Teorie rozwoju społecznego  różnice i podobieństwa.
PLAN PRACY.
1. WST
P.
2. ZAGADNIENIA SPOA
ECZNEGO ROZWOJU.
3. TEORIE ROZWOJU SPOA
ECZNEGO.
4. PODSUMOWANIE  WNIOSKI.
1. WST
P.
Wszystkie społeczności ulegają rozwojowi społecznemu. Proces ten przebiegał nieustannie od
początku cywilizacji i przebiega nadal. Społeczeństwa często starały się doszukiwać przyczyn
pod wpływem których rozwój ten się dokonywał. Dopiero na początku naszego stulecia kiedy
zaczął się dynamicznie rozwijać olbrzymi postęp techniczny a wraz z nim i nauka,
socjologowie coraz śmielej i częściej podejmowali próby wyjaśnienia zjawiska rozwoju
społecznego. Od tego czasu powstało wiele teorii próbujących wyjaśnić sedno tego zjawiska.
Teorie te były różne tak jak różne są społeczności.
Kilka takich tez próbuję przybliżyć w tej pracy.
2. ZAGADNIENIA ROZWOJU SPOA
ECZNEGO.
Od początku istnienia socjologii jednym z jej zadań było badanie zmian jakim podlegają
społeczeństwa. Początkowo problematykę tych zmian określano dość niejednoznacznie, a
więc terminami  zmiany społecznej ,  rozwoju społecznego ,  ewolucji społecznej czy też
terminem  postępu społecznego . Pojęcia te dość często stosowano zamiennie.
Rozwój społeczny należy rozumieć jako zanik lub powstanie nowego zjawiska społecznego
(np. rozpad społeczności plemiennych i ukształtowanie się narodu), lub też przekształcenie się
danej społeczności w jej podstawowych elementach struktury.
Aby mówić o danym zjawisku iż ma charakter zmiany rozwojowej musi ono spełniać
określone kryteria, tzn. musi być to zmiana niepowtarzalna, zachodząca w czasie
historycznym, na przestrzeni całych epok. Rozwój społeczny jest więc zmianą
długookresową, którą obejmuje całe społeczeństwo. Zmiana ta musi mieć także charakter
strukturalny, musi zachodzić w wewnętrznej budowie danego zjawiska społecznego. Zmiana
ta powinna mieć także charakter kierunkowy, tzn. powinna stanowić przejście danego
zjawiska do odmiennego stanu w porównaniu ze stanem przed zmianą. Zmiana powinna
określać nie tylko dane zjawisko ale także posiadać szerszy kontekst społeczny, czyli powinna
mieć charakter zmiany szerszej skali.
Socjologowie od samego początku usiłowali dociec jakie prawidłowości żądzą zmianami w
zjawiskach społecznych i jaki są wyniki tych przemian. Właśnie to spowodowało, iż na ten
temat pojawiło się dość sporo teorii rozwoju społecznego.
3.TEORIE ROZWOJU SPOA
ECZNEGO.
Wszystkie teorie rozwoju społecznego można podzielić na trzy grupy: teorie cykliczne,
dychotomiczne i linearne.
Teorie cykliczne reprezentowane były przez: VILFREDO PARETO, KAZIMIERZA
KELLES-KRAUZA oraz PITIRIMA SOROKINA.
Cechą charakterystyczną tych teorii było to, iż głosiły one, że rozwój społeczny ma charakter
cykliczny, tzn. społeczeństwa przechodzą przez kolejne fazy w swym rozwoju, a następnie
fazy te się powtarzają od początku.
Teoria Vilfredo Pareto opiera się głównie na zjawisku krążenia elit sprawujących władzę.
Według Pareto w każdym społeczeństwie z czasem powstaje pewna elita rządząca
reprezentująca interesy klasy wyższej w efekcie czego powstaje dążenie klas niższych do
obalenia istniejącej elity, która z czasem ulega samodegradacji i skostnieniu. Po obaleniu
istniejącej elity i objęciu władzy przez nową elitę następuje ten sam proces czyli ta elita z
czasem podziela los poprzedniej.
