NAUKA jest to spoecznie wypracowany system twierdze uzasadnionych przez ju istniejce twierdzenia i sprawdzonych a dotyczcych wanych dla czowieka dziedzin rzeczywistoci
-metody/ sposoby weryfikacji
-przedmiot
Wiktimologia-nauka o ofiarach przestpstw. Dotyczy: gwatów, zabójstw, oszustw.
Celem nauk jest formuowanie twierdze, które okrela si terminem PRAWA NAUKOWE (twierdzenie o bezwyjtkowej zalenoci midzy faktami).
Funkcje nauki:
1.deskrypcyjna (opisujca)- polega na kategoryzowaniu pewnych zjawisk
OPERACJONALIZACJA polega na tym, e my pojcie abstrakcyjne urealniamy/ uaktualniamy
2.eksplanacyjna (wyjaniajca)- wi si z ni cztery sposoby wyjaniania problemu
-teoria natywistyczna (biologiczna)- gosia tez, e za wszystko odpowiadaj czynniki biologiczne, dziedziczno a rodowisko jest nieistotne, rodzimy si i realizujemy dziedziczne predyspozycje. Cesary Lombroso- antropolog, psychiatra- teoria fizycznych sygnaów przestpczoci lub koncepcja urodzonego przestpcy. Antropolog filozoficzny- Jan Pawe II zajmuje si refleksj nad istot spoeczestwa. Antropologia kulturowa uczy pokory (ksika Thurbul " Ikowie ludzie gór), jest to nauka o kulturach prostych, które ju mijaj, o ich zwyczajach, normach, wyróniamy dwa sposoby jej opisu: gabinetowy oraz taki gdy ludzie jad, yj poród tych ludzi a nastpnie opisuj ich ycie od wewntrz. Thurnbul, Malinowski- podróujcy i opisujcy socjalizacj tych ludzi.
-teoria socjologiczna (rodowiskowa) gosia tez, e za wszystkie zakamania czowieka odpowiedzialno ponosz czynniki rodowiskowe, spoeczne. Powoywano sie na pogldy J.Locka. Teoria ta miaa dwie wersje: 1.koncepcje faktorów (czynników) szukano zwizków pomidzy czynnikami rodowiska a zachowaniem czowieka, 2.koncepcje szerokie odnoszce si do zoonych uwarunkowa teorii ukadów spoecznych. Teoria Edwina Sutherlanda zwana teori zrónicowanych ........, teoria socjologiczna, asocjacji- powiza
-teoria konwergencji (dwóch czynników) stworzona przez Wiliama Sterna- zasyn równiez z odkrycia ilorazu inteligencji- to stosunek wieku rozwojowego lub umysowego przez wiek ycia razy 100. Teoria konwergencji mówi, e wszystko zalene jest od czenia si dwóch czynników biologicznych i spoecznych, wewnetrzna (addatywna- czca si)
-teoria interakcyjna gosia, e za rozwój, poziom inteligencji odpowiedzialne jest wzajemne wspódziaanie pewnych czynników. Zwolenników tej tezy róniy pogldy co do iloci czynników:
biologiczne cechy organizmu a zwaszcza cechy centralnego ukadu nerwowego, grupa spoeczna i proces socjalizacji. aktywno wasna podmiotu, proces nauczania i wychowania
3.predyktywna (przewidujca)
Pedagogika resocjalizacyjna- jest jedn z dyscyplin pedagogicznych.
