2012-12-13
1
Choroby zapalne serca
2
Infekcyjne zapalenie wsierdzia
3
Infekcyjne zapalenie wsierdzia
" Dotyczy całej struktury wsierdzia, szczególnie  lubi zastawki
" Śmiertelność ok20%
" Występowanie 3-4/100 000
" Może prowadzić do poważnych powikłań
4
Typowe wrota infekcji
5
Klasyfikacja IZW w zależności od lokalizacji zakażenia oraz obecności
lub braku materiału wewnątrzsercowego
" Lewostronne IZW zastawki własnej
" Lewostronne IZW zastawki sztucznej (PVE)
 wczesne PVE: < 1 roku od operacji zastawki
 póz
ne PVE: > 1 roku od operacji zastawki
" Prawostronne IZW
" IZW związane z urządzeniem (stałym stymulatorem lub kardiowerterem-
defibrylatorem)
6
Klasyfikacja IZW w zależności
od sposobu zakażenia
" IZW związane z kontaktem z opieką zdrowotną
 szpitalne IZW rozwijające się u pacjenta
hospitalizowanego > 48 godz. przed wystąpieniem objawów odpowiadających IZW
"
7
Klasyfikacja IZW w zależności
od sposobu zakażenia
"
" IZW związane z kontaktem z opieką zdrowotną
- Pozaszpitalne: objawy IZW rozpoczynają się < 48 godz. od przyjęcia u chorego po
kontakcie z opieką zdrowotną, definiowanym jako:
1) domowa opieka pielęgniarska lub leczenie dożylne, hemodializa lub chemioterapia
dożylna przed < 30 dniami poprzedzającymi wystąpienie IZW lub
2) hospitalizacja w placówce intensywnej opieki przed < 90 dniami poprzedzającymi
wystąpienie IZW; lub
3) przebywanie w domu opieki zdrowotnej lub innego rodzaju placówce opieki
długoterminowej
"
8
Klasyfikacja IZW w zależności
od sposobu zakażenia
" IZW pozaszpitalne :Objawy IZW rozpoczynają się < 48 godz. od przyjęcia u pacjenta
niespełniającego kryteriów zakażenia związanego z kontaktem z opieką zdrowotną
"
" IZW u narkomanów stosujących narkotyki dożylne: IZW u osoby aktywnie stosującej
narkotyki dożylne narkotyki dożylne przy braku innych z
ródeł zakażenia
9
Czynne IZW
" IZW z przetrwałą gorączką oraz dodatnimi posiewami krwi lub
" Cechy morfologiczne stanu zapalnego stwierdzane podczas operacji lub
" Chory w trakcie antybiotykoterapii lub
" Dane histopatologiczne potwierdzające obecność czynnego IZW
10
Nawrót IZW
" Nawrót zakażenia: Powtarzające się epizody IZW wywołane przez ten sam
drobnoustrój
1
9
2012-12-13
10
drobnoustrój
< 6 miesięcy od pierwszego epizodu
"
" Nowe zakażenie: Zakażenie innym drobnoustrojem. Kolejny epizod IZW wywołany
przez ten sam drobnoustrój > 6 miesięcy od pierwszego epizodu.
11
Klasyfikacja - mikrobiologia
" IZW z dodatnim posiewem krwi
a. powodowane przez paciorkowce i enterokoki
b. powodowane przez gronkowce
" IZW z ujemnymi posiewami w związku z wcześniejszą antybiotykoterapią
" IZW któremu często towarzyszą ujemne posiewy krwi
" IZW zawsze z ujemnymi posiewami krwi
"
"
12
IZW  objawy
" Nowy szmer niedomykalności zastawki mitralnej
" Incydenty zatorowe o nieznanej przyczynie
" Posocznica o nieznanej przyczynie
" Gorączka
13
Gorączka - kiedy się  martwić ?
" Obecność sztucznego materiału w sercu
" Przebyte IZW
" Zastawkowa lub wrodzona wada serca
" Zabieg prowadzący do bakteriemii
" Zastoinowa niewydolność serca
" Zaburzenia przewodnictwa sercowego
" Ogniskowe lub niespecyficzne objawy neurologiczne
" Plamki Rotha, krwawienia podpaznokciowe, zmiany Janewaya, guzki Oslera
" Ropnie obwodowe
"
"
14
Krwawienia podpaznokciowe
15
Plamki Rotha
16
 Petechie
17
Guzki Oslera
18
Plamy Janeway`a
19
20
Diagnostyka IZW
" Wywiad (wady aparatu zastawkowego, wcześniej przebyta gorączka reumatyczna,
obecność sztucznej zastawki serca, stan po wszczepieniu stymulatora, narkotyki iv,
bakteriemia po zabiegach lub badaniach diagnostycznych)
" Diagnostyka laboratoryjna (CRP, OB, leukocytoza)
" Echokardiografia  TTE (+ TEE)
" Diagnostyka mikrobiologiczna - posiewy
" Kryteria Duke`a
21
22
Co możemy zobaczyć?