Teoria polskiego socjologa Kazimierza Kelles-Krauza odwołuje się do marksizmu i według
niego wymaga jedynie uwzględnienia czynników psychologicznych w wyjaśnianiu procesów
społecznych. Według Kelles-Krauza całym motorem sprawiającym, iż dany cykl się powtarza
są dwie zasady: indywidualizmu (przewaga interesu jednostkowego nad
ogólnospołecznym)oraz socjalizmu(przewaga interesu ogólnospołecznego nad
jednostkowym) wiąże się to z charakterem klasowego państwa dającego przewagę interesom
klasy panującej. Rozwój społeczny toczy się więc od socjalizmu do indywidualizmu po czym
wraca z powrotem do socjalizmu w zmienionej formie aby powrócić do indywidualizmu.
Sorokin przyjmuje założenie, że zmiany w określonym społeczeństwie są skutkiem działania
czynników wewnętrznych występujących w danej społeczności. Wprowadził on do socjologii
tzw. zasadę zmiany immanentnej, tzn. przyczyny zmian umiejscawia on w samym systemie
społeczno-kulturowym, a nie poza jego obrębem. Według Sorokina zjawiska
społeczno-kulturowe nie występują przypadkowo lecz tworzą spójne zespoły. Stwierdził, że
zasadą ich integracji jest typ świadomości kulturowej (podstawowe założenia o
rzeczywistości i sposobie jej poznawania, oraz wartości określające rodzaj potrzeb oraz
sposób ich zaspokajania). Według Sorokina z
ródłem zmian jest niedoskonały stan
wzajemnego powiązania rozmaitych części systemu. Przemiany zachodzą pod wpływem
zmian typu świadomości kulturowej, a to z kolei wiąże się z przekształceniem instytucji
społecznych. Przesileniom towarzyszą zazwyczaj różnego rodzaju kryzysy społeczne, a nawet
wojny.
RÓŻNICE I PODOBIEC
STWA.
Podobieństwo wszystkich teorii cyklicznych polega na tym, iż opisane stadia rozwoju
społecznego powtarzają się po pewnym czasie w tej samej kolejności po czym znowu wracają
do fazy wyjściowej.
Zasadniczą różnicą występującą pomiędzy teorią Pareto, a teorią Sorokina było to, iż Pareto
uważał, że na rozwój społeczny wpływają różnego rodzaju czynniki wewnętrzne i
zewnętrzne, natomiast Sorokin uważał, że przyczyny zmian tkwią tylko w samym
społeczeństwie, a czynniki zewnętrzne mogą tylko osłabiać lub potęgować dane czynniki
wywołujące rozwój społeczny.
W teoriach Pareto i Kelles-Krauza postawiony był dość duży nacisk na zróżnicowanie
społeczne, jako jeden z czynników wywołujących rozwój społeczny. Zarówno zjawisko
 krążenia elit w teorii Pareto jak i zasada indywidualizmu i socjalizmu w teorii
Kelles-Krauza są podstawową siła motoryczną wszystkich przemian społecznych.
Drugim rodzajem teorii rozwoju społecznego są teorie dychotomiczne. Przedstawicielami
tego nurtu byli: FERDINAND TONNIES, CHARLES H. COOLEY oraz EMILE
DURKHEIM. Głównym założeniem tych teorii jest pogląd, iż społeczeństwa przechodzą od
struktury społecznej opartej na elementach grupy pierwotnej do struktuty społecznej opartej
na złożonych grupach umownych.
W teorii Ferdinanda Tonniese a wyodrębnione są dwie kategorie grup z których zbudowane
są społeczeństwa. Są to wspólnoty i społeczeństwa. Wspólnoty tworzą grupy społeczne oparte
na stosunkach pokrewieństwa (rodziny, rody, grupy etniczne), na stosunkach przyjaz
ni (grupy
przyjacielskie, rówieśnicze), oraz grupy sąsiedzkie. Wszystkie te wspólnoty były oparte na
więziach naturalnych. Wspólnoty stanowiły trzon struktury społeczeństw czasów pierwotnych
i feudalnych. Wraz z rozwojem industrializacji społeczeństwa z czasem staja się bardziej
 profesjonalne , a stosunki pokrewieństwa tracą w nich na znaczeniu. Społeczeństwa te
opierają się na stosunkach umownych, stają się dominujące i odgrywają główną rolę w
strukturze teraz
niejszych społeczeństw. Rozwój społeczny toczy się wiec od dominacji grup
wspólnotowych do dominacji grup umownych.
Drugą, podobną koncepcję dychotomii rozwoju społecznego sformułował Charles H. Cooley.
