotkania doszło
dopiero w 1907 r., w wyniku czego zawiązała się ich bliska współpraca czy
wręcz przyjaz
ń, która trwała do 1913r. Jung był w owym czasie wielka nadzieją
Freuda, który wysunął go na czoło ruchu psychoanalitycznego (był m.in.
prezydentem Międzynarodowego Stowarzyszenia Psychoanalitycznego w latach
1910 -1913). Jung jednak nigdy nie uznał w całości teorii Freuda, czego efektem
była koncepcja sformułowana w przełomowej pracy "Wandlung und Symbole
der Libido" (1912). W 1913 r. Jung zerwał z Freudem ostatecznie i rozpoczął
okres samodzielnych, intensywnych badań. Ten pierwszy, przełomowy okres w
życiu Junga wiązał się z przemianą jego osobowości jako człowieka i
myśliciela-twórcy. Proces, który zaobserwował określony został póz
niej
procesem indywidualizacji i przebiegał od fazy dezintegracji aktualnego,
ukształtowanego przez dany kontekst biosocjokulturowy, świadomego "ja",
poprzez dramatyczną konfrontację z głębokimi obszarami psyche, zmierzając do
jej reintegracji na nowym, wyższym poziomie świadomości. Z czasem Jung
nadał swym poglądom nazwę psychologii analitycznej, kierując się istotą jej
zastosowania w praktycznej analizie psychologicznej, lub też psychologii
kompleksowej, odnoszÄ…c siÄ™ do strukturalnej osi teoretycznej swojej koncepcji.
Dorobek naukowy Junga w okresie przeszło sześćdziesięciu lat jego pracy, to
ponad dwadzieścia książek i artykułów, z których poważna część została
przetłumaczona na wiele języków świata. Dzieła zebrane Junga ukazały się w
dwóch wydaniach: oryginalnym, niemieckim  Gesammelte Werke (Rascher
Verlag, Zürich 1960 -75), obejmujÄ…cym 20 tomów, oraz w równouprawnionym
przekładzie angielskim  Collected Works (Pantheon Books, New York 1953
-1963). W pracy swej Jung nie ograniczał się do problemów ściśle
psychologicznych. Dokonał także wielu wnikliwych prób zastosowania swych
koncepcji do takich dziedzin, jak teologia, filozofia, etyka, religioznawstwo,
badania nad okultyzmem (głównie alchemia), parapsychologia, orientalistyka,
etnologia, socjologia, polityka, pedagogika, teoria sztuki czy
literaturoznawstwo. Z Jungiem współpracowało wielu wybitnych myślicieli.
Należeli do nich m.in.: laureat Nobla fizyk Wolfgang Pauli, etnolog Paul Radin
oraz hellenista Karl Kerenyi. W roczniku  Eranos" wydawanym pod auspicjami
Junga i redagowanym kolejno przez Olge Froebe-Kapteyn i Adolfa Portmanna
(55 tomów w latach 1933 -1985), publikowała swe prace ogromna plejada
uczonych, z których wielu korzystało z inspiracji idei Jungowskich. Myśli Junga
wywarta wpływ na wielu ludzi jego epoki. Stworzona przezeń szkoła
psychologii analitycznej wydala wielu wybitnych teoretyków i praktyków.
Trzeba tu przede wszystkim wymienić Ericha Neumanna, uwazanego za
najoryginalniejszego ucznia Junga, i Jamesa Hillmanna, twórcę tzw. psychologii
archetypowej, najciekawszego z  heretyków" ruchu Jungowskiego. Myśli Junga
wiele zawdzięcza zarówno klasyczna psychoanaliza (zasada  analizy
analityków" czy pojęcia  kompleksu",  introwersji" i  ekstrawersji"), jak i
neopsychoanaliza (pojecie samoaktualizacji), analiza egzystencjalna,
psychologia humanistyczna i psychologia transpersonalna. Idee Junga
zainspirowały myślicieli i uczonych pracujących w wielu dziedzinach: teologów
(np. takich, jak katolik Victor White czy protestant Adolf Keller),
religioznawców (z Mircea Eliadem, Josephem Campbellem, Richardem
Wilhelmem i Heinrichem Zimmerem na czele), filozofów kultury (Gilbert
Durand), etnologów (Sir John Layard), historyków (Arnold Toynbee),
socjologów, prawników, ekonomistów, politologów, teoretyków sztuki (Sir
Herbert Read) i literaturo-znawców (Maud Bodkin, Northrop Fry); również
kilku wybitnych pisarzy czerpało swe idee od Junga (H. G. Wells, J. B.