23
24
25
Kryteria Duke
26
Diagnostyka IZW
27
2
20
21
2012-12-13
22
23
24
25
26
Diagnostyka IZW
27
Leczenie
" Antybiotykoterapia  w miarę możliwości celowana
" Leczenie przeciwgrzybicze (o ile potrzebne)
" Leczenie operacyjne
" Leczenie p/zakrzepowe
"
28
Wskazania do operacyjnego leczenia IZW
" Niewydolność serca
" Niedające się opanować zakażenie
" Zapobieganie powikłaniom zatorowym
29
Niewydolność serca
" jest najczęstszym i najcięższym powikłaniem IZW.
" obecność niewydolności serca stanowi wskazanie do operacji, o ile nie ma ciężkich
chorób współistniejących.
30
Niedające się opanować zakażenie
" jest najczęściej związane z okołozastawkowym szerzeniem się infekcji lub obecnością
 trudnych w leczeniu organizmów
"
" niedające się opanować zakażenie miejscowe jest wskazaniem do wczesnej operacji, o
ile nie ma ciężkich chorób współistniejących
31
Powikłania  incydenty zatorowe
" Stanowią powikłanie 20 50% przypadków, a częstość ich występowania spada do 6
21% po rozpoczęciu antybiotykoterapii.
"
" Ryzyko wystąpienia zatorów jest najwyższe w czasie pierwszych 2 tygodni
antybiotykoterapii i jest związane z rozmiarem i ruchomością wegetacji. Ryzyko jest
zwiększone w przypadku wegetacji dużych (> 10 mm) i szczególnie wysokie w
przypadku bardzo ruchomych i większych wegetacji (> 15 mm).
32
33
Inne powikłania IZW
" Powikłania neurologiczne
" Tętniak zakaz
ny
" Ostra niewydolność nerek
" Powikłania reumatyczne
" Ropień śledziony
" Zapalenie mięśnia sercowego
" Zapalenie osierdzia
"
34
Złe rokowanie u pacjenta z IZW
35
Złe rokowanie u pacjentów z IZW
36
Infekcyjne zapalenie na sztucznej zastawce (PVE)
" Odpowiada za 20% wszystkich przypadków IZW, a zapadalność na nie rośnie.
" Rozpoznanie jest trudniejsze niż w przypadku NVE.
" Powikłane PVE, PVE o etiologii gronkowcowej i wczesne PVE, jeśli leczenie nie
obejmuje operacji, są związane z gorszym rokowaniem i muszą być leczone
agresywnie.
" Pacjenci z niepowikłanym póz
nym PVE o etiologii innej niż gronkowcowa mogą być
leczeni zachowawczo, ale muszą pozostawać pod ścisłą obserwacją.
"
37
IZW związane z urządzeniem medycznym (CDRIE)
3
34
35
36
2012-12-13
37
IZW związane z urządzeniem medycznym (CDRIE)
" Jest jedną z najtrudniejszych do rozpoznania postaci IZW i musi być podejrzewane u
pacjentów z często mylącymi objawami, zwłaszcza w starszym wieku.
" Rokowanie jest niekorzystne, nie tyl ko z tego powodu, że ten typ IZW występuje
często u osób starszych, z chorobami współistniejącymi.
" U większości pacjentów z CDRIE konieczna jest przedłużona antybioty- koterapia i
usunięcie urządzenia.
"
38
Prawostronne IZW
" Prawostronne IZW najczęściej obserwuje się u osób przyjmujących narkotyki iv i u
pacjentów z chorobą wieńcową.
" Obraz kliniczny obejmuje objawy ze strony układu oddechowego i gorączkę.
"
" Podstawowe znaczenie ma badanie TTE.
"
" Pomimo względnie niskiej śmiertelności wewnątrzszpitalnej, prawostronne IZW
charakteryzuje się wysoką częstością nawrotów, a postępowanie zachowawcze jest
preferowanym w stosunku do leczenia chirurgicznego sposobem leczenia.
