Probiotyki w żywieniu prosiąt
Wiadomości Zootechniczne, R. XLIV (2006), 1: 3-9
Probiotyki w żywieniu prosiąt
Andrzej Janik1, Mirosław Koska2, Urszula Paluch2, Marek Pieszka1, Tadeusz Barowicz1
1
Instytut Zootechniki, Dział Żywienia Zwierząt i Paszoznawstwa,
32-083 Balice k. Krakowa
2
Grupa IZ, Stacja Badawcza Trzody Chlewnej Żerniki Wielkie Sp. z o.o.,
55-020 Żórawina Wielka
edną z istotnych przyczyn upadków prosiąt
W profilaktyce zaburzeń przewodu po-
J
ssących oraz bezpośrednio po odsadzeniu są karmowego oraz dla poprawy tempa wzrostu
biegunki spowodowane m. in. zaburzeniem rów- młodych świń przez ponad czterdzieści lat były
nowagi fizjologicznej mikroflory jelitowej lub wykorzystywane antybiotyki paszowe, chroniÄ…ce
brakiem właściwego jej ukształtowania organizm zwierzęcia przed niepożądanym dzia-
u młodych zwierząt (Podkówka i Podkówka, łaniem patogennych mikroorganizmów jelito-
1995; Jasek i in., 1996; Siuta i in., 1999; Siuta, wych (Mróz, 2001; Rekiel, 2002). Antybiotyki
2000; Simon i in., 2001). dodawane do pasz dla zwierząt ograniczały
Równowagę ilościową i jakościową liczbę bakterii chorobotwórczych (Salmonella,
flory bakteryjnej przewodu pokarmowego prosiÄ…t Escherichia coli, Clostridium) w przewodzie po-
w tym okresie zakłócają często takie czynniki, karmowym, zmniejszając tym samym częstotli-
jak stres związany z odsadzaniem prosiąt od wość występowania biegunek i innych schorzeń
matki i przeniesieniem do innego kojca, niska oraz liczbę upadków zwierząt. Antybiotyki po-
temperatura, zmiany w składzie paszy i błędy nadto przyspieszały wzrost i rozwój zwierząt
żywieniowe (podawanie prosiętom dużej ilości oraz poprawiały wykorzystanie paszy (Pastuszak
paszy wysokobiałkowej), fizjologiczna i immu- i Wijma, 2004), stąd często określano je także
nologiczna niedojrzałość przewodu pokarmo- mianem antybiotykowych stymulatorów wzrostu
wego, obecność substancji toksycznych (entero- (ASW).
toksyn) produkowanych przez chorobotwórczą Wykorzystanie antybiotyków paszo-
mikroflorę jelitową, a także złe warunki środo- wych w żywieniu zwierząt było i jest krytyko-
wiskowe polegające na braku higieny lub zaka- wane w wielu społeczeństwach ze względu na
żona patogennymi mikroorganizmami pasza ich udział w powstawaniu chorobotwórczych
(Podkówka i Podkówka, 1995; Rekiel i Kulisie- drobnoustrojów opornych na antybiotyki stoso-
wicz, 1996; Pastuszak i Wijma, 2004). W wy- wane w leczeniu ludzi (Corpet, 1996).
niku działania tych czynników następuje wzrost W związku z licznymi protestami opinii publicz-
liczby chorobotwórczych szczepów pałeczek nej w krajach UE podjęto decyzję o stopniowym
okrężnicy (E. coli) odpowiedzialnych za wystę- wycofywaniu antybiotyków paszowych z żywie-
powanie uciążliwych biegunek oraz zwiększonej nia zwierząt. Przeciwnicy takiego rozwiązania
śmiertelności prosiąt (Pejsak, 1996; Rekiel i Ku- uważają, iż konsekwencją zaniechania stosowa-
lisiewicz, 1996; Prost, 1999). Równocześnie ob- nia antybiotyków paszowych będzie wzrost zu-
serwuje się przesunięcie odczynu pH treści życia antybiotyków w celach leczniczych, które
przewodu pokarmowego w kierunku zasado- w przeciwieństwie do antybiotykowych stymu-
wym, co dodatkowo pogarsza możliwości nam- latorów wzrostu bardzo łatwo przenikają przez
nażania się korzystnych pałeczek bakterii kwasu ścianę jelita i są wchłaniane do organizmu zwie-
mlekowego i pogłębia proces chorobowy. rzęcia (Pastuszak i Wijma, 2004). W krajach,
