1. Pojęcie struktury i struktury społecznej - cztery wymiary : normatywny ,idealny , interakcyjny ,interesy . Definicje klasy społecznej , podklasy, quasi-klasy i warstwy społeczne . Nierówności i stratyfikacja społeczna , cztery rodzaje systemów stratyfikacyjnych .

Struktura (łc. structura "budowa, sposób budowania") - sposób ułożenia czegoś w jakimś porządku. Struktura jest tym, co nadaje całości jedność, jest stałym elementem zorganizowanej całości. Gdy mówimy o strukturze:

- mamy na myśli relacje między elementami

- relacje powinny być regularne

- dogłębne relacje są ukryte, nie widzimy ich na pierwszy rzut oka, są głębokie,

- ukryte relacje są determinujące dla przedmiotu badań, mają określony wpływ na zjawiska, zdarzenia które badamy.

Struktura społeczna, w najprostszym rozumieniu struktura społeczna związana jest ze statystycznym podziałem ze względu na: płeć, miejsce zamieszkania, kategorie zawodowe.

W socjologii struktura społeczna określana jest jako układ wzajemnych relacji elementów, z których składa się społeczeństwo. Różni się od struktury:

- kategoriami wytworów społecznych -jako elementów struktury

- kategorie społeczne mają charakter abstrakcyjny, są wyobrażone, nie można ich dotknąć

- struktura społeczna funkcjonuje w społecznej świadomości

Struktura społeczna wg P.Sztompki to układ składający się z 4 wymiarów:

wymiar normatywny - normy powiązane są wartościami, które regulują instytucje w sensie normatywnym np. małżeństwa. Normy, wartości i instytucje są powiązane -tworzą sieć. Tak widzieli strukturę funkcjonaliści i Durkheim -fakty społeczne są podzielone i wywołują presję, wpływają na nasze działanie.

wymiar idealny - (idee, przekonania, poglądy, wizje) się idei, poglądów, wizji tworzy obraz mentalny społeczeństwa, wpływa to na to jakie działania podejmujemy.

wymiar interakcyjny - (Simmel, teoria wymiany społecznej, behawioryzm, teoria sieci społecznej -Szmatka, Castels) sieć wzajemnie ukierunkowanych na siebie działań. Zadaniem socjologia jest znalezienie , opisanie geometrii, form tych działań.

wymiar interesów społecznych -szans życiowych- (Max Weber) obejmuje zróżnicowane i powiązane szanse życiowe, czyli rozkład dostępu do dóbr społecznie uznanych za pożądane np.: bogactwo, władza, prestiż, wiedza

Te cztery wymiary są właściwie na równi, z osobna nigdzie nie występują. Każdy z nich przedstawia inny, ważny aspekt życia społecznego. Są razem typami idealnymi. Nawzajem się przenikają i wszystkie są istotne dla opisu.

Różnice społeczne -różnice dostrzegalne między ludźmi, które możemy dostrzec, opisać (mają znaczenie ogólne).

Nierówności społeczne -to te różnice między ludźmi które dotyczą dóbr społecznie pożądanych (Gidens).

O tym które dobra są społecznie pożądane decyduje struktura, obraz mentalny, opinie, poglądy, przekonania charakteryzujące społeczeństwo. Podstawowym dobrem społecznie pożądanym są pieniądze =dobra materialne.

Podstawowe dobra społecznie pożądane to:
- dobra materialne

- władza

- prestiż

Sztompka dodaje jeszcze dwa:
- wykształcenie -silnie mobilizująca cecha

- zdrowie

Stratyfikacja -podział społeczeństwa na kategorie społeczne wyższe lub niższe wg wybranego dobra społecznego np. wykształcenia.

Podstawowy podział na klasy społeczne to podział na klasy

- wyższą

- średnią

- niższą

Cztery podstawowe systemy stratyfikacyjne (Gidens)

niewolnictwo -człowiek jako przedmiot własności. Podział na:

- tych którzy posiadali niewolników

- tych nie posiadających niewolników

- niewolników

system kastowy -członek kasty należy do niej przez całe życie, system społecznie zamknięty (Indie)

system stanowy -charakterystyczny dla społeczeństw feudalnych, stany różniły się powinnościami, obowiązkami, prawami (np. szlachta, duchowieństwo, mieszczaństwo, chłopi)

system klasowy -jest to współczesny system stratyfikacyjny charakteryzujący się:

- dobra materialne są podstawą wyróżnienia klas społecznych

- pozycje są osiągalne a nie dziedziczone

- granice miedzy klasami są płynne, nie są tak wyraźne jak w innych systemach

Pojęcia klasy społecznej

W krajak socjalistycznych po II wojnie światowej pojęcia klasy zostało przypisane do koncepcji marksistowskiej, było używane w sposób ideologiczny, bardzo wąsko, bez odstępstw, rygorystycznie.

W krajach kapitalistycznych pojęciu klasy przypisywano wszelkie możliwe znaczenie.

Teoria Kozyra Kowalskiego

Pojęcie klasy najczęściej powiązane jest z dwoma aspektami życia społecznego od Arystotelesa począwszy. Jest to:

- podział pracy

- podział własności -można jej mięć dużo, mało lub wcale. Powiązał własność z produkcją zgodnie z koncepcją Marksa. Wartości związane z produkcją:

- środki materialne (ziemia, domy)

- finanse (pieniądze)

- narzędzia (maszyny)

Prace można podzielić np. wg praca na roli, w biurze, w przemyśle itd.

Inny podział pracy to podział pracy na:

- wykształcenie

- stanowiska wykonawcze i kierownicze

- kwalifikacje (pracownicy wykwalifikowani i niewykwalifikowani)

Pojęcie klasy przypisujemy tylko tej działalności, która jest związana z produkcją. Dzielą się na kategorie:

- klasy -związane z podziałem własności i pracy sfera działalności związana z produkcją

- warstwy -działy pozaekonomiczne, pozaprodukcyjne

Dział pozaprodukcyjny -oznacza, że produkuje się coś czego nie da się sprzedać (np. nauczyciele, lekarze, urzędnicy, duchowni) ale są niezbędni do tego by produkcja mogła funkcjonować.

Klasy -Ci którzy pracują

Quasi Klasy -część ludzi którzy kiedyś pracowali (emeryci, renciści, bezrobotni)

Podklasy -kategoria ludzi funkcjonujących poza prawem (np. szara strefa, mafie).

W kasach produkcyjnych mamy liczne grupy, które są mało produkcyjne lub których produkcja przynosi straty, są to kategorie np: górnicy, chłopi.

2. Teoria klas K. Marksa: def klasy ,wartość dodatkowa , konflikt , pauperyzacja , polaryzacja , prognozy . Teoria struktury społecznej M. Webera -trzy porządki : klasowy statusowy , partyjny . Teoria funkcjonalna Davies a i Moore a usprawiedliwienie nierówności , funkcjonalna , ważność , krytyka. Teoria strukturyzacji stosunków społ A. Giddensa : założenioa , strukturyzacja pośrednia i wymienna krytyka .

Marks nie był socjologiem był ekonomistą. Nigdy nie podał definicji klasy ani nigdzie nie wyłożył swojej teorii.

Pojęcie klasy u Marksa związane jest w pierwszym rzędzie ze stosunkami własności dotyczącymi środków produkcji (kapitalizm).

Wstępny podział na dwie klasy: posiadający i nie posiadając środków produkcji.

Społeczny podział pracy. W zależności od miejsca w tym podziale wyróżniamy:

-tych którzy posiadają środki produkcji ale korzystają z siły najemnej sami nie pracując -kapitaliści (burżuazja).

-Tych którzy nie posiadają środków produkcji ale pracują -klasa robotnicza (proletariat)

Te dwie klasy w społeczeństw kapitalistycznym to tak zwane klasy podstawowe. W społeczeństwie feudalnym to panowie feudalni i chłopi feudalni a w niewolnictwie to niewolnicy i ich właściciele.

Sztompka zwraca uwagę na charakterystyczne cechy tej koncepcji:

- klasy wchodzą ze sobą w całkowicie nie zbędną, określoną relacje -koncepcja relacyjna klas.

- zasadniczą cechą relacji między klasami jest to ze jest to relacja wyzysku czyli burżuazja wyzyskuje proletariat.

- w teorii wyzysku zasadniczą rolę obejmuje pojęcie wartości dodatkowej.

Wartość dodatkowa jest to różnica pomiędzy wkładem pracy w wytworzenie produktu i dzięki któremu ten produkt ma określoną wartość a płacą otrzymaną za prace -zapłatą. Resztę otrzymuje kapitalista.

Wraz z rozwojem kapitalizmu dochodzić będzie do przechwytywania coraz to większej części owej wartości dodatkowej co miało prowadzić do postępującej pauperyzacji tzn. zubożenia klasy robotniczej. Robotnicy coraz więcej będą pracować a kapitaliści coraz więcej zarabiać. Jedna z biegiem czasu robotnicy zaczęli coraz lepiej zarabiać -nie potwierdziła się koncepcja Marksa.

W związku z tym procesem towarzyszącym pauperyzacji miała być polaryzacja społeczeństwa czyli podział społeczeństwa na nieliczną i bogatą klasę kapitalistów i bardzo liczną a biedną klasę robotniczą. Miał temu towarzyszyć również zanik drobnych kapitalistów -proces ten częściowo się dokonał na zachodzie, w naszym społeczeństwie nadal obecni są mali kapitaliści (np. małe sklepy).

Obiektywny interes klasowy -każda z tych dwóch klas ma swój obiektywny interes klasowy. Upraszczając kapitalista ma interes by zarobić jak najwięcej a robotnikowi zapłacić jak najmniej, natomiast interesem klasy robotniczej jest zlikwidowanie systemu kapitalistycznego w drodze rewolucji.

Zdaniem Marksa każda klasa istnieje obiektywnie (istnieje faktycznie), więc jest „klasą w sobie” jest bytem obiektywnym.

Istotne było by klasa (szczególnie robotnicza) stała się również klasą dla siebie -to znaczy będzie rozumiała swój obiektywny interes i działa zgodnie z nim.

Marks uważał, że klasa robotnicza powinna zrozumieć to że jest „klasą w sobie”, pojąć swój interes klasowy i dążyć do erupcji. Ci którzy tego nie rozumieją mają tzw. fałszywą świadomość.

Wszystkie inne cechy klas społecznych zależne są od stosunku wartości i miejsca w podziale pracy. Podział pracy ma jednowymiarowy charakter -jest najważniejszy, inne mu podlegają.

Teoria struktury społ. Webera

Weber nawiązywał wprost do Marksa ale Weber podważył to jednowymiarowe pojęcie podziału. Zdaniem webera należy wyróżnić trzy porządki społeczne. Te porządki są współzależne ale różne. Porządki:

- klasowy -ma charakter wyłącznie ekonomiczny. Podziały klasowy Weber rozumie w sensie szansy życiowej. Te szanse życiowe zależą od pozycji rynkowej. Pozycja rynkowa zależna jest od wielu cech, składają się na nią różne sytuacje. W przypadku części osób ta pozycja rynkowa jest zależna od posiadania środków produkcji, w większości przypadków pozycja rynkowa zależy od wykształcenia, kwalifikacji, umiejętności.

- statusowy (stanowy) -pozwala nam wyodrębnić grupy statusowe albo stany które również charakteryzują się różnymi szansami życiowymi, ale w tym przypadku szanse życiowe zależą od nierównego podziału wg godności, szacunku, prestiżu. Szacunek był podkreślony i uznawany przez społeczeństwo jako coś co się należy. Grupy statusowe różnią się między sobą stylem życia, mogę również różnić się charakterem kontaktów społecznych.

- partyjny -podział na grupy społeczne które mają różne interesy społeczne i walczą o władze. Dla Marksa porządek ten był wpisany w i podporządkowany porządkowi klasowemu.

Wg Webera walka o władzę może być związana z podziałem klasowym (mogą istnieć partie prokapitalistyczne i prorobotnicze). Podział może mieć charakter aksjologiczny np. partie religijne, związane z ochroną środowiska, partia kobiet, rencistów, emerytów, przyjaciół piwa itp.).

