NAUKA I LUDZIE
BIOLOGIA MOLEKULARNA
Promyk dla cukrzyków
Wy"Ä…czenie pojedynczego genu
chroni myszy przed cukrzycÄ…
typu II i oty"oĘcią
omys", Że jedna tylko pigu"ka po-
zwoli na zjedzenie wysokokalo-
Prycznego posi"ku bez przybrania
na wadze i w dodatku zapobiegnie cu-
krzycy typu II, brzmi jak bajka. Bada-
nia opublikowane w marcu br. wska-
zujÄ… jednak, Å»e taki lek, choç ma"o
OTY¸OÂå I CUKRZYCA idÄ… najcz´Ä˜ciej w parze. Badania na myszach wskazujÄ…,
prawdopodobny i trudny do otrzyma- Å»e byç moÅ»e uda si´ zapobiegaç obydwu schorzeniom.
nia, jest teoretycznie moŻliwy.
W laboratoriach Briana P. Kenne- tynuuje. To z kolei inicjuje reakcj´ "aÅ‚
cu- jest on bezpieczny. Tymczasem FDA
dy ego i jego wspó"pracowników z chowÄ…, w której fosforany i bia"ka si´ ocenia, Å»e od kiedy zosta" zaaprobowa-
Merck Frosst Center for Therapeutic Re- skupiają, tworząc w b"onie komórkowej ny w 1997 roku i przepisany ponad
search w Kirkland w prowincji Quebec kana" do wychwytywania cukru z krą- 1.6 mln pacjentów w Stanach Zjedno-
biegają genetycznie zmodyfikowane Żącej krwi. W cukrzycy typu II komór- czonych,  przypuszczalnie lub prawdo-
myszy, które przybierajÄ… na wadze tyl- ki te nie reagujÄ… na insulin´, dlatego zbyt podobnie spowodowa" Ęmierç 26 osób
ko po"ow´ tego co ich  nie zmienieni wiele cukru pozostaje we krwi i niedo- i by" przyczynÄ… dziewi´ciu przeszcze-
towarzysze z tego samego miotu kar- stateczna jego iloĘç zasila komórki. pów wÄ…troby. Pod koniec marca br. ko-
mieni t"ustym poŻywieniem. Po takim  UwaŻamy, Że PTP-1B zabiera fosfora- misja ekspertów wyznaczonych przez
obfitujÄ…cym w kalorie posi"ku myszy ny z czynnych receptorów, zatrzymujÄ…c FDA zaleci"a, by nie stosowaç w terapii
mutanty funkcjonujÄ… prawid"owo, pod- po pewnym czasie dzia"anie insuliny  jedynie troglitazonu i regularnie badaç
czas gdy ich grubsi bracia majÄ… wysoki mówi Kennedy. Myszy pozbawione wÄ…trob´ podczas jego zaÅ»ywania.
poziom cukru  zwiastuna cukrzycy ty- PTP-1B są znacznie wraŻliwsze na insu- Lek hamujący PTP-1B dzia"a"by w in-
pu II (insulinoniezaleÅ»nej cukrzycy typu lin´, poniewaÅ» brakuje im podstawowe- ny sposób. Merck testuje obecnie tysiÄ…-
doros"ych). Obie grupy zwierząt róŻnią go sposobu na wy"ączenie jej dzia"ania. ce związków, Kennedy przyznaje jed-
si´ jednym genem, który koduje enzym  Ale jeĘli uwraÅ»liwia to na dzia"anie in- nak, Å»e nie jest proste znalezienie leku,
zwany bia"kową fosfatazą tyrozyno- suliny, powodując przenikanie glukozy który blokuje PTP-1B, ale nie inne PTP.
wÄ…-1B (PTP-1B  protein tyrosine pho- do komórek, to powinno zwi´kszaç od- Ludzki genom moÅ»e kodowaç nawet
sphatase-1B). Oty"e i chore gryzonie ma- k"adanie si´ tkanki t"uszczowej  za- 100 takich enzymów, róŻniÄ…cych si´ od
ją PTP-1B, zdrowe mutanty  nie. uwaŻa Hansen. Twierdzi teŻ, Że ostatnio siebie nieznacznie budową chemiczną,
Wyniki badał
prowadzonych pod kie- zaakceptowany lek na cukrzyc´ typu II, natomiast istotnie  dzia"aniem.