39
Opieka nad pacjentem po IZW
" Poinformować pacjenta, że w przypadku gorączki lub objawów NS udać się do lekarza
" Rozważyć regularną kontrolę echokardiograficzną
" Badanie stomatologiczne
40
Zapalenie mięśnia sercowego
(ZMS)
41
ZMS
" ZMS = Myocarditis - Proces zapalny mięśnia sercowego, obejmujący w różnym
zakresie komórki mięśnia sercowego, tk.śródmiąższową, tk. okołonaczyniową,
naczynia mikrokrążenia wieńcowego
" Najbardziej charakterystyczną cechą jest obecność w mięśniu sercowym nacieków
zapalnych
" Komórkami naciekającymi mięsień sercowy mogą być limfocyty, eozynofile, neutrofile,
komórki olbrzymie, granulocyty lub  mieszanina tych komórek
" Rozpoznanie kliniczne jest często trudne i niepewne
42
Objawy ZMS
" Duszność, osłabienie
" Dolegliwości bólowe w klp
" Bóle mięśniowe
" Niespecyficzne objawy z górnych dróg oddechowych
" Podwyższona temperatura
" Zaburzenia rytmu (tachykardia, migotanie przedsionków)
" Możliwe ataki dusznicy bolesnej
" Możliwe tarcie osierdzia
43
Podejrzenie ZMS
" Objawy kardiomiopatii rozstrzeniowej bez innej przyczyny
" Przebycie choroby infekcyjnej poprzedzającej objawy  sercowe
" Zaburzenia rytmu o niejasnej etiologii
" W materiale biopsyjnym obecność nacieków zapalnych
44
ZMS
" Piorunujące  nagły, wyraz
ny początek i szybkie narastanie objawów NS do wstrząsu
włącznie
4
43
2012-12-13
44
włącznie
" Ostre  mało wyraz
ny początek, u części chorych dysfunkcja LK postępuje do
kardiomiopatii rozstrzeniowej
" Podostre lub przewlekłe  nie do odróżnienia od kardiomiopatii rozstrzeniowej,
najczęściej prowadzi do NS
45
Diagnostyka ZMS
" Biopsja
" Badania laboratoryjne
" Badanie elektrokardiograficzne (?)
" Rtg klp (?)
" Echokardiografia (?)
" Rezonans magnetyczny (?)
" Cewnikowanie lewego i prawego serca (?)
"
46
Biopsja endomiokardialna
cechy charakterystyczne dla ZMS zgodnie z WHO
Liczba komórek nacieku zapalnego nie może być mniejsza niż 14 leukocytów
w 1 mm2 materiału (głównie limfocytów T).
47
Diagnostyka ZMS
" Histopatologiczna  stwierdzenie obecności intensywnych nacieków zapalnych z
towarzyszącą destrukcją kardiomiocytów
" Immunohistologiczna  ocena jakościowa i ilościowa komórek zapalnych; ocena innych
markerów (antygeny układu HLA l i ll klasy na powierzchni kardiomiocytów, cząsteczki
adhezyjne)
" Wirusologiczne  PCR, hybrydyzacja in situ
48
Powikłania biopsji
" Miejscowe  krwiak
" Nakłucie tętnicy szyjnej
" Perforacja serca (0,3  0,4%) prowadząca do tamponady
" Pobudzenie n. błędnego
" Odma opłucnowa
" Blok odnogi pęczka Hisa
" Przemijająca arytmia
" Dysfunkcja zastawki trójdzielnej
" Zatorowość  uwolniony materiał zatorowy z koszulek
" Zator powierzny
" Zgon - 0,1%
"
49
ZMS  badania laboratoryjne
Nie ma typowych badań laboratoryjnych potwierdzających ZMS ale..
" Wzrost OB. (70% chorych)
" Leukocytoza z przewagą neutrofilów (50%)
" Wzrost CKMB
" Miano wirusów
"
"
50
ZMS - EKG
" Prawie zawsze nieprawidłowy
5
51
49
2012-12-13
50
" Prawie zawsze nieprawidłowy
" Zwykle zmiany odcinka ST i załamka T w wielu odprowadzeniach
" Arytmie nadkomorowe i komorowe
" Zaburzenia przewodnictwa AV i śródkomorowego
51
Rtg klp
" Sylwetka serca zwykle prawidłowa, ale..