Funkcjonalna teoria uwarstwienia Davisa i Moore'a. Stratyfikacja, czyli uwarstwienie to nierówny podział korzyści materialnych i prestiżu społecznego. Społeczeństwo jako funkcjonujący system musi przydzielić swym członkom pozycje społ. i skłonić ich do wykonania związanych z tymi pozycjami obowiązków. Stosuje kary i nagrody. Aby jakaś pozycja była uznana za ważną musi posiadać wysoki prestiż, wysokie zarobki lub wiele wolnego czasu, wymagać specjalnego przygotowania (wykształcenia) lub zdolności (talentu). Innym czynnikiem jest władza. Do takich pozycji można dojść przez „dziedziczenie” pozycji lub własny wysiłek.

Teoria A. Gidensa -teoria strukturyzacji teorii społecznych.

Nawiązuje przede wszystkim do Webera ale zarzuca mu że w jego koncepcji trzeba wymień niezliczoną liczbę klas społecznych.

Wg Gidensa nie jest istotne wyróżnienie klas społecznych, granic między klasami oraz opisywanie klas społecznych z punktu widzenia ich cech. Najważniejsze dla niego jest to by opisać proces tworzenia się klas. Dlatego nie jest to teoria struktur a strukturyzacji -jest to teoria procesów odtwarzania się klas społecznych.

Proces strukturyzacji ma dwa aspekty:

-strukturyzacja pośrednia -to co interesowało Gidensa to, to na jakiej podstawie klasy odtwarzają się z pokolenia na pokolenie.

Analiza stosunków społecznych pokazuje ze w strukturalizacji pośredniej trzy dobra podlegają odtwarzaniu się z pokolenia na pokolenie i określają szanse życiowe tych grup które posiadają owe dobra:

- własność (ci którzy mają coś do przekazania następnym pokoleniom -klasa wyższa)

- wykształcenie (ci którzy są wykształceni mają większe szanse, że przekażą je następnemu pokoleniu -klasa średnia)

- siła robocza (odtwarzanie siły roboczej np. Ci którzy pracują fizycznie kierują dzieci do pracy a nie na studia)

W oparciu o te trzy rodzaje dóbr możemy wyróżnić trzy klasy:

-klasa wyższa (posiadająca własność)

-klasa średnia (przekazująca wykształcenie)

-klasa niższa (przekazująca siłę roboczą)

U Gidensa zamiast wielu klas są 3. procesy odtwarzania nie są dokładne i nie prowadzą do tego że klasy odtwarzają się w pełni).

Strukturyzacji wymiennej -zmiana pozycji klasowej, te aspekty które umożliwiają przechodzenie z klasy do klasy. Zachodzi w trzech aspektach:

- zmiany związane w uczestnictwie w podziale pracy w przedsiębiorstwie

- podział władzy w przedsiębiorstwie

- uczestnictwo w grupach dystrybutywnych -zmiana miejsca w podziałach społecznych poprzez zmianę stylu życia (stylu konsumpcji)

Dobrą stroną teorii było wymienienie tych trzech klas ale bywa to również krytykowane z powodu nie zbyt jasno określonej klasie średniej.

Gidens wiąże podziały społeczne z ruchliwością społeczną -im większa ruchliwość społeczna tym mniejsze (mniej wyraźne) podziały społeczne.

Wright -teoria sprzecznej lokalizacji klasowej

Jest to teoria nawiązująca do teorii Marksa. Zgodnie z tą teorią podziały klasowe związane są z kontrolną nad trzema rodzajami zasobów:

- zasoby finansowe (kapitał, pieniądze, kredyty)

- zasoby materialne (ziemia, fabryki, maszyny, biura)

- zasoby siły roboczej (pracownicy)

Wyróżniamy dwie klasy (oprócz podstawowych), które mają niesprzeczną lokalizacje klasową

- klasa która kontroluje wszystko

- klasa która nie kontroluje nic

Po środku są Ci, którzy mają sprzeczną lokalizację (np. cząstkową kontrolę tych dóbr) -jest to szeroko rozumiana klasa średnia.

3. Cechy i źródła kapitalizmu . Cechy współczesnego kapitalizmu - cztery trendy .Teoria rewolucji menagerów J. Burnhama i jej krytyka .

Źródła kapitalizmu

Powstał podczas rewolucji francuskiej, chociaż niektórzy uważają że nieco wcześniej pojawił się w Anglii. Po Europie rozniósł go Napoleon. Rodził się w łonie społeczeństwa feudalnego.

I. PRZEMIANY RELIGIJNE , MENTALNE Jednym z ważniejszych czynników było pojawienie się protestantyzmu a zwłaszcza treści niesionych przez protestantyzm. Weber nazwał etykę protestancką duchem kapitalizmu. Na ów duch kapitalizmu składały się trzy cechy:

- twierdzenie że celem życia powinno być bogacenie się (dążenie do zysku), zysk jest dobry bo stworzył go Bóg,

- asceza -gromadzenie bogactw tak ale nie korzystanie z nich; oszczędność,

-praca - celem życia człowieka na ziemi jest praca

Taki zespół wartości pozwolił a bardzo znaczącą akumulacje kapitału, który pozwolił na wzrost gospodarczy .

II. NOWE SIŁY SPOŁECZNE = Zwrot gospodarczy, zmiany natury ekonomicznej w okresie renesansu powodowały pojawienie się nowej warstwy. Zaczęła rosnąć w siłę i powiększać się nowa klasa społeczna (która początkowo nie miała swojego miejsca w systemie aż do rewolucji) tzw. stan III czyli grupa ludzi która posiadała spory majątek ale nie posiadała żadnych praw lub miała je ograniczone. Nie miał on miejsca w systemie aż do czasu rewolucji.

Pojawienie się III stanu (o sile ekonomicznej ale o braku możliwości działania) -główną przyczyną braku rozwoju tej grupy (od strony ekonomicznej) w społeczeństwie feudalnym był podział granicami celnymi, przez co wymiana gospodarcza była utrudniona -gospodarka autokratyczna (zamknięte, samowystarczalne, każdy chłop sam, miasto), jeżeli trzeba było coś wymienić spotykało się to z barierą celną.

Prawo składu -każdy kupiec przejeżdżający przez miasto musiał wyłożyć na jakiś czas swój towar do sprzedaży.

III.NAUKA = Rozwój siły wytwórczej, rozwój nauki w wyniku akumulacji wiedzy oraz ciekawości ludzi i wynalazki techniczne.

Kapitalizm stworzyła maszyna parowa. Był to szczególnie istotny wynalazek dla kapitalizmu.

Główną granicą zwiększania produkcji jest energia. Feudalizm miał kłopot z niemożnością dysponowania wystarczającą ilością energii. Maszyna parowa pozwoliła skupić tyle energii w jednym miejscu ile było potrzeba. Problem było dostarczanie odpowiedniej ilości węgla. Dostarczana go poprzez rzeki i kanały.

Mentalność, siła społeczna, rozwój współgrały i doprowadziły do powstania kapitalizmu.

Główne cechy kapitalizmu.

I. Kapitalizm opiera się na prywatnej własności środków produkcji które w naturalny sposób zdążają do koncentracji. Przed kapitalizmem istniała już własność prywatna ale była mała. Kapitalizm pożera własne dzieci. Małe sklepy są likwidowane na rzecz marketów.

II. Wolny rynek dla towarów

III. Wolny rynek dla siły roboczej (siła robocza również jako towar)

IV. dochód kapitalisty uzyskiwany jest w drodze wynajmowania siły roboczej (praca najemna)

V. Marks dodaje że cechą kapitalizmu jest konflikt klasowy związany z wyzyskiem i przejmowaniem wartości dodatniej.

Z problemem rozwoju kapitalizmu związany jest problem z nadmiernymi dochodami w górnej klasie a zmniejszającymi się dochodami w klasie pracującej. Przejmowanie wartości dodatniej powoduje zjawiska niepokojące (wzrost majątków menagerów a zmniejszanie się płac) doprowadziło to do kryzysu ekonomicznego.

Trendy rozwojowe

1. tradycyjny kapitalizm to kapitalizm gdzie jest właściciel (jest dyrektorem, robi wszystko sam) -kapitalizm właścicieli

Menagerowie pojawili się w XIX w. są to ludzie wynajęci aby robić to samo co byli kapitaliści ale do zarządzania bo właściciel nie byli tego w stanie ogarnąć).

Zjawisko pojawienia się kapitalizmu menagerów towarzyszy pojawienie się zjawiska kapitalizmu akcyjnego. Powodowało to rozproszenie się własności. Było już wielu nie jeden właściciel. Patrz teoria rewolucji menagerów.

2. Zjawisko opisane przez Marksa, polegające na tym , że w początkowym okresie istnienia kapitalizmu nastąpiła polaryzacja (polaryzowanie społeczne związane z tym, że kapitaliści byli coraz bogatsi a robotnicy coraz biedniejsi). Nie doszło jednak do tego zjawiska. Od końca XIX w. polaryzacja zaczęła wyhamowywać. Polaryzacja to dzielenie społeczeństwa na dwie grupy. Marks wiązał je z zaburzeniem.

3. Od końca XIX w. nastąpiło również zahamowanie pauperyzacji (szczególnie klasy robotniczej). Powiązane jest to z pojawienie się nowej klasy średniej.

Wraz z rozwojem kapitalizmu dochodzić będzie do przechwytywania coraz to większej części owej wartości dodatkowej co miało prowadzić do postępującej pauperyzacji tzn. zubożenia klasy robotniczej. Robotnicy coraz więcej będą pracować a kapitaliści coraz więcej zarabiać. Jedna z biegiem czasu robotnicy zaczęli coraz lepiej zarabiać -nie potwierdziła się koncepcja Marksa.

Relatywnie pracownicy zarabiali coraz mniej ale mieli więcej i to im wystarczało.

Relatywna deprywacja -polega na tym, że my oceniając swoją sytuacje nie porównujemy się do obiektywnych wartości ale do tego jak my ją widzimy. Ważne jest to do jakiej sytuacji się porównujemy a nie to w jakiej się znajdujemy.

4. zwiększenie praw i uprawnień klasy robotniczej w wyniku rozwoju demokracji (np. możliwość działania związków zawodowych)

5. Globalizacja kapitalizmu (kapitał staje się globalny) głównym kłopotem z tym związanym jest brak kontroli nad procesami ekonomicznymi i społecznymi.

Teoria rewolucji menagerów Bernhama.

Pojawiła się w czasie II wojny światowej (1941r.). odpowiadała na proces pojawienia kapitału akcyjnego i się nowej klasy -menagerów którzy nim zarządzają. Berngham na początku uważał to za zjawisko negatywne. Z czasem doszedł do wniosków przeciwnych. Uznał że proces ten zmienia kapitalizm i jest to zmiana na lepsze. Doszedł do wniosku że to iż do władzy dochodzą menagerowie jest szansą na likwidacje a przynajmniej spowodować zmniejszenie konfliktów klasowych. Analiza wczesnego kapitalizmu z lat 30 pozwoliła mu stwierdzić że możemy mówić o społeczeństwie nie kapitalistycznym a postkapitalistycznym więc marksizm przestaje być aktualny. Teoria marksizmu jest już nieadekwatna.

Zdaniem Bernhama zmieniła się klasa dominująca. Przestali nią być kapitaliści a stali się menagerowie.

Teoria rewolucji wywołała dyskusje na zachodzie. Spotkała się z krytyką, zaczęto sprawdzać ile przedsiębiorstw jest przejętych przez menagerów.

Wątki krytyczne:

-KAPITAŁ AKCYJNY był rozproszony .Zdaniem krytyków ten rozproszony kapitał może utrudniać znalezienie właściciela , który go kontroluje i w takiej sytuacji kontrole mogą przejąć menadżerowie. Może być również odwrotnie. Jeżeli kapitał jest bardzo rozproszony to kapitalista może kontrolować więcej przedsiębiorstw przez pakiet kontrolny.

-KWESTIA RYNKU KAPITAŁOWEGO -posiadanie akcji nie zawsze jest jawne

- odróżnić kontrole strategiczną od kontroli taktycznej - Właściciel nie musi się ujawniać jeżeli przedsiębiorstwo działa sprawnie. Piecze nad kontrolą strategiczną posiadają menagerowie. Kontrola taktyczna- jak się źle dzieje właściciel zmienia menagerów.

- Mentalność ,sposób myślenia, pozycja ekonomiczna ale także zasoby jakie posiadają menagerowie zbliża ich do klasy kapitalistów.

(i kapitalistów i menagerów wlicza się do klasy wyższej -elita. Liczy ona 1-3% społeczeństwa).