Prace przeglÄ…dowe
3
A. Janik i in.
w których już obowiązuje całkowity zakaz stoso- zwierząt, opłacalność produkcji, nieszkodliwość
wania antybiotyków jako dodatków do pasz dla konsumentów i środowiska.
(Szwecja, Dania) zaobserwowano wzrost śmier- Jedną z grup takich preparatów, znajdu-
telności prosiąt po odsadzeniu o 1,2%, a czas jącą coraz szersze zastosowanie w żywieniu
odchowu prosiąt przy lochach w skali kraju wy- i profilaktyce schorzeń jelitowych u młodych
dłużył się o 5,2 dnia. Zwiększyło się też znacznie świń, stanowią probiotyki, którym przypisuje się
zużycie antybiotyków w celach terapeutycznych wiele korzystnych właściwości prozdrowotnych
ze względu na czterokrotny wzrost zachorowań oraz żywieniowych (Podkówka i Podkówka,
na biegunki (Rekiel, 2002). 1995; Prost, 1999; Rekiel, 2002; Wojdat
Od 1 stycznia 2006 r. planowane jest i Kwiatek, 2003; Grela, 2004). Termin probiotyk
wprowadzenie w krajach UE całkowitego zakazu pochodzi od greckich słów pro bios - dla życia.
stosowania antybiotyków paszowych w żywieniu Określenia tego użyli jako pierwsi Lilly i Stillwel
zwierząt gospodarskich. W związku z powyż- (1965) w odniesieniu do substancji wytwarza-
szym intensyfikowane są badania nad poszuki- nych przez mikroorganizmy i działających sty-
waniem alternatywnych, równie efektywnych mulująco na organizmy ludzi i zwierząt. Na
oraz bezpiecznych dodatków paszowych, obojęt- przestrzeni lat, wraz z postępem badań nad pro-
nych dla organizmów zwierząt, lecz niszczących biotykami, ich definicja była wielokrotnie mody-
lub nie dopuszczających do rozwoju chorobo- fikowana, rozszerzana i uzupełniana o nowe
twórczej flory bakteryjnej w ich przewodzie po- elementy (Parker, 1974; Fuller, 1989; Schrezen-
karmowym. Od tego, czym zostanÄ… zastÄ…pione meir i de Vrese, 2001; Holzapfel i Schillinger,
antybiotyki, zależeć będzie bowiem użytkowość 2002).
Tabela 1. Substancje antybakteryjne (bakteriocyny) probiotyków (Prost, 1999)
Table 1. Antibacterial substances (bacteriocins) of probiotics (Prost, 1999)
Bakteria probiotyczna Bakteriocyna
Probiotic bacteria Bacteriocin
acydolna - acidolin
Lactobacillus acidophilus acidofilina - acidophilin
laktacyna B - lactacin B
plantacyna - plantacin
Lactobacillus plantarum plantarycyna - plantaricin
plantarycyna s/k 83 - plantaricin s/k83
Lactobacillus reuterii reuteryna - reuterin
sakacyna A - sakacin A
Lactobacillus sake laktozyna S - lactosin S
Streptococcus nizyna - nisin
Aktualnie za probiotyki uważa się za- wpływ na wzrost i rozwój zwierząt (Grela i Se-
równo preparaty zawierające żywe i/lub martwe meniuk, 1999; Turner i in., 2002; Wojdat
mikroorganizmy, jak również dostarczane przez i Kwiatek, 2003; Grela, 2004).
