Reedukacja posturalna
Kształcenie umiejętności ruchowych u osób niepełnosprawnych:
patologiczne wzorce od urodzenia
możliwości ruchowe osobnika zostały utracone lub ograniczone w wyniku choroby lub urazu
ad.1
w odróżnieniu od spontanicznego rozwoju zdrowego niemowlęcia, już od samego początku
konieczna jest interwencja zewnętrzna. Niezbędna jest stymulacja rozwoju, który w tych
warunkach może ulec różnego rodzaju zahamowaniom. Przede wszystkim konieczne jest w
miarę możliwości  aby rozwój ten przebiegał zgodnie z fizjologicznymi wzorcami. Ogólnie
chodzi o to, by wytworzyły się przydatne w życiu wzorce funkcjonalne. Dlatego też ważna dla
fizjoterapeutów jest konieczność znajomości fizjologicznego przebiegu rozwoju i możliwości
oddziaływania na ten rozwój, jak również umiejętności sterowania kompensacją w różnych
warunkach patologicznych.
Ad.2
Złożona symptomatologia (a zwłaszcza etiopatogeneza) rozmaitych dysfunkcji ruchowych nie
pozwala na przedstawienie jakiegoś jednorodnego postępowania.
Kluczem do tego jest diagnoza.
ogólna, oparta na znajomości klinicznych podstaw fizjoterapii, daje pogląd na temat
prawdopodobieństwa rozwoju określonych objawów, przebiegu choroby, rokowania i jej
zejścia. Ukazuje ona ogólnie, czego można się spodziewać, czemu trzeba będzie zapobiegać,
co trzeba będzie usuwać bądz
łagodzić i jakie mogą być ostateczne konsekwencje, zwłaszcza
w sferze możliwości ruchowych. Ogólnie ustala plan usprawniania oraz określa jego cele
ogólne i etapowe, a nawet ogólnie metodę postępowania.
Szczegółowa, dotyczy już objawów występujących u danej osoby na każdym etapie usprawniania.
Informuje o tym, jakie nieprawidłowości muszą być w danym momencie usuwane, łagodzone bądz

kompensowane. Na tej podstawie określane są cele szczegółowe oraz dobierane formy i środki
postępowania (np. konkretne ćwiczenia). Ogólnie mówi się tutaj o reedukacji ruchowej, szczegółowo
natomiast można (a nawet trzeba) wpływać na poszczególne zdolności motoryczne, bądz

kompleksowo zajmować się bardziej złożonymi aktami ruchowymi. Te ostatnie bazują wprawdzie na
zdolnościach koordynacyjnych, ale inne zdolności (aczkolwiek w mniejszym i różnym stopniu)
odgrywają tu również pewną rolę.
Edukacja i reedukacja posturalna
Postawa ciała kształtuje się w trakcie rozwoju osobniczego i w pewnym momencie dochodzi do
typowej dla gatunku ludzkiego dwunożnej pozycji stojącej. Niekorzystne warunki równowagi ciała w
tej pozycji zmuszają niejako organizm do tego, by układ poszczególnych segmentów ciała zapewniał
jego stabilność.
Filogenetyczny rozwój postawy ciała
Znamienną cechą człowieka jest wyprostowana postawa ciała oraz chód na dwóch dolnych
kończynach. Człowiek jako jedyny w świecie istot żywych przyjął spionowaną postawę ciała,
wyłączył górne kończyny z funkcji podporowych i lokomocyjnych, uwolnił dłoń do innych
zadań.
Proces pionizacji postawy ciała dokonywał się powoli na drodze ewolucyjnych przemian.
Trzeba było około 30 milionów lat zanim protoplasta człowieka zmienił postawę
czworonożną na dwunożną
Ewolucja postawy
W długotrwałym procesie przybierania tej postawy zachodziły istotne zmiany w budowie
ciała człowieka.
Stabilna i ekonomiczna pionowa postawa człowieka stwarza dogodną pozycję wyjściową do
lokomocji. Ułatwieniem jest również symetria budowy ciała w płaszczyz
nie czołowej.
Odstępstwa od symetrycznego rozłożenia masy ciała takie jak: asymetria narządów
wewnętrznych, asymetria ruchowa związana z prawo lub leworęcznością, mogą być jednym z
czynników wywołujących wady postawy. Istnieje wiele cech anatomicznych, na co wskazuje
antropologia, które dowodzą że budowa człowieka nie jest całkowicie idealna z punktu
widzenia kinetyki i statyki pionowej postawy.
Postawa ciała człowieka w jego rozwoju
Przyczyn zmienności postawy trzeba upatrywać między innymi w warunkach anatomicznych i
fizjologicznych, w działaniu centralnych refleksów postawy, w filogenetycznym i ontogenetycznym jej
rozwoju.
Postawę dziecka możemy ocenić dopiero przy pierwszych samodzielnych próbach stania. Kręgosłup
posiada już wtedy wykształcone przodowygięcie w odcinku szyjnym i lekkie tyłowygięcie w odcinku
piersiowo-lędz
wiowym. Plecy małego dziecka są lekko zaokrąglone lub zupełnie płaskie, kończyny
dolne ustawione w lekkim zgięciu w stawach biodrowych i kolanowych. Brzuch w związku z bardzo
słabymi mięśniami wchodzącymi w skład jego ściany jest mocno uwypuklony.
Zmiany w postawie u dziecka w okresie przedszkolnym postępują powoli i polegają na coraz
wyraz
niejszym kształtowaniu się przodowygięcia kręgosłupa w odcinku lędz
wiowym (lordoza
lędz
wiowa) oraz stopniowym zmniejszaniu nadmiernego uwypuklenia brzucha. Znaczne uwypuklenie
brzucha, zaokrąglenie pleców, odstawanie łopatek, wysunięcie barków i głowy ku przodowi są
wadliwe, należy więc im przeciwdziałać.
W okresie szkolnym należy zwrócić uwagę na dwa okresy krytyczne w kształtowaniu postawy ciała
dziecka, gdyż wtedy właśnie powstaje lub ujawnia się najwięcej wad postawy
Pierwszy okres krytyczny przypada na wiek 6-7 lat i związany jest ze zmianą trybu życia dziecka.
Istota tej zmiany tkwi w przejściu ze swobodnego w dużej mierze, indywidualnie regulowanego przez
dziecko reżimu ruchu-wysiłku i odpoczynku, w narzucony kilkugodzinny system przebywania w
pozycji siedzącej, często w niewłaściwych ławkach szkolnych.
 Drugi okres krytyczny w kształtowaniu postawy ciała dziecka przypada na wiek pokwitania,
charakteryzujący się intensywnym przyrostem wysokości ciała. Jest to tzw. skok pokwitaniowy.
Zaczyna się on wzrostem kończyn dolnych, a w rok póz
niej tułowia. Narusza to dotychczasową
równowagę, zmienia proporcje ciała oraz istniejący uprzednio układ środków jego ciężkości.
Poprzednie czucie i nawyk postawy są nieadekwatne do zmienionych warunków morfologicznych.
Siła mięśni odpowiedzialnych za postawę ciała jest niewystarczająca do jej stabilizacji w tych
warunkach, gdyż szczyt jej przyrostu następuje około 14 miesięcy po szczycie wzrastania wysokości.
Brzuch znów się uwypukla, plecy są często nadmiernie okrągłe. Głowa pochylona ku przodowi
stwarza wrażenie zbyt ciężkiej w stosunku do utrzymującej jej szyi.
Koniec okresu dojrzewania, to równocześnie ponowne kształtowanie się dobrej postawy. Następuje
ostateczne uformowanie przodowygięcia w odcinku lędz
wiowym kręgosłupa, brzuch znowu staje się
płaski, silnie rozwija się tkanka mięśniowa.
Powyżej 35 roku życia może ponownie wystąpić pogorszenie postawy. Brzuch zaczyna wystawać i
lekko zwisać. Pogłębiają się wszystkie fizjologiczne krzywizny kręgosłupa, a w związku z
równoczesnymi zmianami zachodzącymi głównie w krążkach międzykręgowych, zmniejsza się jego
długość.
Kształtowanie postawy starzejącego się człowieka, zależy w dużej mierze od ogólnego stanu jego
zdrowia, rodzaju wykonywanej pracy oraz warunków bytowych.
Postawa zmienia się także w ciągu dnia pod wpływem najróżnorodniejszych bodz
ców. Dobre
samopoczucie, radość, chęć dobrej prezentacji, słowem wszystko co tonizuje człowieka, pobudza do
przyjęcia lepszej postawy i odwrotnie  przygnębienie, zmęczenie, złe samopoczucie - sprzyjają
wadom postawy
Postawa powinna stanowić dogodną pozycję (sytuację) wyjściową dla różnorodnych ruchów
człowieka oraz, nie powinna zaburzać funkcjonowania narządów wewnętrznych. Postawa kształtuje
się w rozwoju osobniczym poniekąd spontanicznie, każdy organizm radzi sobie z powyższymi
zadaniami jak gdyby na swój sposób, dlatego też postawa ciała (jako sposób trzymania się w pozycji
stojÄ…cej) jest cechÄ… osobniczÄ…. Jest gatunkowo podobna, lecz osobniczo nieidentyczna.
Nie ma więc jednego wzorca prawidłowej postawy ciała. Stąd też sprowadzanie postaw wszystkich
osobników do jakiegoś jednego "idealnego" wzorca jest nie tylko bezcelowe, lecz nawet szkodliwe.
Postawą ciała nazywamy indywidualne ukształtowanie ciała i położenie poszczególnych
odcinków tułowia oraz nóg w pozycji stojącej.
Postawa ciała jest nawykiem ruchowym. Swobodną postawę ciała człowiek może poprawić
przez napięcie odpowiednich grup mięśniowych. Czynnie poprawiona postawa w odróżnieniu
od swobodnej - nawykowej jest układem wymuszonym i nosi nazwę postawy bacznej.