Zastosował on również podział grup społecznych na pierwotne i wtórne. Do pierwotnych
zaliczał grupy oparte na stosunkach pokrewieństwa, przyjaz
ni i stosunkach sąsiedzkich. Są to
grupy małe i cechuje je wysoki poziom identyfikacji członków z grupą jako całością. Cooley
był zdania, że w społeczeństwach zindustrializowanych i zurbanizowanych dokonuje się
zdominowanie struktury społeczeństwa przez grupy wtórne, umowne, złożone, w których
http://notatek.pl/teorie-rozwoju-spolecznego-1?notatka
więz
społeczna opiera się na stosunkach sformalizowanych.
Trzecią koncepcją dychotomiczna była teoria sformułowana przez Emila Durkheima. Doszedł
on do wniosku, że istotną cechą społeczeństwa jest jego społeczna solidarność. Rozróżnił on
dwa typy społeczeństw, te w których świadomość zbiorowa zdominowana jest przez
solidarność mechaniczną i te w których zdominowana jest przez solidarność organiczną.
Solidarność mechaniczna charakterystyczna jest dla społeczeństw pierwotnych, gdzie podział
pracy jest dość prosty. Obowiązuje tu solidarność rodowa, jednolity system norm i wzorców
zachowań. Świadomość jednostki jest odbiciem świadomości społeczeństwa. Na straży
solidarności mechanicznej stoi prawo represyjne.
Solidarność organiczna występuje w społeczeństwach w których jest brak prawa represyjnego
a występuje prawo cywilne. Są to społeczeństwa nowoczesne.
Według Durkheima dokonujące się zmiany społeczne można określić jako tendencję od
solidarności mechanicznej do organicznej.
RÓŻNICE I PODOBIEC
STWA.
Cechą wspólna wszystkich tych trzech teorii jest to, iż rozwój społeczeństwa rozpoczyna się
od grup opartych na stosunkach sąsiedzkich, pokrewieństwa i przyjaz
ni, które są dość małe, a
pod wpływem industrializacji przeradzają się w grupy większe, oparte na stosunkach
umownych.
Teorie Tonniesa i Cooleya w zasadzie się ze sobą pokrywają, występuje tylko inne
nazewnictwo.
Przedstawiciele teorii linearnych głosili pogląd, iż społeczeństwa ulegają przemianom w toku
rozwoju historycznego i zmiany te mają charakter linearny, kierunkowy i przechodzą od fazy
pierwotnej do fazy końcowej. Głównymi przedstawicielami teorii linearnych byli: AUGUST
COMTE, HERBERT SPENCER, KAROL MARKS.
August Comte na podstawie swoich rozważań stwierdził, iż cała ewolucja ludzkości toczy się
według naturalnego prawa następstwa trzech stadiów: pierwotnego przejściowego i
pozytywnego. Ewolucja taka jest zdaniem Comte a uwarunkowana naturalnym rozwojem
umysłu ludzkiego. Znajduje to odbicie w odmiennej jakości ludzkiego myślenia, poznania,
rozumienia i wyjaśniania świata oraz powstania nowych idei filozoficznych. Wszystkie
dziedziny życia w społeczeństwie są ze sobą ściśle powiązane więc typ poznania każdego
okresu określa stan świadomości społecznej, wpływa na społeczną organizację, charakter
państwa i ustroju.
Teoria Herberta Spencera głosiła, że społeczeństwo tak jak i inne rodzaje bytów rozwija się
według pewnej prawidłowości, a mianowicie przechodzenia od stanu jednorodności,
niespójności do stanu zróżnicowania, specjalizacji, integracji. Społeczeństwa powstają jako
małe skupiska, zarodki i wzrastają do wielkich liczebności, a zjawisku temu towarzyszy
zjawisko zlewania się ich w jedną zintegrowaną całość. Kierunek rozwoju uwarunkowany jest
czynnikami zewnętrznymi i wewnętrznymi.
Autorem trzeciej z kolei teorii jest Karol Marks. Teoria Marksa głosi, iż społeczeństwa
podczas swojego historycznego rozwoju przechodzą od fazy wspólnot rodowo-plemiennych
poprzez okres niewolnictwa, feudalizmu i kapitalizmu do społeczeństwa socjalistycznego i
komunistycznego. Dana formacja społeczno-gospodarcza jest okresem w rozwoju