nie metabolity, które przyczyniają się do stabili- W skład preparatu probiotycznego może
zacji równowagi populacji mikroorganizmów wchodzić odpowiednio wyselekcjonowany poje-
i aktywności enzymatycznej w przewodzie po- dynczy, naturalny szczep bakterii jelitowych lub
karmowym, wywierając tym samym dodatni mieszanina mikroorganizmów oraz ich metabo-
Prace przeglÄ…dowe
4
Probiotyki w żywieniu prosiąt
litów. Do produkcji probiotyków wykorzystuje izolowane od przedstawicieli tego gatunku,
się bakterie kwasu mlekowego, a w szczególno- u którego mają być zastosowane, gdyż
ści następujące szczepy: Lactobacillus aci- prawdopodobnie część korzystnych dla zdrowia
dophilus, Lactobacillus casei, Lactobacillus efektów jest gatunkowo specyficzna. Dzięki
plantarum, Lactobacillus lactis, jak również Bi- temu uzyskuje się materiał biologiczny maksy-
fidobacterium bifidum, Pediococcus acidilacti, malnie dostosowany do warunków panujących
Enterococcus faecium, Bacillus subtilis, Bacillus w przewodzie pokarmowym danego gatunku
toyoi i inne (Podkówka i Podkówka, 1995; Woj- zwierząt. Probiotyki dla trzody chlewnej sporzą-
dat i Kwiatek, 2003). Wykorzystywane są rów- dza się z mikroorganizmów izolowanych ze
nież niektóre gatunki drożdży: Saccharomyces światła przewodu pokarmowego świń. Skutecz-
cerevisiae, Saccharomyces boulardi lub grzybnia ność korzystnego oddziaływania bakterii pro-
pleśni Aspergillus oryzae i Aspergillus niger. biotycznych na organizm zwierząt jest uwarun-
Preparaty probiotyczne dodatkowo mogą być kowana wieloma czynnikami, dlatego ważna jest
wzbogacane pierwiastkami (Fe, Cu, Co), wita- właściwa selekcja i dobór szczepów oraz syste-
minami (A, E, D3, B12) i immunoglobulinami matyczne dostarczanie organizmowi dużej liczby
siarowymi (IgG). Bakterie stosowane do produk- żywych komórek zdolnych do rozmnażania się
cji preparatów probiotycznych powinny być w przewodzie pokarmowym gospodarza.& & &
fot. Grzegorz Żak
Głównym zadaniem bakterii probiotycz- do powierzchni nabłonka przewodu pokarmo-
nych jest utrzymanie równowagi mikrobiolo- wego, zdolnością do szybkiego namnażania się
gicznej (ilościowej i jakościowej) przewodu po- i do zasiedlania przewodu pokarmowego, odpor-
karmowego. Bakterie te powinny charakteryzo- nością na niskie pH, konkurencyjnością o poży-
wać się bardzo dobrą adhezją, tj. przyleganiem wienie w stosunku do mikroflory patogennej,
Prace przeglÄ…dowe
5
A. Janik i in.
brakiem właściwości patogennych lub toksycz- kiel, 2002; Turner i in., 2002; Grela, 2004; Mi-
nych dla organizmu gospodarza, wywieraniem kołajczak i in., 2004).