Postawa nawykowa jest rzeczywistą postawą człowieka i dlatego ona powinna stanowić
przedmiot badania lekarskiego w odróżnieniu od poprawnej postawy bacznej.
Postawa jest jednym ze wskaz
ników prawidłowego rozwoju oraz statycznej i dynamicznej
sprawności ciała.
 Postawa prawidłowa jest takim układem poszczególnych odcinków (segmentów) ciała nie tkniętych
zmianami patologicznymi, który:
l. zapewnia optymalną jego stabilność,
2. wymaga minimalnego wysiłku mięśniowego do jego utrzymania,
3.stwarza warunki do optymalnego ułożenia narządów wewnętrznych
Postawa prawidłowa jest to taki rodzaj normalnego sposobu trzymania się, który pozostaje w
zgodności z dynamiką rozwojową człowieka w danym okresie jego rozwoju osobniczego
Prawidłową postawą ciała będziemy określać każdą taką postawę, która odpowiada typowej
postawie wyodrębnionej z grupy rówieśniczej o tej samej płci i zbliżonych cechach psychofizycznych.
W odniesieniu do tak rozumianej definicji rodzi się potrzeba uwzględnienia normy rozwojowej i
skonstruowania takiej metody oceny postawy ciała, która by te kryteria uwzględniała (Nowotny
1992).
Prawidłowa postawa ciała to taka, która występuje dostatecznie często, aby można ją było uznać za
charakterystyczną dla danej populacji. Jest ona atrybutem osobników zdrowych o prawidłowym
rozwoju fizycznymi psychicznym (Kasperczyk 1992).
Dobra postawa zależy od:
prawidłowego ukształtowania układu kostno-więzadłowego,
dobrze rozwiniętego i wydolnego układu mięśniowego,
sprawnie działającego układu nerwowego
Ogólnie postawa prawidłowa charakteryzuje się następującymi cechami:
prostym ustawieniem głowy,
fizjologicznymi wygięciami kręgosłupa w płaszczyz
nie strzałkowej oraz prostym kręgosłupem
w płaszczyz
nie czołowej,
dobrze wysklepioną klatką piersiową; przednia ściana klatki piersiowej jest częścią ciała
najdalej wysuniętą ku przodowi,
dobrze podpartą miednicą na głowach kości udowych,
prostymi kończynami dolnymi i prawidłowo wysklepionymi stopami.
Przy prawidłowej postawie ciała pion spuszczony z okolicy wyrostka sutkowatego kości skroniowej
powinien przechodzić przez środek stawu barkowego, krętarz większy kości udowej, nieco do przodu
od linii środkowej stawów kolanowego i skokowego i padać na środek stępu.
W dobrej postawie poszczególne odcinki ciała zachowują harmonię we wzajemnym ułożeniu,
zapewniając płynność ruchów i stabilność podporu z najmniejszym zużyciem energii. Każda zmiana
układu jednego odcinka względem drugiego wywołuje oddz
więki w innych odcinkach. Zwiększenie się
lordozy szyjnej prowadzi do kompensacyjnego powiększenia kifozy piersiowej oraz lordozy lędz
wio-
wej. Wskutek zwiększenia kifozy piersiowej żebra ustawiają się bardziej skośnie, klatka piersiowa
spłaszcza się, rozluz
nieniu ulegają mięśnie brzucha. Przyczyny zaburzeń postawy i ich skutki w
narządzie ruchu wywołują reakcję łańcuchową, a szkodliwości sumują się.
Przestrzenny układ poszczególnych segmentów ciała jest tylko zewnętrznym przejawem sposobu
trzymania się. Układ ten, zdeterminowany warunkami morfologicznymi (budową anatomiczną) nie
może być jednak utrzymany w sposób bierny. Konieczny jest mechanizm, który pozwoli
przeciwstawić się sile ciążenia i zapewni zrównoważenie układu ciała, na dodatek kosztem możliwie
jak najmniejszych nakładów energetycznych, ponieważ w pewnym sensie niekorzystna pozycja
pionowa utrzymywana jest nieraz przez wiele godzin dziennie.
Organizm ludzki jest tak skonstruowany, że utrzymanie pionowej postawy ciała w warunkach
fizjologicznych nie wymaga zbyt dużej siły mięśniowej. Układ fizjologicznych krzywizn kręgosłupa oraz
budowa dużych stawów (biodrowych, kolanowych i skokowych) stwarzają warunki ku temu, by
ciężar wyżej zlokalizowanych odcinków ciała mógł być zrównoważony stosunkowo niewielką siłą -
mięśni antygrawitacyjnych. Jest to możliwe dzięki temu, że rzuty środków ciężkości wyżej położonych
odcinków ciała przebiegają stosunkowo blisko osi obrotu niżej zlokalizowanych stawów.
W ten sposób ramiona sił związanych z grawitacją są stosunkowo małe, co daje w efekcie niewielkie
momenty obrotowe sił, którym muszą przeciwstawić się mięśnie anty grawitacyjne. Dopiero
wyraz
niejsze odchylenia od tego optymalnego układu zaburzają swego rodzaju równowagę i
zmuszają wspomniane mięśnie do większej pracy. Warunki te zmieniają się w rozwoju osobniczym,
zwłaszcza w okresach intensywnego wzrostu, kiedy to zmieniają się proporcje ciała, a siła mięśni
niejako nie nadąża za rosnącym układem dz
wigniowym.
Postawa ciała - wbrew pozorom - nie jest czymś statycznym. Pomimo pozornego bezruchu, ciało
ludzkie wykonuje nieustanne pewne mikroruchy (tzw. wychwiania), z częstotliwością kilku na
sekundę. Jest to niezbędne do sterowania postawą ciała , do ciągłego pobudzania mięśni mających
utrzymać dany układ ciała. Pobudzenia te płyną z zakończeń nerwowych (receptorów) wrażliwych na
działanie sił ściskających i rozciągających (tzw. proprioceptorów), jak również z innych receptorów.
W trakcie rozwoju postawy w ośrodkowym układzie nerwowym wytwarza się pewien wzorzec
postawy, optymalnie zrównoważonej dla danego osobnika. W każdym momencie aktualna sytuacja
posturalna (układ ciała), m.in. rozkład działających w różnych miejscach ciała sił ściskających, i
rozciągających, porównywane są z tym wzorcem. Różnice pomiędzy wzorcem a stanem aktualnym
uruchamiają wprowadzenie swego rodzaju poprawki, tzn. mikroruchu mającego zniwelować tę
różnicę. Zawsze jednak poprawka ta jest zbyt duża (przesterowanie), co znowu daje sytuację
odmienną od pożądanej i uruchamia kolejną poprawkę (mikroruch) w kierunku przeciwnym. Układ
ciała dąży więc do zrównoważenia, ale nigdy na dłużej go nie osiąga. Stąd też taki system sterowania
nosi nazwę układu nadążnego (serwomechanizmu).
Tzw. edukacja posturalna w zasadzie nie wymaga żadnego specjalnego postępowania. W kreowaniu
prawidłowej postawy ciała obowiązuje:
wszechstronna (zróżnicowana) aktywność ruchowa, by w miarę możliwości równomiernie
rozwijały się wszystkie cechy motoryczne.
 różne czynności ruchowe (w tym także ćwiczenia) wykonywane były w prawidłowej pozycji
aby tworzący się wzorzec postawy nie zostały wbudowane nieprawidłowe sytuacje
posturalne, czyli by nie wytworzył się nawyk nieprawidłowej postawy.
Tzw. edukacja posturalna w zasadzie nie wymaga żadnego specjalnego postępowania. W
kreowaniu prawidłowej postawy ciała obowiązuje:
wszechstronna (zróżnicowana) aktywność ruchowa, by w miarę możliwości równomiernie
rozwijały się wszystkie cechy motoryczne.
różne czynności ruchowe (w tym także ćwiczenia) wykonywane były w prawidłowej pozycji
aby tworzący się wzorzec postawy nie zostały wbudowane nieprawidłowe sytuacje
posturalne, czyli by nie wytworzył się nawyk nieprawidłowej postawy.
Wady postawy to zmiany utrwalone w układzie kostnym, błędy "trzymania się", to także
zaburzenia przestrzennego ukształtowania ciała (Wolański 1958, 1979).
Wady postawy to zmiany wyprostnej, swobodnej pozycji ciała, które zdecydowanie różnią się
od ukształtowań typowych dla danej płci, wieku, budowy konstytucjonalnej i rasy. Wady
postawy sÄ… wynikiem zmian patologicznych (Tylman 1972).
Wady postawy to odchylenia od ogólnie przyjętych cech postawy prawidłowej (Milanowska
1983).
Wada postawy to odchylenie od ogólnie przyjętych cech postawy prawidłowej, właściwej
danej kategorii wieku, płci i typu budowy. Wady postawy można podzielić na proste i
złożone. Proste wady postawy określamy niekiedy jako błędy postawy. Zmiany strukturalne
oraz różnorodne deformacje w obrębie narządu ruchu nazywamy wadami budowy (np. wady
klatki piersiowej, koślawość kolan, skoliozy) (Kasperczyk 1992).
Postawa wadliwa
Przez wadliwość postawy Świderski (1992) rozumie uzewnętrznienie się nieprawidłowej
antygrawitacji, to jest takiej, w której utrzymanie ciała w pionie -" w różnych pozycjach wymaga
nadmiernego wysiłku mięśni oraz zagraża przedwczesnym zużyciem narządu ruchu i podporu.
Postawa nieprawidłowa (przeciwna postawie prawidłowej), to wszelkie nieprawidłowości
sposobu trzymania siÄ™ w pozycji stojÄ…cej, manifestujÄ…ce siÄ™ odmiennym od normalnego
układem ciała. Postawy z pogranicza prawidłowych i nieprawidłowych, to - według
Nowotnego (1992) - postawy wadliwe.