Priestley, Laurens van der Post). Idee Junga znalazły także potwierdzenie w
badaniach biologicznych (Blakemore'a w neu-rofizjologii, R. I. Mastersa,
Houston i Grofa w badaniach nad doświadczeniami psychodelicznymi,
Portmanna w zoologii). Wreszcie pokrewne z Jungowskimi idee można znalez
ć
zarówno u protestanckiego teologa i filozofa Paula Tjllicha, jak i
amerykańskiego historyka kultury Lewisa Mumforda czy wybitnego
językoznawcy Noama Chomskiego). W 1948 r. powstał w Zurychu Instytut im.
C.G. Junga. Jung kierował ta uczelnia aż do swej śmierci. Rezultaty badań
Instytutu publikowane sÄ… w serii  Studien aus dem C.G. Jung-Institut" (43 tomy
w latach 1948 -1991). Celem skonfrontowania swych badań klinicznych i
rozważań teoretycznych z psychologia ludów pierwotnych Jung wziął udział w
kilku wyprawach etnograficznych: przebywał przez pewien czas w Afryce
Północnej (1921) i wśród Indian plemienia Pueblo w Arizonie i w Nowym
Meksyku (USA) w latach 1924-1925, a następnie wśród mieszkańców płd. i
zach. stoków Mount Elgon w Kenii (1926). Osiągniecie Junga jako badacza i
teoretyka zyskały mu szerokie uznanie w świecie kultury. Nadano mu wiele
tytułów honorowych (m.in. doktoraty h.c. uniwersytetów w Bazylei, Zurychu,
Kalkucie, Benares i Allahabad).
Celestyn Freinet
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii.
Célestin Freinet (15 paz
dziernika 1896 r.-8 paz
dziernika 1966 r.) - pedagog
francuski, twórca "francuskiej szkoÅ‚y nowoczesnej" (ecole moderne français).
Pochodził z biednej rodziny chłopskiej, wychowywał się na wsi. Wykazywał
zainteresowania naukami przyrodniczymi. Znalazło to póżniej odzwierciedlenie
w jego teriach pedagogicznych.
Początkowo pobierał naukę w szkole wiejskiej w Gars, póz
niej w Grasse. W
1913 r. podjął studia w Nicei w Ecole Normale. Kształcił się jako przyszły
nauczyciel szkoły podstawowej.
W wieku 18 lat został powołany do wojska. Został ranny pod Verdun (1915
rok). Jako inwalida (uszkodzone płuco) podjął pracę w szkółce w Bar-sur-Loup.
Działał w szkole do roku 1928. Przekonał się o nieefektywności szkoły
tradycyjnej. Rozpoczął głębokie studia nad psychologią i pedagogiką. Zgłębiał
teorię pedagogiczną Marii Montessori. Współpracował z Henrym Barbusse -
redaktorem czasopisma "Clarte". Zainteresował się ideałami socjalizmu i odbył
podróż do Związku Radzieckiego.
Freinet szczególnie podkreślał bezcelowość stosowania podręczników,
proponując wzamian metody oparte na swobodnym poznawaniu świata przez
dziecko i jego działaniach twórczych. Nauka miała być oparta na własnych
doświadczeniach (pozytywnych i negatywnych) dziecka.
W 1927 r. ukazała się jego książka "Drukarnia w szkole". Zdaniem Freineta,
wydawanie gazetki szkolnej przekonuje uczniów do samodzielnego działania i
nadaje temu działaniu sens. W tym samym roku odbył się kongres zwolenników
drukarni szkolnej i ukazuje siÄ™ czasopismo "Le gerbe enfantiene".
W 1928 r. Freinet rozpoczał pracę w Saint-Paul. Tam jego idee nie znalazły
podatnego gruntu. Opuścił Saint-Paul i założył własną szkołę w Vence. Szkoła
w Vence stała się miejscem testowania nowych pomysłów Fraineta. W 1935 r.
zorganizował "front obrony praw dziecka".
Podczas wojny został aresztowany przez Niemców. W warunkach obozowych
napisał kolejne dzieła:
" "Wychowanie przez pracÄ™"
" "Zarys psychologii stosowanej w wychowaniu"
W roku 1947, po wojnie, wznowił prace. W roku 1948 przejął Instytut
spółdzielczy nowoczesnej szkoły W roku 1957 zainicjował powstanie FIMEM,
czyli Fedracji Ruchów Szkoły Nowoczesnej. Jego działalność nie ustała aż do
śmierci.
Frainet zaliczany jest do przedstawicieli pedagogiki naturalistycznej. Bardzo
dużą uwagę przywiązywał do znajomości prac rozwoju dziecka. Da się u niego
znalez
ć wpływy psychoanalizy i psychologii funcjonalnej. Wyodrębnił trzy
naturalne fazy rozwoju: szukanie po omacku, urządzanie się w świecie i
zamiana zabawy na pracÄ™.