" Możliwe powiększenie sylwetki serca
" Możliwe objawy zastoju w krążeniu płucnym -
52
Echokardiografia
" Pomocna przy piorunującym ZMS
"
" Uogólnione, znaczne upośledzenie kurczliwości i pogrubienie ściany LK, ale
prawidłowe objętości rozkurczowe
"
" W miarę rozwijania się NS  obraz jak w kardiomiopatii rozstrzeniowej
53
Rezonans magnetyczny
" Jedynie u chorych z klinicznie uzasadnionym podejrzeniem ZMS
" Pozwala wykryć zmiany nieodwracalne w mięśniu sercowym  przydatne przed biopsją
miokardialną
54
Postępowanie i leczenie
" Znaczne ograniczenie aktywności fizycznej
" Ograniczenie picia alkoholu
" Unikać stosowania NLPZ, które mogą nasilać ZMS oraz leków mogących wywołać
zaburzenie mikrokrążenia wieńcowego
" Leczenie objawowe (NS, zaburzeń rytmu serca itd.)
" Leczenie przyczynowe
" Leczenie immunosupresyjne
55
Rokowanie
" W piorunującym i ostrym  korzystne, w niewielu przypadkach postępowanie
subkliniczne prowadzące do kardiomiopatii rozstrzeniowej
" W podostrym  rokowanie niekorzystne
"
56
Zapalenie osierdzia
57
Zapalenie osierdzia
" Pierwotny lub wtórny proces zapalny blaszek osierdzia, któremu zazwyczaj towarzyszy
gromadzenie się płynu w worku osierdziowym
"
" Epidemiologia: dokładne dane nieznane, przyczyna około 5% zgłoszeń do oddziałów
ratunkowych
58
ZO - Etiologia
Zakaz
ne
" wirusowe
" ropne
" gruz
licze
" grzybicze
" Inne&
"
59
ZO  etiologia
Niezakaz
ne
" zawał serca
6
58
2012-12-13
59
" zawał serca
" mocznica
" nowotwory (pierwotne i przerzutowe)
" obrzęk śluzowaty
" uraz klatki piersiowej
" po radioterapii
" ostre idiopatyczne
"
60
ZO - etiologia
Związane prawdopodobnie z nadwrażliwością i autoimmunizacją
" gorączka reumatyczna
" kolagenozy (SLE, rzs, sklerodermia)
" polekowe
" Zespół Dresslera
" zespół po perikardiektomii
61
Objawy
" Ból w okolicy zamostkowej lub przedsercowej, promieniujący do pleców, szyi, ramion
lub barku; nasilający się w pozycji leżącej a zmniejszający w pozycji siedzącej przy
pochyleniu do przodu
" Stan podgorączkowy lub gorączka
" Tarcie osierdziowe  najlepiej słyszalny podczas wydechu chorego, w pozycji
siedzącej, lekko pochylonego do przodu
" Objawy tamponady serca
" Objawy ZMS
"
62
Diagnostyka ZO
" Badania laboratoryjne
" EKG
" Rtg klp
" Echo
" TK
" Badanie płynu osierdziowego / biopsja osierdzia
63
Badania laboratoryjne
" Wzrost OB, CRP
" Rzadziej leukocytoza (zakażenia bakteryjne)
" Troponiny sercowe  przy zajęciu także mięśnia sercowego
64
EKG
" Uogólnione, poziome uniesienie odcinków ST i poziome obniżenie PQ
" Zmiany w ekg mogą ulegać ewolucji!!!