Przedmiotem jej s zaburzenia w przystosowaniu spoecznym czowieka, formach, przyczynach i moliwociach likwidacji. Naley do nauk behawioralnych (zajmujce si zachowaniem), spoecznych, pedagogicznych. W pedagogice resocj. Wyrónia si dwie dziedziny:
1. pedagogika teoretyczna- ma odkrywa prawa dotyczce rónych form zaburze ich genezy i przyczyn
2. pedagogika stosowana (aplikacyjna)- ma stosowa wiedz teoretyczn. Skada si z trzech dyscyplin:
-teleologia wychowania (ma zwizek z aksjologi nauk o wartociach, cele wychowania)
-teoria wychowania (jak osign cele)
-metodyka resocjalizacji (konkretne metody,, narzdzia resocjalizacji)
Proces resocjalizacji to swoista forma wychowania, która polega na:
-likwidacji przyczyn zaburze w przystosowaniu czowieka
-zmianie cech negatywnych w osobowoci czowieka (agresywno)
-utrwalaniu tych pozytywnych zmian
-inspiracji do samowychowania, autonomii, samodzielnoci, poczucia tosamoci
W procesie resocjalizacji (zmianie czowieka) korzystamy z czterech sposobów psychokorekcji
1.reedukacja- proces ponownego uczenia si, korzystamy ze wszystkich technik uczenia si
2.rewalidacja (przywracanie wartoci) odnosi si do wszystkich przypadków, czynników endogennych (wewntrznych), rehabilitacja- tosamo, sfera ruchowa
3.resocjalizacja- swoista forma wychowania, powtórzenie procesu socjalizacji
4.psychoterapia- oddziaywanie na sfer psychiczn czowieka.
Podzia psychoterapii ze wzgldu na liczb osób biorcych w niej udzia:
-indywidualna (twarz w twarz), terapeuta musi caym sob okaza klientowi, e jest zainteresowany jego osob
-grupowa- kilku terapeutów na zmian prowadzi grup
Podzia z punktu widzenia sposobu dziaania:
1.dyrektywna, terapeuta narzuca wol klientowi
-psychoanalityczna (odkrycie czowiekowi problemów, które pojawiy si u niego w okrelonym etapie ycia)
Psychoanaliza- analiza marze sennych, analiza skojarze, hipnoza
2.behawioralna, narzucajca wol klientowi, poddaje si jej ludzi uzalenionych, z odmienn orientacj seksualn, jest skuteczna w odniesieniu do dzieci, które mocz si w nocy.
Metody bada stosowanych w resocjalizacji:
1. obserwacja- metoda podstawowa jest elementem psychoterapii i innych
- zaplanowane spostrzeganie (obserwowanie)
- brak w niej naszej ingerencji
- powinna by bezstronna (rejestrowana obiektywnie)
Czasami jest jedyn metod.
2. eksperyment- aranowanie pewnej sytuacji, musimy okreli co jest zmienn zalen a co niezalen, ustali zwizek midzy zalenociami, zmienn zalen moe by wykonanie jakiego dziaania
- naturalna (np.izolacja wizienna)
- laboratoryjna (cile kontrolowana)
3. wywiad- jest to zestaw pyta dotyczcych jakich kwestii (pytania jasne, konkretne, dopasowane do celu)
- pozytywny kontakt midzy wywiadowc a badanym
- powinien by ruchomy
4. ankieta:
- pytanie
- twierdzenie
- co chcemy zmierzy
Testy inteligencji
-KOHSA
-RAVENA
-WECHSERA
Ok. 68% ludzi ma inteligencj od 90- 110%, po 110% to ponad przecitna, poniej to upoledzenia umysowe- do 3 r.. to oligofrenia
Dawniej- idiota, imbecyl, debil
-gbokie upoledzenie, znaczne, lekkie
Po 3 r.. upoledzenie umysowe nazywamy demencj (otpieniem), wskutek wypadków, alkoholizmu, inhalatorów (np. choroba Alzheimera, choroby serca)
Testy osobowoci:
- wielowymiarowy inwentarz osobowoci minensocki ma 550 pyta
- testy aparaturowe nie s stosowane w praktyce, stosowane w miejscach gdzie selekcjonuje si pracowników. W sdownictwie stosuje si aparaty/ detektory kamstwa
- testy, które mona stworzy samemu, przymiotniki np. interesujce, nudne
- testy niedokoczone np. „mój ojciec jest...” , „tata przychodzi do domu...”