korzystnego wpływu na jego organizm, efektyw- Preparaty probiotyczne stosowane jako
nością działania, tj. szybkim obniżeniem i utrzy- dodatki do pasz muszą być odporne na działanie
maniem właściwego pH oraz aktywności temperatury, ciśnienia, wody, metali ciężkich,
enzymatycznej (Podkówka i Podkówka, 1995; tak podczas obróbki, jak i przechowywania. Czas
Prost, 1999; Wojdat i Kwiatek, 2003). ich aktywności nie może być krótszy niż 4 mie-
Z kolei, korzystne oddziaływanie pro- siące, często stosuje się więc zabiegi przedłuża-
biotyków na organizm zwierzęcia polega na: jące aktywność bakterii, np. otoczkowanie. Pro-
- obniżaniu pH treści jelit poprzez wy- biotyki są rejestrowane na okres 1 roku, z uwagi
twarzanie przez bakterie probiotyczne kwasów na możliwość modyfikacji mechanizmu działania
organicznych (mlekowego, octowego, propio- niektórych szczepów bakterii w zależności od
nowego, masłowego), okresu stosowania i warunków środowiska. Pre-
- stabilizacji pożytecznej mikroflory paraty probiotyczne są dostępne w postaci
przewodu pokarmowego i zapobieganiu rozwo- proszku, zawiesiny, żelu, granulatu lub pasty,
jowi mikroflory chorobotwórczej, a ich ilość w paszy i forma podawania zależą od
- poprawie trawienia i przyswajania wieku i gatunku zwierząt. U świń probiotyki po-
składników pokarmowych, dawane są per os, okresowo (1-, 2-krotnie), zaraz
- obniżaniu poziomu toksycznych pro- po urodzeniu, aby uniemożliwić zasiedlenie pa-
duktów metabolizmu w przewodzie pokarmo- togennej mikroflorze przewodu pokarmowego
wym i krwi, co sprzyja ograniczeniu występo- młodych zwierząt, a następnie systematycznie
wania biegunek, jako dodatek w mieszance paszowej (Podkówka
- produkcji naturalnych substancji anty- i Podkówka, 1995; Wojdat i Kwiatek, 2003;
biotycznych zwanych bakteriocynami (tab. 1), Grela, 2004).
które działają bakteriobójczo lub bakteriosta- Wyniki większości z dotychczasowych
tycznie na mikroorganizmy patogenne oraz pro- badań wykazały przydatność stosowania pro-
dukcji enzymów i witamin z grup B i K, biotyków we wszystkich grupach technologicz-
- zwiększeniu odporności na infekcje nych świń, w szczególności u zwierząt młodych,
bakteryjne i poprawie zdrowotności, narażonych na stresy, wywołane m.in. odsadza-
- zwiększeniu aktywności niektórych en- niem, transportem lub zmianą składu paszy
zymów jelitowych - laktazy, sacharazy, maltazy, (Podkówka i Podkówka, 1995; Dziuba i in.,
a w konsekwencji wzrostu strawności pobiera- 2003; %7ńivković i in., 2003; Grela, 2004).
nej paszy, Weryfikacja skuteczności działania pro-
- stymulowaniu odporności ogólnej or- biotyków u świń jest przeprowadzana głównie na
ganizmu oraz odporności miejscowej w obrębie ssących i odsadzanych prosiętach, w najbardziej
błon śluzowych przewodu pokarmowego, krytycznych okresach ich odchowu, w których
- obniżaniu poziomu triglicerydów odnotowuje się największy procent upadków,
i cholesterolu we krwi oraz tkankach (Podkówka m.in. na skutek biegunki lub choroby obrzękowej
i Podkówka, 1995; Nowachowicz i in., 1999; (Podkówka i Podkówka, 1995; Jasek i in., 1996;
Prost, 1999; Rekiel, 2002; Wojdat i Kwiatek, Siuta i in., 1999; Siuta, 2000; Mróz, 2001; Simon
2003; Grela, 2004). i in., 2001; Mikołajczak i in., 2004). Na prze-
Wymienione właściwości probiotyków strzeni ostatnich lat, w wielu doświadczeniach
przyczyniają się do zwiększenia efektywności przeprowadzonych z użyciem różnych szczepów