"
" EKG w tamponadzie: zwykle tachykardia zatokowa, mała amplituda QRS i załamków T,
naprzemienność elektryczna QRS,w stadium schyłkowym bradykardia, w ostrej
tamponadzie zmiany przypominające zawał serca
65
66
Rtg klp
" Przy nagromadzeniu powyżej 250 ml płynu w worku osierdziowym, poszerzenie
sylwetki serca ( butelka ,  karafka ) bez zastoju w krążeniu płucnym
67
68
Echokardiografia
" U chorych z ostrym zapaleniem osierdzia (suchym) obraz prawidłowy
"
69
7
70
65
66
2012-12-13
67
68
"
" Może ujawnić płyn w worku osierdziowym  szczególnie istotne w diagnostyce
tamponady w przebiegu zapalenia osierdzia  separacja skurczowa blaszek osierdzia
69
70
TK i badanie płynu
" TK  ocena gęstości płynu (podejrzenie ropnego zapalenia osierdzia)
"
" Badanie płynu  pozwala ustalić etologię zakażenia
"
" Biopsja osierdzia  w przypadku nowotworowego lub ziarniniakowatego zapalenia
osierdzia
71
Leczenie
" NLPZ (ibuprofen) i / lub kolchicyna
" Glikokortykosteroidy
" Perikardiocenteza
"
" Leczenie przyczynowe
72
Zaciskające zapalenie osierdzia
" Najczęściej w bakteryjnym lub gruz
liczym zapaleniu osierdzia
"
" Zarośnięcie osierdzia, zgrubienie i zwapnienie
"
" Sztywny worek osierdziowy uniemożliwia napływ krwi do serca w fazie rozkurczu
(wzrost ciśnień napełniania i rozwój NS)
73
ZZO - Objawy
" Postępujące osłabienie
" Ból w klp
" Uczucie niemiarowej pracy serca
" Objawy przewlekłego zastoju żylnego  poszerzenie żył szyjnych, objaw Kussmaula
(brak zapadania się żył szyjnych podczas wdechu), wodobrzusze, obrzęki,
powiększona i tętniąca wątroba
" Stuk osierdziowy (wczesnorozkurczowy ton serca)
" Hipotensja
74
Diagnostyka
" Ekg  mała amplituda załamków QRS lub spłaszczenie T, poszerzenie załamków P,
czasami migotanie przedsionków lub zaburzenia przewodzenia AV
" Rtg  zwapnienia osierdzia, powiększenie przedsionków, płyn w jamie opłucnowej
" Echo  najlepiej TEE, powiększenie przedsionków, przy zachowanej wielkości komór;
poszerzenie ż.g d i ż. wątrobowej
75
Diagnostyka
" Cewnikowanie serca  pozwala ocenić stopień ciężkości ZZO, ocena wartości ciśnień
napełniania oraz rzutu serca
" Objaw  pierwiastka kwadratowego  wczesnorozkurczowy spadek ciśnienia po którym
utrzymuje się na stałym, wysokim poziomie (prawa komora)
76
77
Leczenie
" Perikardiektomia
" Nawroty ZZO często spowodowane są niekompletną resekcją chirurgiczną, co wymaga
kolejnego zabiegu obarczonego dużym ryzykiem
78
KARDIOMIOPATIE
79
KARDIOMIOPATIE
8
75
76
77
2012-12-13
78
79
KARDIOMIOPATIE
Definicja: Szeroka grupa chorób serca charakteryzująca się pierwotnym uszkodzeniem
mięśnia sercowego, ew. zaburzeniami kurczliwości i struktury komórek mięśnia
sercowego.
Podział:
" Rozstrzeniowa
" Przerostowa
" Restrykcyjna
" Arytmogenna kardiomiopatia prawej komory
80
Kardiomiopatia rozstrzeniowa
" Powiększenia jam serca (typowa jest rozstrzeń wszystkich 4 jam)
" A
agodne zwiększenie grubości ścian komór, nieproporcjonalne do powiększenia jam
serca
" Degeneracja miocytów, atrofia miofibrylli, włóknienie śródmiąższowe
" Wiele potencjalnych czynników uszkadzających i często nakładających się na siebie
81
Przyczyny
1. Toksyny:
" Etanol (najczęstsza przyczyna, mężczyz
ni w średnim wieku), Kokaina
" Leki antyretrowirusowe, chemioterapeutyki.
" Radioterapia
2. Zaburzenia metaboliczne:
" Endokrynologiczne (niedoczynność tarczycy, akromegalia, pheochromocytoma).
" Hemochromatoza
" Zaburzenia elektrolitowe
82
Przyczyny
3. Czynniki zapalne, infekcyjne
" Wirusowe (Coxsackie, CMV), bakteryjne (błonica), toksoplazmoza, HIV
" Sarkoidoza
" Zapalenie mięśnia sercowego
" Połogowa (okres okołoporodowy)
4. Idiopatyczna
5. Genetycznie uwarunkowana (białka cytoszkieletowe: dystrofina, desmina i inne).
"
83
Objawy
" Stopniowe narastanie objawów (duszność wysiłkowa i spoczynkowa, ograniczenie
tolerancji wysiłku, męczliwość, osłabienie, obrzęk płuc).
" Cechy niewydolności prawokomorowej (póz
ny i niekorzystny rokowniczo objaw).