4. Powstanie klasy średniej , stara i nowa klasa średnia , definicja granicy klasy średniej , teoria sprzecznej lokalizacji klasowej E.O .Wirghta profesjonalizacja klasy średniej.

Termin „klasa średnia” został przeniesiony z tradycji anglosaskiej. Tym mianem w ogólności określano zbiór ludzi, którzy z racji posiadania majątku albo też unikalnych kwalifikacji zawsze są w społeczeństwie potrzebnych, w pewien sposób niezależnych od meandrów, zmienności polityki państwa. Dużą rolę w rozwoju i kształtowaniu się tej klasy odegrała też reformacja i protestantyzm. Ta klasa drobnomieszczaństwa tworzyła tzw. „starą klasę średnią”.

Klasa średnia gwarantuje stabilność gospodarki rynkowej, jest gwarantem demokracji. Poniekąd idealnym modelem społeczeństwa byłby taki, gdzie większość stanowiłaby klasa średnia, przy nie wielkim udziale klasy wyższej i niższej.

Klasę średnią dzielono na starą i nową:

stara - drobni przedsiębiorcy, rzemieślnicy, właściciele firm usługowych

nowa (tzw. białe kołnierzyki) - pracownicy umysłowi

. Klasie średniej przypisuje się dwie podstawowe funkcje: utrzymanie równowagi gosp., i równowagi politycznej.

Profesjonalizacja Zjawisko to polega na tym, że działalność zawodowa zostaje podporządkowana jednolitym przepisom i kontroli. Profesjonalizacja służy także do eliminacji konkurencji:

„Nowa klasa średnia”

• własność - posiadanie części środków produkcji, własność przedsiębiorstw, udziały

• szanse na rynku - wykształcenie, wiedza

• styl życia - system wartości, indywidualizm, presja na sukces

teoria E.O. Wrighta sprzecznej lokalizacji klasowej

Teoria nawiązująca do Marka

Podziały klasowe związane są z kontrolą nad trzema rodzajami zasobów.:

- zasoby finansowe -kapitał, finanse, kredyty

- zasoby materialne -kiedyś najważniejszy ziemia, fabryki, nieruchomości, maszyny, biura

- zasoby siły roboczej

Możemy na ich podstawie wyróżnić dwie klasy które mają niesprzeczną lokalizację klasową

1. klasa kontrolująca zasoby

2. klasa nie kontrolująca -robotnicy

pośrodku, między nimi są Ci którzy mają sprzeczną lokalizacje klasową (cząstkową kontrole któregoś z dóbr) -klasa średnia

5.Cechy socjalizmu jako ustroju społ. Zasady podziałów społecznych : Robotnicy , chłopi , inteligencja i biurokracja partyjno -państwowa . jako segmenty struktury społecznej .

Aby zrozumieć przemiany trzeba zrozumieć na czym polega funkcjonowanie systemu socjalnego. Ustrój socjalistyczny był następcą kapitalizmu, powstał na jego gruzach ale nie w wyniku rewolucji.

CECHY SOCJALZIMU

1. nacjonalizacja środków produkcji- własność państwowa, nie dopuszczano środków produkcji prywatnej, w Polsce częściowo środki produkcji zostały w rękach prywatnych np. rzemiosło, drobny handel

2. autorytarna władza- przechwycenie wszystkich ministerstw siłowych (obrona, sprawy wewnętrzne, zbrojny) aby mieć większą władzę

3. połączenie systemu partyjnego i systemu państwowego- partia komunistyczna i państwo stanowiły pewną jedność, ścisłe połączenie na różnych poziomach.

4. etatyzm- przydzielaniu najważniejszych stanowisk nie na zasadzie wolnego rynku w ramach podziału pracy ale w ramach podziału partyjnego -nomenklatura- nieformalny spis stanowisk na które potrzebne było zatwierdzenie przez partie, partyjnej nominacji. Pozostałości nomenklatury są do dziś widoczne.

5. prawo prerogatywie- to takie prawo które nie dotyczy władzy, władza jest ponad

6. bezlitosna industrializacja- wykorzystująca wszystkie możliwe środki aby ją realizować, miała na celu podniesienie poziomu obronności (nasika na rozwój zakładów przemysłu ciężkiego w Polse).

7. ograniczenie nierówności w biedzie -dobry poziom życia wiązał się z niewielkimi różnicami w biedzie.

8. priorytet silnego nacisku na konsumpcje zbiorową- oduczenie ludzi indywidualizmu, izraelski kibuc, wszystko jest wspólne

9. podział dóbr i nierówności były modyfikowane przez rozbudowany system przywilejów z jednej strony i przez działania elementów czarnego „wolnego” rynku(fuchy wykorzystywanie fachu do zarobienia dodatkowych pieniędzy)

10. zrywał z przeszłością bardzo radykalnie, odcinał się od norm postępu, dawał mglistą wizję przyszłości

STRUKTURA SPOŁECZNA W SOCJALIZMIE

Mówiąc o strukturze społ kapitalistycznego fundamentem była własność podziału pracy w ramach wolnego rynku jest to oczywiste własność prywatna

Socjalizm likwiduje własność i w zasadzie likwiduje wolny rynek pracy na rzecz nomenklatury. W odniesieniu do społ. socj. nie można stosować teorii struktury. Na strukturę socjalizmu wpływa podział zawodowy, ranga instytucji, władza

RANGA INSTYTUCJI

WŁADZA ZAWÓD

inteligencja

niżsi urzędnicy

robotnicy

chłopi

W ramach tych kategorii społecznych miejsce zajmowane zależne jest od rangi tej instytucji.

W inteligencji można wyróżnić specyficzną część biurokracje państwowo-paryjną.

ROBOTNICY NOMINALNIE NAJWYŻSZĄ KATEGORIĄ SPOŁECZNĄ

Najwyższą kategorią wśród robotników byli hutnicy, górnicy( przemysł ciężki) Rozwój przemysłu ciężkiego był niski stopień wydajności, to prowadziło do bardzo dużego zapotrzebowania na siłę roboczą. Konsekwencja było to że wszyscy mieli pracę. Duże bezpieczeństwo pracy, bardzo trzeba było się starać żeby być zwolnionym, duża płynność pracy, zmieniane firmy stanowiska.

Pozycja robotników powodowała że władza była bardzo uczulona na żądania robotników. Mieli coś do powiedzenia, były realizowane ich żądania, powszechne zjawisko kradzieży.

CHŁOPI KATEGORIA ZDECYDOWANIE NIŻSZA ZE WZGLĘDU NA ZNACZENIE I POZYCJE SPOŁECZNĄ, to oni podnosili koszty industrializacji. Najwyższą rangę posiadali ci chłopi którzy byli związani z PGR, spółdzielniami, drobni chłopi, badylarze. Podstawowym kanałem awansu była możliwość stania się chłoporobotnikiem- pozostać na ziemi ale jednocześnie pracować z zakładach budowanych w okolicy.

INTELIGENCJA NA KATEGORIA ŚRODKOWOEUROPEJSKA, w zachodniej europie nie ma inteligencji, pozostałość po Rosjanach. Inteligencja to kategoria charakterystyczna dla krajów zacofanych gospodarczo, ekonomicznie(więcej ludzi wykształconych niż może wchłonąć gospodarka.

Inteligencja pełniła specyficzną rolę w ustroju socjalistycznym, trudna do opisu. Inteligencja była bardzo zróżnicowana- bardzo bogaci i bardzo biedni-ta która współpracowała z socjalizmem i ci którzy walczyli-

Była bardzo rozproszona, siła nacisku wobec władzy była stosunkowo nie wielka. Niskie zarobki, które mogła modyfikować w ramach czarnego rynku.

BIUROKRACJA PAŃSTWOWO - PARTYJNA czynnikiem wyodrębniającym jest władza, była na liście płac instytucji którymi zarządzała. Charakterystyczna była pseudoselekcja, najmniej liczy się kompetencja.

Teoria M .Dżilas „teoria czerwonej burżuazji” klasa nie widziała różnicy między strukturą systemu socjalistycznego a strukturą systemu kapitalistycznego.

Biurokracja przechodziła podobne ewolucje początek to arystokracja, drugi etap kultu jednostki, trzeci oligarchia( przywódco grupowe).

Biurokracja państwowo-partyjna jej pozycja materialna nie była tak wysoka jakby to wynikało z udziału we władzy.

6. Społeczeństwo postkomunistyczne ,rewolucja bez teorii ?-ortodoksja liberalna i liberalny konstruktywizm .Przeszkody w realizacji liberalnego konstruktywizmu : dziedzictwo przedkomunistycznej przeszłości , czyli romantyczny patriotyzm zamiast obywatelskiej postawy + charakter narodowy +społeczna genealogia inteligencji , nacisk rewolucyjnych oczekiwań , ekonomiczne dylematy odbudowy kapitalizmu , konflikty interesów w okresie transformacji według podziałów klasowych, podziały polityczne i przyszłość demokracji.

1. REWOLUCJA BEZ TEORI ???

DWA PODSTAWOWE POGLĄDY JEDNI MÓWUILI ŻE MAMY TEORIĘ TRANSFORMACJI A INNI ŻE JEJ NIE MA , BO NIKT TEJ TRANSFORMACJI NIE PRZEWIDZIAŁ , NIKT JEJ NIE PROPONOWAŁ NIKT NIE PRZYPUSZCZAŁ ŻE SOCJALIZM UPADNIE I POJAWI SIĘ KAPITALIZM JEŻELI COŚ PRZEWIDYWANO TO TO ŻE KAPITALIZM I SOCJALIZM WIZJE TYCH USTROJÓW BĘDĄ SIĘ DO SIEBIE ZBLIŻAĆ JEST TO TEORIA KONWERGENCJI GŁÓWNY CZYNIK UPODOBANIA SIĘ TO WYMOGI ORGANIZACYJNE , PRODUKCYJNE

2- CZĘŚĆ MÓWIŁA TAK ŻE TEORI TRANSFORMACJI NIE MA I DOBRZE ŻE NIE MA BO WSZYSTKIE DOTYCHCZASOWE TEORIE SKOŃCZYŁY SIĘ CAŁKOWICIE ODWROTNIE DO TEGO CO GŁOŚIŁY

NP. REWOLUCJA FRANCUSKA , REWOLUCJA ROSYJSKA ( MÓWIŁO SIĘ O RÓWNOŚCI SPRZĄTACZKA MOŻE BYĆ MINISTREM )

• TEORIA TRANSFORMACJI POJAWIŁA SIĘ POŻNIEJ , ALE KIEDY ZACZEŁA FUNKCJONOWAĆ DRUGIE STANOWISKU TEORIE S.A. OBA STANOWIAKA MOGĄ BYĆ KOMPLEMENTARNE A NIE SPRZECZNE TA TEORIA JEST NAZYWANA TEORIĄ LIBERALNA WERSJA KONSTRUKTYWIZMU - ZAŁOŻENIA TEJ TEORI

• 1 PROCESY HISTORYCZNE MOŻNA PRZEWIDYWAĆ

• 2 ISTNIEJE PEWIEŃ JEDEN WZÓR ZASADNICZY WZÓR ZMIAN SPOŁECZNYCH

• 3 TE ZMIANY MOGĄ BYĆ PROWADZONE W KONTROLOWANY SPOSÓB

TA KONCEPCJA NAWIĄZUJE DO SŁAWNEJ IDEII KOŃCA HISTORII FUKIJAMA KONIEC HISTORII KTÓRY MIAŁ POLEGAC NA TYM ŻE ZOSTAŁ ROZWIAZANY GŁÓWNY KONFLIKT I ROZWIĄZANIEM JEST GOSPODARKA WOLNORYNKOWA , DEMOKRACJA CO JEST REALIZOWANA W EUROPIE I USA ZOSTAŁO TO ODRZUCONE W ROSJI JEJ NOŚNIKIEM BYŁ MIĘDZYNARODOWY BUDRZED NARODOWY ( TNIEMY WYDATKI TU I TU ) U NAS GŁÓWNYM ŻECZNIKIEM TEJ KONCEPCJI BYŁ BALCEROWICZ ALE DZISIAJ TE METODY BYŁY BY NIE SKUTECZNE ALE W CZESNIEJ SIĘ SPRAWDZAŁA