produkcji u świń poprzez: poprawę zdrowotności bakterii kwasu mlekowego wykazano przydat-
zwierząt (ograniczenie częstości występowania ność stosowania probiotyków w żywieniu mło-
biegunek i choroby obrzękowej), zwiększenie dych świń, jakkolwiek ze zmiennym skutkiem,
odporności na stres, zmniejszenie liczby upad- zwłaszcza w odniesieniu do takich wskaz
ników
ków, zwiększenie przyrostów masy ciała oraz produkcyjnych, jak tempo wzrostu czy wykorzy-
poprawę wykorzystania składników pokarmo- stanie paszy (Simon i in., 2001; Mikołajczak
wych paszy (Kimura i in., 1983; Podkówka i in., 2004). Wyniki większości badań wskazują
i Podkówka, 1995; Nowachowicz i in., 1999; Re- natomiast na korzystny wpływ probiotyków na
Prace przeglÄ…dowe
6
Probiotyki w żywieniu prosiąt
zdrowotność prosiąt. nie, ale także u osobników chorych i leczonych
Najczęściej notowanym efektem jest antybiotykami oraz chemioterapeutykami, gdyż
spadek zachorowalności na biegunkę (Kimura przywracając równowagę naturalnej mikroflorze
i in., 1983; Podkówka i Podkówka, 1995; Pejsak, jelitowej przyspieszają rekonwalescencję zwie-
1996; Simon i in., 2001) i skrócenie czasu jej rząt. Podawanie probiotyków prosiętom ssącym
trwania oraz ograniczenie śmiertelności prosiąt i odsadzonym odgrywa znaczną rolę w zakresie
w okresie do- i poodsadzeniowym (Rekiel i Ku- zwiększenia odporności młodego organizmu na
lisiewicz, 1999; Mikołajczak i in., 2004; Grela, infekcje bakteryjne przewodu pokarmowego,
2004). To działanie profilaktyczne w dużej mie- tworząc w śluzówce jelit cienkich naturalną ba-
rze zależało od rodzaju i ilości użytych szczepów rierę ochronną przeciw potencjalnym czynnikom
bakterii probiotycznych, a także ich dawki, spo- patogennym, co w efekcie może prowadzić do
sobu i okresu podawania prosiętom. Innym ob- obniżenia zachorowalności i upadków prosiąt.
serwowanym efektem jest zmniejszenie ryzyka Wyniki dotychczasowych badań wska-
wystąpienia choroby obrzękowej u prosiąt odsa- zują, że mechanizm oddziaływania probiotyków
dzonych (Podkówka i Podkówka, 1995). W od- na ustrój zwierzęcia, przede wszystkim na jego
niesieniu do cech produkcyjnych stwierdzano przewód pokarmowy, jest złożony, wielokierun-
niekiedy wyższe przyrosty masy ciała i lepsze kowy i nie w pełni poznany. Efekty działania
wykorzystanie paszy u prosiąt żywionych z do- preparatów probiotycznych zbliżone są do efek-
datkiem probiotyków (Barrow i in., 1980; Rekiel tów uzyskanych w wyniku zastosowania anty-
i Kulisiewicz, 1996; Nowachowicz i in., 1999; biotyków paszowych, bowiem zarówno jedne,
Siuta i in., 1999; Simon i in., 2001; Turner i in., jak i drugie redukujÄ… liczbÄ™ bakterii patogen-
2002). Analiza rezultatów licznych doświadczeń, nych. Sposoby ich działania (miejsce, zakres,
w których podawano prosiętom i warchlakom szybkość) jednak się różnią (Podkówka i Pod-
różne preparaty probiotyczne wykazała, że kówka, 1995; Rekiel, 2002). Probiotyki, jako
zmiany w zakresie przyrostów dziennych wahały naturalne stymulatory wzrostu, nie wchłaniają się
się od około -8% do +24%, dziennego spożycia i działają miejscowo wyłącznie w obrębie układu
paszy od  9% do +26% oraz wykorzystania pa- pokarmowego gospodarza, poprawiajÄ…c zdro-
szy od -7% do +3% (Rekiel, 2002). wotność, produkcyjność, trawienie i wchłanianie
W odniesieniu do prosiąt wykazano, że składników pokarmowych oraz stymulując pro-