- testy socjometryczne polegaj na tym, e pytamy uczniów w klasie z kim chc wyjecha, struktura lubienia lub nielubienia., pozwala na ustalenie gwiazd socjometrycznych
Elementy teorii zachowania:
1. zachowanie ludzkie jest uwarunkowane przez dwie grupy zmiennych:
- sytuacyjne
- podmiotowe
Zachowanie jest ludzk waciwoci, jest istotne do utrzymania ycia. Peni dwie funkcje:
- indywidualne (zaspokajamy swoje potrzeby)
- spoeczne (my zachowujemy si zgodnie z oczekiwaniami spoeczestwa)
Zachowanie ma dwa aspekty:
1.ustosunkowania (nasz stosunek do otoczenia), nasze zachowanie jest wyrazem naszego stosunku do czego, o nim decyduj aspekty emocjonalne
2. instrumentalny (skuteczno naszego zachowania), decyduj o nim aspekty poznawcze- mylenie, spostrzeganie
Zachowania podlegaj rónym podziaom
1. zachowania proste (wrodzone) np. rozszerzanie i zwanie renic oka
2. zoone rozwizywanie problemów, planowanie jakiego dziea
Podzia ze wzgl. na warto regulacyjn zachowa:
-skierowane na otoczenie np. praca
-skierowane na samego siebie np. nauka, uczenie si
-skierowane na sam czynno np. coraz doskonalsza gra na pianinie, skrzypcach
-takie, które maj na celu bezporedni regulacj stosunków czowieka z otoczeniem
Podzia ze wzgl. na genez:
-wrodzone ( z nimi przychodzimy na wiat)
-wyuczone (ze nawyki, uwarunkowanie)
Zachowania wrodzone
-odruchy bezwarunkowe (odruch ssania, wydalanie, kolanowe- neurologiczne), niektóre zanikaj, niektóre zostaj na cae ycie, daj podoe odruchom warunkowym
-instynkty (wrodzony popd), np. przeloty ptaków, przepywanie ryb, uruchamiaj si na skutek bodców wyzwalajcych
-habituacja (przyzwyczajenia, proste wyuczone dziaania, dotycz bodców redniej mocy)
-inprinting (podanie za, gotowo, tworzenie bardzo silnego zwizku midzy matk a potomstwem
Odruchy warunkowe- zachowania, których uczymy si przez nagradzanie i kary, uczenie si znaczenia bodców
Czowiek jest indywiduum, jest elementem rodowiska w którym yje, rodowisko jest elementem wzgldnie staym
Sytuacja to ukad relacji (stosunków) wzajemnego oddziaywania i wzajemnych zalenoci midzy czowiekiem a jego otoczeniem fizycznym i spoecznym w jakim okrelonym czasie
-sytuacje egzystencjalne (zajmuje si nimi filozofia)
-sytuacje zadaniowe (zajmuje si nimi psychologia i pedagogika, ma okrelone granice czasowe)
Sytuacje te nakadaj si na siebie. Czowiek w tych zmieniajcych si sytuacjach, które po sobie nastpuj dy do uzyskania homeostazy- równowaga, stan dynamiczny
-biologiczna
-psychologiczna (dy by jego dowiadczenia psychiczne byy w harmonii)
-spoeczna (suy jej proces realizacji potrzeb)
Kada sytuacja w której jestemy ma cztery wymiary:
1.stymulacyjny (bodcowy)- kada sytuacja w której jestemy jest ukadem bodców dziaajcych na czowieka. Analizator to struktura skadajca si z piciu elementów:
-receptor (odbiór bodców)
-droga dorodkowa (nerwy biegnce do mózgu)
-orodek
-droga dorodkowa
-efektor
Najwikszym receptorem ludzkim jest skóra.
Sytuacje:
-z nadmiern stymulacj
-optymalne (typ ukadu nerwowego, stopie zapotrzebowania na stymulacj), pasuje do typu i temperamentu osobowoci czowieka
-z niedostateczn stymulacj
2.funkcjonalny- kada z sytuacji w której jestemy jest ukadem wartoci i moliwoci zewntrznych
3.spoeczny- wikszo sytuacji w których jestemy to sytuacje spoeczne a obok nas s ludzie i jest to czynnik cile modyfikujcy nasze zachowanie, wie si z nim socjalizacja.