Postawa wadliwa jest wtedy, gdy pewne elementy odbiegajÄ… od wzorca postawy poprawnej.
Odchylenia te sÄ… odwracalne (Przybylski 1965).
Postawa wadliwa to taki jej stan, w którym nastąpiło zdeformowanie kręgosłupa, klatki piersiowej,
miednicy lub kończyn dolnych. Postawę wadliwą znamionują więc zarówno wady proste, jak i złożone
(Kasperczyk 1992).
Okresy rozwoju wady
 I okres - zmian czynnościowych
Jedne grupy mięśni ulegają osłabieniu i rozciągnięciu, w innych występuje -wzmożone napięcie i ich
skrócenie. Czas trwania tego okresu może być różny w zależności od czynników, które powodują
powstawanie wady, i może wynosić od kilku tygodni do kilku miesięcy.
II okres - powstawania przykurczy (więzadeł, ścięgien, mięśni)
W tym okresie interwencja ćwiczeniami korekcyjnymi może być jeszcze całkowicie skuteczna. Okres
ten może trwać przez kilka tygodni, miesięcy, a nawet lat.
III okres - zmian strukturalnych, czyli utrwalonych przykurczy
Wady postawy w tym okresie określamy jako patologiczne. Ćwiczenia korekcyjne pozwalają
zapobiec dalszemu postępowaniu wady, jednakże całkowita jej likwidacja jest już niemożliwa
i często wymaga złożonego postępowania rehabilitacyjnego (w tym zabiegu chirurgicznego).
Gdy u dziecka rozwinie się wada postawy, czyli pojawi się potrzeba reedukacji posturalnej. gdyż
wówczas dziecko musi nauczyć się na nowo (nabyć umiejętność) przyjmowania i utrzymywania
prawidłowej postawy ciała. Na nowo musi się więc ukształtować nawyk postawy - tym razem
postawy prawidłowej. Celowi temu służą specjalne ćwiczenia. U ich podłoża leży uświadomienie
dziecku i jego najbliższemu otoczeniu tego, na czym polega nieprawidłowość i do jakiego układu musi
być sprowadzona jego postawa.
Niestety jest to trudne i, aby było skuteczne, bardzo czasochłonne, gdyż tego typu zdolności
koordynacyjne wymagają wielu powtórzeń. Ponieważ dzieci te nie odczuwają właściwie układu
własnego ciała, a przyjęcie prawidłowej postawy jest dla nich zadaniem "zbyt trudnym", w reedukacji
(w odtwarzaniu) nawyku prawidłowej postawy najskuteczniejsze są ćwiczenia wspomagane
zastępczym sprzężeniem zwrotnym (biofeedbaek).
Cele reedukacji posturalnej :
umiejętność przyjmowania i automatycznego utrzymywania prawidłowej postawy. Możność i
umiejętność przyjmowania takiej postawy określana jest niekiedy jako korekcja globalna.
W całokształcie postępowania korekcyjnego realizowane są też cele cząstkowe, na odmianę
dotyczące m.in. korekcji lokalnych, umożliwiających osiągnięcie tej pierwszej (tzn. globalnej).
Metody oceny postawy ciała
Postawa ciała zmienia się w czasie całego życia człowieka. Jest wypadkową różnych
czynników, takich jak: okresy rozwoju, różne typy budowy, stan zdrowia, płeć czy tryb życia.
Nie ma jednego wzorca, według którego pragnęlibyśmy ją ukształtować.
Złożoność zagadnienia postawy doprowadziła do powstania bardzo licznych metod,
różnorodnych sposobów i technik oceny postawy ciała człowieka.
Do najważniejszych metod oceny sylwetki należy zaliczyć:
metody sylwetkowe (porównanie całej sylwetki badanej osoby ze wzorcem)
 wzrokowa analiza poszczególnych elementów postawy
metody oparte na wykorzystaniu fatografii, cieniografii, konturografii
metody oparte na kryterium linii pionowych, symetrycznych i kątów
metody punktowe (ocena ustawienia poszczególnych części ciała względem siebie)
nowoczesne techniki badania postawy ciała (technika Moire'a, metoda ISIS)
ANALIZA WZROKOWA POSTAWY
Oglądając pacjenta z przodu zwracamy uwagę na : ( płaszczyzna czołowa)
ustawienie głowy i szyi
ułożenie barków i łopatek
ustawienie ramion
trójkąty talii
linie bioder
położenie krętarzy większych
ustawienie kolan
ustawienie stóp
Oglądając pacjenta z boku zwracamy uwagę na: (płaszczyzna strzałkowa)
nachylenie głowy i szyi
ustawienie barków i łopatek
nachylenie miednicy
kształt przednio- tylnych krzywizn kręgosłupa
wysklepienie klatki piersiowej i brzucha
kształt kolan i stóp, ustawienie kolan i stóp
Pion przedni : rzutowany z czoła (między łukami brwiowymi) przebiega przez:
nasada nosa
środek ust
szczyt brody
środek krtani
 środek mostka
pępek
środek spojenia łonowego
środek odległości kolan i kostek przyśrodkowych
środek przedniej krawędzi czworoboku podparcia
Pion tylny : wyprowadzamy z guzowatości potylicznej zewnętrznej albo z wyrostka kolczystego
kręgu C7
guzowatość potyliczna
przebieg linii wyrostków kolczystych ( ich odległość powinna być jednakowa od brzegów
przyśrodkowych łopatek)
wzdłuż szpary pośladkowej
środek odległości od kolan i kostek przyśrodkowych
środek tylnej krawędzi czworoboku podparcia
Pion boczny :
ucho zewnętrzne (wyrostek sutkowaty)
środek stawu ramienno-barkowego
szczyt talerza biodrowego
kostka zewnętrzna
krawędz
zewnętrzna czworoboku podparcia
Aby ułatwić wykrycie asymetrii, najczęściej związanych z bocznym skrzywieniem kręgosłupa,
dodatkowo możemy zbadać dziecko w skłonie.
Po badaniu postawy pacjenta kwalifikujemy go do jednego z typów sylwetek wg Browna (sylwetki
Harwardzkie)
A- sylwetka bardzo dobra, głowa i szyja nad kręgosłupem, krzywizny kręgosłupa niewielkie, klatka
piersiowa dobrze wysklepiona, płaski brzuch
B- sylwetka dobra, głowa i szyja nieznacznie pochylone, krzywizny wyraz
niej zaznaczone, klatka
spłaszczona, brzuch nie wystaje przed klatkę piersiową
C- dostateczna, głowa i szyja pochylone przed klatkę piersiową, krzywizny kręgosłupa wybitne,
brzuch wystaje przed klatkÄ™ piersiowÄ…
D- zła, głowa wyraz
nie pochylona w przód, klatka piersiowa zapadnięta, brzuch obwisły, plecy
zgarbione
Typy somatyczne wg Kretschmera
typ asteniczny  wątła budowa, wąskie barki, długa, wysoka i płaska klatka piersiowa z
widocznymi żebrami i cienką warstwą tkanki tłuszczowej
typ atletyczny  grube kości, szeroka obręcz barkowa, dobrze rozwinięta klatka piersiowa,
obfite umięśnienie
typ pykniczny- tęga budowa, duży brzuch, krótkie kończyny, krótki kark
Typologia Sheldona:
typ endomorficzny- silny rozwój narządów wewnętrznych, gruba tkanka tłuszczowa,
okrągłość kształtów, znaczna długość tułowia w stosunku do kończyn
typ mezomorficzny- atletyczna budowa z bogato rozwiniętym układem mięśniowym
typ ektomorficzny- wątła budowa ciała, płaska klatka piersiowa, długie, szczupłe, mało
umięśnione kończyny
SYMETRIE I ASYMETRIE
Badanie postawy należy uzupełnić obserwacją symetrii w budowie ciała. Zwracamy uwagę
na długość, obwody, ustawienie i czynności narządu ruchu.
Asymetria= brak symetrii
fizjologiczna: może być związana z przewagą jednej z półkul i większym wykorzystaniem
danej części ciała (u osób praworęcznych przewaga lewej półkuli, związane z lateralizacją).
Przykłady asymetrii fizjologicznych w płaszczyz
nie czołowej: asymetria twarzy, asymetria w
obrębie tułowia, k. Górnej, zwiększenie obwodów w k. Dolnej, dłuższa stopa.
patologiczne: są następstwem różnych zaburzeń rozwojowych (wrodzonych i nabytych). Ich
etiologia jest najczęściej urazowa, zapalna lub porażenna
Nowoczesne techniki badania postawy ciała.
1) Technika Mory  polega na załamywaniu się wiązki światła, do czego służy tzw. raster, w
rezultacie czego uzyskuje się obraz w układzie warstwicowym, który może być następnie poddany
odpowiedniej analizie. Obecnie technika Mory jest skomputeryzowana.
2) Metoda ISIS  wykorzystywana jest głównie do diagnostyki kręgosłupa, a w szczególności do
wykrywania skolioz. Można ją również zastosować do badania krzywizn przednio-tylnych kręgosłupa.
Jest to metoda zautomatyzowana oparta na fotogrametrii.
Anatomiczno-fizjologiczne mechanizmy postawy ciała.
 Pionowa postawa ciała człowieka jest uwarunkowana ułożeniem ruchomych elementów
ciała: głowy, klatki piersiowej, miednicy i kończyn względem siebie oraz sprawnością i
wydolnością mięśni szkieletowych.
Anatomicznym kluczem postawy ciała jest kręgosłup.
Jest osią naszego ciała, stanowiącą jego kostne rusztowanie. Długość kręgosłupa mierzona w linii
prostej wynosi około 40% długości ciała, a długość mierzona wzdłuż krzywizn wynosi 45%.