ORTODOKSJA LIBERALNA I LIBERALNY KONSTRUKTRYWIZM

1- PROBLEM DZIDZICTWA PRZESZŁOŚCI

2. NACISK REWOLUCYJNYCH OCZEKIWAŃ

3. EKONOMICZNE DYLEMATY ODBUDOWY KAPITALIZMU

4. KONFLIKTY INTERESÓW KLASOWYCH , GRUPOWE W CZASIE TRANSFORMACJI

5. PROBLEM Z PODZIAŁAMI POLITYCZNYCH I DYSKUSJI WOKÓŁ DEMORACJII

DZIEDZICTWO PRZESZŁOŚCI

1- DLA POWODZENIA TRANSFORMACJI BARDZO ISTOTNYM OBCIĄŻENIEM JEST OPCIĄŻENIE PRZESZŁOŚĆI ALE TEŻ TO DZIEDŻICTWO MOŻE BYĆ POMOCNE

JEDNE KRAJE MAJĄ TAKIE DZIEDŻICTWO W KTÓRE SPRZYJA I S.A. TO - ,

1. ESTONIA ,--PROTESTANCKA MENTALNOŚĆ , ETYKA PRACY , NAJBARDZIEJ ZINTERNETOWANY KRAJ ,

2. 2- SŁOWENIA ,- PRZYKŁAD NA MINI SKALĘ I TO DOTYCZY REGIONU WIELKOPOLSKI KIEDY ELITY, KOŚCIUŁ SZARY CZŁOWIEK ZŁĄCZYŁY SIĘ WSZYSCY RAZEM ZACZELI DZIAŁAC W ŻYCIU GOSPODARCZYM,

POLSKIE DZIEDZICTWO PRZESZŁOŚCI POLSKI

1- POLSKIM PROBLEMEJ JEST TO ŻE ZAMIAST ROZWOJU OBYWATELSKIEGO SPOSOBU MYŚLENIA OD ZAWSZE FUNKCJONUJE TZW ROMANTYCZNY PATRYJOTYZM KTÓRY POLEGA NA ŚWIECKIM, RACJONALNE TRAKTOWANIU SPRAW PUBLICZNYCH

NACISK NA RÓWNOŚĆ PRAW I OBOWIĄZKÓW ( STOCZNIA W GDAŃSKU POMOC JEDNYM FINANSOWA A INNYM PRZEDSIEMBIORCĄ NIE )

2- LOJALNOŚĆ WOBEC PAŃSTWA JAKO INSTYTUCJI, TRAKTOWNIE TEGO PAŃSTWA JAKO MOJE PAŃSTWO ZACZOŁ ON POWSTAWAĆ W CZASIE REWOLUCJI FRANCUSKIEJ FUNKCJONUJE W KRAJACH SKANDYNAWSKICH ZAMIAST TEGO SPOSOBU MYŚLENIA PROPONUJEMY ROMANTYCZNY PATRYJOTYZM :

CECHY ROMATYCZNEGO PATRIOTYZMU

1. WALKA JAKO PODSTAWOWY SPOSUB WYRAZANIA MIŁOŚCI DO PATRIOTYZMU POWODUJE TO ZAPRZEPASZCZANIE DOROBKÓW POKOLEŃ , NIE PRZYGOTOWANYCH I NIE REALNYCH ZRYWACH POWSTAŃCZYCH NIESZCZĘSNA INZUREKCJA KOŚCIUSZKOWSKA ( PIJANY KOŚCIUSZKO , DOWODZIŁ PIJANY ) powstanie warszawskie KLĘSKA 200 TYŚ LUDZI ZGINEŁO

NIE MA PRACY KTÓRA BYŁA BY GODNOŚCIA JAKO SPOSÓB WYRAŻENIA PATRYJOTYZMU , ZAŁATWIAMY WSZYSTKO NIEZAPROJEKTOWANYMI WALKAMI ZAŁATWIAMU SZABLA A NIE PRACĄ

2- KŁOPOT Z GENOLOGIĄ INTELIGENCJI POLSKIEJ KATEGORIA ŚRODKOWOWSCHODNIA PRZED DRUGA WOJNA ŚW WYMYŚLIŁ TĘ KATEGORIĘ JÓZEF CHAŁSIŃSKI PISAŁ ZE POLSKA GENALOGIA INTELIGANCJA WYWODZI SIĘ ZE SZLACHTY , JEST ONA NOŚNIKIEM TRADYCJII , I SZCÓĄTKUW ZDGENEROWANYCH ZACHOWAŃ SZLACHECKIEJ MENTALNOŚCI ( NIE DOCENIANIE ROLI PRACY ) WSTYD WOBEC PRACY , UTRZYMYWANIE DUŻEGO DYSTANSU DO OSÓB ZAJMUJĄCYCH NIŻSZĄ POZYCJĘ , TO RÓWNIEŻ KULTYWOWANIE PEWNEGO STYLU ŻYCIA WYRÓŻNIAJĄCE INTELIGENCJĘ I CHAŁAŚINSKI POPATRYWAŁ SIĘ TUTAJ ZACHOWAŃ NAWIĄZYWANIA DO STYLU SZLACHTY ARYSTOKRACJII

2. HARAKTER NARODWY AUTOR - ANTONIO KĘPIŃSKI PSYCHIATRA ON NIE MÓWIŁ O HARAKTERZE NARODOWYM POLAKÓW TYLKO ŻE POLACY MAJA DWOJAKI PRZECIWSTAWNY HARAKTER NARODOWY NIE MA POJEDYNCZEGO CHARAKTERU

• HISTERYCZNY - WIĄŻE SIĘ ZE SZLACHTĄ , MĘTALNOŚĆ POLSKIEJ SZLACHTY BITKA , ZASTAW SIĘ ALE POSTAW SIĘ , JAKOŚ TO BĘDZIE , WIARA W CUDA TZW FANTASTIKA PSEUDOLOGIA ŻYJEMY W ŚWIECIE KONFOBULACJI , WIARA W CUDA

• PSYCHASTENICZNY - ZRÓDEM TUTAJ JEST POLSKI KMIOTEK CHARAKTERYZUJE SIĘ PROBLEM PRACOWITOŚCI I PROBLEM NIE NAWIDZIMY PRACY PO SZLACHECKU CZŁOWIEK CICHY SPOKOJNY ALE JAK PRZYJDZIE CO DO CZEGO TO UMIE WALCZYĆ , POSTAWIĆ SIĘ WYBUCHNĄĆ , POLSKI KMIOTEK JEST CZŁOWIEKIEM NIE PEWNY SWEGO , DZISIAJ MOŻEMY POWIEDZIEĆ ŻE JEST ZESTRESOWANY NIE KREATYWNY , ALE JEST W STANIE PRZEŻYĆ KAŻDĄ NIEDOLĘ MA CHĘĆ PRZETRWANIA ZA WSZELKĄ CENĘ

OBYDWIE TE WERSJE SĄ. NA GRANICY NORMY PSYCHICZNEJ SĄ TO TYPY OSOBOWOŚCI

2DRUGA PRZESZKODA W REALIZOWANIU KONSTRUKTYWIZMU JEST ZJAWISKO ZWANE NACISKIEM REWOLUCYJNYCH OCZEKIWAŃ WIĄŻE SIĘ ON Z OCZEKIWANIEM NA NATYCHMIASTOWE ZMIANY

JEŻY SZACKI ZBUDOWAŁ TEORIĘ REWOLUCYJNEJ ŚWIADOMOŚĆI ICH CECHY

1- JEDNOSTRONNOŚĆ POLEGA NA TYM ŻE MAJĄ BYĆ TYLKO ZYSKI I ZADNYCH STRAT , KOSZTY SĄ ZŁE

2-SPOŁECZEŃSTWO MA WSZYSTKO, SPOŁECZEŃSTWO JEST JUŻ BOGATE , TO CO NIE JEST DOSTĘPNIONE TO JEST WINĄ ONYCH CZYLI ONYCH - RUSCY , KOMUNIŚCI ,

3- MIT JEDNOŚCI DZIAŁANIA WSZYSCY MAJĄ IŚĆ I RAZEM WALCZYMY ALE NIE OTO CHODZI TRZEBA UMIEĆ DOCHODZIĆ DO KOMPROMISU , JEST TO MIT RUJNUJĄCYM CAŁĄ POLITYKĘ I NAS , POLITYCY POWINNI SIĘ KŁUCIC ALE „ ŁADNIE „ A ONI TEGO NIESTETY NIE UMIĄ I DZIAŁAJĄ NA SZKODĘ OBYWATELÓW KRAJU POLSKIEGO

4- PRZEKONANIE ŻE SPOŁECZEŃSTWO JEST MĄDRE I GŁĘBOKO MORALNI ( ANI MĄDER ANI MORALNE JAK MY JESTEŚMY ZDEMORALIZOWANI WSKAŻNIK JEST RUCH DROGOWY PRZESTRZEGAŃIE ZNAKÓW , SYGNALIZACJI DROGOWEJ , SPOŁECZEŃSTWO NIE MOŻE SIĘ MYLIĆ JEST TO TZW NACISK NA SUKCES I WEDŁUG WŁADZ SPOŁECZEŃSTWO JEST ZMUSZONE DO OSIĄGNIĘCIA SUKCESU .

Konflikt interesów społecznych -w okresie transformacji hamulcem w rozwoju kraju mogły być konflikty interesów które zazwyczaj są niedostrzegalne.

1. robotnicy jako klasa społeczna byli główną siła napędową ruchów antykomunistycznych (awangarda tych ruchów) zasłużyli się tym względzie (w Polsce to Solidarność) najwięcej o nią walczyli ale i najwięcej stracili na przemianie którą sami wywołali i niechcący obalili komunizm mimo, że tak naprawdę tego nie chcieli. Powodując upadek komunizmu stracili zatrudnienie. Straciła najwięcej tak zwana arystokracja robotnicza (dobrze opłacani, Ci którzy mieli dużo do powiedzenia): stoczniowcy, górnicy, kolejarze -bastiony klasy robotniczej. Trudna była sytuacja miejscowości gdzie upadł główny lub jedyny zakład (głownie dotyczy Ślaska).

Klasy dotknięte przez przemiany miały naturalną, zrozumiałą skłonność do ulegania hasła publicystycznym. Skłonność do populizmu wykorzystują politycy.

2. chłopi -w Polsce było silne indywidualne rolnictwo (mało wydajne, 10 x mniej wydajne w porównaniu z Europą Zachodnią).

W pierwszym momencie chłopi zachłysnęli się gospodarką rynkową bo mogli produkować i sprzedawać po cenie za jaką chcieli, ale było to zjawisko krótko trwałe. Protesty przeciwko transformacji wzięły się właśnie z tego powodu. Chłopi na transformacji relatywnie tracą. W krajach postradzieckich zwłaszcza w Związku Radzieckim nie chcieli przejmować ziemie na własność -większość leżała odłogiem.

Robotnicy i chłopi to dwie klasy które miały problem z utrzymaniem swojej pozycji po transformacji

3. urzędnicy mają zróżnicowaną sytuację. Są grupy które zyskały na transformacji:

- kadra kierownicza, menagerowie zwłaszcza w przedsiębiorstwach prywatnych (lepsze zarobki, możliwości działania)

- biurokracja (administracja rządowa), ma poczucie władzy, możliwość uzyskana dodatkowych dochodów zwłaszcza korupcyjnych (Ministerstwa, kierownicy w Urzędach)

- szeregowa inteligencja -nauczyciele stracili na transformacji

- przedsiębiorcy -ich sytuacja jest zróżnicowana. Gro z nich to mikrofirmy (zatrudniający 1 osobę) w badaniu na przedsiębiorcami i bezrobotnymi nie było dużych różnic w poglądach na sytuację społeczną (większość bezrobotnych zakładało przedsiębiorstwa, po utracie pracy dużo przedsiębiorców żyje na przeciętnym poziomie). Zbyt dużo jest mikrofirm, które nie funkcjonują prawidłowo, powstaje chałupnicza przedsiębiorczość -przydomkowe firmy.