" Stenokardia
" Pobudzenia dodatkowe nadkomorowe i komorowe
84
Objawy
" Rytm cwałowy (III i IV ton)
" Szmer skurczowy
" Trzeszczenia nad polami płucnymi
" Wypełnienie żył szyjnych
" Wyraz
ne, rozlane i przemieszczone w lewą stronę uderzenie koniuszkowe
" Zaburzenia rytmu serca, zaburzenia przewodnictwa (niemiarowość)
"
85
Diagnostyka
" RTG
9
84
2012-12-13
85
" RTG
" Morfologia, biochemia, hormony tarczycy
" EKG
" Echokardiografia (dobutamina)
" SPECT
" Cewnikowanie serca
" Koronarografia
" Biopsja endomiokardialna
86
Leczenie
" Abstynencja
" Leczenie niewydolności krążenia
" Wyrównanie zaburzeń hormonalnych i elektrolitowych
" Leczenie przeciwzakrzepowe
" Leczenie przeciwarytmiczne
" Rewaskularyzacja wieńcowa (CABG, PCI)
87
Kardiomiopatia przerostowa
1. Nieprawidłowy przerost miokardium, obejmujący zwykle
przegrodę międzykomorową oraz hiperdynamiczną czynność
lewej komory. Przegroda jest pogrubiała nieproporcjonalnie
bardziej niż wolna ściana lewej komory.
2. Dysfunkcja rozkurczowa związana z nieprawidłową
sztywnością ścian lewej komory.
3. Występowanie dynamicznego gradientu ciśnień w drodze
odpływu lewej komory.
88
Obraz kliniczny
- łagodny , bezobjawowy lub ciężka niewydolność serca, udar mózgu w przebiegu
incydentu zatorowego, nagły zgon sercowy
- ból w klatce piersiowej, kołatanie serca, zasłabnięcia, utrata przytomności
- duszność podwyższone ciśnienie póz
noskurczowe w lewej komorze
- dusznica bolesna- obniżona rozkurczowa perfuzja naczyń wieńcowych
- omdlenia utrata przytomności przy wysiłku, codziennych czynności lub wypoczynku
89
Objawy
" Chybkie tętno (zwiększona szybkość wznoszenia, dwubitne)
" Hiperdynamiczne uderzenie koniuszkowe przesunięte ku dołowi i bocznie
" IV ton serca
" Zaburzenia rytmu serca
90
Diagnostyka
" EKG - cechy przerostu lewej komory, powiększenia lewego przedsionka, patologiczny
załamek Q, nieprawidłowy załamek P, ujemne załamki T  mogą poprzedzać objawy
kliniczne)
" RTG (powiększenie lewego przedsionka, lewej komory )
" Echokardiografia
" Badanie Holterowskie
" Koronarografia
" Badania elektrofizjologiczne
91
Leczenie
" Leczenie farmakologiczne :BB, Blokery kanału wapniowego, leczenie NS  jeżeli
potrzebne; leczenie antyarytmiczne, profilaktyka udaru u chorych z AF
92
10
93
90
2012-12-13
91
potrzebne; leczenie antyarytmiczne, profilaktyka udaru u chorych z AF
" Leczenie operacyjne: wycięcie części przegrody międzykomorowej zawężającej drogę
odpływu, ablacja przegrody międzykomorowej, elektrostymulacja dwujamowa, ICD
92
Kardiomiopatia restrykcyjna
93
Kardiomiopatia restrykcyjna
1. Najrzadsza kardiomiopatia
2.
2. Dominują zaburzenia funkcji rozkurczowej LK
3. Sztywna i niepodatna ściana komory nie pozwala na
prawidłowe napełnianie komory w okresie rozkurczu
4. Funkcja skurczowa jest zazwyczaj zachowana aż do
okresu schyłkowego choroby
94
Objawy
" Objawy niewydolności prawokomorowej
" Wypełnienie żył szyjnych (objaw Kussmaula)
" Obrzęki obwodowe
" Powiększenie wątroby i wodobrzusze (w zaawansowanej postaci choroby)
" III i IV ton serca
" Niedomykalność mitralna i trójdzielna
" Uderzenie koniuszkowe najczęściej prawidłowe, wyczuwalne
95
Leczenie
" Niemal wyłącznie objawowe
" Leczenie p/zakrzepowe  profilaktyka zatorów u chorych z AF
" Rozważyć przeszczep serca
11