J. F. Herbart (1776-1841)
Johann Friedrich Herbart, Jan Fryderyk Herbart (1776 - 1841) niemiecki filozof
i psycholog.
Był profesorem filozofii w Getyndze, potem następcą Kanta w Królewcu.
Pedagogika stała się domeną całej jego pracy filozoficznej i starał się jej nadać
ściśle naukowy charakter. Bywa nazywany "ojcem naukowej pedagogiki".
Janusz Korczak (właściwie Henryk Goldszmit, pseudonim Stary Doktor)
(urodzony 22 lipca 1878 lub 1879 w Warszawie - zginÄ…Å‚ w sierpniu 1942 w
obozie koncentracyjnym w Treblince) pedagog, publicysta, pisarz, lekarz.
Spis treści [schowaj]
1 Biografia
2 Twórczość
3 O Korczaku
4 Linki zewnętrzne
[Edytuj]
Biografia
Urodził się w rodzinie Cecylii z Głębickich i adwokata Józefa Goldszmita.
Zaniedbano formalności metrykalnych i stąd nie da się ustalić dokładnego roku
urodzenia.
Lata szkolne spędził w ośmioklasowym gimnazjum na Pradze (w Warszawie),
oczywiście była to szkoła rosyjska, gdzie nawet język polski i religię wykładano
po rosyjsku. W gimnazjum panowała żelazna dyscyplina, pozwolenie na pójście
do teatru podpisywała dyrekcja gimnazjum, dyrekcja też wydawała bilety
urlopowe na wyjazdy wakacyjne i w czasie ferii świątecznych. A
acinÄ™
wykładano już w pierwszej klasie (dla dzieci w wieku około 10 - 11 lat),
francuski i niemiecki od klasy drugiej, grekÄ™ - od trzeciej. Uczniowie i
nauczyciele nosili jednolite mundury sukienne, uczniów obowiązywało noszenie
czapek sukiennych granatowych z białymi wypustkami, a nad daszkiem
rosyjskie litery PG (Praskaja Gimnazja). Dorastanie i dojrzewanie Henryka
przebiega w trudnych warunkach materialnych. Jako uczeń V klasy (miał wtedy
15 - 16 lat) udziela korepetycji, by pomóc w utrzymaniu rodziny. 1898
rozpoczyna studia na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Cesarskiego w
Warszawie. Latem 1899 roku Korczak jedzie do Szwajcarii. Zamierza bliżej
poznać działalność i twórczość pedagogiczną Pestalozziego. Zwiedzając kraj
szczególnie interesuje się szkołami, szpitalami dla dzieci, a także bezpłatnymi
czytelniami pism dla dzieci i młodzieży. 1905 po wysłuchaniu pięcioletniego
kursu nauk medycznych i złożeniu obowiązującego egzaminu otrzymuje dyplom
lekarza. Podejmuje pracÄ™ w charakterze lekarza w Szpitalu dla Dzieci im.
Bersonów i Baumanów przy ul. Śliskiej 51- Siennej 60 (dom przechodni).
Korczak jako lekarz miejscowy korzysta ze służbowego mieszkania na terenie
szpitala; otrzymuje 200 rubli rocznie w czterech ratach; na każde wezwanie
udaje się do chorego. 1907 jedzie na cały rok do Berlina, aby uzupełnić swe
wiadomości medyczne. Słucha wykładów (za które sam płaci) i odbywa
praktykę w klinikach dziecięcych; zwiedza różne zakłady wychowawcze.
Współtwórca i kierownik Domu Sierot dla dzieci żydowskich w Warszawie
(1912-1942) przy ul. Krochmalnej 92 (przeniesionego do getta na ul. Chłodną
33, a następnie na ul. Sienną 16-Śliską 9); a póz
niej także Naszego Domu (na
Bielanach) - sierocińca dla dzieci polskich (1919-1936), gdzie stosował
nowatorskie metody pedagogiczne.
Posiadał znakomite wyczucie psychiki dziecięcej, a jego postawa pełna
szacunku i zaufania do dziecka stała się podstawą systemu pedagogicznego
łączącego zasadę kierowania dziećmi z zasadą ich samodzielności. Samorząd,
gazetka dziecięca, a także osobowość wychowawcy były formami
pobudzającymi aktywność społeczną dzieci w tym systemie. Żądał
równouprawnienia dziecka, poważnego traktowania jego spraw i przeżyć,
wychowania w umiłowaniu dobra, piękna i wolności.
Swoje zasady wychowawcze Janusz Korczak wykładał w pismach
pedagogicznych, z których najważniejszy jest cykl Jak kochać dziecko oraz w
Instytucie Pedagogiki Specjalnej i w Wolnej Wszechnicy Polskiej.