Dylemat terapii szokowej -polega na problemie jak przejść z gospodarki opartej na ssaniu popytu na gospodarkę opartą na nacisku podaży (pełne półki a nie ma za co kupić). Terapia szokowa potrzebowała kilku posunięć:

- liberalizacja cen (za taką cenę za jaką ktoś kupił)

- likwidacja subsydiów (dopłat do produkcji), efektem ubocznym były silne tendencje inflacyjne (zbyt wysoka inflacja). To wymagało kontroli dowodów (popiwek -powyżej pewnego poziomu państwo pobierało pieniądze z wypłat),

- wysokie stopy procentowe (dobre kredyty ale mało dostępne)

- cięcia budżetowe (likwidacja zakładów), utrzymanie inwestycji czego końcowym efektem było bezrobocie

Terapia szokowa daje efekty gdy jest szybka. Dała odczuwalne dla ludzi efekty. Pewne grupy zaczęły zyskiwać ale większość grup na początku straciła. Strata była związana z demontażem rozdziału dóbr charakterystycznym dla społeczeństwa socjalistycznego.

1. demontaż podziału pracy -dobre zasady pełnego zatrudnienia

2. demontaż konsumpcji zbiorowej -zakłady przestały prowadzić stołówki

3. rozmieszczenie (podział) lokacji dóbr rzadkich (telefon, mieszkanie, samochód)

4. demontaż socjalnych cen dla szeregu dóbr (np. leki, mieszkania, prąd). Było to coś rewolucyjnego, zauważalnego. Zagrożeniem była destabilizacja społeczeństwa.

Transformacja i polityka -realizacja interesów politycznych

Polityka wiąże się z demokratyzacją, w kontekście transformacji z rozwojem demokracji. Dobrze powodzi się w Czechach. Inne kraje w tym Polska to demokracje ułomne. Czym dalej na wschód tym gorzej z demokracją.

Gospodarka rynkowa nie potrzebuje demokracji np. w Chinach -niekoniecznie może jej sprzyjać.

Zasadniczą cechą polityki jest brak politycznej reprezentacji interesów. Istnieją ugrupowania które reprezentują interesy konkretnych grup społecznych, mają własny elektorat i starają się go politycznie reprezentować. W Polsce takiej polityki nie ma. Podziały personalne są efektem powstawania nowych partii. Polską politykę charakteryzuje atrofia -zawiść idei politycznej reprezentacji.

Idea społecznej emanacji (każda partia uważa, że reprezentuje cały naród)- interes narodowy jest reprezentowany przez każdą partię.

Etyka intencji -kieruje wyborcami idącymi do wyborów (polityka jest uprawiania na zasadzie Wiery, emocji).

Reprezentacja obszaru symbolicznego. Składają się na niego normy, wartości, ideologie, wierzenia. Ten obszar w czasie PRLu był prosto (za lub przeciw komunizmowi).

7. Ruchliwość społeczna , definicja i rodzaje ,funkcje- wpływ na strukturę społeczną ,na stabilność ,na gospodarkę na jednostkę .Badania ruchliwości społecznej .

1. POJĘCIE RUCHLIWOŚCI POJĘĆIE TO POJAWIŁO SIĘ DZIEKI P. SOROKIN 1927 R

Ruchliwość społeczna jest to przesuwanie się jednostek, zbiorowości (i innych elementów struktury) w przestrzeni społecznej. Ruchliwość informuje nas o tym, czy dane społeczeństwo jest otwarte, czy zamknięte. Natężenie ruchliwości charakteryzuje relacje między grupami w społeczeństwie (duże natężenie - społeczeństwa otwarte; mała ruchliwość - społeczeństwa zamknięte).

FUNKCJE :

1. funkcje strukturotwórcze - ruchliwość przyczynia się do tworzenia i reprodukcji struktury społecznej.

2) funkcje efektywnościowe - forma i natężenie ruchliwości związane są ze zmianami ekonomicznymi, politycznymi i kulturowymi.

3) funkcje integracyjne - wskazują na związek ruchliwości społecznej ze stabilnością systemu. Ruchliwość jest formą legitymizacji ustroju

Wpływa znaczenia ruchliwości na strukturę społeczną -mówiło niej Marks (polaryzacja, pauperyzacja). Gidens współcześnie najwięcej pisał o tym. Im więcej ruchliwości tym większe podziały społeczne. Gdy nie ma ruchliwości społecznej klasy zamykają się w sobie. Galton wyróżnił dwa rodzaje ruchliwości:

- absolutną -ogół wszystkich zmian pozycji społecznej czy geograficznej

- względną -jest ważniejsza, oblicza się jaka jest szansa w poszczególnych grupach ludzi w dotarciu do wyższych pozycji społecznych, może dotyczyć ruchliwości wewnątrzpokoleniowych lub międzypokoleniowych. Związana jest z pojęciem równości szans np. obliczenie jaka jest szansa, że dziecko z rodziny chłopskiej lub inteligenckiej pójdzie na studia. Społeczeństwo otwarte związane z względną ruchliwością (gdzie jest możliwość otwartej krytyki) daje wyrównane szanse w dostępie do wyższych pozycji społecznych. Mechanizm decydujący o społeczeństwie otwartym to dobrze prosperujący system edukacji. Nie ma podziału na lepsze i gorsze szkoły.

- wpływa na politykę

- wpływa na gospodarkę

- wpływ na jednostkę

- badania nad ruchliwością

RODZAJE :

1) ruchliwość jednostkowa - zmiany pozycji społecznej lub dystansu dotyczą pojedynczych osób - np. awans zawodowy.

2) ruchliwość grupowa - dotyczy całych grup; np. awans klasy robotniczej po II wojnie światowej.

3) ruchliwość pionowa (wertykalna) - awans lub degradacja jednostek lub zbiorowości.

4) ruchliwość horyzontalna (pozioma) - nie powoduje zmiany pozycji jednostek lub zbiorowości. Może ona obejmować również ruchliwość geograficzną, terytorialną.

5) ruchliwość międzypokoleniowa - porównanie położenia społecznego jednostki lub grupy z położeniem społecznym rodziców.

6) ruchliwość wewnątrzpokoleniowa - dotyczy losów jednostki lub grupy w obrębie całego pokolenia.

8. Ideologie nierówności -elitarne,egalitarne, merytoktatyczne

1. IDEOLOGIE ELITARNE- NIERÓWNOŚCI SĄ SPRAWIEDLIWE BO PEWNYM GRUPĄ LUDZI Z PEWNYCH POWODÓW NALEŻY SIĘ WIĘCEJ Z JAKIEJŚ TAM OGÓLNEJ ZASADY , LICZY SIĘ TUTAJ KIM S.A. A NIE CO ROBIĄ I Z TEGO WZGLĘDU ZE SIĘ WYRÓŻNIAJA NALEŻY IM SIĘ WIĘCEJ. ZALICZAMY TUTAJ LUDZI ZE WZGLĘDU NA TO KIM SIĘ URODZIŁ „SZLACHCICE” NALEŻAŁO SIĘ Z URODZENIA . KASTYPLEMIENIA - RUDY TO ARYSTOKRACJA , RADY STARSZYCH CZYLI ZE WZGLĘDU NA WIEK TO I TO CI SIĘ NALEŻY , NIC NIE MUSIMY ROBIĆ TYLKO SIĘ URODZIĆ W DOBREJ RODZINIE , MIEĆ RUDE WŁOSY ITP. ZŁOWIESZCZE TEORIE RASISTOWSKIE KOMUŚ NALEŻY SIĘ WIĘCEJ ZE WZGLĘDU NA KOLOR SKÓRY I FASZYSTOWSKIE

2. IDEOLOGIE EGALITARNE- MÓWIA ŻE SPOŁ POWINNO BYĆ SPOŁECZEŃSTWEM LUDZI RÓWNYCH , LUDZIE NIE POWINNI SIĘ MIĘDZY SOBĄ RÓZNIĆ, BARDZO RÓŻNIE SIĘ TO RÓŻNOŚĆ ROZUMIE :

• WSZYSTKIM NALEŻY SIĘ PO RÓWNO , TAK SAMO - BYŁA TYLKO W NIEKTÓRYCH UTOPIACH , GDZIEŚ TAK MIAŁO BYĆ W KOMUNIŹMIE

• RÓWNOŚĆ ROZUMIANA KAZDEMU WEDŁUG JEGO POTRZEB - POTOCZNIE WYSTĘPUJE ONA W POLSCE ( MARKSIŻMIE , SOCJALIŹMIE MIELIŚMY Z TYM DO CZYNIENIA I TA KONCEPCJA MIAŁA BYĆ ZREALIZOWANA W PRZYSZŁOŚĆI , SŁUŻYĆ TEMU MIAŁA KONSUMPCJA ZBIOROWA ) DWA PRZYKŁADY SPOŁECZEŃST KTÓRE REALIZOWALI PODEJMOWALI PRÓBĄ REALIZACJI TEJ ZASADY - FILM MISJA W AMERYCE POŁUDNIOWEJ REALIZOWANE PRZEZ JUZEITÓW , INDIANIE OTRZYMYWALI TO CO IM POTRZEBNE A SKOŃCZYŁO SIĘ BO ZLIKWIDOWANO TĘ REPUBLIKĘ JAKO ZŁY PRZYKŁAD DLA BISKUPA ZE JUZEICI ŻYLI JAK ZWYKLI LUDZIE DRUGI PRZYKŁAD - IZRAELSKIE KIBÓC ( KOMUNA WSPÓLNIE WYCHOWUJĄ DZIEĆI PRACUJĄ ITP. ) KAŻDY MIAŁ TAK MIAŁ DOM NIKT TAM NIE GOTOWAŁ POSIŁKI BYŁY WYDAWANE KIEDY KTOŚ POTRZEBOWAŁ SZEDŁ DO MAGAZYNU I MIAŁ WYDAWANE CO BYŁO , DZIECI MATKA CZYMAŁA PRZY SOBIE BARDZO KRÓTKO I DZIECKO BYŁO ODBIERANE , KAŻDY PRACOIWAŁ SAD, DZIECKO ŚPI W PRZEDSZKOLU MOŻNA JE ODWIEDZAĆ, MIELI PRAWO DO WCZASÓW , SAMOCHODU KTÓRY BYŁ WSZYSTKICH , DZISIAJ TO JUŻ WYGLĄDA CAŁKIEM INACZEJ

• RÓWNOŚĆ SZANS - CZYLI KAŻDY NIEZALEŻNIE GDZIE SIĘ URODZIŁ POD WZG GEOG I SPOŁECZNYM POWINIE MIEĆ TAKĄ SAMĄ SZANSĘ UZYSKANIA WYŻSZYCH POZYCJI SPOŁECZNYCH NIE ZALEŻNIE OD TEGO GDZIE SIĘ URODZIŁ TA RÓWNOŚĆ SZANS TO IDEA CHARAKTER, DLA REWOLUCJII FRANCUSKIEJ .

• REWOLUCJA FRANCUSKA RÓWNIEŻ OBIAWIAŁA SIĘ MJAKO RÓWNOŚĆ WOBEC PRAWA CZYLI NIE ZALEŻNIE OD POZYCJI KAŻDY TAK SAMO POWINIEN BYĆ TRAKTOWANY PRZEZ PRAWO NIKT NIE JEST BEZKARNY WOBEC PRAWA

• RÓWNOŚĆ DO CZEGOŚ , RÓWNE PRAWA DOSTĘPU DO PEWNYCH DÓBR I TE ZASADY S.A. ZAPISANE W KONSTYTUCJII DO SŁUŻBY ZDROWIA , DO WYKSZTAŁCENIA , ITP. KAŻDY MIAŁ PRAWO W KOMUNIŹMIE DO PRACY PRZZ SKIEROWANIA DO PRACY PO STUDIACH TERAZ JEST TO NIE MOŻLIWE W DOBIE GOSP WOLNORYNKOWEJ.