runkiem Michela L. Tremblaya, które troglitazon, tylko nieznacznie odwraca  Nikt nie moÅ»e przewidzieç skutków
Kennedy i jego wspó"pracownicy z opornoĘç na insulin´, a cz´sto powodu- ubocznych leków hamujÄ…cych PTP-1B 
McGill University opublikowali w Science, je wzrost masy cia"a. zauwaŻa Philip Gordon, dyrektor Natio-
sÄ… waÅ»ne z dwóch powodów. Po pierw- CóŻ wi´c myszy mutanty robiÄ… z nad- nal Institute of Diabetes and Digestive
sze, obserwacja, Że brak PTP-1B chroni miarem kalorii, jeĘli nie przerabiają ich and Kidney Diseases.  NaleŻy jednak
przed oty"oĘciÄ…, jest zaskakujÄ…ca  mówi na t"uszcz? Kennedy opowiada o ostat- braç to pod uwag´ podczas opracowy-
Barbara C. Hansen, dyrektor OĘrodka nich eksperymentach, jeszcze nie opubli- wania leków, które mogÄ… ograniczaç
Badał
nad Oty"oĘcią i Cukrzycą w Uni- kowanych, które wskazują, Że  myszy te przyrost masy cia"a. A to, jak od dawna
versity of Maryland. OpierajÄ…c si´ na tym, spalajÄ… wi´cej kalorii . JeĘli tak, to mie- wiadomo, jest najlepszÄ… metodÄ… zapo-
czego biologom uda"o si´ dowiedzieç libyĘmy nowy sposób walki z oty"oĘciÄ…: biegajÄ…cÄ… wystÄ…pieniu cukrzycy typu II.
o PTP-1B w ciągu ostatnich 10 lat, naleŻa- zahamowanie produkcji PTP-1B. I chociaŻ PTP-1B kusi, Hansen ostrze-
"oby spodziewaç si´ czegoĘ odwrotnego. Druga rewelacja wynikajÄ…ca z tych ga, Å»e  jest ma"o prawdopodobne, aby
Enzym ten jest obecny w komórkach doĘwiadczeł
to fakt, Że myszy pozba- próby zablokowania jednego enzymu
ca"ego cia"a. W mi´Ä˜niach i wÄ…trobie  wione owego genu wydajÄ… si´ zdrowe zakoÅ‚
czy"y si´ sukcesem. Ale byç moÅ»e
wyjaĘnia Kennedy   zdaje si´ dzia"aç i Å»yjÄ… d"ugo pomimo ca"kowitego bra- znajdziemy dwa lub trzy punkty, na
jako wy"Ä…cznik , który decyduje, jak ku PTP-1B. Otwiera si´ perspektywa które róŻne leki b´dÄ… dzia"a"y niezaleÅ»-
d"ugo insulina b´dzie zmuszaç komór- opracowania leku bezpieczniejszego od nie, i wówczas b´dziemy mogli je po"Ä…-
ki do wychwytywania glukozy z krwi. aplikowanych w cukrzycy i oty"oĘci. czyç. A zatem jeĘli nawet nie b´dzie to
 Kiedy insulina wiÄ…Å»e si´ ze swoim re- Wiele z nich wycofano lub stosowanie tylko jedna pigu"ka, naleÅ»y mieç nadzie-
ceptorem na powierzchni komórki, po- ich ograniczono. j´ na wyprodukowanie odchudzajÄ…ce-
woduje, Å»e wewnÄ…trzkomórkowa cz´Ä˜ç Próby kliniczne z troglitazonem, le- go koktajlu przeciwcukrzycowego.
tego receptora zmienia kszta"t  kon- kiem na cukrzyc´ typu II, wykaza"y, Å»e W. Wayt Gibbs
12 ÂWIAT NAUKI SierpieÅ‚
1999
STEPHEN FERRY
Gamma Liaison