Kręgosłup (collumna vertebralis)
Budowa
Na budowę kręgosłupa składają się 34 kręgi:
7 kręgów szyjnych,
12 kręgów piersiowych,
5 kręgów lędz
wiowych,
5 kręgów krzyżowych,
5 kręgów guzicznych.
Kręgosłup dzieli się na pięć odcinków: szyjny, piersiowy, lędz
wiowy, krzyżowy, guziczny.
Każdy kręg składa się z części przedniej, czyli trzonu kręgu i z części tylnej, czyli łuku kręgowego.
Każdy kręg łączy się z poniżej i powyżej leżącymi kręgami za pomocą stawów, torebek stawowych,
wiązadeł i mięśni.
Kręgosłup pełni trzy podstawowe funkcje: podporową, amortyzacyjną, kinetyczną.
Funkcja podporowa polega na podtrzymywaniu wyżej położonych segmentów, w związku z
czym podlega on znacznym obciążeniom, wzrastającym ku dołowi. Zwiększają się wymiary i
wzmaga intensywność tworzących go kręgów. Zadania przenoszenia obciążeń pełnią głównie
trzony kręgowe. Drugim elementem umożliwiającym utrzymanie przez kręgosłup tak dużych
obciążeń są jego krzywizny fizjologiczne.
Funkcję amortyzacyjną dzielą krzywizny kręgosłupa i krążki międzykręgowe. Naprzemienne
krzywizny w płaszczyz
nie przednio-tylnej kręgosłupa upodabniające go do sprężystego
resora, amortyzują wstrząsy i chronią przed nimi kręgosłup i ośrodkowy układ nerwowy.
Ochronnie działają również krążki międzykręgowe z zawartymi w nich sprężystymi jądrami
miażdżystymi.
Funkcja kinetyczna uzależniona jest od ruchomości jego krzywizn. Krzywizny szyjna (lordoza) i
lędz
wiowa są giętkie, odznaczają się znaczną ruchomością, natomiast krzywizna piersiowa
(kifoza) jest strefÄ… bardziej usztywnionÄ….
Ruchowy aparat człowieka, którego osią jest kręgosłup, zbudowany jest z kości, chrząstek i tkanki
łącznej. Nie może on samodzielnie utrzymywać swojej pozycji ani jej zmieniać. Dopiero mięśnie, które
można tu porównać do elastycznych lin przy maszcie, umożliwiają prawidłową stabilizację i ruchy
ciała.
Za utrzymanie postawy w pozycji stojącej odpowiedzialne są następujące mięśnie:
Z przodu:
mięśnie szyi,
mięśnie klatki piersiowej,
mięśnie brzucha,
mięsień czworogłowy uda;
Z tyłu:
prostownik grzbietu,
mięśnie pośladkowe,
mięśnie kulszowo-goleniowe.
Mięśnie te muszą nie tylko przeciwdziałać siłom antygrawitacyjnym, ale muszą też utrzymać
równowagę pomiędzy poszczególnymi częściami tułowia.
Utrzymanie postawy pionowej jest możliwe dzięki stabilizacji złożonej: biernej i czynnej.
Stabilizację bierną zapewniają: równowaga mechaniczna, optymalne obciążenie, napięcie układu
wiązadłowo-torebkowego, ograniczenie ruchów budową stawów.
Stabilizację czynną zapewnia napięcie określonych mięśni, pracujących zmiennie. Zasadniczą rolę
odgrywają tu mięśnie gładkie grzbietu, które noszą wspólną nazwę prostownika grzbietu. To właśnie
prostownikowi grzbietu zawdzięczamy pionową postawę ciała. Mięsień ten ciągnie się od głowy aż do
miednicy i wypełnia przestrzeń zawartą między wyrostkami kolczastymi kręgosłupa a wyrostkami
poprzecznymi. Wspomagają go mięśnie brzucha, mięśnie lędz
wiowe i mięśnie pasa barkowego.
Najczęstsze wady postawy i ich charakterystyka
Do najczęstszych wad postawy należą:
plecy okrągłe, plecy wklęsłe, plecy wklęsło-okrągłe, plecy płaskie, boczne skrzywienia
kręgosłupa-skoliozy, wady statyczne kończyn dolnych.
Do błędów postawy zalicza się:
odstawanie łopatek, asymetrię barków, asymetrię żeber i klatki piersiowej.
Plecy okrągłe (łac. dorsum rotundum)
 Plecy okrągłe to nadmierne uwypuklenie fizjologicznej krzywizny piersiowej. Wada ta
charakteryzuje się: osłabieniem mięśni grzbietu, przykurczem mięśni piersiowych, barki są
wysunięte do przodu, łopatki odstające. A
okcie i kolana są często w pozycji lekkiego zgięcia.
U dzieci w młodszym wieku szkolnym często przyczyną wady  pleców okrągłych jest dystonia
mięśniowa (zaburzenie równowagi napięć mięśniowych mięśni grzbietu) i zaniedbanie prawidłowej
postawy.
Plecy okrągłe mogą mieć charakter wady wrodzonej na skutek wad układu kostnego lub
mięśniowego. Częściej jednak obserwuje się plecy okrągłe nabyte.
Ich przyczyny to między innymi:
dystonia mięśniowa;
czynniki psychiczne;
wady wzroku;
choroby wtórnie powodujące pogłębianie kifozy piersiowej, z których na
pierwszy plan wysuwa się choroba Scheuermanna, a także krzywica,gruz
lica kręgosłupa,
zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa.
Plecom okrągłym niezależnie od etiologii, towarzyszy dystonia mięśniowa -różnica napięć
antagonistycznie działających grup mięśniowych. W plecach okrągłych osłabieniu i rozciągnięciu
ulegajÄ…:
mięśnie prostownika grzbietu odcinka piersiowego i mięśnie karku, mięśnie ściągające łopatki
(czworoboczny,równoległoboczny, najszerszy grzbietu).
Mięśniami nadmiernie napiętymi i często przykurczonymi w tej wadzie są:
mięśnie piersiowe (wielki i mały),
mięsień zębaty przedni.
Plecy okrągłe
W postępowaniu korekcyjnym w przypadku pleców okrągłych, podobnie jak we wszystkich wadach
postawy należy uwzględnić trzy podstawowe kierunki działania (trzy tory postępowania
korekcyjnego):
morfologiczny - polegajÄ…cy na likwidacji dystonii
mięśniowej i wytworzeniu silnego gorsetu mięśniowego
fizjologiczny - czyli nauczenie przyjmowania pozycji skorygowanej i utrwalenie nawyku
poprawnej postawy,
środowiskowy - zabezpieczenie odpowiednich, sprzyjających likwidacji wady warunków życia
i pracy dziecka.
 Rozciąganie mięśni przykurczonych.
Istnienie przykurczów ogranicza ruchomości stawową i uniemożliwia przyjęcie postawy
skorygowanej. Ich rozciągnięcie i przywrócenie pełnej ruchomości stawowej jest pierwszym etapem
likwidacji dystonii mięśniowej. Rozciągając mięśnie przykurczone należy przestrzegać kilku zasad:
w początkowym okresie rozciągania mięśni powinny dominować ćwiczenia rozciągające
biernie,
kierunek ruchów rozciągających powinien uwzględniać aktonowość budowy mięśni (dlatego
na przykład w rozciąganiu mięśni piersiowych stosujemy ułożenie rąk w górę, w bok, w dół i
pośrednie),
rozciągając mięsień i oddalając jeden z jego przyczepów należy ustabilizować drugi przyczep
mięśnia.
Wzmacnianie mięśni osłabionych.
Wzmacniając mięśnie osłabione trzeba pamiętać, że ćwiczenia te powinny być wykonywane w pozycji
skorygowanej - w zbliżeniu przyczepów tych mięśni. Pozycja skorygowana powinna być utrzymywana
przez cały czas ćwiczenia. Stosowane obciążenie nie może powodować utraty korekcji - obciążenie
powinno być tak dobrane, aby dziecko było w stanie wykonać ćwiczenie w pozycji poprawnej.
Przy wzmacnianiu mięśni ściągających łopatki należy pamiętać, że odwiedzenie rąk powyżej 90 stopni
powoduje przekroczenie zakresu ruchomości stawu ramiennego i przeniesienie ruchu na inne stawy
(bark). Występuje wówczas przesunięcie obojczyka i odsunięcie łopatki od kręgosłupa. Traci się
korekcję ustawienia łopatek i mięśnie nie pracują w zbliżeniu przyczepów. Z tych względów
wzmacniając mięśnie ściągające łopatki nie należy przekraczać kąta 90 stopni odwiedzenia w stawie
ramiennym
Plecy wklęsłe (łac. dorsum concavum)
Charakterystyka
Wada ta charakteryzuje siÄ™:
silnym zaznaczeniem odcinka lędz
wiowego kręgosłupa,
uwypukleniem pośladków,
zwiększeniem fizjologicznego przodopochylenia miednicy,
wypiętym brzuchem.
Plecy wklęsłe podobnie jak plecy okrągłe mogą być wadą wrodzoną lub nabytą. Spośród wad
nabytych najczęściej obserwuje się plecy wklęsłe na tle dystonii mięśniowej.
Dystonię mięśniową w plecach wklęsłych charakteryzuje nadmierne napięcie i często przykurcz
mięśni:
prostownika grzbietu odcinka lędz
wiowego,
 czworobocznego lędz
wi,
biodrowo-lędz
wiowego,
prostego uda.
Mięśniami osłabionymi i rozciągniętymi są:
mięśnie brzucha (zwłaszcza mięsień prosty brzucha),
mięśnie pośladkowe wielkie,
mięśnie kulszowo-goleniowe.
Korygowanie pleców wklęsłych, uwzględniając trójtorowość metod postępowania korekcyjnego,
powinno odbywać się według następującego schematu:
Uświadomienie dziecku i rodzicom istnienia wady i związanych z tym zagrożeń.