3. IDEOLOGIE MERYTOKRATYCZNE -UZNAJĄ ZE NIERÓWNOŚĆI S.A. USPRAWIEDLIWIONE JEŻELI WYNIKAJĄ Z DWÓCH PODSTAWOWYCH CZYNIKÓW

• JEŻELI SĄ WYNIKIEM WYSIŁKU, PRACY, TALENTÓW, ZDOLNOŚCI

• WYNIKAJĄ ZE SPECJALNEGO W KŁADU ISTOTNEGO DLA SPOŁECZEŃSTWA PEWNYCH GRUP ZAWODOWYCH I TUTAJ MOŻE BYĆ PRÓBA TŁUMACZENIA ŻE IM NALEŻY SIĘ WIĘCEJ ( STOCZNIOWCY, GÓRNICY )NAJLEOPSZYM PRZYKŁADEM TEJ TEORI JEST TEORIA DEVISA I MOORA . ISTNIEJE TUTAJ MOŻLIWOŚĆ SKRAJNYCH NIERÓWNOŚCI JAK JESTEŚ BIEDNY BO SAM NA TO ZASŁUŻYŁEŚ A JA BOGATY BO SM NA TO ZAPRACOWAŁEM . JEST TO SŁABA STRONA TEJ IDEOLOGII. PORÓWNIUJĄC RÓŻNE KRAJE WYNIKA ZE DLA BOGATYCH TYCH WYRÓŻNIONYCH NIE MA NIC WAŻNEGO ŻEBY BYŁA DBAŁOŚĆ O TO ABY OGRANICZYĆ OBSZARY UBUSTWA I WYNIKA Z TYCH BADAŃ POROSTA ZALEŻNOŚĆ IM WIĘKSZE NIERÓWNOŚCI TYM BARDZIEJ W TYM SPOŁECZEŃSTWIE BRAK BEZPIECZEŃSTWA I POCZUCIA BEZPIECZEŃSTWA I POCZUCIE NIEZADOWOLENIA WSKAŹNIKIEM JEST ODGRADZANIE SIĘ BOGATYCH CHRONIĄC SIĘ PRZED BIEDNYMI MUSZĄ TWORZYĆ ENKLAWY SPOŁ AMERYKAŃSKIE

GIDENS BADANIA RUCHLIWOŚĆ SPOŁECZNA ( SAMI ROBIMY O BADANIACH )

H. DOMAŃSKI DTRUKTURA SPOŁECZNA

1. POJĘCIE RUCHLIWOŚCI POJĘĆIE TO POJAWIŁO SIĘ DZIEKI P. SOROKIN 1927 ROK OPISAŁ TO ZJAWISKO I TO POJĘCIE W TYCH CZASACH BYŁO WYŁĄCZNIE TEORETYCZNE . WYRÓŻNIAMY TUTAJ RUCHLIWOŚCI RUCHLIWOŚĆ CZYLI OBIEKTY SPOŁECZNE ZMIENIAJĄ SWOJE MIEJSCE, OBIEKTY SIĘ PORUSZAJĄ SĄ TO

• JEDNISTKI I GRUPY INNE OBOIEKTY SPOŁECZNE - RUCHLIWOŚĆ MOŻE BYĆ POZIOMA( PRZESTRZEŃ GEOGRAFICZNA ) I PIONOWA (PRZESTRZEŃ SPOŁECZNA I TO POJĘCIE PRZESTRZENI MA CHARAKTER METAFORYCZNY )

• POZIOMA RUCHLIWOŚĆ - SĄ TO MIGRACJE LUDNOŚCI , W RÓŻNYCH OKRESACH ONE SIĘ RÓŻNIĄ , STARE I NOWE MIGRACJE . DOJAZDY DO PRACY , TURYSTYKA

• PIONOWA RUCHLIWOŚĆ - MIERZYMY PO PRZEZ ZAJMOWANĄ POZYCJĘ SPOŁĘCZNĄ CECHY POZYCJA MATERIALNA, POZYCJA DOT, WŁADZY , POZYCJA WEDLE PRESTIŻU ZAWODÓW MAMY TUTAJ DO CZYNIENIA Z AWANSEM WZGLĘDNIE DEGRADACJA

• POZIOM NA RUCHLIWOŚĆ WEWNĄTRZ I MIĘDZY POKOLENIOWĄ - KATEG. CZYSTO TEORETYCZN BADANIA ZACZĘTO PROWADZIĆ PO DRUGIEJ WOJNIE ŚWIATOWEJ

3. FUNKCJE RUCHLIWOŚCI ZADAJEMY PYTANIE JAKIE ZNACZENIE MA RUCHLIWOŚĆ DLA SPOŁECZEŃSTWA

WPŁYWU ZNACZENIA RUCHLIWOŚCI NA STRUKTURĘ SPOŁĘCZNĄ (GIDDENS PISAŁ NA TEN TEMAT NAJWIĘCEJ ) TEORIA STRUKTURYZACJI STOSUNKÓW SPOŁECZNYCH )

Czołowym teoretykiem, który stworzył wzorową teorie sprawiedliwości był J. Rauls. Wg niego każda równość jest sprawiedliwa, każdą nierówność trzeba usprawiedliwiać dlatego może istnieć w społeczeństwie.

9.Materializm historyczny ,korzenie materializmu , marksowska wizja historii , teoria formacji -siły wytwórcze ,stosunki produkcji .nadbudowa , sposób produkcji

Idealizm obiektywny Hegla został przekształcony w materializm historyczny Marksa ( czynniki produkcji)

marksowska teoria rozwoju - czyli historia ludzkich społeczeńst6w Marks twierdził społeczeństwo rodzi się dzięki naturze przyrodzie która stawia człowiekowi opór z jednej strony ale z drugiej pozwala człowiekowi zaspakajać swoje potrzeby tutaj do Morgana . co jest najbliższe przyrodzie , to co pozwala nam opanować przyrodę pozwalają nam na to narzędzia, ważna jest tutaj wiedza jak używać te narzędzia, umiejętności posługiwania się nimi ważna jest tutaj siła fizyczna człowieka która pozwala uruchomić te narzędzia te trzy elementy tworzą I kategorię i są to siły wytwórcze w tym opanowaniu przyrody ważne jest jeszcze element który mówi nam Marks są to stosunki w jakie wchodzą ludzie by opanować przyrody , musza ze sobą ludzie współdziałać współpracować i te stosunki produkcji, Marks tutaj za istotne uważał stosunki własności i podział pracy ( czyli do kogo nalezą nażedzia i podział obowiązków, i tutaj mamy do czynienia z teorią klasy )to właśnie stosunki produkcji rodzą podziały klasowe , aby stosunki produkcji mogły sprawnie funkcjonować , aby uzasadniać stosunki własności i funkcjonujący w danym momęcie stosunków pracy pojawia się istotny element który Marks nazwał nadbudowa , czyli pewne idee polityczne także prawo i instytucje instytucja państwa

które jest częścią tej nadbudowy i funkcja nadbudowy jest pilnowanie porządku aby ten porządek mógł sprawnie funkcjonować taką klamrą łącząco to wszystko jest świadomość społeczna ( opinia publiczna )

inter marksizmu Oskar Langer , - jeżeli będziemy analizować stos, relacje między przyrodą a tak określonymi siłami wytwórczymi Langer skonstruował prawo postępującego rozwoju sił wytwórczych , i tutaj się zaznacza wpływ ewolucjonizmu Morgana , czyli mamy tutaj do czynienia z kumulacją wiedzy w wyniku tego prawa siły wytwórcze się zmieniają mamy nowe narzędzia , wiedzę itp., siły wytwórcze się rozwijają i te siły zmienione popadają w konflikt stają się przystosowane do starych sił produkcji , własności , stosunków produkcji, po aby ten konflikt rozwiązać , konflikt głownie klasowy się rozwiązuje w drodze rewolucji gwałtowne działanie walki klasowej , tutaj działa to powiązanie i Lange nazwał to I prawem dialektycznym czyli dostosowanie czynników produkcji do sił produkcji, czyli siły i czynniki musza się wzajemnie dostosowywać i możemy stworzyć kolejną kategorię sposób produkcji czyli dostosowanie czynników do sił produkcji wyróżniamy tutaj stadia

1. wspólnota pierwotna,

2. niewolnictwo

3. feudalizm

4. kapitalizm

5. socjalizm

6. produkcja drobnotowarowa ( ktoś posiada środki produkcji ale sam się nimi posługuje )

jeżeli się zmieniły warunki produkcji , to zmienić się musi nadbudowa ( państwo, ideologia itp. ) i tu działa II prawo dialektyczne czyli trzeba przystosować nadbudowie do czynników produkcji , lub sposobów produkcji , wzajemnie musza się dostosować nadbudowa, stosunki produkcji, stosunki wytwórcze i możemy tutaj stworzyć teorię - formację społeczno ekonomiczna w tych ramach dialektycznych i Marks i Engels podkreślali ze te działania sa to zależności niesymetryczne , siły wytwórcze naciskają dostosowanie się czynników wytwórczych , te zależności sa zwrotne ale w jedną stronę sa silniejsze od dołu do góry i dla tego jest to materializm bo podstawą jest natura , przyroda

10.Klasyczny ewolucjonizm ,założenia i słabości -Comte, Spencer, Morgan , Durkheim , Toennies

1. klasyczny ewolucjonizm - wiek IX ludzie się zmieniali zauważenie tego że ludzie się zmieniają, czego wcześniej nie było główny problem polegał jak tą zmianę ludzką przedstawić , opisać i pierwszy pomysł przedstawienia była analogia organizmu, ludzkiego czy jakiegoś innego , analogia naturalna wiązał się z organicyzmem , podstawowe założenia tej analogii :

-rozwój jest endogenny czyli wynika z wewnętrznych czynników czyli rozwija się dzięki czynnikom tkwiącym w społeczeństwie

-zmiany mają charakter jednokierunkowy, nie przerywalny

-rozwój ta ewolucja przechodzi przez pewne stadia, etapy : przykładowe teorie

*teoria g. Canta którego int. Historia rozwoju myśli ludzkiej -teologiczny, metafizyczny i pozytywny 3 etapy tej teorii :

etap teol - oparty na religii, pojęcie boga,

etap metafizyczny- odwołanie się do abstrakcyjnych pojęć , do myśli ludzkiej

etap pozytywny - związany jest z rozwojem nowożytnej nauki -

H. Spencer - główne założenie że ludzkie społeczeństwa rozwijają się od nieuporządkowanej homogeniczności ( wszyscy podobni ) do uporządkowanej heterogeniczności ( różnimy się od siebie ) w fizyce funkcjonuje zasadę entropii całkowicie odwrotna naturalne zmiany rzeczywistości że od stanu uporządkowanego przechodzimy do chaosu w sposób naturalny aby ten chaos się ma nie pojawiać musi pojawiać się odp energia ( sprzątanie ) , czyli ludzie przechodzą od społ. militarnych do społeczeństw industrialnych jest to proces dychotomiczny

cechy społ. militarnego pierwotne :

• ekspansja obrona terytorium, siła się liczy bronić swego zagarniać cudze

• surowość sankcji, przymus, karanie , dominacja państwa ma ono dominować w społ.

• centralizacja władzy , społ. Zamknięte zasada przypisania do ról społ. Społ. Ma chronić gospodarką, nacisk na autarkię samowystarczalność gosp.

• dominujące wartości to : odwaga, dyscyplina, lojalność, patriotyzm,

Teoria Durkheim i Toennies- rozwój społeczeństwa to powrót do podziału dychotomicznych solidarność organiczna i mechaniczna a Toennies gemanszaft gezewszat społeczność społeczna ) przykład wieś to społeczność organiczna podział pracy nie rozbudowany, stosunki mają charakter personalny, kontrola społeczna , silne sankcje społeczne, kontrola jest dzięki tym sankcją jest skuteczna prototyp przekłam miasto brak kontroli , słabe sankcje

krytyka teorii ewolucji ( słabości )

spowodowała powstanie neoewolucjonizmu , jedno z założeń mówił ze społeczeństwa się rozwijają i były pytania dlaczego są różnice w tym rozwoju czego ewol. Nie był w stanie odp. Następnie krytyka dotyczyła ze są zawsze takie same stadia rozwoju , rozwój miał być nie przerwany ale zauważono że w pewnym momęcie jest stan stagnacji , jak to wytłumaczyć czemu tak się dzieje przykład Chin mówi się ze rozwój to tylko czynnik wewnętrzny a może i zewnętrzny, efekt demonstracji - zapatrzenie na lepsze , czyli chcemy tak jak mają inne społeczeństwa wpłynął on mocno na marksizm,

uwagi wstępne marksizm powstał 19 wieku , dwa źródła podstawowe marksizmu to myśl ewolucyjna - Morgan i z drugiej strony marksizm nawiązywał do Hegla z teorii ewolucji zaczerpał to ze świat się rozwija, ze ten rozwój ma charakter endogenny ,że ten rozwój ma pewne etapy , ze ten rozwój jest związany z podziałem pracy, drugie źródło to heglizm również podkreślał rozwój jako podstawowa cecha ludzkich społ. Również widział ten rozwój jako endogenny, występują podziały na etapy różnice w tych dwóch teorii według Hegla rozwój nie ma charakteru lineralnego widział to na rodzaj spirali , rozwój ma charakter spiralny są podobne cechy ale coraz wyżej , rozwój odbywa się nie w drodze ewolucji tylko w drodze antagonizmów czyli konfliktów w dziedzinie ducha , dla niego rozwój to rozwój ducha od subiekt do obiektywnego a u Marksa rozwój ma miejsce w czynnikach materialnych czyli idealizm obiektywny Hegla został przekształcony w materializm historyczny Marksa ( czynniki produkcji)