4.przestrzenno- czasowy- kada sytuacja ma swoj przestrze
-sytuacje zamknite
-sytuacje otwarte
Czas trwania sytuacji:
-sytuacja dorana (krótkotrwaa)
-sytuacje dugie (longitulinarne)
Zachowania dewiacyjne
Dewiacja- pewne zachowania lub cechy czowieka. To zachowania lub cecha w ujciu funkcjonalnym spotyka si z ocen ujemn, kar, stygmatyzacj (naznaczenie tego czowieka jako dewianta). Jest statusem przypisanym czowiekowi.
Ujcie normatywne odnosi si do norm spoecznych czy jest zgodne (konformizm) lub niezgodne (dewiacja).
Normy to przepisy, które mówi czowiekowi jak ma postpowa lub nie postpowa w okrelonej sytuacji.
Wartoci i postawy wystpuj obok norm.
-normy obyczajowe
-normy moralne (etyczne)
-normy prawne (s skodyfikowane- napisane i uporzdkowane w kodeksach)
-norma powszechna- zakaz stosunków kazirodczych
Ujcie normatywne ma paszczyzn subiektywn
-konformizm rzeczywisty (norma jest suszna, podana i naley jej przestrzega)
-legalizm (akceptacja dla normy, polega na tym, e trzeba przestrzega zalecanej normy)
-konformizm pozorny (akceptacja normy tylko ze wzgldu na pewne zasady- chcemy co zyska)
-nonkonformizm (brak szacunku dla normy)
-kontraformizm (brak akceptacji i szacunku dla normy)
1. dewianci fenomenalni- wychodzcy poza przecitn (osoby gboko upoledzone umysowo, wybitnie genialni umysowo, s to osoby bardzo wysokie lub bardzo niskie)
2. kontra ideologiczni- odstpstwo od pewnych zasad ideologicznych, wieckich, kulturowych
3. dewianci alienacyjni- osoby, które nosz si ekstrawagancko, odróniaj si od innych osób
4. typ kryminalny- odstpstwo od norm prawnych
5. typ chorobowy- odstpstwo od normy teoretycznej lub psychicznej (alkoholicy, dewianci seksualni, narkomani)
-schizofrenia
-psychoza maniakalno- depresyjna (mania z depresj na przemian)
-depresja endogenna
Do kategorii dewiantów chorobowych zalicza si wyjtkowo psychopatów, s to przypadki czste w przestpczoci jest to zaburzenie osobowoci w zakresie woli, popdu i emocji.
Psychopaci:
-psychopatia (nie maj uszkodze, maj dobre warunki domowe ale maj peen zestaw objawów)
-charakteropatia (zaburzenie centralnego ukadu nerwowego np. guzy mózgowe, stany zapalne)
-socjopatia (psychopaci u których stwierdza si fatalne warunki rodowiskowe)
POTRZEBA- stan napicia wewntrznego, który pojawia si u czowieka na skutek braku lub nadmiaru czego, ów stan pobudza czowieka do dziaania w okrelonym kierunku i z okrelon si. Im wikszy stan napicia tym wiksza aktywno do dziaania.