W latach 1926 - 30 redagował Mały Przegląd- eksperymentalne pismo
dziecięce. Prowadził szeroką działalność popularyzatorską w obronie praw
dziecka za pośrednictwem radia.
ZginÄ…Å‚ wraz ze swymi wychowankami wywieziony z getta w 1942, dobrowolnie
towarzysząc im w drodze na śmierć. Miał możność ucieczki z getta.
[Edytuj]
Twórczość
W 1978 powstał Międzynarodowy Komitet im. Korczaka. W Niemczech od
ponad 25 lat zajmuje siÄ™ Korczakiem Erich Dauzenroth, dr filozofii, profesor
nauk pedagogicznych na Uniwersytecie Justusa Liebiga w Giessen;
współzałożyciel Niemieckiego Towarzystwa J. Korczaka, przez 12 lat jego
przewodniczący; liczne publikacje i rozprawy naukowe, współwydawca
OPERA OMNIA Korczaka (w języku niemieckim), 16 tomów.
Henryk Goldszmit od 1896 roku publikuje w różnych czasopismach humoreski i
artykuły na tematy społeczne, obyczajowe i wychowawcze. Na oznaczenie
jednego ze swych pierwszych utworów przesłanego na konkurs literacki przyjął
pseudonim Janusz Korczak. Od 1901 roku zaczęły się kolejno ukazywać utwory
literackie i pedagogiczne Korczaka:
Dzieci ulicy, Powieść. Warszawa 1901. Tworzywem literackim jest materiał
obserwacyjny i faktograficzny gromadzony przez Korczaka w ciÄ…gu kilku lat
obcowania z dziećmi i dorosłymi mieszkańcami Powiśla, Starego Miasta, Woli,
Ochoty. Zaskakuje doskonała znajomość terenu, na którym toczy się akcja, a
także dzieci wałęsających się po mieście w poszukiwaniu środków utrzymania
dla siebie, rodzeństwa i rodziców, oraz znajomość norm moralnych,
obowiązujących w tym środowisku.
Koszałki Opałki. Satyry społeczne. Warszawa 1905, wyd. II: 1910.
Recenzja: Antoni Lange [5 maja 1905r.] - Korczak zajmuje siÄ™ wszystkimi
sprawami społecznymi bez względu na to, czy są wielkie, czy małe;
Dziecko salonu (1906, wyd. II popr. 1927), Powieść zawierająca wątki
autograficzne, będące literackim opracowaniem jego osobistych przeżyć i
doświadczeń z wędrówek po norach staromiejskich, zamieszkałych przez nędzę
Warszawy.
Recenzja: Stanisław Brzozowski [28 kwietnia 1905r.] - Na wszystkie tony
rozbrzmiewa na kartkach jego utworów - skarga przekleństwo, złorzeczenie
społeczeństwu, które przyszłość własną, spycha bezlitośnie w grób, nędzę
fizyczną, umysłową, kalectwo, zdziczenie i zbrodnię.
Bobo (W-wa 1914), Książka zawiera trzy samodzielne utwory:[Studium
powiastka]; Feralny tydzień [z Życia szkolnego]; Spowiedz
motyla.
Recenzje: E. Rab. [15 lutego 1914r.] Książka o dziecku i młodzieży - ale nie dla
młodzieży. Wincenty Rzymowski. Korczak rozbił legendę o beztroskiej
szczęśliwości dziecka. Wydobył na jaw sprzeczność interesu między dziećmi a
rodzicami, i słusznie! Ale dlaczego sprzeczność tę ubrał w postać antagonizmu
między proletariatem, a burżuazją?
Momenty wychowawcze (Warszawa 1919, wyd. II poszerzone 1924) Książka
ukazuje warsztat pracy Korczaka: formy i sposoby obserwacji dziecka, oraz
sposoby gromadzenia materiału empirycznego. Czytelników autor uprzedza, że
książka nie jest wzorem, jak należy podobne studia prowadzić;
Recenzja: Zygmund Nowicki [luty 1919r.] Książka zawiera garść niezmiernie
ciekawych notatek z obserwacji dzieci w wieku przedszkolnym. Autor zaglÄ…da w
głąb stosunków, jakie zachodzą między dziećmi i dostrzega to, czego zwykle
dorośli nie dostrzegają, mianowicie: psychiczne zawikłania, subtelne zatargi
różnych charakterów, walki i rywalizację - słowem szereg dramatów życiowych.
Odsłonił nam rzeczywiste życie dzieci, oraz cały szereg zagadnień Życiowych i
wychowawczych.
Jak kochać dziecko, Dziecko w rodzinie, (W-wa 1919, wyd. II Jak kochać dzieci,
W-wa 1920, wyd. III Jak kochać dziecko W-wa 1929), Korczak uprzedza
swoich czytelników, że w książce nie znajdują, ani przepisów ani recept na
nurtujące ich wątpliwości... chcę by zrozumiano, że żadna książka, żaden lekarz
nie zastąpią własnej czujnej myśli, własnego uważnego spostrzegania.