11. Pojęcie modernizacji ,założenia teorii modernizacji , mechanizmy i krytyka teorii modernizacji .

TEORIA MODERNIZACJI MÓWIĄC O NIEJ MUSIMY WRÓCIC DO TEORI MARKSA, SPENSER DO TEORI EWOLUCJONIZMU , TA TEORIA MODERNIZMU BYŁA TEORIĄ KONKURENCYJNA DO TEORI XX WIEKU ( MARKSIZM MIAŁ DUŻĄ SIŁĘ ,)

ZNACZENIE MODERNIZACJII - TERMIN UMOWNY

1. ŁĄCZY MODERNIZACJĘ Z JAKĄKOLWIEK POSTĘPOWA ZMIANĄ ZBYT UOGULNIONE BY JĄ STOSOWAC W NAUCE

2. NAWIĄZUJE MODERNIZACJA DO PROCESU TWORZENIA SIĘ NOWOCZESNEGO SPOŁECZEŃSTWA W ODRÓŻNIENIU OD SPOŁECZENSTWA TRADYCYJNEGO ZACZOŁ SIĘ TEN PROCES W XX WIEKU OPISANY W XIX DIRHEIM, ( KONCEPCJE KLASYCZNEGO EWOLUCJONOIZMU )

3. APOGEUM TEORII MODERNIZACJI TO LATA 50 60 XX WIEKU CZYLI POJAWIŁY SIĘ PO II WOJNIE SWIATOWEJ BYŁA ODP SPOŁECZNĄ NA TO JAK ŚWIAT SIĘ UKRZTAŁTOWAŁ PO II WOJNIE SWIATOWEJ , ZASADNICZA CECHA PO II WOJNIE SWIATOWEJ BYŁ PODZIAŁ SWIATA NA 3 ŚWIATY ( 1- ŚWIAT - ZAWÓD ROZWINIĘTY KAPITALIZM , 2- OBÓZ SOCJALISTYCZNY , 3- KRAJE ROZWIJAJĄCE SIĘ ) TEORIA MODERNIZACJI DOTYCZYŁA POGONI KRAJÓW ROZWIJAJĄCYCH SIĘ ZA KRAJEM PIERWSZYM ZA ROZWINIĘTYM KAPITALIZMEM

RELACJE MIĘDZY ŚWIATEM 1 I 2 ZWIAZANE BYŁY Z TEORIĄ KONWERGENCJII DOPASOWYWANIE SIĘ ŚWIATA 2 Z 1 CZYLI ZBLIŻANIE SIĘ SYSTEM BĘDACY MIESZANINA OBU TYCH SWIATÓ 1 I 2 BARDZO WIELU PRZEDSTAWICIELI ZAJMOWAŁO SIĘ OBIEMA TEORIAMI BO BYŁY KOMPLEMENTARNE PARSONNS , SPENSER ,HUNTICTON, ROSTOW,

ZAŁOŻENIA TEORI MODERNIZACJI BYŁY IDENTYCZNE JAK TEORI EWOLUCYJNEJ TYLKO PRZENIOSIONE DO INNEGO CZASU

1. ROZWUJ JEST UNILINEARNY WSZYSCY ZMIERZAJA DO ROZWOJU

2. ZMIANY S.A. NIEODWRACALNE

3. ZMIANY STOPNIOWE SPOKOJNE ZMIANY

4. ENDOGENNY CHARAKTER ZMIAN

5. PROGRESYWNOŚĆ , ZMIANY S.A. DOBRE

W RAMACH TEJ TEORII MODERNIZACJII ZNOWU MAMY 3 ROZUMIENIA MODERNIZACJII

1. ROZUMIENIE O CHARAKTERZE HISTORYCZNYM, DEF, HISTORYCZNE POLEGAJĄ NA TYM ZE PRZYJMUJE SIĘ KONKRETNY PRZYKŁAD JAKO CEL TEJ MODERNIZACJII ( MODERNIZACJA TO JEST TO I NAJCZESTRZEJ BYŁA TO AMERYKA) TO TAK ZW , BEZTERMINIZACJA DOTYVZYŁO TO ZAWSZE USA DO CZEGO DAŻYCIE DO TEGO CO OSIĄGNELISMY

2. DEFINICJE RELATYWISTYCZNE PRZYJMOWANO ZAŁOZENIE ZE OŚRODKÓW PRZYKŁADOWYCH MOŻE BYĆ WIĘCEJ NIŻ JEDEN NIE MUSZA TO BYĆ TYLKO USA ALE I MOŻE TO BYĆ DALEKI WSCHÓD , JAPONIA CZYLI DO JEDNEGO PRZYKŁADU DODAWANO INNE PRZYKŁADY

3. DEF. ANALITYCZNE KTÓRE NIE KIEROWAŁY SIĘ PRZYKŁADAMI TYLKO WYRÓŻNIAŁY ATRYBUTY NOWOCZESNEGO ZMODERNIZOWANEGO SPOŁECZENSTWA ( DEF, SPENSERA - ATRYBUTY EKONOMICZNE , CZYLI DLA KRAJÓW ROZWIJAJĄCYCH SIĘ TO ZMIANA ROLNICTWA , ZMIANA PRODUKCJI ROLNICZEJ NIE PRODUKUJEMY DLA SIEBIE ALE NA POTRZEBY RYNKOWE , WYKORZYSTANIE WIEDZY I TECHNOLOGII, ZASTĘPOWANIE PORACY MIĘŚNI PRACA MASZYN, BUDOWA MIAST , DAŻENIE DO KONCENTRACJII SIŁY ROBOCZEJ W JEDNYM MIEJSCU TO SIĘ UDAŁO POŁOWICZNIE, . WYMIAR POLITYCZNY - TO JEST DEMOKRATYZACJA ŻYCIA , W WYMIARZE EDUKACYJNYM- SZERZENIE OŚWIATY, WYM RELIGIJNYM - SEKULARYZACJA ( ODDZIELENIE RELIGI OD PAŃSTWA) , W ŻYCIU RODZINNYM ZMNIEJSZENIE ROLI POWINOWACTWA ZMNIEJSZENIE ROLI RODZINY , STRATYFIKACJA SPOŁECZNA TO JEST MOBILNOŚĆ CZYLI POZYCJE UZYSKIWANE A NIE PRZYPISANE, WAZNYM WYMIAREM NOWEGO SPOŁ JEST STWORZENIE TEGO CZEGO PSYCHOLOGIA SPOŁ NAZYWA NOWOCZESNA OSOBOWOŚĆ CZYLI OSOBA UPORZADKOWANA, PODPORZADKOWUJE SWOJE ZYCIE POD SWIAT,

KRYTYKA - MÓWIĄC WPROST CO ZAKŁADAŁA TEORIA MODERNIZACJI A CO ZOSTAŁO ZROBIONE

1. KRYTYKA ZWIĄZANA Z WIEDZA EMPIRYCZNĄ

• GŁOWNY NACISK POŁOŻONY NA TO ZE MODERNIZOWANIE SIĘ POJAWIAŁA TO NIE KONIECZNIE MUSIAŁO TO BYĆ ZWIĄZANE Z POPRAWĄ ŻYCIA, WCZEŚNIEJSZE KŁOPOTY NIE ZOSTAŁY ZLIKWIDOWANE NP. MIAŁA ZLIKWIDOWAĆ WOJNY WOJNY STAŁY SIĘ STRASZNIEJSZE LEPSZY SPRZĘT, NIE WYELIMINOWANO FUNDENTALIZMU RELIGIJNEGO- TERRORYZM , OPRUCZ STARYCH PATOLOGI POJAWIŁY SIĘ NOWE NP. NARKOTYKI - ZAWŁASZCZANIE PAŃSTW PRZEZ GANGI MEXYK.

2. KRYTYKA TEORETYCZNA

• PODWARZA WSZYSTKIE TEORETYCZNE ZAŁOŻENIA NAWIĄZYWANE DO TEORI EWOLUCJONIZMU ( WYMIENIONE NA POCZATKU ) KRYTYCY ZWRACALI UWAGĘ NA TO ŻE TRADYCJA ZŁA NOWOCZESNOŚĆ DOBRE PRZECIWSTAWIENIE TO JEST SZTUCZNE TRADYCJA MOŻE NIEŚĆ CZYNIKKI DOBRE I NALEŻY JA PODTRZYMYWAĆ , W LATACH 90 POJAWIŁY SIĘ TEORIE W WYNIKU KRYTYKI TEORIE POSTMODERNISTYCZNE, NEOMODERNISTYCZNE ( 10 TAKICH ZASADNICZYCH ZAŁOŻEN NEOMODENISTYCZNYCH PODAJE SZTĄPKA , KTÓRE UNOWOCZESNIAJĄ TEORIĘ MODERNIZACJII )

TEORIA KONWERGENCJI RÓWNIEŻ SIĘ NIE SPRAWDZIŁY , PONIOSŁA KLĘSKĘ W CZASACH PRL ZOSTAŁA WYKLĘTA , PONIOSŁY KLĘSKI DLA TEGO ŻE 2 ŚWIAT SIĘ NIE UPODOBNIŁ 1 TYLKO ZNIKŁ

SIŁA NAPENDOWA MODERNIZACJII

1. PODKRESLANIE ŻE JEST TO PROCES NATURALNY , ROZWUJ NATURALNY NACISK NA SIY ENDOGENNE I ZE TKWI W SPOŁECZENSTWIE CZYNNIK ROZWOJU A JEŻELI TA MODERNIZACJA NIE ZACHODZI TO ZNACZY ZE SĄ JAKIEŚ CHAMULCE I ABY ONA MOGŁA DZIAŁĄC TRZEBA TE CHAMULCE USUNĄĆ

2. POWOŁYWANIA SIĘ NA XIX WIECZNY MECHANIZM WALKA O BYT DARWINA KRAJE NOWOCZESNE S.A. BARDZIEJ KONKURENCYJNE, KTO SIĘ NIE MODERNIZUJE ZGINIE ,

3. ROLA ŚWIADOMOŚCI CZYLI LUDZIE MUSZĄ CHCIEĆ , WOLA MODERNIZACJII W TYJ ROLI ŚWIADOMOŚCI BARDZO NCZĘSTO POJAWIA SIĘ MECHANIZM EFEKT DEMONSTRACJI , NUŻ METALOWY I KAMIENNY WYBIERAMY NUZ KTÓRY JEST LEPSZY ŁADNIEJSZY ,

4. NACISK NA TECHNOLOGIĘ, WYNALZKI , TRZEBA MODERNIZOWAĆ SYSTEM SPOŁECZNY

ZAGADNIENIE IDEE JAKO SIŁY HISTORYCZNE -DOTYCHCZASOWE TEORIE O ZMIANACH MARKSIZM, EWOLUCJONIZM , MODERNIZACJI BYŁY NASTAWIONE NA CZYNNIKI EKONOMICZNE , NATURALNE , TECHNOLOGIĘ . W SOCJOLOGI POJAWIŁY SIĘ TEORIE NA IDEE , CZYNIKI ŚWIADOMOŚCIOWE KTÓRE NAPĘDZAJĄ ZMIANY SPOŁECZNE , ALBO BRAK ICH ZMIAN , TEN SPOSÓB MYŚLENIA JEST ZWIĄZANY Z NURTEM HUMANISTYCZNYM ZWIĄZANY Z POSTAĆIĄ MARKSA, WEBERA . SZTANDAROWA TEORIA IDDE BYŁ TEORIA WEBERA O ROLI ETYKI PROTESTANCKIEJ W POSTANOU KAPITALIZMU ( DOPISAĆ JESZCZE ) ,IDEEA OSOBOWOŚCI INNOWACYJNEJ MIAŁA BYĆ CZYNNIKIEM KTÓRA PROWADZI DO ZMIAN , EFEKT Z DOŚWIADCZEŃ ZZ SASZYZMEM ,

TEORIA MOTYWACJI DO OSIĄGNIĘC ZMIANY MOGĄ SIĘ POJAWIĆ GDY S.A. DO TEGO MOTYWACJE

ROLA IDEII - KŁOPOTLIWA MENTALNOŚĆ SOCJALISTYCZNA ( SZTĄPKA , ROLA SWIADOMOŚCI )