Najważniejszym celem jest przekonanie i zachęcenie dziecka do podjęcia trudu pracy
korekcyjnej. Dziecko powinno stać się podmiotem procesu korekcyjnego, a nie przedmiotem
poddanym korekcyjnej "obróbce". Także rodzice powinni aktywnie włączyć się do walki o
poprawę postawy ciała swojego dziecka, zapewniając mu optymalne, sprzyjające korekcji
wady warunki życia.
Zapewnienie optymalnych warunków toru środowiskowego.
Obejmuje ono:
nie przeciążanie dziecka nauką i pracą,
zapewnienie odpowiednich warunków pracy (biurko, krzesło, ławka szkolna, oświetlenie),
zapewnienie odpowiedniej ilości i warunków snu,
prawidłowe odżywianie,
ćwiczenia korekcyjne w domu.
Rozciąganie mięśni przykurczowych.
Rozciąganie mięśni przykurczonych, podobnie jak w przypadku pleców okrągłych, rozpoczynamy od
ćwiczeń rozciągających biernie i stopniowo włączamy ćwiczenia rozciągające czynnie.
Plecy wklęsłe
Należy pamiętać, że:
przy rozciąganiu mięśni prostownika grzbietu odcinka lędz
wiowego i mięśni czworo bocznych
lędz
wi istnieje niebezpieczeństwo pogłębienia kifozy piersiowej. Pogłębiona lordoza
lędz
wiowa przez kompensację może powodować zwiększenie kifozy piersiowej. Kompensacja
ta jest niekorzystna i należy jej przeciwdziałać. Powinno się zabezpieczyć odcinek piersiowy
kręgosłupa przed pogłębianiem kifozy piersiowej lub wyrównywać to niekorzystne
oddziaływanie ćwiczeniami wyprostnymi odcinka piersiowego;
 w ćwiczeniach rozciągających mięśnie bidrowo-lędz
wiowe i proste uda należy zadbać o
stabilizację przyczepu górnego tych mięśni, aby oddalenie przyczepu dolnego nie
powodowało pogłębienia lordozy lędz
wiowej. Stabilizację tę najłatwiej osiągnąć przez zgięcie
jednej nogi w stawie biodrowym (przyciągnięcie kolana jednej nogi do klatki piersiowej).
Pozycja ta stabilizuje przyczepy znajdujące się na odcinku lędz
wiowym kręgosłupa i na
miednicy. Zwiększając wyprost w stawie biodrowym nogi przeciwnej oddalamy przyczepy
dolne mięśni biodrowo-lędz
wiowego i prostego uda rozciÄ…gajÄ…c je.
Wzmacnianie mięśni osłabionych.
Wzmacnianie mięśni osłabionych powinno odbywać się w pozycji skorygowanej, to znaczy w
pozycji zbliżenia ich przyczepów. Ponadto należy przestrzegać następujących zasad:
przy plecach wklęsłych osłabione i rozciągnięte są wszystkie mięśnie brzucha, ale w
szczególności prosty, a zwłaszcza jego część podpępkowa. Z tego względu przy wzmacnianiu
mięśni brzucha jest preferowane sterowanie dołem (ruch nóg przy ustabilizowanym tułowiu).
Przy doborze ćwiczeń wzmacniających mięśnie brzucha należy pamiętać o tzw. bezpiecznym
kącie pracy. Jest to taki kąt uniesienia nóg, przy którym nie występuje lordoza lędz
wiowa.
Jeżeli w pozycji leżenia na plecach unosimy proste nogi, to początkowo bardzo mocno wygina
się odcinek lędz
wiowy. Wygięcie to na ogół zanika przy kącie między nogami a podłogą około
45 stopni. Aby nie pogłębiać lordozy lędz
wiowej należy w tym ćwiczeniu unieść nogi powyżej
kąta 45 stopni. Kąt 45 stopni jest przeciętną wartością bezpiecznego kąta pracy i należy go
zawsze znajdować indywidualnie.
większość ćwiczeń wzmacniających mięśnie brzucha powoduje równoczesne wzmacnianie w
pozycji zbliżenia przyczepów mięśni biodrowo-lędz
wiowych i prostych uda. To szkodliwe dla
pleców wklęsłych oddziaływanie należy kompensować większą ilością ćwiczeń rozciągających
mięśnie bidrowo-lędz
wiowe i proste uda.
w doborze ćwiczeń wzmacniających mięśnie pośladkowe i kluszowo-goleniowe trzeba
uwzględnić fakt, że zakres wyprostu w stawie biodrowym nie przekracza kąta 10-15 stopni.
Uniesienie nóg w leżeniu na brzuchu powyżej tego kąta powoduje przekroczenie zakresu
wyprostu w stawie biodrowym i ruch odbywa się przez pogłębienie wygięcia lordotycznego
odcinka lędz
wiowego, co przy plecach wklęsłych będzie pogłębianiem wady. Dlatego
wzmacniając mięśnie pośladkowe i kulszowo-goleniowe nie można przekraczać 10-15 stopni
wyprostu w stawie biodrowym.
Plecy okrągło-wklęsłe (łac. dorsum rotundo-concavum)
Plecy wklęsło-okrągłe to wada, w której występują równocześnie cechy charakterystyczne dla
pleców okrągłych i wklęsłych. U dziecka z tą wadą występuje zarówno pogłębienie kifozy piersiowej,
jak i lordozy lędz
wiowej.
Charakterystyka
Wada ta charakteryzuje siÄ™:
 pogłębieniem lordozy lędz
wiowej i kifozy piersiowej,
wysunięciem barków do przodu,
odstawaniem Å‚opatek,
wypukłym brzuchem,
zwiększeniem przodopochylenia miednicy,
uwypukleniem pośladków.
W sylwetce dziecka stwierdza siÄ™:
pogłębienie kifozy piersiowej,
wysunięcie głowy do przodu - broda nie rzutuje na mostek,
wysunięcie i odstawanie od klatki piersiowej łopatek,
pogłębienie lordozy lędz
wiowej,
zwiększenie przodopochylenia miednicy,
wypięty (przodujący) brzuch,
uwypuklenie pośladków.
Towarzysząca tej wadzie dystonia mięśniowa jest połączeniem dystonii występującej w plecach
wklęsłych i okrągłych, a postępowanie korekcyjne jest sumą schematów opisanych na stronach
poświęconym plecom wklęsłym i okrągłym. Należy jednak pamiętać o obowiązującej w korygowaniu
tej wady zasadzie stabilizacji odcinkowej. Mówi ona o tym, że ruch korekcyjny jednego odcinka
kręgosłupa nie powinien być przenoszony na odcinki sąsiednie, gdyż może być dla nich (i najczęściej
jest) szkodliwy. Na przykład korekcja nadmiernej kifozy piersiowej przeniesiona na odcinek
lędz
wiowy kręgosłupa będzie sprzyjała pogłębianiu lordozy. Jeżeli lordoza lędz
wiowa jest zbyt duża,
to dalsze jej zwiększenie będzie pogłębianiem wady. Podobnie korygowanie nadmiernej lordozy
lędz
wiowej może pogłębiać kifozę w odcinku piersiowym.
Należy więc uniemożliwić przenoszenie ruchu na odcinki sąsiednie. Można to osiągnąć przez:
ograniczenie zakresu ruchu, np.: w leżeniu na brzuchu uniesienie nad podłogę głowy i rąk bez
odrywania klatki piersiowej,
pozycje ustalające odcinki sąsiednie, np.: skulne ustawienie nóg zabezpiecza odcinek
lędz
wiowy kręgosłupa,
przybory, np.: laska gimnastyczna umieszczona na plecach na wysokości łopatek zabezpiecza
odcinek piersiowy kręgosłupa.
Plecy płaskie (łac. dorsum planum)
Charakterystyka
 Wada ta charakteryzuje siÄ™:
opadniętymi barkami,
odstajÄ…cymi Å‚opatkami,
spłaszczoną klatką piersiową,
obniżonymi narzadami wewnętrznymi.
Wada ta charakteryzuje siÄ™ zmniejszeniem lub zniesieniem fizjologicznych krzywizn
kręgosłupa (kifozy piersiowej i lordozy lędz
wiowej)
Jest to wada często spotykana u dzieci wątłych, ze słabo rozwiniętym gorsetem mięśniowym.
Spłaszczenie krzywizny powoduje, że kręgosłup ma obniżoną wytrzymałość mechaniczną,
obniżeniu ulegają także jego właściwości amortyzacyjne. Układ kostno-stawowy kręgosłupa
jest przeciążony, co sprzyja występowaniu zmian zwyrodnieniowych. Plecy płaskie sprzyjają
bocznym skrzywieniom kręgosłupa. Zmniejszeniu ulega także pojemność i ruchomość klatki
piersiowej.
W postępowaniu korekcyjnym z plecami płaskimi dąży się do ogólnego wzmocnienia mięśni
postularnych, wyrobienia silnego gorsetu mięśniowego. Postępowanie to jest zdecydowanie inne niż
w przypadku pleców okrągłych czy wklęsłych. U dzieci z plecami płaskimi należy:
stosować ćwiczenia kifotyzujące odcinek piersiowy kręgosłupa i lordozujące odcinek
lędz
wiowy w celu przywrócenia fizjologicznych wygięć w odcinku piersiowym i lędz
wiowym,
zrezygnować z ćwiczeń elongacyjnych, które sprzyjają zmniejszeniu fizjologicznych krzywizn
kręgosłupa.
W plecach płaskich nadmiernie rozciągnięte są:
mięsień prostownik grzbietu odcinka lędz
wiowego,
mięsień czworoboczny lędz
wi
mięsień biodrowo-lędz
wiowy.