Recenzja: A.K. [luty 1919r.] Rozdziały poświęcone dziecku podyktowane są
przez długą a umiejętną obserwację dziecka, przez odczucie i zrozumienie jego
duszy. Przebija wszędzie jedna myśl: kochajmy dziecko, ale kochajmy rozumnie.
A sposoby wychowania stosujmy nie do tego, kogo chcemy wychować, ale do
tego, jakich sposobów dane dziecko potrzebuje.
Kiedy znów będę mały (1925), Książkę Korczak adresuje do dorosłego i
młodego czytelnika. Zwracając się do dorosłych czytelników, którzy twierdzą,
że nuży ich obcowanie z dziećmi, gdyż muszą się, zniżać do ich pojęć,
pochylać, naginać, kurczyć pisze: Mylicie się. Nie to nas męczy. Ale że musimy
się wspinać do ich uczuć. Wspinać, wyciągać, na palcach stawać, sięgać, żeby
nie urazić.
Recenzja: J. Stycz. [Hermina Naglerowa] J. Korczak jest nie tylko przyjacielem
dzieci, ale właśnie przyjacielem niedorosłych ludzi i dlatego nie traktuje ich z
wysokości dorosłego człowieka, nie lekceważy sobie ich radości i smutków, a co
najważniejsze, nie tworzy fantastycznego świata dzieci.
Prawo dziecka do szacunku (1929),
Pedagogika żartobliwa (1933);
oraz powieści społeczno-realistyczno-naturalistyczne dla dorosłych, oraz
adresowane do dziecięcego czytelnika, np.:
Mośki, Joski i Srule (Warszawa 1910, wyd. II Warszawa 1922, wyd. III W-wa
1934), Opowieść dla dzieci. Tworzywem tej powieści publikowanej w
odcinkach w Promyku 1909 nr 1 -14 był materiał obserwacyjny i faktograficzny
zgromadzony w czasie pracy na kolonii letniej w Michałówce [1907].
Poszczególne odcinki powieści wywołują duże zainteresowanie młodych
czytelników, o czym świadczą odpowiedzi redakcji Płomyka na ich listy.
Stasiowi P. z Będzina, Heli W. Andzi J. z Krakowa, Nurkowi z Białego
Dunajca, Jarusiowi M z Krakowa.
Józki, Jaśki i Franki (Warszawa 1911, wyd. II W-wa 1922, wyd. III W-wa
1930). Na łamach Promyka ukazywała się w odcinkach od 1909 roku Jej
tworzywem są obserwacje, fakty, i wydarzenia z życia chłopców na kolonii
letniej w Wilhelmówce [1908].
Sława Opowieść (W-wa 1913, wyd. II W-wa 1925, wyd. III nowe W-wa 1935,
wyd. IV nowe W-wa 1937),
Recenzja: Jan Lorentowicz. - To bardzo żywy, dosadny, tu i ówdzie podkreślony
delikatną ironią obraz wewnętrznego życia dzieci w szkole powszechnej.
Król Maciuś Pierwszy Powieść (Warszawa 1923, wyd. II 1925, wyd. XI Poznań
1991), jedna z najbardziej znanych i popularnych książek.
Recenzja: M.R. [Maria Rittinger] Książka pisana dla dzieci, dla chłopców o
wyraz
nych skłonnościach reformatorskich. Król Maciuś Korczaka postępuje
tak, jak postępują inni królowie w literaturze, szczególnie ci z literatury
angielskiej. - Jest prawym, szlachetnym, odważnym, lecz słabym i chwiejnym, bo
- tylko człowiekiem.
Król Maciuś na wyspie bezludnej (1923).
Bankructwo małego Dżeka (1924),
Senat szaleńców, humoreska ponura - utwór grany na deskach teatru "Ateneum"
1931.
Kajtuś czarodziej Powieść fantastyczna (Warszawa 1935, 1973, Kraków 2001),
tę powieść dla dzieci i młodzieży Korczak dedykuje niespokojnym chłopcom.
Recenzje: Stefan Rumelt (26 lutego 1935): ... autor traktuje dzieci jak ludzi
dorosłych, z pobłażliwością wtajemnicza w nieznane, poważne i nieważne
sprawy dzieci. Jan Kott (31 grudnia 1935):... w książce jest świetnie
podpatrzona psychologicznie prawda marzeń, przecież nie tylko dziecięcych...