najlepsze efekty uzyskuje się, gdy probiotyk po- cesy odpornościowe, jakkolwiek wyniki uzy-
dawany jest już w pierwszym, a najpóz
niej skane przez różnych autorów nie zawsze były
w drugim dniu życia. Ponieważ prosięta bezpo- jednoznaczne (Simon i in., 2001; Pastuszak
średnio po urodzeniu nie są w stanie pobrać tych i Wijma, 2004). Uważa się, że wywoływane
preparatów razem z pokarmem, aplikuje się je zmiany wynikają z jednej strony z aktywności
doustnie pod postacią pasty, za pomocą specjal- biologicznej mikroorganizmów probiotycznych,
nych dozowników, indywidualnie każdemu z drugiej natomiast z aktywności chemicznej
zwierzęciu. Jednorazowo podaje się 2 ml pasty wydzielanych przez nie metabolitów. Reasumu-
probiotycznej. Często zaleca się dwukrotne jąc należy stwierdzić, że w celu pełnego wyja-
podawanie probiotyku prosiętom: zaraz po uro- śnienia sposobu oddziaływania probiotyków na
dzeniu i przy odsadzaniu, zgodnie ze wskazów- organizm świni niezbędne jest prowadzenie dal-
kami producenta. Po przejściu zwierząt na po- szych badań nad poszukiwaniem mikroorgani-
karm stały probiotyki podawane są w mieszan- zmów o doskonalszych cechach probiotycznych,
kach paszowych. W odchowie prosiąt lepiej wy- co w przyszłości może mieć duże znaczenie dla
pełniają swoje zadanie preparaty podawane do- opracowania nowych zasad profilaktyki schorzeń
ustnie niż dodawane do paszy. U zwierząt mło- jelitowych w odchowie prosiąt bez antybiotyko-
dych można je stosować nie tylko profilaktycz- wych stymulatorów wzrostu.& & & & & & & &
Literatura
Barrow P.A., Broker B.E., Fuller R., Newport M.J. croecology of the intestine. J. Appl. Bacter., 48: 147-
(1980). The attachment of bacteria to the gastric epi- 154.
thelium of the pig and its importance in the mi-
Prace przeglÄ…dowe
7
A. Janik i in.
Corpet D.E. (1996). Microbiological hazards for hu- antybiotykowych stymulatorów wzrostu. Mag. Wet.
mans of antimicrobial growth promotor use in animal ,Suplement - Świnie (Monografia. Zdrowie świń,
production. Rev. Méd. Vét., 147: 851-862. bezpieczeÅ„stwo żywnoÅ›ci, opÅ‚acalność usÅ‚ug 
wyzwania dla weterynarii), ss. 68-70.
Dziuba M., Rekiel A., Kulisiewicz J. (2003). The ef-
fect of some feed additives on performance, carcass Pejsak Z. (1996). Probiotyki, mechanizmy działania
traits and meat quality of pigs of different crosses. oraz przydatność w ochronie zdrowia świń. Trz. Chl.,
Ann. Anim. Sci., 3: 295-300. 34: 60-62.
Fuller R. (1989). Probiotics in man and animals. J. Podkówka W., Podkówka Z. (1995). Probiotyki. W:
Appl. Bacteriol., 66: 365-368. Dodatki paszowe dla świń. Praca zbiorowa pod re-
dakcją M. Kotarbińskiej i E. Greli. Instytut Fizjologii
Grela E. (2004). Optymalizacja żywienia świń z wy- i Żywienia Zwierząt PAN, ss. 75-86.
korzystaniem nowej generacji dodatków paszowych.
Pr. Mat. Zoot., 15: 53-63. Prost E.K. (1999). Probiotyki. Med. Wet., 55: 75-79.
Grela E.R., Semeniuk W. (1999). Probiotyki w pro- Rekiel A. (2002). Wykorzystanie dodatków paszo-
dukcji zwierzęcej. Med. Wet., 55: 222-228. wych mogących efektywnie zastąpić antybiotykowe
stymulatory wzrostu. Wykorzystanie genetycznych
Holzapfel W.H., Schillinger U. (2002). Introduction i pozagenetycznych metod zmierzajÄ…cych do poprawy
to pre- and probiotics. Food Res. Int., 35: 109-116. jakości produkowanej wieprzowiny. Mat. Konf., IZ
ZZD Pawłowice, 6.11.2002, ss. 51-63.