-DYSPOZYCJA WEWNTRZNA
-SIA DYNAMICZNA
-POBUDKA
-NASTAWIENIE
-DYSPOZYCJA
-INSTYNKT
-POPD
-MOTYW
]Hierarchiczna teoria potrzeb Maslowa
Teza o dwoistoci potrzeb ludzkich gosi e istniej dwie grupy potrzeb:
1. biologiczne (fizjologiczne)- potrzeby niedoboru, zaspokajane s wedle reguy homeostatycznej (równowagi), potrzeba seksualna- nie grozi nam mierci
2. wzrostu (psychospoeczne) zaspokaja si je wedle reguy liniowej, potrzeba wadzy (pienidze)
Klasyfikacja Maslowa:
1. potrzeby fizjologiczne (seksualna, picia, wydalania, snu, stymulacji)
2. potrzeby bezpieczestwa (oparcia, adu, opieki, protekcji)
3. potrzeba przynalenoci i mioci skania czowieka do nawizywania znajomoci, przyjani, rodzina powinna zaspokaja t potrzeb)
4. potrzeba uznania, szacunku i prestiu
5. potrzeba samorealizacji (samourzeczywistnienia)- realizujemy swoje powoanie
6. potrzeba wiedzy i zrozumienia
7. potrzeby estetyczne ( to co jest pikne, harmonijne, jest obiektem naszego podania)
Twierdzenia dotyczce teorii Maslowa:
1. Im nisza potrzeba hierarchii i potrzeb tym jest silniejsza, gdy s dwie potrzeby wówczas czowiek wybiera nisz
2. Zaspokojenie wyszych potrzeb przynosi nam wicej satysfakcji
3. Zaspokojenie potrzeb wyszych wymaga lepszych okolicznoci zewntrznych
4. Im wysza potrzeba tym wicej sposobów jej zaspokojenia
Sytuacje stresowe/ trudne to takie w których nastpuje obcienie mechanizmów regulacyjnych czowieka, e osignicie celu jest niemoliwe lub jest bardzo trudne, problematyczne
Sytuacje atwe/ lekkie- realizujemy to, na czym nam zaley, przyjemne, optymalne, s do nas dopasowane
Cztery wymiary sytuacji:
1. wymiar stymulacyjny
2. funkcjonalny
3. przestrzenno- czasowy
4. spoeczny
STRES
Teorie stresu:
1. teoria biologiczna stresu- stresem jest zaburzenie równowagi organizmu, czyli dysfunkcje mechanizmów regulacyjnych.
Seyle wyróni dwa rodzaje obrony przed stresem:
-lokalny syndrom adaptacji
-ogólny syndrom adaptacji
Trzy etapy przebiegu walki z ogólnym syndromem adaptacji:
- faza alarmu (mobilizacja organizmu do zwalczania róda stresu)
- faza odpornoci ( mona przezwyciy stres)
- faza wyczerpania
2. teoria psychologiczna stresu, kadzie nacisk na stany psychiczne. Ma trzy wersje:
-stresem s czynniki/ sytuacje zewntrzne (sytuacje trudne/ stresowe)
-stresem jest stan wewntrzny organizmu
-koncepcja relacyjna stresu, stresem jest stosunek/ relacja midzy czowiekiem (podmiotem) tej sytuacji a sytuacj. Najwaniejsza w tej relacji jest percepcja i ocena sytuacji (Lazarus)
Klasyfikacja sytuacji trudnych wg. Tomaszewskiego
1. sytuacje deprywacji- s to sytuacje najtrudniejsze z jakimi czowiek si spotyka, brak jest czowiekowi pewnych elementów o charakterze fizycznym (pokarmu) lub psychicznym (mioci), owe elementy potrzebne s czowiekowi aby y, egzystowa i cokolwiek by robi nie moe ich pozyska. W zalenoci od elementu jakiego brakuje dzielimy je na:
- deprywacje seksualne
- deprywacje pokarmowe
- deprywacje emocjonalne
2. sytuacje przecienia- jeden z elementów, zadanie przerasta moliwoci czowieka
3. sytuacje frustracji- wystpuj pewne braki, bariery lub przeszkody i maj one charakter psychiczny (niemiao) lub fizyczny (zamknite drzwi), uniemoliwiaj nam realizacj potrzeb przy stosowaniu tych samych czynnoci. W sytuacji frustracji pojawia si najczciej agresja.
Koncepcja frustracji agresji:
1. kada frustracja prowadzi do agresji
2. kada dugotrwale utrzymujca si agresja jest dowodem na to, e s w jakim stanie frustracji
4. sytuacje zagroenia- takie w których wystpuje wiksze ni zwykle prawdopodobiestwo utraty jakiej wartoci (zdrowia, ycia, majtku)
5. sytuacje konfliktowe- takie, w których czowiek znajduje si w polu dziaania si przeciwstawnych. W zalenoci od charakteru si wyróniamy trzy typy tych sytuacji:
-konflikty decyzyjne
-konflikty interpersonalne (spoeczne)
-konflikty moralne
Sytuacje trudne powoduj zmiany w naszym zachowaniu:
1. tor zmian niespecyficznych
2. tor zmian specyficznych
3. zmiany ekspresyjne