Także między innymi pisany w getcie Pamiętnik (w tomie 4 Wyboru pism,
1958),
Po śmierci Janusza Korczaka ukazały się między innymi:
" Wybór pism pedagogicznych (tom 1-2, 1957-1958)
" Wybór pism (tom 1-4, 1957-1958)
" Pisma wybrane (tom 1-4, 1978
[Edytuj]
O Korczaku
" Maria Falkowska: Kalendarz życia, działalności i twórczości Janusza
Korczaka Warszawa 1989.
[Edytuj]
Linki zewnętrzne
" Strona internetowa o Korczaku (http://szerzawy.w.interia.pl/korczak.htm)
Johann Heinrich Pestalozzi (urodzony 12 stycznia 1746 w Zurychu - zmarł 17
lutego 1827 w Brugii) - szwajcarski pedagog i pisarz zwany ojcem szkoły
ludowej, twórca pierwszej teorii nauczania początkowego.
[Edytuj]
Życiorys
Johann Heinrich Pestalozzi urodził się w protestanckim domu mieszczańskim.
Po ukończeniu szkoły łacińskiej, uczęszczał na kursy uniwersyteckie. Należał
do stowarzyszenia patriotycznego, którego celem było wydobycie ojczyzny
spod ucisku wywieranego na ludność przez władzę państwową. Podczas studiów
zetknął się z dziełem J.J.Rousseau - Emil, czyli o wychowaniu, które miało duży
wpływ na jego poglądy. Ożenił się z córką bogatego kupca zuryskiego i osiedlił
się wraz z nią w kantonie argowskim, gdzie urządził gospodarstwo nazywając
go "Neuhof". Tam też w 1775 urządził zakład wychowawczy dla dzieci ubogich
i opuszczonych. Przez pięć lat wraz z dziećmi prowadził gospodarstwo rolne
jednocześnie ucząc ich liter i sylabizowania. Własnego syna Kubusia
wychowywał według przepisów J. J. Rousseau. W 1780 zakład musiał
zakończyć działalność, z powodu braku środków na jego utrzymanie. Wtedy to
zaczął pisać. Powstaje Wieczór samotnika, a następnie Lenart i Gertruda, praca
która staje się podwaliną sławy pisarskiej Pestalozziego. Za troskę o dziecko z
ludu otrzymuje honorowe obywatelstwo Francji. W 1798 obejmuje
kierownictwo zakładu sierot w Stans, gdzie pracuje do roku 1799 opiekując się
80 dzieci. Następnie uzyskuje pozwolenie na nauczanie w szkole ludowej w
Burgdorf. W 1800 otwiera własny zakład wychowawczy dla dzieci ze średnich
warstw społecznych wraz z Seminarium nauczycielskim, który zyskuje duży
rozgłos w Europie. Wyniki swojej pracy z dziećmi przedstawia w książce Jak
Gertruda uczy swoje dzieci (1801). Zakład w 1804 zostaje przeniesiony
chwilowo do München-Buchsee, a nastÄ™pnie do Yverdon we francuskiej
Szwajcarii. Pestalozzi prowadzi zakład przez dwadzieścia lat. Z czasem jednak
zakład podupada. W roku 1824 Pestalozzi opuszcza zakład, trzy lata póz
niej
umiera w "Neuhof".
[Edytuj]
Nauczanie wychowujÄ…ce
Pestalozzi zajmował się dziećmi z ludu, to właśnie z myślą o nich sięgnął do
oświeceniowej teorii ogólnego rozwoju i edukacji, która pierwotnie odnosiła się
do dzieci z warstw uprzywilejowanych.
Uważał, że najważniejszym zadaniem szkoły jest przygotowanie do życia,
jednak nie wÄ…sko utylitarne, ale jako przygotowanie do rozumienia
rzeczywistości i odnajdywanie w niej swego miejsca. Twierdził, że szkoła spełni
to zadanie, jeśli zatroszczy się o rozwój wszystkich trzech sił ludzkich tj.:
" moralnej - na której wspiera się stosunek do ludzi i świata;
" intelektualnej - zapewniającej umiejętność poruszania się w świecie
ludzkim i w świecie przyrody, dzięki właściwemu rozwinięciu zdolności
poznawczych;
" fizycznej - będącej podstawą zdolności do pracy
Główny cel nauczania to rozwijanie moralności i umysłu dziecka. Punkt
ciężkości pracy wychowawczej znajduje się w samym dziecku, w jego
naturalnych skłonnościach, zdolnościach i siłach.
W teorii nauczania oparł się na nauce o rzeczach, w której zwracał uwagę na
trzy czynniki: liczbę -czyli ujmowanie przedmiotu jako całości; kształt -
rozmiary, proporcje; słowo - nazywanie przedmiotów. Miały to być podstawowe
składniki wszelkiego nauczania. Punktem wyjścia było spostrzeganie, zadaniem
nauczyciela było kierowanie tym spostrzeganiem . Liczba, kształt, słowo jako
podstawa każdego poznania, dlatego od nich należy wychodzić poznając świat
rzeczy.