Mięśniami nadmiernie napiętymi są:
mięsień prostownik grzbietu odcinka piersiowego,
mięsień równoległoboczny
mięsień czworoboczny grzbietu.
Skolioza (łac. Scoliosis, z gr. skoliós  krzywy)
Skolioza- skrzywienie kręgosłupa, zwane często "bocznym skrzywieniem kręgosłupa". Wbrew
nazwie, skolioza nie jest jedynie bocznym skrzywieniem, a trójpłaszczyznowym.
Odchylenie to występuje w płaszczyznach:
czołowej  kręgosłupa wygina się w bok, lewo lub prawo;
strzałkowej  pogłębia się wygięcie lordotyczne lub kifotyczne;
poprzecznej  następuje rotacja kręgów, co prowadzi do powstania garbu.
1. Podział ze względu na wiek:.
wczesnodziecięce
dziecięce
młodzieżowe
2. Ze względu na lokalizację skrzywienia i kierunek wychylenia łuku:
skrzywienia jednołukowe całkowite prawostronne i lewostronne;
skrzywienia jednołukowe odcinkowe piersiowo-prawostronne i piersiowo-lewostronne;
skrzywienia jednołukowe odcinkowe lędz
wiowo-prawostronne i lędz
wiowo-lewostronne;
skrzywienie dwułukowe piersiowo-prawostronne i lędz
wiowo-lewostronne oraz piersiowo-
lewostronne i lędz
wiowo-prawostronne.
3. W zależności od stopnia zaawansowania zmian, wyróżnia się następujące stadia skoliozy
(klasyfikacja wg M.Kutzner-Kozińskiej 1981):
postawa skoliotyczna  wstępne stadium wady. Występuje asymetria barków, łopatek,
trójkątów talii, ale nie dochodzi jeszcze do bocznego skrzywienia;
skolioza Io  to skrzywienie, kiedy wartości kątowe nie przekraczają 30o. Zmiany dotyczą
układu mięśniowo  wiązadłowego, bez zniekształceń kostnych;
skolioza IIo  skrzywienie o wartościach kątowych 31o-60o. Występują zmiany w kręgach i
krążkach międzykręgowych. Kręgosłup ulega zrotowaniu, co objawia się garbem żebrowym;
skolioza IIIo  skrzywienie o kącie przekraczającym 60o, z daleko posuniętymi zmianami
strukturalnymi jak: torsja i sklinowacenie kręgów, deformacja żeber i miednicy.
4. Pod względem przyczyn powstawania skoliozy dzielą się na (etiologiczna klasyfikacja
Cobba):
skoliozy funkcjonalne (czynnościowe)  są to skoliozy, w których nie stwierdza się
utrwalonych zmian w budowie kręgosłupa;
 skoliozy strukturalne  to skoliozy, w których stwierdzamy utrwalone zmiany. Można
podzielić je na:
kostno-pochodne (osteopatyczne):
wrodzone
torakogenne
układowe
neuropochodne (neuropatyczne):
wrodzone
porażenne  wiotkie
porażenne  spastyczne
inne neuropochodne
mięśniowo pochodne (miopatyczne):
wrodzone
dystrofie mięśniowe
inne mięśnio pochodne
idiopatyczne (o nie ustalonej etiologii). Występują najczęściej i stanowią 80-90% skolioz
strukturalnych.
Skolioza powoduje:
asymetrie ustawienia barków, łopatek oraz miednicy, asymetrie ustawienia kątów talii,
przeniesienie środka ciężkości, garb żebrowy najczęściej po wypukłej stronie skrzywienia,
pogorszenie wady w okresie przyspieszonego wzrostu, zaburzenie czucia głębokiego z więzadeł
mięsnii i stawów  co powoduje utrwalenie nawyku wadliwej postawy, przeciążenia aparatu ruchu i
szybsze zwyrodnienia kręgosłupa. Obejmuje ona zmiany w systemie więzadłowo-mięśniowo-
powięziowym, systemie nerwowym oraz w obrębie stawów kręgosłupa.
Skoliozy strukturalne powstają u dzieci i młodzieży w okresie wzrostu. Najczęściej między 1-3 , 7-9 i
12-15 rokiem życia. Im wcześniej powstała skolioza tym gorsze są rokowania.
Czynnościowe (funkcjonalne) - statyczne lub odruchowe. Zmiany w kręgosłupie ograniczają się do
płaszczyzny czołowej. Skolioza ustępuje po wyeliminowaniu czynnika wywołującego.
Strukturalne - są zawsze zniekształceniem wielopłaszczyznowym czołowej, strzałkowej i
poprzecznej). Powstają wyłącznie w okresie wzrostu.
Dysfunkcje towarzyszÄ…ce skoliozie:
1. Niewystarczająca świadomość własnej postawy powodująca słabe zaangażowanie dziecka w
procesie leczenia.
2. Ograniczenia mięśniowo-powięziowe utrudniające trójpłaszczyznowy ruch korekcyjny skoliozy,
3. Nieprawidłowe obciążanie stóp.
4. Zaburzona stabilizacja dolnego tułowia.
5. Wzmożone napięcie mięśniowo-powięziowe między szczytem skoliozy Th/L a talerzem biodrowym,
ograniczające shift kręgosłupa do korekcji skoliozy.
6. Ograniczona ruchomość 3-4 żeber po stronie wklęsłości skoliozy, zaburzony mechanizm ruchów
klatki piersiowej w trakcie oddychania (oddychanie wypukłościami).
7. Nieprawidłowe wzorce postawy spowodowane długotrwałą stymulację skoliozogenną.
Klatka piersiowa lejkowata bywa także określana jako klatka piersiowa szewska. Jej przyczyna nie
jest dokładnie znana. Uważa się, że tej deformacji może sprzyjać krzywica. Niekiedy jej przyczyną jest
nadmierny rozrost chrząstek niektórych żeber, zaburzenia rozwoju przepony, a także ściągające
blizny po procesach zapalnych klatki piersiowej.
Wada ta jest najczęściej wrodzona i charakteryzuje się zniekształceniem klatki piersiowej
polegającym na łukowatym przemieszczeniu mostka wraz z przyległymi częściami żeber w kierunku
kręgosłupa.
Zapadnięcie to może być symetryczne, albo przesunięte na lewą lub prawą stronę. Postacie
niesymetryczne są zwykle bardziej płaskie i rozległe. Szczyt lejkowatego zagłębienia przypada zawsze
na wysokości połączenia wyrostka mieczykowatego z trzonem mostka. Żebra od III do IX ulegają
kątowemu załamaniu po obu stronach mostka, tworząc niejako dwa garby. Zniekształcenie może być
tak duże, że mostek może prawie stykać się z kręgosłupem.
Zmianom tym towarzyszy wysunięta do przodu głowa, opadające i lekko wysunięte ku przodowi
barki, odstające łopatki, niekiedy kifo-skolioza i wypukły brzuch. U dzieci z lejkowatą klatką piersiową
występują zaburzenia w układzie krążenia. Zapadnięcie mostka i żeber powoduje ucisk na serce i
przemieszcza je w lewo. Niekiedy serce nie ma warunków do swobodnego rozkurczu, w wyniku czego
pojawiają się duszności, ucisk i kłucie w klatce piersiowej za mostkiem, szmer skurczowy,
niemiarowość pracy serca.
Dzieci z tą wadą zazwyczaj gorzej się rozwijają, są niższe, lżejsze, mają mniejsze obwody i mniejsza
ruchomość klatki piersiowej w porównaniu ze zdrowymi rówieśnikami.
Ćwiczenia:
" Przywracające równowagę anatomiczno-czynnościową obręczy barkowej i rozciągające
mięśnie klatki piersiowej
" Ćwiczenia wzmacniające mięśnie powierzchowne i głębokie grzbietu odcinka piersiowego
" Ćwiczenia oddechowe:ćwiczenia te mają na celu nauczenie prawdiłowego oddychania,
zwiększenie pojemności życiowej płuc, wzmocnienie mięśni oddechowych i zwiększenie
ruchomości klatki piersiowej. W wadzie tej akcentujemy fazę wdechu, kształtujemy piersiowy
tor oddechowy, wdech wspomagamy pracą ramion: przodem w górę wdech, bokiem w dół
wydech
Leczenie operacyjne:
- metoda Nussa
- metoda Ravitcha
Klatka piersiowa kurza - Jest to wrodzona wada klatki piersiowej, w której mostek i
przymostkowe końce żeber wysuwają się ku przodowi na kształt dziobu łodzi podobnie jak u
ptaków. Po obu stronach mostka, poniżej sutków widoczne są wklęsłości, poniżej których łuki
żebrowe rozchodzą się stożkowato na zewnątrz. Przekrój strzałkowy klatki piersiowej jest
zwiększony.
Rozróżnia się dwa rodzaje klatki piersiowej kurzej. W pierwszej postaci uwypuklona jest tylko
rękojeść mostka. Położenie trzonu albo jest prawidłowe, albo jest on odchylony nieco do tyłu.
Druga postać charakteryzuje się wysunięciem do przodu trzonu mostka. Najbardziej ku przodowi
wystaje wyrostek mieczykowaty. Opisane zniekształcenia klatki piersiowej są wadami
rozwojowymi, powstałymi najczęściej na skutek przebytej krzywicy. Zmiany pokrzywicze są
widoczne głównie na klatce piersiowej w postaci okrężnego ściągnięcia jej ścian na wysokości
przyczepów przepony  bruzda Harrisona oraz zgrubienia żeber w miejscu przejścia żebra
kostnego w żebro chrzęstne  różaniec pokrzywiczy.