Jasek S., Knecht D., Preś J. (1996). Wpływ dodatku
probiotyku Toyoceryny na wyniki użytkowości roz- Rekiel A., Kulisiewicz J. (1996). Zastosowanie do-
płodowej loch i odchowu prosiąt. Zesz. Nauk. PTZ, datków zakwaszających i probiotycznych w wycho-
Prz. Hod., 26: 55-62. wie prosiÄ…t. Med. Wet., 52: 266-269.
Kimura N., Yashikane M., Kobayashi A., Mitsuoka T. Schrezenmeir J., Vrese M. de (2001). Probiotics, pre-
(1983). An application of dried bifidobacteria prepa- biotics, and synbiotics  approaching a definition.
ration to scouring animals. Bifid. Microflora, 2: 41- Am. J. Clin. Nut., 73: 361-364.
55.
Simon O., Jadamus A., Wahjen W. (2001). Probiotic
Lilly D.M., Stillwell R.H. (1965). Probiotics. Growth feed additives  effectiveness and expected modes of
promoting factors produced by microorganisms. action. J. Anim. Feed Sci., 10, Suppl.,1: 51-67.
Science, 147: 747-748.
Siuta A. (2000). Wpływ krajowego preparatu probio-
Mikołajczak J., Jarzynowska A., El-Essa (2004). tycznego na wskaz
niki odchowu prosiÄ…t. Rocz. Nauk.
Wpływ preparatu probiotycznego na tempo wzrostu Zoot., Supl., 6: 213-217.
i stan zdrowotny prosiÄ…t. Rocz. Nauk. Zoot., Supl.,
20: 115-119. Siuta A., Kamiński J., Migdał W. (1999). Stymulujące
działanie probiotycznego dodatku na efekty odchowu
Mróz Z. (2001). Some developments on Dutch nutri- prosiąt. XXVIII Sesja Żyw. Zwierz.: Potrzeby pokar-
tional approaches to protect piglets against post- mowe wysoko wydajnych zwierzÄ…t fermowych. Kry-
weaning gastrointestinal disorders in the absence of nica, 8-10.09.1999, ss. 287-291.
in-feed antibiotics. J. Anim. Feed Sci., 10, Suppl., 1:
153-167. Turner J.L., Pas S., Dritz S., Minton J.E. (2002).
Review: Alternatives to conventional antimicrobials
Nowachowicz J., Michalska G., Rak B., Krakowski in swine diets. Prof. Anim. Sci., 17: 217-226.
W. (1999). Zastosowanie probiotyku Acid-Pak4-Way
w odchowie prosiÄ…t. Zesz. Nauk. AR, 352: 227-231. Wojdat E., Kwiatek K. (2003). Znaczenie probioty-
ków w żywieniu zwierząt. Pasze Przem., 4: 2-6.
Parker R. (1974). Probiotics, the other half of an-
tibiotic story. Anim. Nutr. Health, 29: 4-8. %7ńivković B., Migdał W., Fabjan., 
edomir R. (2003).
Probiotics in nutrition of sows and suckling piglets.
Pastuszak J., Wijma J. (2004). Żywienie prosiąt bez Rocz. Nauk. Zoot., Supl., 17: 309-312.& & & & &
Prace przeglÄ…dowe
8
Probiotyki w żywieniu prosiąt
PROBIOTICS IN PIGLET NUTRITION
Summary
In animal nutrition, probiotics are viable microorganisms used as a feed supplement, which have
beneficial effects on the host animal. The efficiency of probiotics has been verified mainly in suckling and
weaning piglets, because diarrhoea is the main problem for piglets at this time. The incidence of diarrhoea,
mortality, weight gain and feed conversion have been used as efficiency criteria. Many experiments showed
marked differences in the individual reactions of animals towards probiotics. In piglets, probiotics reduced
mortality and the duration of several types of diarrhoeal diseases. Significant improvements in weight gain and
feed conversion were rare. The modes of action of probiotics, which lead to beneficial effects, are only partly
known. More research is needed to determine their underlying mechanisms.
Prace przeglÄ…dowe
9
A. Janik i in.
Prace przeglÄ…dowe
10