Cztery momenty nauczania:
" spostrzeganie przedmiotów;
" kształcenie jasnych wyobrażeń postrzeganych przedmiotów;
" porównywanie przedmiotów, rozwijanie pojęć;
" nazywanie przedmiotów, rozwijanie mowy.
W programie kształcenia kładł nacisk na przedmioty związane z pracą na roli, z
rzemiosłem i gospodarstwem domowym. Wprowadził rysunki do szkoły
poczÄ…tkowej.
Jego zasługą jest zwrócenie uwagi na działanie w uczeniu się dziecka
(rysowanie, mierzenie, wytwarzanie przedmiotów), które odtąd stały się częścią
metodyki nauczania.
Główne prace:
" Wieczór samotnika (1780)
" Lenart i Gertruda (1781)
" Jak Gertruda uczy swoje dzieci (1801)
" A
abędzi śpiew (1826)
Jan Jakub Rousseau (1712-1778)
Jean-Jacques Rousseau (Jan Jakub Rousseau) (urodzony 28 czerwca 1712 -
zmarł 2 lipca 1778), francuski pisarz, filozof i pedagog, twórca koncepcji
swobodnego wychowania.
Rousseau urodził się w Genewie, jako syn zegarmistrza. Wcześnie został
sierotą. Tułał się od dzieciństwa, ciągle zmieniając opiekunów, przytułki i
zajęcia. Był samoukiem, nie odebrał żadnego systematycznego wykształcenia.
Parał się różnymi zawodami. Był lokajem, guwernerem, włóczęgą, kopistą nut.
Początkiem działalności pisarskiej Rousseau stała się odpowiedz
na konkurs
ogłoszony przez Akademię w Dijon, Czy odnowienie sztuk i nauk przyczyniło
się do odnowienia obyczajów? Rozprawa uzyskała zaszczytną pierwszą
nagrodę. Pisał w niej: Usuńcie ten nieszczęsny postęp, zabierzcie nasze błędy i
nałogi, zabierzcie wytwory cywilizacji, a wszystko będzie dobre. Cywilizację i
postęp obciążył winą za istniejące zło, równocześnie rzucając hasła powrotu do
natury (za: A. Sikora: "Od Heraklita, do Husserla"). Hasła te stały się tłem
koncepcji wychowania naturalnego, której zasady przedstawił w traktacie Emil,
czyli o wychowaniu(1762). Wszystko jest dobre, co z rąk Stwórcy pochodzi,
wszystko paczy się w rękach człowieka - takimi słowami rozpoczyna się Emil.
Rousseau podzielił młodość na cztery okresy:
" niemowlęctwo, do mówienia;
" dzieciństwo do 12-go roku życia;
" chłopięctwo do 15-go roku życia;
" młodzieńczość do 20roku życia.
Pierwsze dwa okresy miały się ograniczyć do rozwijania zdrowia i zmysłów,
trzeci miał dać wykształcenie umysłu, czwarty wychowanie moralne.
Zdaniem Rousseau wychowanie powinno sprowadzać się do umożliwienia
dziecku swobodnego wzrostu i dojrzewania oraz chronienie tego rozwoju przed
zgubnymi wpływami zewnętrznymi. Chodziło o tak zwane wychowanie
negatywne, odrzucające wszystkie środki, zmierzające do urabiania dziecka, do
realizowania celów i ideałów narzuconych z zewnątrz. Swój program
wychowawczy odnosił do człowieka w ogóle, wykluczając wszelkie podziały
polityczne, narodowość, klasę czy zawód. Pisał: Ponieważ w porządku
naturalnym wszyscy ludzie są równi, powszechnem ich powołaniem jest stan
człowieczeństwa....Żyć - oto zawód, którego chcę nauczyć. Wychodząc z mych
rąk, nie będzie on, przyznaję, ani urzędnikiem, ani żołnierzem, ani księdzem,
będzie najpierw człowiekiem, czemkolwiek człowiekowi być wypadnie, tem
będzie umiał być w potrzebie; los może go ruszać z jednego stanowiska, on
zawsze znajdzie się na właściwem... (za S. Kot: Historia wychowania).
Dzieło to było wydarzeniem, które zdołało poruszyć wielkie umysły tego
okresu, mimo że sąd paryski skazał książkę na spalenie. Dla Goethego Emil był
"naturalnÄ… ewangeliÄ… wychowania". Nawet Kant, znany z pedantycznej
regularności, zrezygnował jedyny raz z przechadzki, nie mogąc oderwać się od
książki.