Ćwiczenia:
- Ćwiczenia przywracające równowagę anatomiczno  czynnościową obręczy barkowej i
rozciągające mięśnie klatki piersiowej i jej boków oraz dolnych łuków żeber, m.in.. Poprzez
wzmocnienie mięśni skośnych brzucha
- Ćwiczenia wzmacniające mięsnie skośne brzucha
- Ćwiczenia wzmacniające mięśnie powierzchowne i głęboki grzbietu odcinka piersiowego
- ćw. Oddechowe: akcentujemy fazę wydechu, kształtujemy przeponowy tor oddechowy, wdech
wspomagamy pracą ramion: bokiem w górę  wdech, przodem w dół  wydech
Wady kolan
Kolana koślawe
Kolana szpotawe
Kolana koślawe
(łac. genu valgum) - wada kończyn dolnych, w której odstęp między przyśrodkowymi kostkami,
mierzony przy zwartych i wyprostowanych kolanach jest większy niż 4-5 cm. Kolano koślawe
stanowi trwałe odchylenie osi podudzia względem osi uda na zewnątrz.
Przyczyny:
* krzywica,
* stopa płasko-koślawa,
* złamania lub urazy w okolicy kolanowego,
* porażenia mięśni,
* choroby stawów.
Czasami przyczyna jest nieznana.
Zmiany patologiczne w kolanach koślawych mogą dotyczyć więzadeł, mięśni i układu kostnego.
Zmiany dotyczące więzadeł:
** skrócenie pobocznego strzałkowego,
** rozciągnięcie więzadła pobocznego piszczelowego
Zmiany dotyczące mięśni:
** przykurczenie mięśnia dwugłowego uda i mięśni biodrowo-piszczelowych,
** rozciągnięcie mięśnia smukłego, półścięgnistego, półbłoniastego, krawieckiego i głowy
przyśrodkowej mięśnia czworogłowego uda.
Zmiany dotyczące układu kostnego: szybszy rozrost kłykci wewnętrznych kości udowej niż kłykcie
zewnętrznych, co powoduje pochylenie do wewnątrz powierzchni stawów kolanowych.
Kolana szpotawe (łac.genu varum) - wada kończyn dolnych polegająca na ustawieniu podudzia
względem uda pod kątem otwartym do środka i wygięciu na zewnątrz trzonu kości udowej,
piszczelowej i strzałkowej.
Przyczyną kolan szpotawych może być krzywica lub zbyt wczesne rozpoczęcie chodzenia. Masa ciała
dziecka stanowi wtedy zbyt wielkie obciążenie dla miękkiego jeszcze kośćca.
Do zmian chorobowych występujących w kolanach szpotawych należą:
rozciągnięcie więzadła pobocznego strzałkowego,
skrócenie więzadła pobocznego piszczelowego,
rozciągnięcie mięśnia dwugłowego uda i mięśni strzałkowych i przykurczenie pozostałych
zginaczy,
skręcenie kończyn do wewnątrz w stawach biodrowych,
nadwyprost w stawach kolanowych,
odsunięcie od siebie kłykci przyśrodkowych na odległość powyżej 3 cm.
Wady stóp
Stopa składa się z trzech odcinków: stępu, śródstopia i palców.
Stęp tworzą: kość skokowa, piętowa, sześcienna, łódkowata oraz trzy klinowe.
 W skład śródstopia wchodzi pięć kości długich, przedzielonych przestrzeniami międzykostnymi
śródstopia.
Wszystkie palce z wyjątkiem palucha, który posiada dwa paliczki, składają się z trzech
paliczków.
Układ kostny  będących elementem biernym w budowie stopy- posiada swoistą architekturę
zewnętrzną i wewnętrzną, zapewniającą zarówno utrzymanie ciężaru ciała jak i zdolność
dostosowania się do zmian podłoża, obciążenia, ruchów itp. Architekturę zewnętrzną tworzy
system łuków podłużnych i poprzecznych zwanych sklepieniem, które są jakby resorami
rozciągającymi się pod wpływem ucisku (obciążenia) i powracającymi do stanu wyjściowego
dzięki swym specyficznym właściwością
Sklepienie podłużne stanowią  łuk podłużny przyśrodkowy(dynamiczny) i łuk podłużny
boczny(statyczny). A
uk podłużny przyśrodkowy przebiega od guza piętowego poprzez kość
łódkowatą, pierwsza kość klinowatą, od głowy pierwszej kości śródstopia. Szczyt łuku
przypada na kość łódeczkowatą oddaloną od podłoża ok. 2,5cm. A
uk podłużny boczny łączy
guz piętowy z głową piątej kości śródstopia, przechodząc przez kość sześcienną, która stanowi
jego szczyt oddalony od podłoża ok. 0,5cm.
Sklepienie poprzeczne stanowi łuk poprzeczny, łączący głowy pięciu kości śródstopia. Przy
znacznym obciążeniu stopy  w czasie chodzenia, biegu, skoku  łuk ten ulega spłaszczeniu i
opiera się o podłoże wszystkimi głowami kości śródstopia, by w warunkach obciążenia
powrócić do podparcia głównie na głowach kości pierwszej i piątej. A
uk poprzeczny przechodzi
przez trzy kości klinowe oraz kość sześcienną. Układ punktów podparcia łuków tworzy trójkąt
podparcia, łączący kość piętową z pierwszą i piątą głową kości śródstopia. Odpowiednikiem tej
struktury jest architektura istoty gąbczastej w postaci beleczek kostnych tworzących układy
nośne.
Układ więzadłowo  torebkowy tzw. stabilizatory bierne stopy
Podłużne sklepienie wzmacniają przede wszystkim: rozcięgno podeszwowe, więzadła
podeszwowe, a zwłaszcza więzadło piętowo-sześcienne podeszwowe oraz piętowo-łódkowe,
podtrzymujące głowę kości skokowej. Osłabienie tego więzadła powoduje opadnięcie głowy
kości skokowej i obniżenie łuku przyśrodkowego, co prowadzi do płaskostopia.
Sklepienie poprzeczne wzmacniają poprzecznie przebiegające więzadła śródstopie
podeszwowe, głównie w. poprzeczne głębokie śródstopia, łączące głowy wszystkich kości
śródstopia.
Stabilizatory czynne stopy, to jej układ mięśniowy. Działanie tych mięśni polega nie tylko na
wykonywaniu odpowiednich ruchów czynnych, lecz także na stabilizacji stopy podczas
obciążenia i chodu.
Zadaniem stabilizatorów czynnych jest jakby napinanie łuków. Do tych stabilizatorów należą
zarówno mięśnie krótkie stopy, jak i długie, posiadające swe przyczepy na kościach podudzia.
Głównymi mięśniami odpowiedzialnymi za wysklepienie łuku podłużnego są:
 Stabilizatory czynne stopy, to jej układ mięśniowy. Działanie tych mięśni polega nie tylko na
wykonywaniu odpowiednich ruchów czynnych, lecz także na stabilizacji stopy podczas
obciążenia i chodu.
Zadaniem stabilizatorów czynnych jest jakby napinanie łuków. Do tych stabilizatorów należą
zarówno mięśnie krótkie stopy, jak i długie, posiadające swe przyczepy na kościach podudzia.
Głównymi mięśniami odpowiedzialnymi za wysklepienie łuku podłużnego są:
z mięśni długich  piszczelowy tylny, strzałkowy długi, piszczelowy przedni;
z mięśni krótkich  wszystkie mięśnie podeszwy stopy.
A
uk poprzeczny utrzymują mięsień strzałkowy długi, piszczelowy oraz przywodziciel palucha.
Należy jednak pamiętać, że patologie stopy nie występują w wyniku niewydolności pojedynczego,
izolowanego mięśnia, lecz na skutek pojawienia się różnorodnych napięć zespołów i grup
mięśniowych, uzależnionych od siebie w zrozumiały sposób, dlatego też każdy przypadek wymaga
indywidualnej i potraktowania.
Do najczęściej występujących wad stóp należą:
stopa płaska ( pes planus )
stopa płasko-koslawa ( pes plano-valgus)
stopa poprzecznie płaska ( pes transverso-planus)
stopa szpotawa ( pes varus )
stopa wydrążona ( pes excavatus )
Rzadziej spotykane to:
stopa końska ( pes equinus )
stopa piętowa ( pes calcaneus)
Stopa prawidłowo zbudowana opiera się o podłoże (w warunkach obciążenia) trzema punktami:
guzem kości piętowej, głową I i V kości śródstopia.
Stopa prawidłowo, oglądana z pozycji stojącej, ma od strony przyśrodkowej łagodny łuk, opierający
się o podłoże pietą i śródstopiem. Pieta widziana od tyłu jest przedłużeniem goleni i jest prawie
prostopadła do podłoża. Odbicie takiej stopy, czyli ślad postawiony przez bosą stopę na papierze,
tzw. plantokonturogram, wykazuje charakterystyczne wgłębienie (ubytek po stronie przyśrodkowej).
Stopę, w której doszło do obciążenia sklepienia podłużnego nazywamy płaską.
Stopa płaska ( pes planus )
Stopę płaską nabytą  w przeciwieństwie do wrodzonej  poprzedza stan określany jako
płaskostopie czynnościowe.
 Płaskostopie może być wrodzone (zaburzenie rozwojowe w ustawieniu i budowie kości
stopy), lub nabyte, np.: w wyniku chorób połączonych z długotrwałym leżeniem, w chorobie
Heinego-Medina ze względu na porażenie mięśni, czy przy znacznej nadwadze ciała.
Przez płaskostopie czynnościowe rozumiemy proces stopniowego obniżania się podłużnego
sklepienia stopy na skutek jej niewydolności statyczno-dynamicznej; inaczej  stopa płaska
niewydolna.
STOPA PA
ASKA
Ze względu na lokalizację spłaszczenia wyróżniamy:
~stopę płaską podłużnie z koślawością kości piętowej lub bez. To stan, w którym obniżone jest
sklepienie podłużne stopy dynamiczne i statyczne,
~ stopę płaską poprzecznie z paluchem koślawym lub nie. Stan, w którym obniżone jest
sklepienie poprzeczne stopy dynamiczne i statyczne.