• ANTONOMIE POLSKIEJ PODSWIADOMOŚCI

• - IDEA JAKO BARIERA , COŚ CO PRZESZKADZA W MODERNIZACJI KRAJU HOMOSOWIETIKUS , ,- KONCEPCAJ JEDNA - SAMO POJĘCIE POWSTAŁO NA POCZATKU LAT 90 ROZPOWSZECHNIŁ GO TISCHNER CECHY KOPALNIE, ELEKTROWNIE , BRAK ZMIAN W PAŃSTWIE : WYRÓŻNIAMY

1. CZŁOWIEK ZNIEWOLONY PRZEZ SYSTEM ALE ZYWI SIĘ TYM SYSTEMEM CZYLI CZUŁ SIĘ ZNIEWOLONY ALE BRAŁ UDZIAŁ WE WŁADZY WYBORY, POCHODY , KORZYSTAŁ Z ZABEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH ZADOWOLONY NIEWOLNIK

2. DO BUNTU SIĘ PRZYŁANCZA W TEDY GDY S.A. ZAGROŻONE JEGO POTRZEBY , GDY SYSTEM NIE MOŻE ZASPOKOIĆ JEGO PODSTAWOWYCH POTRZEB S.A. TO CZASY PRLU

3. PO UPADKU SOCJALIZMU HOMOS.. CHCE ŻEBY BYŁO TAK SAMO TYLKO LEPIEJ , DALI ZATRUDNIENIR, PEŁNE SKLEPY I WSZYSTKO MOGĘ KUPIĆ

4. ISTOTA STADNA , WARTOŚĆI KOLEKTYWISTYCZNE S.A. WAZNIEJSZE NIŻ INDYWIDUALNE, SZCZEGULNIE GDY CHODZI O POCZUCIE ODPOWIEDZIALNOŚCI ODŻUCA INDYWIDUALNOM ODPOWIEDZIALNOŚĆ I PRZEŻUCA JA NA STADO

5. MA UŁOMNE POCZUCIE GODNOŚĆI ONO NAWIĄZUJE DO HASŁA PRZODUJĄCEJ KLASY ROBOTNICZEJ W TYM UŁOMNYM POCZUCIU BRAKUJE KRYTYCYZMU JAKĄ KTO ZAJMUJE POZYCJĘ W SPOŁ, PODZIALE PRACY ,

6. W PRZYPADKU PORASZKI ZAWSZE S.A. WINNI JACYŚ ONI , I ONI POWINNI NAPRAWIĆ TO CO ZEPSULII

7. CIĘŻKA PRACA FIZYCZNA TAKŻE W TWDY GDY JEST WYKONYWANA BEZ EFEKTÓW BYLE JAK I PRZYNOSI STRATY JEST ZAWSZE LEPSZA NIŻ PRACA UMYSŁOWA , INTELIGENTA

8. EKONOMIA , W ŁASNOŚĆ PRYWATNA JEST PODEJRZANA SZCZEGULNIE DUŻA WŁASNOŚĆ , ZGADZA SIĘ ON NA KAPITALIZM ALE BEZ KAPITALISTÓW CO JEST NIEMOŻLIWE , A SZCZEGULNIE BEZ OBCEGO KAPITAŁU,

9. NIE ZNA ZASAD FUNKCJONOWANIA GOSPODARKI RYNKOWEJ , ALE WIE JEDNO KTO SIĘ BOGACI TEN KRADNIE TO JAKIŚ PRZEKRENT

10. KAŻDY PRZYPADEK AFERY GOSPODARCZEJ TO DOWÓD NA ZŁODZIEJSKI CHARAKTER CAŁEJ PRYWATYZACJII ,

11. PRYWATYZACJA TO KATASTROFA, WYPRZEDAZ ŻYDĄ , JEST ON PRZEKONANY ŻE WARUNKIEM SKUTECZBEJ WŁADZY PAŃSTWOWEJ JEST DYSPONOWANIE DUŻA WŁASNOŚĆI PAŃSTWOWA I JEST PRZECIWNY PRYWATYZACJII

12. PRYWATYZACJA TO BOGACENIE SIĘ PRYWACIAŻY , BOGACENIE SIĘ NA WSPÓLNYM MAJĄDKU , WSPÓLNY MAJĄTEK TEŻ JEST WARTOŚCIĄ GDY PRZYNOSI STRATY

13. SUKCES PRYWACIAZA ZAWSZE JEST NIEPOKOJĄCY I JEGO SUKCES ODBIERANY JEST JAKO OSOBISTA KRZYWDA ON SIĘ BOGACI NA MOIM KOSZTEM ON MA WIĘCEJ TO JA MUSZĘ MIEĆ MNIEJ ALE Z DRUGIEJ STRONY BANKRUCTWO PRYWACIAZA TO POWÓD DO PRZEWROTNEJ SATYSFAKCJI

14. IDEALIZACJA PRLU , NOSTALGIA ZA PRLEM

15. HOMOSOWIETIKUS ŻYCZLIWOŚĆ I ZAUFANIE TO PRZEJAW NAIWNOŚĆI , GŁUPOTY , KOMUNIZM UPOWSZECHNIŁ SPOSUB ZACHOWAŃ OKRESLONYCH JAKO CHERMENTYKA PODEJŻEŃ POLEGA NA TROPIENIU UKRYTYCH WROGÓW , ZAŁOŻENIEM TEJ HERMENEUTYKI PODEJZEN JEST TO ŻE ŚWIADOMOŚĆ JEDNOSTKI MOŻE BYĆ ZAKŁAMANA W MARKSIZMIE FUNKCJONOWAŁO JAKO FAŁSZYWEJ ŚWIADOMOŚCI CZYLI ZŁE ZROZUMIENIE SWOJEGO INTERESU , TEN KTOŚ ZE WNĄT LEPIEJ UMIAŁ TO MI UŚWIADOMIĆ,

12. ruchy społeczne

Sztompka wprowadził podział zmian społecznych:

-zmiany mogą być dokonywane oddolnie lub odgórnie

- mogą być zamierzone lub nie zamierzone

Te dwa dychotomiczne podziały dają nam cztery możliwości zmian:

- oddolne niezamierzone -związane z pojedynczymi działaniami ludzki, których zmiany w zachowaniu, zmiany w sposobie myślenia mogą powodować widoczne zmiany

- odgórne niezamierzone -uboczny efekt działania instytucji centralnych np. rządu.

- odgórne zamierzone -efekt zamierzonych działań instytucji, działanie które mają określony cel i starają się go realizować

- oddolne, zamierzone -ruchy społeczne.

Ruchy społeczne mają kilka cech które ułatwiają ich definicje:

- mamy z nim do czynienia kiedy ludzi działają razem,

- -||- kiedy działanie jest relatywnie rozproszone,

- -||- kiedy są to ruchy relatywnie spontaniczne

- mają one określony cel, są zamierzone ich celem jest osiągnięcie jakiejś określonej zmiany. Nie może to być zmiana wszystkiego bo wtedy wchodzimy już w pojęcie rewolucji.

Ruchy społeczne w ostatnim okresie zyskują na znaczeniu. Jest ich coraz więcej i coraz bardziej przyczyniają się do zmian.

I temat -Durkheima - gęstość moralna. Polega na tym, że ludzie są blisko siebie. O wiele częściej niż wcześniej się spotykają dlatego zaczynają tworzyć ruchy społeczne

II temat -Temisa, Rismana -chodzi o zjawisko alienacji -wyobcowania, ludzie spotykają się częściej ale jednocześnie są wyalienowani.

III temat -Marksa -zwiększenie się skali nierówności społecznej

IV temat -Webera -związany z procesami demokratyzacji, szanse uczestnictwa w życiu politycznym

V temat- Comta, Saint Simona -przekonanie że możliwa jest inżynieria społeczna. Poznanie rzeczywistości społecznej pozwala nam na kontrolowanie zmian społecznych

VI -wzrost kompetencji kulturowej oraz poziomu edukacji

VII -wzrost świadomości i zainteresowania sprawami publicznymi

VIII -ogromna rola mediów

Jedną z instytucji ważnych dla zwiększenia się roli ruchów społecznych jest zjawisko społeczeństwa obywatelskiego.

Wymiar społeczeństwa obywatelskiego:

- podstawowym wymiarem jest to, że składają się na to społeczeństwo oddolne, tworzone przez społeczeństwo oddolne, wyłaniane przez społeczeństwo, różnego typu organizacje które starają się zaspokoić różnego typu interesy społeczeństwa

- możliwość legitymizacji owych inicjatyw (czyli zarejestrowanie działalności)

- tolerowane różnorodności owych oddolnych ruchów które zamierzają wprowadzić jakieś zmiany

- wiedza obywatelska wynikająca z zainteresowania sprawami publicznymi

- aktywność -ludzie muszą chcieć wywołać oddolne ruchy

- więzi społeczne które sprzyjają współpracy i oparte są na wysokim poziomie zaufania społecznego

- wymiar woli społecznej z którym wiąże się zjawisko kapitału społecznego. Jest go tym więcej im współpracy i zaufania w społeczeństwie

Kapitał brudny -zawiązywanie współpracy w ramach grup do których się należy. Nie jest dobrą podstawą budowy społeczeństwa obywatelskiego

Kapitał czysty -daleko idąca chęć współpracy i zaufania między grupami.

W Polsce przeważa kapitał brudny.

- cnoty obywatelskie -wzajemne poważanie się członków danego człowieczeństwa

- wymiar etyczny -

14 Pojęcie rewolucji -nie ma ich zbyt wiele w historii ale są bardzo spektakularne.

- Cechy rewolucji: mówimy o rewolucji kiedy zmiany mają bardzo szeroki zakres, dotyczą wszystkich aspektów życia społecznego

- zmiany są radykalne

- zmiany są szybkie

- zmiany funkcjonują w pamięci społecznej

- zmiany wywołują określone, silne reakcje emocjonalne i intelektualne (uważamy, że będzie lepiej, wywołuje to optymizm, euforie społeczną)

Archetypem rewolucji jest rewolucja francuska inne to rewolucja Rosyjska, Chińska, Środkowo Europejska

Pokrewnymi zjawiskami jest problem jak rozróżnić rewolucje a zamach stanu, insurekcje lub wojnę domową.

Etapy rewolucji

- pojawienie się rewolucyjnej sytuacji najczęściej dotyczącej kłopotów natury gospodarczej (nędza, nierówności społeczne),

- wywołanie publicznej dyskusji, upublicznienie krytyki władzy,

- dotychczasowa władza podejmuje próbę reform,

- reformy okazują się nieskuteczne

- wybuch rewolucji

- władzę przejmują grupy umiarkowanych (ludzi którzy chcieli by zachować ciągłość, nie burzyć wszystkiego)

- spotykają się one z reakcją radykałów którzy chcą dokonać radykalnych reform

- przejęcie władzy przez radykałów i następuje okres terroru

- przywrócenie równowagi

Teorie rewolucji

- teoria behawioralne (P. Sorokin)- dlaczego rewolucje zdziczenia obyczajów. Ludzie nie mogąc zaspokoić swoich podstawowych potrzeb wyzwalają w sobie zwierzęce instynkty. Teorie behawioralne wyjaśniają te ekstremalne zachowania.

- teoria psychologiczna -związane z teorią relatywnych deprywacji. Zdaniem tych teorii dochodzi do rewolucji nie kiedy sytuacja jest zła ale kiedy mamy wysoki poziom relatywnej deprywacji. Ta relatywna deprywacja może przybierać trojaką postać

Deprywacja aspiracyjna -poziom zaspokojenia potrzeba ciągle jest podobny aspiracje ciągle rosną

Deprywacja kryzysowa -mamy podobny poziom aspiracji ale spada poziom zaspakajania potrzeb

Deprywacja progresywna -stały wzrost aspiracji który w początkowej fazie wiąże się także z poprawą sytuacji materialnej który nagle się załamuje

- teoria strukturalna (Marks, Lenin) -efekt podziałów klasowych

- teoria polityczne -przejmowanie władzy

Czego my o rewolucjach nie wiemy?

- co to sytuacja rewolucyjna

- nie jesteśmy wstanie przewidzieć rewolucji

- nie wiemy dlaczego rewolucje wywołują ekstremalne

---