Dziełem Rousseau popolarnym w okresie rewolucji francuskiej była Umowa
społeczna (1762), w której starał się odpowiedzieć na pytanie w jakim sposób
można usprawiedliwić istnienie społeczeństw zorganizowanych w państwa,
które narzucają ludziom różne ograniczenia.
Jedną z ostatnich prac Rousseau były Uwagi o rządzie polskim (1772), w której
przedstawił reformę ustroju politycznego Rzeczypospolitej, kładąc nacisk na
odpowiednie wychowanie młodzieży, które powinno mieć wybitnie narodowy
charakter.
Prace Rousseau:
" Rozprawa o nowej muzyce (1743)
" Rozprawa o naukach i umiejętnościach (1749)
" List o muzyce francuskiej (1753)
" Rozprawa o pochodzeniu i podstawach nierówności(1755)
" Nowa Heloiza (1761)
" Umowa społeczna (1762)
" Emil, czyli o wychowaniu (1762)
" Uwagi o rzÄ…dzie polskim (1772)
Pedagogika ogólna
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii.
Pedagogika ogólna - nauka teoretyczna będąca podstawą tworzenia się tzw.
subdyscyplin pedagogicznych. O tyle o ile subdyscypliny pedagogiczne majÄ…
raczej charakter stosowany, o tyle pedagogika ogólna ma charakter nauki
teoretycznyj (czy też podstawowej). Jest to jakby podstawowy system pojęć i
twierdzeń, wspólny dla wszystkich nauk pedagogicznych. Rózni teoretycy mają
na ten temat różne zdania. Stefan Wołoszyn - określa pedagogikę ogólną jako
ogólne rozważania dotyczące filozoficznych, biologicznych, psychologicznych i
społeczno-historycznych podstaw i założeń wychowania. Odnoszą się one do
sensu, celu, środków, form procesu wychowawczego. Kazimierz Sośnicki -
uważa, że pedagogika ogólna to teoria wychowania, która ustala ideał
wychowania i normy postępowania umożliwiające jego skuteczną realizację.
Pedagogika bada istotę wychowania, zagadnienia, doświadczenia, cele
wychowania, jego zasady i wartości na których się opiera. Zygmunt Wiatrowski
- jest autorem najbardziej współczesnego podejścia. Wskazuje on na istnienie
wąskiej i szerokiej definicji pedagogiki ogólnej. W znaczeniu szerokim jest to
tradycyjnie pojmowana dyscyplina (tak jak przedstawiał ją Sośnicki). W
znaczeniu wąskim zalicza się ona do subdyscyplin pedagogicznych, która ma
badać podstawowe zagadnienia metodologiczne, zagadnienia reprezentacji
instytucjonalnej i personalnej. Ma stanowić podstawowy system pojęć i
twierdzeń pedagogicznych.
Pedagogika ogólna jest nauką społeczną. Nauki z nią powiązane to: filozofia,
socjologia, psychologia, antropologia wychowania, antropologia kultury, majÄ…c
na uwadze społeczny aspekt wychowania także ekonomia.
Historia oświaty i wychowania  jako nauka wyodrębniła się w połowie XIX
wieku. Zajmuje się rozwojem myśli pedagogicznej, historią szkolnictwa z
uwzględnieniem sposobów nauczania i wychowania w organizacjach szkolnych.
Bada również zależności między życiem społeczeństw a całokształtem
oddziaływań wychowawczych.
[Edytuj]
Historia szkolnictwa
" V-IV wiek p.n.e.
o sofiści
o Sokrates
o Izokrates
o Platon
o Arystoteles
" II i I wiek p.n.e.
o Warron Reatyński
o Cyceron
" I wiek
o Kwintylian
" IV  V wiek
o Święty Augustyn
" VIII  IX wiek
o Albinus Flaccus
" XIII wiek
o Vincent de Beauvais
o Tomasz z Akwinu
" XV  XVI wiek
o Erazm z Rotterdamu
o Jan Ludwik Vives
" XVI  XVII wiek
o Erazm Gliczner
o Jan Amos Komensky
" XVII  XVIII wiek
o John Locke
o Jan Jakub Rousseau
" XVIII wiek
o Komisja Edukacji Narodowej
" XVIII  XIX wiek
o Johannes Bernhard Basedow
o Johann Heinrich Pestalozzi
o Johan Fryderyk Herbart
o Friedrich Froebel
o Klementyna z Tańskich Hoffmanowa
" XIX  XX wiek
o Bronisław Ferdynand Trentowski
o Ewaryst Estkowski
o Emile Durkheim
o Jan Władysław Dawid
o John Dewey
o Edward Spranger
o Bogdan Nawroczyński
o Celestyn Freinet
" XX wiek
o Piotr Jakowlewicz Galperin
Zobacz też: pedagogika, oświata polska, teoria wychowania
Kategorie stron: Monografie historyczne