~ stopę płasko-koślawą ze zniesieniem obu łuków.
Najczęstszymi przyczynami płaskostopia są: nawykowe złe ustawienie stóp, nieprawidłowy chód i
bieg, nadwaga, noszenie złego obuwia, nieprawidłowa postawa jako wynik ogólnej niedomogi
mięśniowo- więzadłowej, częste skoki na twardym podłożu, długotrwałe siedzenie ze zwisającymi
nogami / brak właściwego ukrwienia/, stojący tryb życia.
W wadzie tej występują objawy: szybkie zmęczenie, bóle łydek i stóp, chód ciężki, nieelastyczny.
Postępowanie korekcyjne sprowadza się do przywrócenia prawidłowych warunków anatomicznych
stopy (rozciągania mięśnia trójgłowego łydki, wzmacniania mięśni krótkich i długich stopy, zginaczy
palców) oraz wyrobienia odruchu, a następnie nawyku prawidłowego ustawiania i obciążenia stóp
zarówno w odciążeniu jak i w obciążeniu ciężarem ciała.
Działanie korekcyjne skierowane jest na:
1. przywrócenie prawidłowych warunków anatomicznych
2. wyrobienie odruchu, a następnie nawyku prawidłowego ustawienie i obciążenia stopy w
warunkach odciążenia, w staniu, chodzie oraz różnych sytuacjach życiowych
Celem ćwiczeń jest wzmocnienie mięśni szczególnie osłabionych oraz usunięcie przykurczów.
Zasadą postępowania korekcyjnego jest prawidłowe ustawienie stopy w każdym ćwiczeniu.
Przestrzeganie jej zapewnia wzmocnienie mięśni w układzie odpowiedniego oddalenia ich
przyczepów oraz właściwego współdziałania zespołów mięśniowych. Znaczne ułatwienie w
przybieraniu i utrzymaniu pozycji skorygowanej stopy stanowią pozycje odciążające. W
pierwszym etapie korekcji są one również automatycznie wyrównawczymi. Stopień odciążenia
lub obciążenia zależny jest od pozycji wyjściowej.
Drugim kryterium dobru ćwiczeń jest kryterium anatomiczne. Do jego spełnienia potrzebna
jest znajomość anatomii funkcjonalnej. Chodzi tu o ruchy wykonywane przez mięśnie
sklepienie stopy.
 Trzecim kryterium podziału jest kryterium dzielące ćwiczenia analityczne i syntetyczne.
Ćwiczenia analityczne dotyczą pracy pojedynczych mięśni lub grup mięśniowych, ćw.
syntetyczne zaś aktywizują całą stopę np. marsz, bieg, podskoki.
Ponadto zwracamy uwagę na poprawność chodu oraz ćwiczenia w marszu. Poprawny chód z
pełnym obciążeniem jest jakby końcowym, zsumowanym efektem poczynań cząstkowych
jakimi poszczególne ćwiczenia. Jest to ważny etap, gdyż chód stanowi podstawową życiową
funkcję kończyn dolnych.
Nawiązując do krótkiej charakterystyki chodu należy zwrócić uwagę na równoległe ustawienie
stóp i prawidłowe przekolebywanie w marszu, który polega na zaatakowaniu podłoża piętą,
przetoczeniu stopy na jej łuku zewnętrznym, poprzecznym aż do odbicia z palucha i
wspomagających go palców. Taki chód jest w pełni efektywny. Nie stosuje się jednak marszu
ani na krawędziach wewnętrznych(powodowałoby to znaczne spłaszczenie łuku
przyśrodkowego), ani na krawędziach zewnętrznych pod warunkiem takiego ułożenia stóp, że
wszystkie palce łącznie z paluchem kontaktują się z podłożem.
Doskonałym uzupełnieniem ćwiczeń korekcyjnych jest wprowadzenie elementów tanecznych
z muzyką. Należy je stosować po uprzednim opanowaniu umiejętności prawidłowego
ustawienia stopy i po pewnym przygotowaniu muzyczno-rytmicznym. StanowiÄ… one wtedy
sprawdzian trwałości automatyzacji nawyku, zgodnie z zasadą przenoszenia uwagi. Ćwiczenia
kształtujące stopę należy prowadzić łącznie z ćw. ogólnokształtującymi, aktywizującymi cały
organizm dziecka.
Wskazania i przeciwwskazania
Wskazania: kąpiele w ciepłej wodzie z dodatkiem soli, chodzenie i bieganie po urozmaiconym
terenie (las, łąka, piasek, żwir) i podłożu, higiena nóg, prawidłowe obuwie, uprawianie
sportów w tym: pływania, narciarstwa, gimnastyki artystycznej.
Przeciwwskazania: długotrwałe stanie, dz
wiganie dużych ciężarów, zeskoki i skoki bierne na
twarde podłoże, duże rozkroki w pozycji stojącej, siad klęczny z podudziami rozsuniętymi na
zewnątrz, niektóre sporty, jak piłka nożna, jazda na łyżwach.
Stopa płasko-koslawa ( pes plano-valgus)
W stopie prawidłowej  patrząc od tyłu  oś pięty jest przedłużeniem osi podudzia.
Fizjologiczne odchylenie okoÅ‚o 5° ( częściej w kierunku do wewnÄ…trz tj. szpotawość). PowstajÄ…
w wyniku niewydolności ukł. dynamicznego mięśniowo-więzadłowego. Przy koślawości stopy
pięta ulega skręceniu na zewnątrz i opiera się o podłoże brzegiem przyśrodkowym. Dziecko z
wadą tego typu zdziera obcas po stronie wewnętrznej. Należy tu dodać, że stopy płasko-
koślawe łączą się często z koślawością kolan, co jest przyczyną pogłębienia się dolegliwości.
Stopa szpotawa ( pes varus )
 Odwrotnością stopy płasko-koślawej jest stopa szpotawa. Charakteryzuje się skręceniem pięty
do wewnątrz i oparciem jej na krawędzi zewnętrznej. Przy szpotawości stopy dziecko zdziera
obcas po stronie zewnętrznej.
Stopa wydrążona ( pes excavatus )
Zniekształcenie polega na pogłębieniu wydrążenia stopy w odcinku miedzy guzem piętowym a
głowami kości śródstopia i równoczesnym skróceniu tego odcina. Wada charakteryzuje się
tzw. wysokim podbiciem. Stęp jest ustawiony piętowo i nieco w supinacji, a kość śródstopia 
zwłaszcza I  w nadmiernych zgięciu podeszwowym. Na skutek niedowładu krótkich zginaczu
palców, mięśni międzykostnych i glistowatych palce ustawiają się szponiasto, często
młoteczkowato, rozcięgno podeszwowe wtórne ulega przykurczowi. Stopa wydrążona na
plantokonturogramie w części środkowej nie pozostawia śladów.
Metody badania stopy
-Metoda ortopedyczna- polega na oglądaniu i odpowiednim zakwalifikowaniu stóp do jednej
z trzech podstawowych grup (wydrążona, płaska, prawidłowa)
-Metoda antropometryczna- polega na wykonaniu szeregu pomiarów długościowych,
wysokościowych, szerokościowych oraz objętościowych stopy
-Metoda plantokonturograficzna- polega na wykonaniu odcisków podporowej powierzchni
stopy oraz wyznaczenia wskaz
ników i kątów stopy
-Metoda badań czynnościowych- określają wydolność mięśni stopy
-Metody z zastosowaniem aparatów i przyrządów pomiarowych
Metoda plantokonturograficzna
Polegają na sporządzeniu odcisków podporowej powierzchni stopy poprzez np. pomalowanie
stopy farbÄ… i odbiciu jej na kartce papieru.
Plantokonturografia jest najczęściej stosowaną metodą badania stóp. Jest ona wielce
pomocna w ocenie typu budowy stopy.
Istnieją dwa sposoby oceny odbitek stóp:
Porównanie plantogramu badanego z wzorcowymi typami stóp, które opracowali Bochenek i
Clarke
Wykreślenie odpowiednich kątów i wskaz
ników charakteryzujących budowę stopy ( kąt
Clarke a, wskaz
nik Bałakierwa, Sztritera-Godunowa i inne)
1) Typ stóp wg Bochenka :
I wydrążona II prawidłowa III spłaszczona IV płaska
2) Typ stóp wg Clarke a:
1-3 stopa wydrążona 4-6 stopa prawidłowa
 7-10 różne postacie płaskostopia
Wskaz
nik kÄ…towy Clarke a
Kąt Clarke a jest zawarty między styczną przyśrodkowego brzegu odbitki a linią łączącą punkt
największego wgłębienia i zetknięcia stycznej przyśrodkowej z brzegiem przodostopia. Kąt ten
określa stan wysklepienia podłużnego stopy.
Polega ona na wykreśleniu prostej (C-S). Prosta ta przecinająca się ze styczną wewnętrzną (Q-
q) daje kąt Clarke'a. Wartość tego kąta przedstawia się odpowiednio:
stopa normalna 42°-54°
Ocena wysklepienia poprzecznego stopy  wskaz
nik Wejsfloga  W
Stosunek długości stopy do jej szerokości powinien wynosić 3:1, tzn. że za idealna stopę pod
względem wysklepienia poprzecznego uznajemy taką stopę, która przy dł. 30 cm, ma 10 cm
szerokości  wtedy 30:10=3.
Praktycznie rzadko spotykamy taką stopę.Najczęściej wskaz
nik  W zamyka siÄ™ w przedziale
pomiędzy 2 a 3. Wartości bliższe  2 np 2,1 świadczą o płaskostopiu poprzecznym, natomiast
wartości bliższe  3 np. 2,97 dowodzą prawidłowego wysklepienia poprzecznego stopy.